Səməd Vəkilov yazır: Məmməd Arazın Azərbaycan dünyası

Millətin, xalqın tərbiyəsində, onun kultivasiya olunmasında ədəbiyyatın və şairin rolu danılmazdır. Dünyada özünəməxsusluğu bənzərsizliyi ilə tanınan türk millətinin formalaşmasında nəhəng fikir adamı olan Ziya Göyapla bərabər Mehmet Akif Ərsoyun da rolu danılmazdır. Məmməd Araz poeziyası təsir gücü M.A.Ərsoyla müqayisə edilə bilən səviyyədədir. M.Araz poeziyası müdriklik timsalı, vətənpərvərlik nümunəsidir.
Məmməd Arazın şeir çələnginin hər gülü Azərbaycan boyda bir dünyadır. “Azərbaycan dünyam mənim” – deyən şair dünyaya məhz Azərbaycan dünyasından baxır. Onun poetik dünyasının sərhədləri də məhz şimallı-cənublu bütöv Azərbaycanı mənəvi aurası ilə çulğalaşır:
Azərbaycan – qayalarda
bitən bir çiçək,
Azərbaycan – çiçəklərin içində qaya.
Mənim könlüm bu torpağı
vəsf eləyərək,
Azərbaycan dünyasından
baxar dünyaya.
M.Araz yaradıcılığının əsas qayəsini Azərbaycan idealına sədaqət təşkil edir. O, bütün yaradıcılığı boyu öz idealına sadiq qalır.
“Azərbaycan!” deyiləndə
ayağa dur ki,
Ana yurdun ürəyinə toxuna bilər. –
söyləyən şairin vətənə olan sevgisi kor-koranə sevgi deyil. O, öz idealını sevməklə bərabər onun naqisliklərini poetik dillə sərt şəkildə tənqid etməkdən çəkinmir. Şairin bu cəhəti onun özünəməxsusluğunu şərtləndirən əsas amilə çevrilir. M.Araz millətin bütün naqisliklərini sərt şəkildə tənqid etməklə onun milli fəlakətinin səbəblərini göstərir. Xalqı naqisliklərdən xilas etməyə onu islah etməyə çalışır. Onun yaradıcılığının əsas leytmotivini də məhz bu cəhət təşkil edir. M.Araz xalqı sevərək tənqid etmənin bir örnəyidir. O xalqı sevərək ürək ağrısı ilə tənqid edir, ancaq heç vaxt xalqa yuxarıdan aşağı baxmır.

Məmməd Araz milli laqeyidliyə qarşı üsyan edir

Səs ver mənim səsimə sən:
Sənə gələn, səndən ötən nəydi belə?
Səndən ötüb qardaşına dəydi belə?

Məmməd Araz yerliçiliyə qarşı üsyan edir
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
“sənin”, “mənim” qabarı da?
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
“haralısan” damarı da?..
Məmməd Araz laqeydliyi milli fəlakətin bəlası hesab edir
Xalqa gələn bir qəzadan
Öz başını yana əydi.
O qəza bir topa dönüb
Səttarxanın tifaqına yaman dəydi,
Məndən ötdü!…
Məndən ötdü!..

Məmməd Araz şəxsi mənini milli mənindən uca tutanlara etraz edir
“Mən-mən” dedi bir ölkədə nə qədər xan.
Onlar “mən-mən” deyən yerdə
Sən olmadın, Azərbaycan!
Səndən ötən mənə dəydi,
Məndən ötən sənə dəydi.
Səndən, məndən ötən zərbə
Vətən, Vətən, sənə dəydi…
Məmməd Araz yaradıcılığının məhsuldar dövrü sovet dövrünü əhatə edir. M.Araz poetik fikrinin orijinallığı və özünəməxsusluğu yeknəsəkliyin hökm sürdüyü sosialist cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilə bilməzdi və qəbul edilmədi də. M.Araz ədəbi mühiti silkələyən birinci şeiri xalq şairi Səməd Vurğunun altmış illik yubileyinə həsr etdiyi “Səməd Vurğunla söhbət” adlanır. S.Vurğuna xüsusi münasibət bəsləyən şair şeir rübabını dilləndirən, onu poyeziyaya gətirən S.Vurğun şeiriyyatına heyranlığını gizlətmir. M.Araz öz məqaləsində qeyd edir ki, o məhz S.Vurğunun “Yenə səni gördüm, Dilican dərəsi” şeirindən təsirlənərək poeziya aləminə gəlmişdir.
“Səməd Vurğunla söhbət” şeirindən sonra M.Araza qarşı təzyiqlər başladı. Nə idi bu şeirdə xoşa gəlməyən və o dövrlə səsləşməyən nəsnə. M.Araz bu şeirdə təkcə şairin şəxsiyyətinə hörmət və məhəbbəti ifadə etmir, eyni zamanda ədəbi mühitin bütün eybəcərliyini üzə çıxardır.
Diqqət etdin, əslində üzdə ədəbi mühitdə hər şeyin rəvan getdiyi fikri cəmiyyətə aşılandığı bir vaxta qəfildən məhz M.Araz poetik düşüncəsi ədəbi mühiti silkələyir, onun intriqaları və riyakarlığını üzə çıxarır. M.Araz böyük cəsarətlə bunu dilə gətirir.

Sənə məchul həqiqətdən sənə deyim:
Səndən sonra səni bir az silkələdik,
Çox aradıq, çox çevirdik, çox ələdik.
Böyüklərin faciəsi böyük olur.
Böyüklərin nöqsanları
Çiyinlərdən çətin enən bir yük olur.
Sağ olsaydın çox nidalı sətrini sən,
Çırpıb yerə, ayaqlardın.

M.Araz tənqid etmənin ən gözəl örnəyini yaradan şair adlandırsaq mübaliğəyə yol vermiş olmarıq. Bəli, M.Arazın sevərək, dəyərləndirərək tənqid etmə üslubu ədəbi tənqidə çox böyük tövhədir. M.Araz sevdiyi şairi tənqid edir, ancaq bu tənqiddə aşağılamaq xor görmək yoxdur. Amma xəbisləri qorxaqları isə onlara layiq şəkildə çox sərt formada tənqid edir.
Sən gəlmədin bu axşama, səsin gəldi,
Səsin əzəl qulağıma həzin gəldi,
Sonra bir az nəfəsinə qüvvət gəldi,
Çox xəbislər elə bildi Səməd gəldi:
Ön sırada titrədilər,
Ön sırada büdrədilər.
Bu şeirdən sonra “Qəribə mülahizələr” adlı məqalədə M.Araz ədəbi mühiti düzgün qiymətləndirməməkdə günahlandırıldı. Sonra M.Araza qarşı təzyiqlər, haqsızlıqlar davam etdi. M.Araz sərt şəkildə tənqid etdiyi xəbisliyin və laqeydliyin qurbanına çevrildi.
Məmməd Araz milli vətənpərvərlik poyeziyasının şah əsəridir. O vətəni sevməyin poetik ifadəsinin ən yüksək bədii inikasını təcəssüm edən şairdir. Məmməd Araz və Azərbaycan adlı məmləkətlə münasibəti doğma ata oğul münasibətinə çevrilir.
Vətən mənə oğul desə, nə dərdim,
Mamır olub qayasında bitərdim.
deyən şair vətənin oğlu olmağı şəxsi və ictimai həyatın zirvəsi hesab edir.
Şair haqqında yazı yazarkən onun tədqiqatçılarını da xatırlayırlar adətən. M.Araz poyeziyasının ən gözəl tədqiqatçısı onun həyat yoldaşı Gülxanım Fətəli qızıdır desək yanılmarıq. O, illərlə xəstəhal şairin fiziki və mənəvi cəhətdən qayğısını çəkməklə bərabər onun fikirlərini də oxumağı bacarıb. Şairin fiziki baxımdan ifadə edə bilmədiyi nitqini M.Araz təfəkküründən duymaqla Azərbaycan poeziyası qarşısında böyük bir missiyanı həyata keçirmişdir.
Məmməd Araz dünyası Azərbaycan dünyasıdır. Məmməd Arazı sevmək Azərbaycanı sevməkdir.

Səməd Vəkilov
Hüquqşünas, “Hüquq mədəniyyəti” jurnalının baş redaktoru

Nur ocağı" ədəbi məclisi Sahibə Yusifin şeirlərini təqdim edir:"

Şəhidim, salam!

Sənə borclu qaldı bu yurd, bu vətən,
Torpaq sevdasıyla torpağın sevən,
Bir hilal uğruna canından keçən,
Şəhidim, salam!

Süngüylə düşmənin sinəsin dələn,
Üzü aydan gözəl, ruhu mələkdən,
Üç rəngli bayrağa bürünüb gələn,
Şəhidim, salam!

Özü də şahiddir tarixi-zaman,
Analar övlad yox, doğurmuş Aslan,
Ey gülab qoxulu, cənnəti Rıdvan,
Şəhidim, salam!

Mürəkkəb qadın.
Sən mürəkkəb damcısından yaranan bir qadınsan!
Yandırardın lənətləri, əgər dönüb od olsan.
Göy üzündə günəşi də, qısqanardın cahanı,
Qəflətindən silkələyib oyadardın insanı.
Qanadının kölgəsiylə qoruyardın bəşəri,
Yer üzündən yox edərdin ölüm saçan o şəri.
Həqiqəti ovucunla içirərdin hər kəsə,
Ədalətin alovuyla dərs verərdin iblisə.
Mələk olsan şeytanların hücrəsini yıxardın,
Əngəlləri qaldırardın, azadlığa çıxardın.
Cahan sənin əllərinlə yaranardı yenidən,
Ədavəti, haqsızlığı silərdin yer üzündən.
Hər şey sənin gözlərinin süzgəcindən keçərdi,
Yaradılış ürəyindən bal şərbəti içərdi.
Xöşbəxtliyi libas edib geydirərdin insana,
Nur saçardın yer üzünə, göy üzünə, cahana.
Ölüm saçan əcəli də qorxudardı baxışın,
Əzrayılı mat qoyardı əzəmətli duruşun.
Amma, qadın,
Qadağalar içindədir ömürün,
Yazılmayan qanunlara boyun əyib, çürüdün.
Ən kiçik bir zərrə belə varlığınla var oldu,
Sən zərrəyə həyat verdin, zərrə səndən doğuldu.
Unutma sən! Həm həyatsan, həm ölüm,
Son çalan "sur" səsisən.
İki dünya yaraşığı, bəşərinsə özüsən.
Əlbətt bir gün əriyəcək daş qəlblərin buzu da,
Var olacaq qadın adın, Tanrı səni qorusa.
Qorxma, qadın! Vüqarını əzənləri əz getsin.
Səni əskik bilənləri, allah özü əskiltsin.

Hardasan?
Sən ən uzaq bir adasan,
Əlim çatmır.
Gecə olsun istəyirəm,
Günəş batmır...
Bir də...bir də boğuluram,
Nəfəs çatmır.
Hardasan?
Daş deyilsə,
Sinəndəki ürəksə?
Gizlətmə gəl hisslərini ürəkdə.
Vallah, inan soruşuram ürəklə,
Hardasan?...

Sən özünsə, bir yana.
Bilmirəm yaxınmısan,
Yoxsa ki çox-çox uzaq.
Xəyalına çatmağa,
Tələsirəm qaçaraq.
Şirin xəyalların da,
Şirindir özün qədər.
Sənsizliyin dərdinə,
Dözürəm də birtəhər.
Düzdür, bir az könülsüz,
Başlayıram hər işə.
Sonra yenə deyirəm,
Ümüd ki var, görüşə.
Keçirdiyim hissləri,
Gizlədirəm hər kəsdən.
Özüm də narahatam,
Qəlbimdəki bu hissdən.
Sənə olan həyəcan,
Çevrildikcə ümmana,
Aləm bir yana olur,
Sən özünsə, bir yana.

Yaman olur yetimlik.
Anasız bir qızın ürəyinə qəm,
Buluddan üzünə nəm pərdə çəkər.
Heçnə soyuq deyil yaxşı bilirəm,
Ögey bir ananın baxışı qədər.
Başını qoymağa diz axtaranda,
Yalnız balışından umar mədəti.
Saçını oxşayan əl olmayanda,
Hər kəsdən gizlənib, ağlar xəlvəti.
Üşüyən əlləri sarar özünü,
Bükülən boynunda bənövşə solar.
Qəhər boğazında kəsər sözünü,
Yorğun baxışları qəm ilə dolar.
Hər kəlmə ox olub dələr qəlbini,
Hər kəsdən inciyər, hər sözdən küsər.
Gizlədər köksündə o, öz dərdini,
Dərin iz buraxar ömrünə illər..
Üzündə təbəssüm olmaz heç zaman,
Yaşayar həyatın qışın-payızın.
Qızlar anasını qucduğu o an,
Həsrəti çox olar anasız qızın.
Bəlkə bir qismətdir, bəlkə də günah,
Bütün xoşbəxtliyin itirib o qız.
Sən özün bir yol aç, kömək ol allah,
Qəlbində dərd -kədər bitirib o qız.

Müddətindən artıq oldu xamlığım.

Öz-özümdən uzaq gəzən səyyah tək,
Qərib-qərib xəyallara yol oldum.
Qəribliyə öyrəşdikcə bu ürək,
Yanımdakı adamlardan yoruldum.
Qatmaqarış hislərimlə yaşadım,
Bu hislər də heç olmadı xeyrimə.
Yükü ağır çox sirləri daşıdım,
Düşünmədim bircə dəfə xeyrim nə?
Müddətindən artıq oldu xamlığım,
Sadəliyim avamlığa oxşadı.
Ətrafıma yayıldıqca saflığım,
Özlüyümdə qalanlarsa axsadı.

İçirəm qurtum-qurtum.
Qabaqdakı ömrümün sağlığına,
içirəm qurtum-qurtum.
Baxıb dünənki saflığıma,
Köks ötürürəm udum-udum.
Darayır saçlarımı təkliklərin əli,
Xəyalımsa pərvazlanıb uzaqdakı sənə.
Fikrimdə əsdikcə sevgi yelləri,
Xəfifcə toxunur barmaqların üzümə.
Yerdə itirdiyim səadətimi,
Dırmanıb, göylərdə axtarıram.
Düşünüb yaşaya bilmədiklərimi,
nəhayət göylərdə tapıram.
Bütün sənsizlikləri bir-bir,
atıram göyün yeddinci qatından.
Qurtarmağa çalışıram canımı,
Boyumdan böyük günahımdan.
Savablarımı cəmləyib üst-üstə,
Ovuc-ovuc səni istəyəcəm....yəqin.
Duama qarşılıq verir içimdəki səs
Amin! Amin! Amin!

Mən dərd körpüsüyəm.
Mən dərd körpüsüyəm, mən dərd limanı,
Sənə dərd olaram, yolun dəyişər.
Kəsər nəfəsini dərdin dumanı,
Eşqim, məhəbbətim gözümdən düşər.
Dolub gözlərinə bir bulud olum,
Qoşul xəyalıma, ağla mənimlə.
Qoy səndən bir köynək aralı durum,
Sən də gəl məsafə saxla mənimlə.
Açsam qollarımı ağuşumdasan,
Qaçarsan yanıma bir uşaq kimi.
Sən özün ömürlük yaddaşımdasan,
Ürəyim eşqinə sığınaq kimi.
Mənim ürəyimsə qaranlıq bir yer,
Çətin bu ürəyə işıq salasan.
Bu könül, bu ürək heç sənlik deyil,
Sən layiq deyilsən orda qalasan.
Eləcə uzaq dur, yaxına gəlmə,
Gizlən hayandasa görməyim səni.
Göz yaşı axıdıb susuz qəlbimə,
Söndürə bilməzsən yanan təşnəni.
Sən mənim boğazdan keçməyən tikəm,
Bilirəm əbədi qalacaq izin.
Mən səni qəlbimə möhürləmişəm,
Sən məni qəlbindən çıxart, əzizim.

Dünyanın rəngi.
Birdən bu dünyanın rəngi boz olar
Mənim gözlərimdə görünür rəngli
İçimdə qurduğum dünya toz olar,
Dəyişər ruhumun rəngi,ahəngi.
Birdən bu dünyanın rəngi boz olar,
Tanıya bilmərəm rəngləri birdən.
Mənə yalan deyin kiçik bir yalan,
Bezmişəm dünyanın həqiqətindən.
Mənə yalan deyin, kiçik bir yalan
Üzümdən itməsin uşaq saflığım.
Siz mənə elə bir yalan deyin ki,
Getməsin əlimdən bu rahatlığım.
Siz mənə deyin ki dünya gözəldir,
Deyin ki dünyanın min- bir rəngi var.
Deyin ki bu aləm elə aləmdir,
Orda gerçək olur bütün yalanlar.
Danışın nə olar yalan danışın,
Yalan mənim olsun həqiqət sizin.
Siz məndən dünyanın rəngin soruşun!
Mən də bu dünyanı rənglidir deyim.

Qayıtma.
Yandırdığın ocaqda hələ də qalıb közün,
Xatirən yatmış vulkan, onu bir də oyatma.
Daha yoxluğuna da öyrəşmişəm əzizim,
Əyər dönmək istəsən, qurban olum qayıtma.
Sənin açdığın cığır cəhənnəmə yol imiş,
Bilməyib səhv getmişəm, dönəcəyəm birtəhər.
Demə ki, azad eşqin günahlarla bol imiş,
Dərd verib ürəyimə dözəcəyəm birtəhər.
Yetər ki, sən qayıtma tök ətəyindən daşı,
Tapacağam vurduğun bu düyünə çözümü.
Sən ki yaxşı bilirsən, məndən də daha yaxşı,
Sənin baxışlarında itirirəm özümü.
Dönüb baxmağın belə ümid verir qəlbimə,
O eşq dolu baxışna dözmür axı bu ürək.
Mənim soyuqluğumdan sən nə olar incimə,
Təzədən sevmək üçün, özümdən keçəm gərək.

Əjdər Ağayev-85

Yüzü görməyi arzulasa da...

Pedaqoji elmlər doktoru, professor, şair, publisist Əjdər Ağayevi nə vaxtdan tanıdığımı xatırlaya bilmirəm. Onu bilirəm ki, həyatı anlayandan televiziya vasitəsilə evimizin qonağı olur, şirin, ovsunlu səsilə hamımızı sehirləyirdi. Şəxsən tanışlığımız isə 1998-ci ildə oldu. Lənkəranda idim. O zaman “Söz” jurnalının şəhər İcra Hakimiyyətinin binasında ayrıca otağı vardı (Sonralar həmin otağı bizdən aldılar). Günlərin birində Əjdər Ağayev Əməkdar müəllim, filoloq-alim Mirhaşım Talışlı ilə bizim otağa gəldi. Böyük dövlət xadimi Vəli Məmmədov haqqında xatirələrini gətirmişdi. Elə ilk tanışlıqdan yaradıcılıq əlaqələrimiz başlandı. Nə sifariş verirdimsə, gözlədiyimdən əvvəl yazıb hazırlayırdı. Belə operativliyini görəndə yarıciddi, yarızarafat “xanımız başınıza duz çevirsin” deyirdim. Sifarişli yazılardan biri böyük şəxsiyyət kimi pərəstiş etdiyi Maarif naziri Mirzə Məmmədov haqqında idi. Mirzə Məmmədovun Lerikdə keçirilən 90 illik yubileyinə mən də dəvət olunmuşdum. Bütün çıxışlar, xatirələr maraqlıydı. Amma Əjdər müəllimin kövrəlib ağlaması heç zaman yadımdan çıxmır. Sonralar “Söz”də dərc olunan “Zirvədə dövrə vuran qartal” xatirə yazısında bu hisslər mənə aydın oldu... “Cüssəli, həmişə qamətini şax tutan Mirzə müəllim kresloda qıvrılıb büzüşmüş halda oturmuşdu. Ağrıdan inildəyirdi. Təcili yardım çağırdılar. Həkimlər gəldi. İynə vurdular, bir az sakitləşdi. Dördüncü idarənin bir nömrəli xəstəxanasına apardılar. Maşının arxasınca yürüdüm... xəstənin sakitləşdiyini duyub bir-bir, iki-bir dağılmalı olduq. Məzahir Quliyev Mirzə müəllimin çarpayısının yaxınında oturmuşdu. Mən ondan bir az aralıydım. Içimizdən gələn təbii bir zərurət bizi ona yaxınlaşdırırdı. Başı ilə “Gedin, gedin” işarəsi verdi. Özümüzdən asılı olmadan mərhəmət və məhəbbət dolu bir səda eşidildi qulaqlarımızda: “Onu beləcə kimsəsiz atıb getmək olarmı?” Məzahirlə baxışdıq. Gözlərimiz danışdı: “Yox, biz getməməliyik.” Niyə bizə belə bir hiss hakim kəsilmişdi? Mən onu çox sonralar bildim. Demə, biz bir eldən-obadan imişik.

Onu da qeyd edim ki, biz Mirzə müəllimin harada doğulduğunu bilməsək də, o bizi işə qəbul edərkən yerimizi, yudrumuzu öyrənməmiş deyildi.
Ağrılar yenə başladı. Saatlar keçdikcə halı dəyişir, zəiflənir, taqətdən düşürdü. Gecə yarıdan keçmişdi. Arabir gözlərini açıb başı üstündə dayanan Məzahiri görür, elə bil tənhalıqdan xilas olurdu. İşarə ilə ona nəsə başa salmaq istədi. Alınmadı. Yavaşca: “çarpayıda otur, başımı dizinin üstünə qoy,”- deyə pıçıldad. Məzahir çarpayıda özünə yer edib, Mirzə müəllimi yarım oturulu qucağına aldı. Elə bil dünyanın rahatlığını verdilər ona. Bəlkə, illərlə görmədiyi ata yurdu Lerikin bir qayasına söykəndiyini hiss elədi, bəlkə yad tənhalıqdan qurtulub özünü yurddaşlarının arasında duyub sakitlik tapdı,əhdinə çatan, nisgilinə qovuşan həsrətli insan kimi rahatlandı. Sifətinə elə bil nur çiləndi. Bircə anlığa işıqlandı üzü. Dərindən köks ötürdü, nəfəsi getdi, amma gəlmədi... Beləcə dünyasını dəyişdi əziz bir insan, görkəmli dövlət xadimi, böyük qəlbli vətəndaş, əvəzsiz şəxsiyyət Mirzə Məmmədov”.
Həmin yazıda başqa bir ağrını da qələmə almışdı: “Taleyin qismətinə bax ki, mən bu sətirləri yazdığım bu dəmdə tarixçi alim Məzahir Quliyevin qəzaya uğrayaraq dünyasını dəyişdiyini eşitdim. 28 il sonra yazdığım bu xatirəni oxumaq ona qismət olmadı...”.

Kövrək qələmi daha kimlərin ömür yoluna işıq salmayıb?! Nazim Hikmət, Mikayıl Rəfili, İsmayıl Şıxlı, Tofiq İsmayılov, Mirzə İbrahimov, Cahangir Cahangirov, Tofiq Quliyev, Süleyman Ələsgərov, Şəkər Aslan... daha neçə-neçə unudulmaz simanın ağrı-acısını, sevincini yazılarında əbədiləşdirib.
Əjdər müəllim ilk tanışlığımızdan mənə mənəvi dayaq olanlar sırasında birincilərdən olub. İstənilən zamanda ona zəng vurub fikir bölüşür, məsləhət ala bilirdim.
Diqqət gördüyüm ziyalılar arasında da öndə olanlardan idi. 45 yaşı çoxları yubiley saymır. Amma o məni təsisçisi və baş redaktoru olduğu “Təhsil və Zaman” qəzetində təbrik etmişdi. 50 illiyimdə rəfiqəm, filoloq alim Şaiqə İskəndərovanın həmin qəzetdə dərc etdirdiyi təbrik yazısı ilə kifayətlənməyib, özü də ayrıca təbrik yazısı yazmışdı. Yubileyimlə əlaqədar “Söz”ə çoxlu təbrik məktubları, teleqramlar, şeirlər ünvanlandı. Yalnız bir neçəsini, yəni keçə bilmədiyim insanların təbriklərini dərc etdim. Etiraf edirəm ki, ən səmimi təbrik Əjdər müəllimdən idi.
Kitablarım barədə də çox səmimi yazılar yazıb. İlk kitabım - general-mayor Aydın Məmmədovun həyat və iş fəaliyyətindən bəhs edən “Xəzərin general oğlu”nun BDU-da keçirilən təqdimatını akademik Afat Qurbanov aparırdı. Təqdimatda ədəbiyyat nəhəngi Xeyrulla Məmmədov, dilçilik üzrə sayseçmə alimlərdən Yusif Seyidov, şair-publisist Telli Pənahqızı, Astara və Lerik rayonlarında uzun illər rəhbər vəzifələrdə çalışmış, 20 il Ali Sovetin və Milli Məclisin deputatı olmuş, həmçinin söz xiridarı Sultan Məmmədov, xalq artisti Əliabbas Qədirov, daha neçələri kitab haqqında dəyərli fikirlər söylədilər. Amma onun xoş sözləri orjinallığı ilə hamıdan fərqlənirdi. Bu gün də bütün aydınlığı ilə yadımda qalan təbrikləri həm də məsuliyyət hissimi artırırdı.

Əjdər Ağayevin şeirləri də ruh oxşayandır. Publisistikası da eləcə. Xüsusilə xatirə yazıları əvəzsizdir. Amma müəllim olaraq ucalardan ucadır. Pedaqoq alim olaraq bütün fəaliyyəti boyu beyinlərə xeyirxahlıq toxumu səpib, ürəklərdə maarif işığı yandırıb. Zəhməti hədər getməyib. AAK-ın o zamankı sədri akademik Azad Mirzəcanzadə onun elmi işlərini oxuyanda müdafiə proseduru keçmədən doktorluq elmi dərəcəsi və professor adının verilməsini təklif edəndə onu tanıyanlar heç də təəccüblənmədilər. O zaman Azərbaycanda pedoqoji antologiyanın hazırlanmasında və bu dəyərdə olan digər xidmətləri də nəzərə alınmışdı. Hamımızın nəzərində pedaqogikanın akademiki sayılsa da, təəssüf ki, bu sahədə akademik elmi dərəcəsi yoxdur. Adının qarşısında akademik sözü yazılmasa da, müəllim təəssübkeşliyi ilə tarixdə əbədi örnək kimi yaşamaq səadətinə nail olacaq.

Təsadüfi deyil ki, Respublika Təhsil Şurasına sədr seçilməsi məsələsi ortaya gələndə də Heydər Əliyev kimi nəhəng lider alternativsiz olaraq yalnız onun namizədliyinizi irəli sürmüşdü.
Məlumdur ki, dünyada əbədi qalacaq yeganə varlıq sözdür. O da ola haqqa xidmət etmiş söz. Ürəkdən gələn söz. Məni tanıyanlar yaxşı bilir ki, “Söz”ü ilk övladım sayıram. Müəyyən səbəblər üzündən jurnal bir il fəaliyyətini dayandırmalı oldu. Həmin ilin Milli Mətbuat günündə Lənkəran televiziyası ilə canlı veriliş gedirmiş. O Bakıdan telekanala zəng vurub “Söz”ün taleyi ilə maraqlanmış, ziyalı olaraq fikir bildirmişdi. Bakıda olduğumdan verilişə baxa bilməmişdim. Həmin axşam və ertəsi gün mənə çoxlu zənglər oldu. Hamı Onun təəssübkeşliyini alqışlayırdı.
M.İ.Qasirin Lənkəranda yaratdığı “Fövcül füsəha” ədəbi məclisinin yubileyi idi. Tədbirdə hər ikimiz iştirak edirdik. Orda iştirak edənlərin demək olar ki, hamısı “Söz”ün hansı çətinliklərlə işıq üzü gördüyünü bilirdi. Lakin bu barədə yalnız Əjdər müəllim danışdı və mənim kiçik xidmətimi az qala göylərə qaldırdı.

Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda “Söz” jurnalının 20 illiyi qeyd olunanda Dədə Qorqud Fondunun prezidenti Eldar İsmayılov da dəvət olunmuşdu. Eldar müəllim məni də, “Söz”ü də ilk dəfə görürdü. Başda Əjdər müəllim olmaqla haqqımda elə gözəl fikirlər söylənildi, Eldar İsmayılov da söz alıb danışdı. Və Azərbaycan mətbuatında ilk dəfə “Söz” jurnalına Dədə Qorqud mükafatı verəcəyini vəd etdi. Açığı, Eldar müəllimin vədini həmin günün təəssüratından yaranan gəlişigözəl söz kimi qarşıladıq. Amma iki həftə sonra Xalq Mətbuat Mərkəzində mükafatın təqdimatı oldu. Əjdər müəllim yenə də hər zaman olduğu kimi peşəkarlığımı, fədakarlığımı elə yüksək zirvəyə qaldırdı ki, az qaldı özümə vurulam (iraq olsun).
Şəkər Aslanın 80 illiyinə xatirə yazmağını xahiş elədim. Vaxtında və ləzzətli bir xatirə göndərdi ünvanımıza. “Söz” jurnalının baş redaktoru Sevda Əlibəyliyə açıq məktub” adlandırdığı xatirə yazısında Şəkər Aslanın xatirəsilə yanaşı mənim ustadıma olan sədaqətimi yüksək dəyərləndirirdi: “Şəkər insanlarda xeyirxahlıq, qayğıkeşlik, sədaqətlilik, sözübütövlük dəyərlərini çox sevirdi. Həmişə yaxşılara rast gəlmək, yaxşıların nümunəsini yaymaq cəhdində idi. Onun şair qəlbi sözü ilə əməli bir olmayan insanlardan tez incik düşürdü. Təsadüfi deyildir ki, bu acını dilə gətirərək yazırdı:
Həyatda yol getdim xeyirlə-şərlə,
Dedim ayırd edim yaxşını pisdən.
Üz-üzə gəldikcə nakişilərlə,
Sevdim kişi ruhlu qadınları mən.

Çox hörmətli Sevda xanım! Siz həmin kişi ruhlu qadınlardansınız. Şəkər Aslan poeziyasına, Şəkər Aslanın başladığı quruculuq əməllərinə sədaqətlə yanaşaraq onu təbliğ edir, “Söz”ün hər sayında Şəkər Aslanı yad edirsiniz”.
İllərdir ki, Əjdər Ağayevin mənəvi xəzinəsilə, müdrik fikirlərilə zənginləşirəm. Hələ zaman-zaman da bəhrələnməyə ümidvaram. Yaxın illərdə ürəyindən əməliyyat olundu. Bu mənada yeni ürəklə yaşadığı ömür qədər də yenidən yaşamağa “məhkumsunuz” deyə, arzularımı bildirmişdim. Gözündəki eynəyi də atmışdı. Ürəyin aynası olan gözlərində cavanlıq eşqi, yazıb-yaratmaq ehtirası aydın görünürdü. “Söz”də onun haqqınızda gedən yazılardan birinə “Qocalmayan ürək sahibi” başlığını vermişdim. Şeirlərinə istinad edərək bu başlığı seçmişdim.
Ürək yüzü yaşayar, qocalmaz,
Görüb düzü yaşayar, qocalmaz!

Təəssüf ki, yüzü görmək arzusunda olan əziz dostumuzu tez itirdik. Qocalmayan ürək sahibinə ürəyimdə deyilməmiş çox sözüm qaldı. 80 illik yubileyi Bakı Mühəndislik Universtitetində təmtəraqla qeyd olundu. Respublikanın sayseçmə alimləri, yetirmələri, ədəbiyyat və sənət adamları onu təbrikə gəlib xoş arzularını bildirdilər. Amma əcəl macal vermədi yubileydən sonra Əjdər Ağayev 1 il 1 ay 17 gün yaşaya bildi.
Əjdər Ağayevin zəngin xəzinəsi yalnız pedaqoji sahə ilə, yazıb-yaratdıqları ilə məhdudlaşmır. Alimin ən dəyərli xəzinəsi ailəsi, nəsil davamçılarıdır. Bu gün onun ocağını ləyaqətlə qoruyan ömür-gün yoldaşı Zəkiyyə xanım öz elmi işini də, elm sahəsindəki yüksəlişini də ömür-gün yoldaşına, övadlarına qurban verib. Və peşman da deyil. ADUnu (BDU) əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra Elmlər Akademiyasınn Kosmik Tədqiqatlar İnstituna təyinat alır və 20 ilə yaxın orada çalışır. Sonra 99 saylı orta məktəbdə , daha sonra Sabir adına Bakı Pedaqoji Texnikumunda dərs deyir. Və daha sonra təqaüdə çıxır, ailə qayğıları ilə məşğul olur.

İlk övladları Ülviyyə İbrahimli tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. Bakı Dövlət Universitetin dosentidir. İkinci övladları İlhamə Rəsulova ADPU nəznində Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kollecində psixologiya fənnini tədris edir. Kiçik övladları Aytac Əjdərağazadə 15 saylı poliklinikada həkim-stomotoloqdur. Estafet nəvələrdədir. Fərhad Turizm Universitetinin ikinci kurs tələbəsidir. Əjdər, Zəkiyyə, Şəms, Ayna və Fidan orta məktəbdə təhsil alırlar.
Ruhu şad olsun. Əjdər müəllimin işıqlı xatirəsi hər zaman onu sevənlərin qəlbindədir.

Sevda ƏLİBƏYLİ

ŞƏKƏR ASLAN 85

Şəkər Aslan mənim gənclik dostum idi

İnsan yaşa dolduqca ömrün ötən illərini daha çox xatırlayır. O illərdə dostluq etdiyim insanların əksəriyyəti indi haqq dünyasındadır. Belə unudulmaz dostlarımdan biri Şəkər Aslan idi...

Bakıda anadan olduğum üçün ata-anamın vətəni olan Cənub zonasının adamlarını əvvəllər çox da yaxşı tanımırdım. İlk gəncliyimdən poliqrafiya sahəsiylə məşğul olduğuma görə dostlarımın coğrafiyası da genişlənirdi. 1967-ci ildə yollayışla Krıma yazıçıların yaradıcılıq evinə getmişdim. Orada Masallı rayon “Çağırış” qəzetinin redaktoru Vaqif Hüseynovla tanış oldum. 24 gün bir yerdə istirahət etdik. Vaqif çox istedadlı şair idi. Çox zaman fikirlərini şeirlə söyləyirdi. Bakıya qayıtdıqdan sonra o məni Şəkər Aslan adlı bir gənclə – Lənkərandakı yerli qəzetin redaktoru ilə tanış etdi. Bu iki şairin xarakterlərində çox böyük fərq olsa da, həmkar kimi, şair kimi çox yaxın dost idilər.
Lənkəran sərhəd zonası olduğundan ora çox az-az gedirdim. Lənkəranlı qızla ailə qurandan sonra isə tez-tez getməyə başladım. Hər dəfə ilk axtardığım şəxs Şəkər Aslan olurdı. O həmin dövrdə yerli qəzetin redaktoru idi. Həmin illərdə mətbəələr redaksiyaların tərkibində idi və qəzet redaktorları mətbəələrə də rəhbərlik edirdilər. Bu da redaktorlar üçün əlavə iş idi.

“26-lar” mətbəəsində baş mühəndis işləyəndə Şəkər yanıma gəldi, qəzetin çapından, daha doğrusu çapçısından şikayət etdi:
- Bir çapçım var, məni lap bezdirib. Hər dəfə qəzetin çapını gecikdirir. Müxtəlif bəhanələr gətirir. Bəzən lap qəzetin çapını dayandırır ki, arvadıma dərman tapmasanız işə gəlməyəcəyəm və s. Bilmirəm nə edim? Lənkəranda da başqa çapçı yoxdur. Bəlkə mənə bir çapçı tapasan...
- Sənin bəxtin ayaq üstəymiş, Şəkər müəllim. Bizim bir çapçımıza həkimlər Bakıdan uzaq, havası təmiz rayonda işləməyi məsləhət biliblər. Onunla danışıb sənə cavabını deyərəm, – söylədim.
Bir neçə gündən sonra həmin çapçını – Həsən kişini Lənkərana yola saldım. Həsən kişi bir neçə aydı Lənkəran mətbəəsində işləyirdi, hər iş qaydasına düşmüşdü. Şəkərlə hər telefon danışığında o, minnətdarlığını bildirirdi. Bir dəfə Bakıya gələndə bildirdi ki, Həsən kişi qayıtmaq istəyir. Heç bilmirəm nə edim?
- Bəlkə mətbəəni redaksiyadan ayıraq, – deyə təklif etdim. Bu iş çətin məsələ olsa da, həll etməyə çalışacağam - dedim.
Təklifim onun xoşuna gəldi.
Bu məsələni o dövrdə Mətbuat Komitəsində poliqrafiya işlərinə rəhbərlik edən Yura Talıbovla müzakirə etdik. Təklifi o da bəyəndi. Demə, bu problem başqa rayonlarda da mövcud imiş. Beləliklə, biz bir neçə rayonda sərbəst mətbəələrin təşkil olunmasına qərar verdik və məsələni həll etmək üçün Nazirlər Sovetinə məktub hazırlandı. Qısa müddətdə Nazirlər Soveti bir neçə rayonda, o cümlədən Lənkəranda mətbəəni redaksiyadan ayırmaq barədə sərəncam verdi. Biz də Lənkəranda yeni yaranan mətbəəyə poliqrafiya işini yaxşı bilən kiçik qardaşım Əbdülmanafı direktor göndərdik. Aradan 2-3 ay keçəndən sonra qardaşım bildirdi ki, Bakıya qayıtmaq istəyir. Səbəbini soruşanda söylədi ki, Şəkər Aslanın tələbkarlığına dözə bilmir. Ona başa saldım ki, Şəkər Aslan tələbkar olmasa, heç bir iş həllini vaxtında tapa bilməz. Qardaşım məni başa düşdü və işinə davam etdi.
Direktor işlədiyi dörd il müddətində 40-a yaxın mətbəə işini yaxşı bilən peşəkar hazırladı. Bu, Şəkər Aslanın ürəyincə oldu.
Şəkər Aslan dostluğa sadiq və xeyirxah bir insan idi. Mən təzə evlənən dövrdə qaynatamın evində telefon yox idi. Həmin illərdə nəinki bizim Gərmətürk kəndində, şəhərin özündə belə telefon çəkdirmək çətin iş idi. Şəkər Aslandan qaynatamgilə telefon çəkdirməyi xahiş etdim. O bu işə kömək edəcəyinə söz verdi. Lakin telefon məsələsi həll olmadı.
Şəkər müəllim o qədər poetik bir insan idi, heç vaxt şeir yazmasam da,telefon danışığımız zamanı ona poetik cavab verdim: “Olmasa da telefonum qaynatamın evində, Sən hər zaman Şəkər kimi qalacaqsan qəlbimdə”.
1985-ci ildə Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin qərarı ilə “Ulyanovskaya Pravda” nəşriyyatında baş direktor işlədiyim dövrdə məktublaşdığım adamlardan biri də Şəkər Aslan idi. Bayramlarda bir-birimizi təbrik edir, işlərimiz barədə bir-birimizi məlumatlandırırdıq. Onun məktublarını bu gün də arxivimdə səliqə ilə saxlayıram.

“Azərbaycan” nəşriyyatında baş direktor işlədiyim dövr idi. Növbəti zənglərin birində Şəkər Aslan onun üçün Prezident Administrasiyasında jurnal təsis olunduğunu söylədi. Jurnalı Bakıda, məhz bizim nəşriyyatda çap etdirmək arzusunda olduğunu bildirdi. Mən də əlimdən gələni edəcəyimi söyləyib xeyir-duamı verdim.
Bir müddət sonra kabinetimə bir qovluq materialla bir xanım gəldi. Şəkər müəllimin adından gəldiyini bildirdi. Zahirən çox cavan görünsə də, söhbətindən peşəkar və işgüzar olduğu aydın sezilirdi. Bu, Sevda Əlibəyli idi. Onun peşəkar və işgüzarlığı sonrakı iş prosesində öz təsdiqini tapdı. Jurnalın nəşri çap materiallarının ən çətin tapılan dövrünə təsadüf etmişdi. Özü də həmin dövrdə qəzetə meyl çox idi. Jurnal isə respublikada tək-tək idi.

“Söz”ün ilk sayının sevincinə özümü də şərikli sayıram. Sevda xanımın sevinci ölçüyə gəlməz idi. Elə çətin dövrdə jurnal nəşr etmək hər oğulun işi deyildi. Sevda xanım jurnalı Şəkər müəllimə sanki quş qanadında çatdırmışdı. Bir neçə saat sonra Şəkər mənə zəng vurdu. Sevincindən minnətdarlıq etməyə söz tapmırdı. Ümumiyyətlə, Şəkər müəllim ona göstərilən hər hansı diqqəti hədsiz dərəcədə yüksək qiymətləndirirdi.
Jurnal elə həmin gün yeni nəşr nümunəsi kimi Azərbaycan televiziyasında göstərildi. Azərbaycan radiosu da öz növbəsində yeni nəşri təbrik etdi. Demək olar ki, bütün qəzetlər jurnal barədə yazılar verdilər. Bütün bu təbliğat işlərini də Sevda xanım həyata keçirirdi. Biz Sevda xanımı yarıciddi, yarızarafat Nəriman Həsənzadənin dediyi kimi “Şəkər Aslanın müşaviri” adlandırırdıq.

Təəssüf ki, Şəkər Aslan “Söz”ün sevincini doyunca yaşaya bilmədi. Cəmi iki il yarım jurnala redaktorluq edə bildim. Lakin Sevda xanım Şəkərsiz jurnalı elə bir səviyyəyə çatdırdı, Şəkərin yoxluğunu hiss etmədik. Arxivindəki materialları verməklə, onu tanıyanların qapılarını döyməklə xatirələrini dərc etdi.
“Söz” Şəkər Aslanın mənəvi ömrüdür, bu gün də yaşayır.Sevda xanım maddi çətinliklərə, mənəvi təzyiqlərə sinə gərərək, sağlamlığı bahasına başa gəlsə də, jurnalı yaşadır, mövzu əhatəsinə görə rəngarəng, oxunaqlı, poliqrafik cəhətdən daha tərtibatlı etməyə çalışır. “Söz”ün oxucuları təkcə Cənub bölgəsi, Azərbaycanla məhdudlaşmır. İranda, Turanda, Orta Asiyada, Avropa ölkələrində, okeanın o tayında - Amerikada da yolunu gözləynələr var.
Arzu edirəm ki, “Söz”ün yolunu gözləyənlərin gözləri heç zaman yolda qalmasın, jurnalın naşiri və ilk baş redaktoru Şəkər Aslanın da ruhu şad olsun.
Şəkər Aslan şair kimi də, insan kimi də çox diqqətcil idi. Mənə də şeir həsr etmişdi:
Qoy coşsun ilhamla ürəyin, canın,
Nədir hamımızın fikri, niyyəti:
Yüksəlsin müstəqil Azərbaycanın
Kitab çap eləmək mədəniyyəti!

Ağrılı illərə tab eləyən dost,
Sözünə günlərlə qulaq asaydım.
Yüz minlərlə kitab çap eləyən dost,
Haqqında mən özüm kitab yazaydım.
Təəssüf ki, bu arzunu həyata keçirmək ona qismət olmadı. Başqa yarımçıq arzularını Sevda xanım həyata keçirdiyi kimi mənim haqqımda kitab yazmaq da onun üzərinə düşdü. Nəticədə sanballı bir kitab alındı. “İlk poliqrafçı alim” kitabı 70 illik yubileyimdə Milli Kulturoloji mükafata layiq görüldü. 9 May 2010-cu ildə – faşizm üzərində qələbənin 65 illiyində Prezident İlham Əliyev 2 dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun məzarı üstündə biz vetereanlarla görüşəndə kitabı şəxsən ona təqdim etdim.
Şəkər Aslanın 60,65,70 illik yubileyləri Lənkəran Dövlət Dram Teatırında qeyd olunub. 75 illiyində doğulub əbədiyyətə qovuşduğu Lənkəranın Boladi kəndinə yığışdıq, xatirələr söylədik, ruhunu ehtiramla yad etdik. 80 illiyi Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda möhtəşəm yubiley tədbiri keçirildi. Xalq şairləri Nəriman Həsənzadə, Fikrət Qoca və digər Şəkərsevərlər şairi məhəbbəttlə andılar, xoş xatirələrini dilə gətirdilər. Bu ilin oktyabr ayında Şəkər Aslanın 85 yaşı tamam olur. Əbədi ayrılığından 27 il örtsə də, işıqlı siması gözlərimiz önündə, xoş xatirəsi qəlbimizdədir.
Əziz dostumuzun ruhu şad olsun!

Şəddat Cəfərov,
Azərbaycan və Rusiya Yazıçılar və
Jurnalistlər Birliklərinin üzvü

"Nur ocağı" ədəbi məclisi Xasay Yusifovun şeirlərini təqdim edir

Dedilər
Sevda yollarının yolçusu oldum,
Halımı sormadan Məcnun dedilər.
Baxıb görkəmimə ağlı kəsənlər,
Sevda yolçusudur, yorğun dedilər.
Düşdüm qarasınca bir bəstəboyun,
Ürəkdən sevmişdim, qamətin, boyun.
Çəkirdim yolunda min cürə oyun,
Gördülər, gözələ vurğun dedilər.
Xasay Yusif heç dönərmi sevgidən,
Ağla könül, nə gəlir ki, əlindən?!
Mən necə küsməyim yatan bəxtimdən,
Oyanmaz bəxtimə yorğun, dedilər.
Amanatı
Qoy bir də yalvarım, ay ana torpaq,
Sənə tapşırdığım yar amanatı.
Solub çəmənzarı, sökülüb bağı.
Vədəsiz sökülən bar amanatı.
Şamama tayında vaxtsız saraldı,
Bağı viran qaldı, meyvə saraldı,
Şaxta vurdu, yarpaqları saraldı,
Heyva amanatı, nar amanatı.
Xasayın ağlamaq olar peşəsi,
Yandırar sinəsin dərdin təşnəsi,
Sənə tapşırdığım eşqin pərisi,
Bir daha qayıtmaz, yar amanatı.
Ata
Əzəl məsləhətdir qəbul edənə,
Hər evin dayağı atadır, ata.
Harda olsa əzəməti bilinər,
Dünyanın ən uca dağıdır ata.
Ya varı- dövləti başından ayşsın,
Ya da şam etməyə çörək tapmasın,
Ya da əyyaş olsun, övlad saymasın,
Kimlikdə yazılan atadır, ata.
Kim saydı, saymadı, nə mənası var?
Atanın atatək öz dünyası var.
Xasayam, həm abrı, həm həyası var,
Cəmi sultanların tayıdır, ata.
Qocaldım
Yalçın qayalarda seyr edən könlüm,
Endi zirvələrdən, yaman qocaldım.
Taleyin şilləsi dəydi üzümə,
Qızardı yanağım, güman qocaldım.
Ömrüm sürükləndi xəzana doğru,
Qar yağdı başımdan saqqala doğru,
Apardı gəncliyim görünməz oğru,
Düşdüm arxasınca pünhan qocaldım.
Tarixin təkəri dayanmaz yəqin,
Yatmış qara bəxtim, oyanmaz yəqin ,
Ay Xasay, cavanlıq görünməz yəqin,
Getdi cavanlığım, yaman qocaldım.
SAMUX
Azərbaycan ölkəsində,
Uçalmısan şöhrətinlə.
Bir can olaq sən də, mən də,
Bizim Samux, ana Samux,
Can qurbandır sana Samux.
Mingəçevir göldə çimək,
Meşələrdə cilvələnək.
Ceyrançöldə çiçək dǝrǝk,
Bizim Samux, ana Samux.
Can qurbandır sana Samux.
Xasay candan qurban sənə.
Anan qədər oldun mənə,
Nəğmə deyim qoy şəninə.
Bizim Samux, ana Samux,
Can qurbandır sana, Samux.
Saçım ağarır
Küsüb bu dünyanın etibarından,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Zaman gərdişindən, nadan sözündən
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Nadan at oynadıb "mənəm, mən " deyir,
Gədalar dartınıb kişiyəm deyir,
Fələyin payından könlüm qəm yeyir,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Ay Xasay, bu dünya de kimə qaldı,
Fələk nə vermişsə hamsını aldı.
Pozuldu bağlarım viranə qaldı,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Yurd yeri
Ata-babalardan miras qalıbdır,
Gələcəyin gərəyidir yurd yeri.
Ana, bacı, namus, qeyrət məkanı ,
İnsanlığın and yeridir, yurd yeri
Yaxşı saxla, qoyma gözdən yad alar,
Yurdun yoxsa sevgi səndən yad olar.
Yurd yolunda can qoyubdur babalar,
Baş tacıdır, ləyaqətdir, yurd yeri
Xasay deyər, sən arzumsan, diləyim,
Düşmənə səngərsən, dosta gərəyim,
Ev-eşiyim, son beşiyim, yurd yerim,
Yaxşı saxla, əmanətdir, yurd yeri.

Olma
Ölməyə nə var ki, ömrün sonunda,
Ğözü qapılarda qalandan olma.
İllərlə yığdığın varı, dövləti
Bir quru nəfəsə satandan olma.
Ömrün xəzanında əsərsə külək,
Kişinin qəsdinə girməyə fələk.
İllərlə nazını çəkdiyin mələk,
Özgə umuduna qalandan olma.
Kişi ad qazanar ağıl-səriynən,
Eldə keşt eyləyər öz əməlindən,
Xəstə şəfa umar hər gördüyündən,
Göz görəndən şəfa umandan olma.
Elə yaşa, səndən sonra iz qala,
Gələcək nəsillər yadına sala.
Ay Xasay, qismətin yaxşılıq ola,
Arxasınca lənət yağandan olma.
Ay Dədə Şəmkir
Kəlbəcəri yağmaladı yağılar,
Dağları haraylı, ay Dədə Şəmşir.
Qız-gəlinin qara örpək bağladı.
Sinəsi yaralı, ay Dədə Şəmşir.
Yoxa çıxıb o yaylağın yay, yazı,
O dağların əvəliyi, yarpızı
Dəstələmir bənövşəsin dağ qızı,
Nəğməsi havalı, ay Dədə Şəmşir.
Murovdağın aparıbdır saçları,
Dəlidağın çatılıbdır qaşları,
Qırxbulağın selə dönüb yaşları,
Gölləri sonalı, ay Dədə Şəmşir.
Ağdaban yaylağı, o gözəl diyar,
Düşmən tapdağında gözü qan ağlar.
Xasayam, könlümdə bir qübarım var,
Məzarı haraylı, ay Dədə Şəmşir.
SİZ OLAN YERDƏ!
Əvvəl salam olsun bir dostlar sizə,
Daha qocalmaram, siz olan yerdə.
Bir günlük ayrılıq, bir illik həsrət,
Bir daha sınmaram, siz olan yerdə.
İstəmirəm bu dünyanın malını,
Göydən yağsa zinətini, varını.
Siz varsınız, belə xəznə azdımı,
Bir daha yanmaram, siz olan yerdə.
Ayrılıq qəm qoru, istidir oddan,
Ya dostdan ayrıldın, ya da ki, yardan.
Əlbir olaq, ayrılmayın Xasaydan,
Ölümdən qorxmaram, siz olan yerdə.

"Nur ocağı" ədəbi məclisi Ramilə Əliyevanın şeirlərini təqdim edir:

Vətən
Yenə kədərlidir, yenə qəmlidir,
Ruhumu titrədən bu anın, Vətən.
Həsrət qorxuludur, gözü nəmlidir,
Yüksək zirvələrdə dumanın,Vətən.
Şəhid xəbəriylə açıldı səhər,
Yenəmi göz yaşı, yenəmi qəhər?
Yenə ölməzliyin kitabın yazdı,
Vətən sevdalısı olan Şəhidlər.
Bir Vətən sevgisi ürəyimizdə,
Sanki bir məşəlli yoldu bu sevgi.
İsti otaqlardan, rahat yataqdan,
Soyuq səngərlərə doldu bu sevgi.
Oğullar Vətənçün qurban getdilər,
Deməyin heç zaman öldü Şəhidlər.
Uca bir millətin, yenilməz xalqın,
Zəfər salnaməsi oldu Şəhidlər.
Vətən, açılacaq nurlu sabahlar,
Kədər yox olacaq, bitəcək həsrət,
Müqəddəs ruhların məskən saldığı,
Torpaq gülüstana dönəcək, əlbət.
Şəhid
Yenə payız fəsli gəldi yurduma,
Yenə xəzan oldu, töküldü yarpaq.
Əzəli-əbədi yurd yerimizdir
Şəhid qanı ilə yoğrulan torpaq.
İndi qəm nidası düşüb köksümə,
Səmadan bir həsrət qoxusu gəlir,
Vətən ana kimi basıb köksünə,
Gör neçə Şəhidin yuxusu gəlir.
Şəhidin məqamı ucadan uca
Nə desək bəlkə də azdı, Şəhidlər
Öz Vətən eşqiylə, Yurd sevgisiylə
Şərəfli bir tarix yazdı Şəhidlər!
Həsrətimin duyğusu
Mən bir qəmli həsrətin
Nakam qalmış arzusu,
Mən bir coşğun dənizin
Aşıb-daşan duyğusu,
Mən bir qumlu Sahilin
Tənha qalmış iziyəm.
Mən bir ömür yaşadım,
Duyğuları rəngbərəng.
Mən bir bağı becərdim,
Hər tərəfi gül-çiçək.
Qayğılar hücum çəkdi ,
Məni hədəf seçərək
Yordu bu zaman oxu,
Taleyimdən keçərək.
Çox həsrətin duyğusu
Yuva salıb gözümdə,
Çox mahnının bəstəsi
Yarım qalıb sözümdə,
Bəzən ağrıya dönür
Yanlışım da, düzüm də,
Mən kədərdən yarandım,
Kədər mənim özümdə.
Öz kədərli dünyamın
Sahilində itmişəm,
Bəlkə də yorulmuşam,
tükənmişəm, bitmişəm.
Şəhid balam
Canım balam, gözlərimin işığı,
Ürəyimdə qübar qoyub getmisən.
Tellərinə daha çatmır sığalım,
Sevincimi nübar qoyub getmisən.
****
Arzularım yarım qalıb gözümdə,
Taqətim yox, güc qalmayıb dizimdə,
Sənlə olan hər kəlməmdə,sözümdə,
Acı, şirin nə var qoyub getmisən.
****
Elmir balam, könlüm səni soraqlar,
Vaxtsız gəldi yaz ömrünə son bahar,
İndi mənim Şəhid adlı dünyam var,
Məni sənsiz naçar qoyub getmisən.
****
Sən dilimin şirin-şəkər sözüydün,
Sən qəlbimin atəşiydin, közüydün.
Hər işində dəqiq idin, düzüydün,
Bir əzəmət,vüqar qoyub getmisən.
****
Vətən üçün əsgər oldun, ər oldun,
Şəhid oldun, torpağa sipər oldun.
Gözümdə yaş, könlümdə qəhər oldun,
Mən ananı bimar qoyub getmisən.
****
Şəhid balam, cənnət olsun məkanın,
Ali olsun, uca olsun, məqamın.
Aygün anan həsrətində hər anın,
Vaxtsız solan bahar qoyub getmisən,
Bir əzəmət,vüqar qoyub getmisən.
Ömrümüz
Bir nəğmə səslənir sakit, astaca,
Bir həzin mahnıya dönür ömrümüz,
Bizmi günahkarıq yoxsa zəmanə,
Niyə ulduz kimi sönür ömrümüz?
Əlimi uzatsam yetmir əlinə,
Səslənsəm sözlərim çatmır yerinə,
Qoşulub qəlblərin duyğu seline,
Ümmantək çağlayır, daşır ömrümüz.
Həsrətin quyusu dərindən- dərin,
Yorulub yollarda ayaq izlərim,
Büdrəmə ayağım,əsmə dizlərim,
Tükənib taqətdən düşür ömrümüz.
Həyat dalğalar tək coşur, çağlayır
Qəlbimdə duyğular qaysaq bağlayır
Ümidlə sabahı hey soraqlayır
Dolanbac yollarda çaşır ömrümüz.
Bu ömrü bizlərə verib Yaradan
Yaşanar bir tale ağdan- qaradan
Tanrı hifz eləsin min bir bəladan
Çətin dolayları aşır ömrümüz.
Vətən
Dünya sirli bir nağıla bənzəyir-
Acısı da, şirini də bizimdir.
Vətən eşqi ruhumuzu bəzəyir,
Vətən çoşqun harayımdır, səsimdir!
Vətən mənim ruhumdur, nəfəsimdir!
Anaların laylasıyla böyüdük,
Qəlbdə Vətən sevgisiylə öyündük.
Vahid idik- parçalandıq, bölündük,
Hünərin var bu həsrətə döz indi,
Vətən mənim ruhumdur, nəfəsimdir!
Düşündükcə vətənimi, yurdumu,
Vəsf elədim ocağımı, odumu.
Xatirələr dilləndirdi duyğumu,
Vətən mənim yaşamaq həvəsimdir!
Vətən mənim ruhumdur, nəfəsimdir!
Biz dünyada nələr görüb gəlmişik,
Bir həsrətin soyuğunda dinmişik.
Zərrələrə, qətrələrə dönmüşük,
Cığırında itib-batan izimdir,
Vətən mənim ruhumdur, nəfəsimdir!
Ana yurdum, çiçəklənən diyarım,
Sənsən fikrim, xəyalım, duyğularım!
Xoşbəxt olsun elim, obam, mahalım,
Ağrı, acı kifayətdir, bəsimdir!
Vətən mənim ruhumdur, nəfəsimdir!
Bacarmıram mən
Ruhum bir körpənin laylası mənim,
Göz yaşım bir yağış damlası mənim,
Hislərim qəlbimin aynası mənim
Başqa cür olmağı bacarmıram, mən
Dünya bir saraydır şahı,əyanı
Hanı mətləb bilib söz anlayanı?
İnsan itirəndə abrı-həyanı
Onu anlamağı bacarmıram,mən
Bir nağıl ömrünü yaşayırıq biz,
Yorulur fikrimiz, əməllərimiz
Hər kəsə laqeyd, səssiz- səmirsiz
Ürək daşımağı bacarmıram, mən
Kimsəni incidib qəlbinə dəymək
Könlünü sındırıb, qəddini əymək
Doğruya göz yumub yanlışı öymək
Bunu heç bir zaman bacarmaram, mən
Ədalət insanın içində gərək
Mərhəmət don deyil,biçilsin geyək
Vicdanının yoxdursa rəzilsən demək
Belə bir həyatdan güc almıram mən
Yəqin yaşamağı bacarmıram,mən...
Şəhid balası
Bapbalaca oğlandır
Kövrək, həssas, şipşirin
Onun körpə dünyası
Nələr çəkir bir bilin.
Ata həsrəti çəkir,
Onun kövrək ürəyi.
Ata onun qüruru,
Ata onun gərəyi.
Göz yaşları içində
O, hıçqırır, ağlayır.
Ata, bir de, hardasan?
Atasın soraqlayır.
Baxışlarda lal sual,
Düşüncələr qarışıq.
Biz hələ, çox sualın
Cavabın tapmamışıq.
O, bir Şəhid övladı,
O, bir Şəhid balası.
Şəhidliyə yüksəlib
Onun məğrur atası.
Atasıyla fəxr edir,
Qürur duyur balaca.
Amma gözündə yaş var,
O,ağlayır astaca.
Ata onun varlığı,
Atasız dünya heçdi.
"Atam bizi sevirdi
Amma Vətəni seçdi".
Ağlama, oğul bala,
Gözün yaşla dolmasın.
Atan Şəhid olub ki,
Gül bənizin solmasın.
Atan şərəfli əsgər
Mübarizdi, mətindi.
Xatirəsi qəlbinin,
Ruhuysa cənnətindi.

Qaldı
Könlümün ağrısı,qəlbim niskili
İlişib bəmbəyaz telində qaldı
Səninçün darıxır qəmli ürəyim
Sənsizlik bir həsrət selində qaldı.
Baxır hey yollara qəmli gözlərim
Kədərdən yol biçir nəmli gözlərim
Daha susqunlaşıb sənli sözlərim
Şirin kəlmələrim dilində qaldı.
Titrəyir ruhumun sarı simləri
Məndən uzaq gəzir sevinc dəmləri
Sənlə keçib gedən o xoş günlərin
Duyğusu bir bahar yelində qaldı.
Doğuldun baharda ömrün qış oldu
Zamanın dövranı tərs gərdiş oldu ,
Ağrılar-acılar mənə tuş oldu
Sacımın tumarı əlində qaldı.
Sən mənim ömrümün əfsanəsiydin,
Sən mənim ruhumun həzin səsiydin,
Şeirdin, nəğməydin, sən nəfəsiydin,
Hissim o nəğmənin zilində qaldı.
ATA
Sənə əl uzatdım,çatmadı əlim,
Səslənmək istədim,dönmədi dilim,
Sənsiz keçir artıq hər ayım,ilim
Nəm olub gözümə dolmusan,ata.
Kövrək xatirəmdə qalmısan,ata.
***
Hər il torpaq yazlibasın taxacaq
Çox sevdiyin bənövşələr çıxacaq
Bu sənsizlik məni daim sıxacaq
Könlümə həsrətdən yolmusan,ata?
Kövrək xatirəmdə qalmısan,ata.
***
Şirin-acı xatirələr hallanır,
Qəmli gözlər keçmişlərə boylanır
Fikrim sənli günlərimə yollanır
Qəlbimə bir niskil salmısan,ata.
Kövrək xatirəmdə qalmısan,ata.
***
Kədər kölgələnib yetim gözündə,
Artıq itib yanlış-doğru sözümdə
Səndə gördüm iradə də,dözüm də
Yenə fikirlərə dalmısan,ata.
Kövrək xatirəmdə qalmısan,ata.
***
Qəmli xatirələr ruhumu didir
Sənsizlik duygusu məni incidir
Agriya-acıya dözmək çətindir
İndi soyuq məzar olmusan,ata.
Kövrək xatirəmdə qalmısan ata.
Bahar duyğusu
Təbiət canlanır, arzular kimi
Hər yerdə Baharın ətri duyulur.
Bir həzin nəğmənin qanadlarında
Bir kövrək şeirin sətri duyulur.
Təbiət səsləyir fəsli Baharı,
Soyuğu, şaxtası gedir sazağı.
Yaşıla bürünür Vətən torpağı
Bir həzin meh belə, əsdi duyulur.
Əssin ömrümüzdə bahar yelləri
Titrətsin qəlblərdə sarı simləri
Kədəri aparsın bahar selləri
Gözlərdə bir sevinc hissi duyulur.
Gecikmə, tezcə gəl , nazlı Baharım
Qoy sənə nəğmələr qoşsun Diyarım
Qərib bir yolçuyam,saf duyğularım
Şeirdi, nəğmədi,səsdi duyulur.
Duyğum
Ülvi bir sevgidən yaranmışıq biz
Safdır hislərimiz,əməllərimiz
Hər şeydə gözəllık duyan qəlbimiz
Şirin bir sevdanın havasındadır.
Arzumuz şirindir, sevgimiz dərin,
Bəzən titrək olar duyğun, sözlərin,
Yollara dikilmiş qəmli gözlərin,
Bir həsrət dərdinin dəvasındadır.
Qoy bahar ətrini versin təbiət
Gözəllik ruhunu oxşasın əlbət
Səni incitməsin yersiz söz-söhbət
Deməsinlər bu qəm yuvasındadır.
Bir ananın iki şəhid balası
Bir ananın iki şəhid balası,
Bir ürəyin iki həsrət laylası,
Vaqif, Mehman yenilməzlik qalası
Əzəmətdi, fəxarətdi, yurduma

Uca Allah, güc-qüvvət ver orduma.
***
Bu dünyaya mərd oğullar gətirdin
Gül bağçanda tər çiçəklər bitirdin
Vətən eşqin qəlblərinə ötürdün
İki şəhid oğul verdin xalqıma
Qadir Allah, güc-qüvvət ver orduma.
***
Zeynəb ana Mehmanını arzular
Vaqif üçün gör nə qədər arzu var
Bu ananın əzəməti xan çinar
Kök salıbdır vətənimə,yurduma
Uca Allah, güc-qüvvət ver,orduma.
***
Zeynəb anam, gözün yaşla dolmasın,
Gül bağçanı daha xəzan almasın
Vətən, daha qoy şəhidin olmasın
Gözəl günlər nəsib olsun xalqıma
Qadir Allah güc-qüvvət ver, orduma.
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın

İnsan qəlbi arzularla doludu,
Həyat qısa, ömür karvan yoludu,
Bir təbəssüm bir ürəyin nurudu.
Gözdə gülüş, qəlbdə sevinc solmasın,
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın.
***
Ümidlərlə qoy döyünsün ürəklər,
Çiçək açsın xoş arzular, diləklər,
Sarsılmasın,bükülməsin biləklər.
Mərd namərdin ümidinə qalmasın,
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın.
***
Dalğalansın üçrəngli bayrağımız,
Azad olsun müqəddəs torpağımız ,
Alovlansın odumuz,ocağımız,
Qərib, köçkün çadırları olmasın,
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın.
***
Vətən eşqi xoş arzudur,diləkdi,
Duyğularım təzə-tərdi, kövrəkdi,
Görən gözdü, duyan qəlbdi, ürəkdi.
Ümidimiz vaxtsız xəzan olmasın,
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın.
***
Azərbaycan, Ana yurdum var olsun,
Düşmən məyus, pis niyyətlər xar olsun,
Tanrı bizə kömək olsun,yar olsun
Qəlb niskillə, gözlər yaşla dolmasın,
Gözəlliklər ruhunuzu oxşasın.
Bağışla
Bir ömür istədim səssiz səmirsiz
Bir ömür bəxş etdin qarla, yağışla.
Taleyin nisgilli yamaclarında
Gəzərkən, ey ömrüm,məni bağışla.
Bir ömür istədim sevinclə dolu,
Bir ömür bəxş etdin kədərdi yolu,
Varmı bu həsrətin bir sağı, solu
Gözlərimdə qalan nəmi, bağışla.
Düşünmə, ey könül, bu hələ sondu,
Bir çox xəyallarım şaxtaydı dondu.
Bu ömür bir sirli nağıla döndü,
Saçlarıma düşən dəni, bağışla.
Dağlara baxıram dumandı,çəndi
Bir sükut ağrı tək qəlbimə endi
Bəlkə də anlamaq ,duymaq çətindir
Könlümə saplanmış qəmi, bağışla.

Oktyabrın 10-da şair-dramaturq, publisist Şəkər Aslanın və pedaqoji elmlər doktoru, professor Əjdər Ağayevin doğum günüdür. İndi haqq dünyasında olan bu unudulmaz simaların 85 yaşları tamam olur.Şəkər Aslanın 80 illiyi ərəfəsində Əjdər müəllimdən xatirələrini yazmasını xahiş etmişdim.Əjdər müəllim xatirələrini məktub şəklndə yazıb mənə ünvanladı.İndi həmin xatirələri saytın izləyicilərinə təqdim edirəm.
Ruhları şad olsun.
"Söz" Jurnalının baş redaktoru Sevda Əlibəyli

“SÖZ” JURNALININ BAŞ REDAKTORUNA
AÇIQ MƏKTUB

Ömrün yollarında dumanlar, çənlər
Min yol xatirəsi gələcək dilə.
Nə qədər yaşayır onu sevənlər,
O qədər yaşayır özü də hələ...
Şəkər Aslan
Çox hörmətli Sevda xanım!
Sizin hazırda baş redaktor olduğunuz “Söz” jurnalının hər sayını maraqla qarşılayıram. Dərc etdiyiniz biri-birindən maraqlı, oxunaqlı məqalələri, hekayələri, şeirləri, xatirələri, təbrikləri... digər oxucular kimi, mən də böyük həvəslə oxuyuram, xeyli məlumatlanıram. Jurnalın dizaynı, illustrasya bəzəyi onun məzmununu əyaniləşdirir, daha da zənginləşdirir.
Hər yeni nəşr olunmuş “Söz”ü açarkən ilk səhifədə keçmiş tələbə yoldaşım, uzun müddət dostluq etdiyim, görkəmli şair və jurnalist Şəkər Aslanın portret-şəkli ilə rastlaşıram. Hər dəfə sanki onu təzəcə görürmüşəm kimi seyr edirəm, ötən günlərdəki onunla bağlı xatirələrimi yada salıram, şeirlərindən bildiyim misraları dodaqaltı pıçıldayıram. Şəklin altında yazılmış sözləri hər dəfə fərəhlə oxuyuram: “Jurnalın naşiri və ilk baş redaktoru Şəkər Aslan olmuşdur.”.
Təkcə bu faktın özü göstərir ki Siz nə qədər böyük ürəyə, sənət və dostluq sədaqətinə maliksiniz.
Çox hörmətli Sevda xanım!
Neçə gün öncə mənə telefon açıb bildirəndə ki, Şəkər Aslanın 80 illik yubileyinin keçirilməsi təşəbbüsü irəli sürülüb, çox sevindim. Deyəndə ki, bir xatirə yazısı ilə “Söz”də çıxış edim, qürurlandım. Çünki Şəkər Aslan bir dost, yoldaş, həmkar olaraq mənim xatirimdə daimi yaşayan bir insan, ədəbiyyatımızda özünə məxsus yüksək poetik mövqeyi olan sənətkardır. Belə bir şəxsiyyət haqqında xatirə yazmaq kədərli olduğu kimi,həm də qürurludur.

Şəkər Aslanla ilk tanışlığım 1955-ci ilin sentyabr ayına təsadüf edir. O zaman hər ikimiz Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnistitununa qəbul olunmuşduq, filalogiya fakültəsində təhsil alırdıq. O lənkəranlı gənclə tezliklə dostlaşdıq, həmfikrə çevrildik. Tələbə yoldaşlarımızdan Azərbaycan radiosunun diktoru Sabutay Quliyevlə, Astaradan gəlmiş gənc Əhədulla Qəmbərovla(sonralar o Əhəd Muxtar imzası ilə ədəbi yaradıcılıq fəaliyyəti göstərirdi), dərbəndli gənc Nəriman Ağasıyevlə (o da şair idi) birlikdə müzakirələr aparır, nitq qaydaları, şeir, hekayə yazmağın xüsusiyətləri haqqında, o zamankı məşhur əsərlərdəki obrazlar barəsində söhbətlər edir, yazdığımız şeirləri biri-birimizə oxuyurduq. Çox sevdiyimiz müəllim və ədib İsmayıl Şıxlının apardığı tələbələrin ədəbi-yaradıcılq dərnəyində iştirak edirdik. Böyük həvəslə ədəbi prosesləri öyrənməyə çalışırdıq.
Birinci kursu başa vurduq, yay tətilinə çıxdıq. İntizarla sentyabr ayının gəlməsini, yenə birlikdə olacağımızı gözləyirdik. Düşünürdüm ki, Sabutay Quliyev bizi yenə futbol yarışlarına aparacaq, diktorluq sənətinin möcüzələrindən danışacaq. Amma mən düşünən kimi olmadı. Sentyabr gəldi. Tələbə yoldaşlarımız auditoryalarda dərslərə başladı, böyük alim və müəllimlərimiz Mikayıl Rəfilinin, İsmayıl Şıxlının, Şıxəli Qurbanovun, Həmid Əliyevin, Zeynal Tağızadənin, Paşa Əfəndiyevin, Şükür Sadıqovun və digər bizə dərs deyənlərin muhazirələrini dinlədikcə dinləmək istəyirdik. Bir həftə keçdi, ikinci həftə keçdi, nə Şəkər Aslan gəldi, nə də Sabutay Quliyev. Öyrəndik ki, Şəkər Lənkəran rayon qəzetində işə başlayıb, Sabutay isə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə keçib.

Şəkər Aslan çox istiqanlı, mehriban, səmimi bir gənc idi. Sentyabrn sonunda ondan məktub aldım. O, şeirlər yazmasından, Moskvaya- M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstituna oxumağa gedəcəyindən yazırdı. İndi unutduğum, o zaman isə Şəkərə həvəslə oxuduğum bir şeirimdən bir beyiti də bəyəndiyini bildirib, mənə yazmışdı. Beləcə biz məktublaşmalarla fəaliyyətimizi biri-birimizə izhar edirdik...
İllər keçdi, ali təhsili başa vurduq,hərə öz işi ilə məşğul idi. Şəkərlə əlaqələrimiz yenə də davam edirdi. Şəkəri Lənkəran rayon qəzetinin redaktoru vəzifəsinə təyin etmişdilər. Tez-tez mətbuatda dərc olunmuş şeirlərini oxuyurdum. Ara- bir şeir kitabları çap olunur, kütləvi tirajla yayılırdı, oxucuların böyük marağına səbəb olurdu.
1970-ci illərin ortalarında Lənkəranda ezamiyyətdə olarkən, Şəkərlə görüşdüm, xeyli söhbətləşdim. Rəhbəri olduğu qəzetin redaksiyasına getdik. Qəzetin yaradıcı heyəti ilə, eyni zamanda, rayon mətbəəsinin imkanları ilə məni tanış etdi. Jurnalist və naşir peşəkarlığı sohbətindən sonra Boladi kəndinə - Şəkərin ata yurduna gedəsi olduq. Burada sohbətimiz yenə də ədəbiyyatdan, poeziyadan oldu, o mənə bir silsilə yeni şeirlərini oxudu. Qeyd etmək istərdim ki, Şəkər Aslanın poeziysı, həm sənətkarlıq baxımından, həm də səmimiliyi, təbii xalq ruhuna uyarlığı ilə seçilirdi. Onun ruhuna, ilhamına, sənət duyğularına “Cənub mirvarisi” Lənkəran-Astara ovalığının, füsünkar Hirkan meşələrinin, yaşıllığa bürünmüş Talış dağlarının gözəllikləri bələnmişdi. O gözəlliklər insanı valeh edəcək dərəcədə Şəkər Aslan poeziysında açıq-aydın verilirdi. Şəkər Aslanın insanlıq aləmi, şəxsiyyət tutumu da bu gözəlliklərdən zinətlənmişdi.
Lənkəran Şəhər Partiya Komitəsinin birinci katibi Dilruba Camalova da 1955-ci ildə bizim kimi APİ-yə qəbul olunanlardan idi. Ancaq o, riyaziyyat fakültəsində təhsil alırdı. Tələbə yoldaşlarımızdan olan Dilruba xanım bir müddət riyaziyyat müəllimi işlədikdən sonra partiya işinə irəli çəkildi, raykomun birinci katibi vəzifəsinə qədər yüksəlmişdi. Biz Şəkərlə Dilruba xanımın iş yerinə getdik, orada onunla görüşdük. Dilruba xanım Şəkərin həm redaktorluq fəaliyyətindən, həm də yaradıcılığından böyük razılıqla söhbət açdı. Onu Lənkəranın mənəvi sərvəti kimi dəyərləndirdi...

Sonralar Şəkərlə həm Lənkəranda, həm də Bakıda görüşlərimiz olurdu. O, Bakıda olarkən ali təhsilə başladığı APİ-yə də baş çəkir, oradakı əbəbi-bədii tədbirlərdə iştirak edirdi. Səhv etmirəmsə, 1980-ci illərin sonlarında APİ-dəki görüşümüz zamanı o mənə Moskvada nəşr olunmuş “Живу у моря” kitabını hədiyyə etdi. Digər kitablarını da mənə göndərmişdi.
Biz bəzən ürək sohbətləri edirdik. Onun mənəvi dünyası, poeziya aləmi çox zəngin idi. Amma müəyyən problemlərlə qarşılaşır, maddi çətinliklərlə üzləşirdi. Söz yox ki, iradəli idi, zəhmətkeş idi, qazancı gündəlik dolanışığına çatırdı, amma bazar iqtisadiyyatının tələbləri ilə uyğunlaşa bilmirdi...
Şəkər insanlarda xeyirxahlıq, qayğıkeşlik, sədaqətlilik, sözübütövlük dəyərlərini çox sevirdi. Həmişə yaxşılara rast gəlmək, yaxşıların nümunəsini yaymaq cəhdində idi. Onun şair qəlbi sözü ilə əməli bir olmayan insanlardan tez incik düşürdü. Təsadüfi deyildir ki, bu acını dilə gətirərək yazmışdı:
Həyatda yol getdim xeyirlə-şərlə,
Dedim ayırd edim yaxşını pisdən.
Üz-üzə gəldikcə nakişilərlə,
Sevdim kişi ruhlu qadınları mən.

Çox hörmətli Sevda xanım!
Siz həmin kişi ruhlu qadınlardansınız. Şəkər Aslan poeziyasına, Şəkər Aslanın başladığı quruculuq əməllərinə sədaqətlə yanaşaraq onu təbliğ edir, “Söz”ün hər sayında Şəkər Aslanı yad edirsiniz.
Şairin bugünlərdə keçiriləcək 80 illik yubileyinə hazırlıq təşəbbüsləriniz, Şəkər Aslan poeziyasının səsləndirilməsinə çalışmağınız, həm onun əbədi yaşarlığına bir nişanə, həm də sədaqətinizə bir örnəkdir.
Allah Sizə yar olsun!
Böyük şairimiz Şəkər Aslanın ruhu şad olsun!

Əjdər AĞAYEV
pedaqoji elmlər doktoru, professor
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

VAQİF RÜSTƏMOV

CƏBRAYILSIZ YURD HƏSRƏTİM...
(elegiya)

Müharibə! Müharibə bəşər cəmiyyətinin fəlakətinə çevrilmiş qorxunc kabusdur! İnsanın insan tərəfindən məhvi! Vəhşət doğuran milyonlarla insanın qətliamı! Elindən, obasından didərgin düşmüş, aclıq və səfalətlə üzləşən məhrumiyyətli insanlar. Bütün bunlar insanın insan üzərində tətbiq etdiyi ölüm aktlarıdır!
Bəşər cəmiyyətinin yaranışından dövrümüzə qədər baş verən müharibələr haqqında dəqiq məlumatlar yoxdur. Ancaq onu bilirəm ki, ötən əsrin 30-cu illərində Avropada Hitler faşizminin dünyanı lərzəyə salan vəhşətli ideyası ikinci dünya müharibəsi adı altında 60 milyon insanın ölümünə səbəb olmuşdur. Və bir o qədər də insan yurdsuz, didərgin qalmışdır.
Fəlakətli dünya müharibəsi xalqlar dostluğunu stimul seçən SSRİ dövlətini də öz caynağına almışdır!
Sovet dönəmində tarixdə Böyük Vətən Müharibəsi adı altında xalqların övladlarını zorən bu müharibənin ön və arxa cəbhəsinə sürükləyib səfərbər edilənlər içərisində Azərbaycan məmləkətinin də 650000 nəfər dinc sakini vardı. Amansız müharibədə döyüşən həmyerlilərimizin əksəri həlak olmuş və digərləri şikəst vəziyyətdə tərxis olunub evlərinə qayıtmışlar. Və böyük bir isminin isə namə-lum adı altında tarixdən silindiyini heç vaxt unutmaq olmaz!..
Müharibə sovet ittifaqının varlığına son qoymaq iddiası ilə başlanılmışdır. Ölüm saçan döyüşlərə cəlb edilmiş Azərbaycan güclü dövlət, cəsur xalq kimi tarixdə öz imzasını atmış, qəhramanlıq səlnaməsi yazmışdır. Yeraltı, yerüstü resrusları və uşaqdan-böyüyə hamılıqla cəbhəni təmin edən bu qədim diyarın əhalisinin müharibənin taleyində xidmətləri danılmazdır. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhəri bu günədək hələ də qəhraman şəhər statusunu almamışdır.
Dünya tarixşünaslığında müharibədə qələbə əzminin meyarı sayılan Azərbaycan dövlətinin ön və arxa cəbhədə iştirakı xüsusi qeyd edilir. Müharibənin ik illərində döyüşə göndərilən həmyerlilərimiz başdan-başa silahlanmış güclü faşist ordusu ilə üzləşməli olmuşlar. Faşist hərbi strategiyasının güclü qüvvələrinin qurbanına çevrilmiş yüz minlərlə sovet əsgəri ilk aylarda da təslim edilərək alman əsir düşərgələrinə göndə- rilirdi.
Əsirlər içərisində sovet məkanından olan müxtəlif xalqların nümayəndələri yaxşı bilirdilər ki, geriyə yol, qayıdış yoxdur! Geriyə qayıdanlar ya Sibir meşələrinin katorqalarında əzablı işgəncələrə məruz qalıb məv ediləcək, ya da vətən xaini damğası vurulub amansızlıqla güllələnəcəklər.
Əsir düşərgələrində milyonlardan biri kimi əzablı işgəncələrlə üzləşən gənc zabit, əslən Cəbrayıl rayonunun Daşkəsən kəndindən olan İsmayılov Səxavət Abı oğlu da belə bir fəlakətin gözləntisini yaxşı bilirdi...!
Unutmayaq! Unudulmayaq!
Acı taleyi ilə hər zaman barışan Səxavət bəy, məhrumiyyətli anlarda da dözüm, səbir, təmkin nümayiş etdirib əsirlikdən tezliklə xilas olmaq haqqında düşünürdü. Hər an ötən günlərin acılı-ağrılı xatirələrini yada salan qəhramanımız doğma
yurdunda, Daşkəsən kəndində bolşevizmin tüğyan etdiyi repressiv qaydaları, qondarma kolxoz quruculuğunun acı fəsadlarını və heç bir günahı olmadan həbs edilən neçə-neçə repressiya qurbanlarının taleyini yada salır qəlbən acıyırdı.
Uşaqlıq illərindən müəllim olmaq arzusu ilə Daşkəsən kəndində 7 illik təhsil alan, sonra Cəbrayıl rayonunda Maksim Qorki adına orta məktəbdə davam etdirib əla qiymətlərlə qurtaran Səxavət Azərbaycan Dövlət Universitetində tarix fakültəsinin məzunu olur. O, ali təhsil aldıqdan sonra təyinatla Cəbrayıl rayonuna göndərilir və oxuduğu məktəbdə öz ixtisası üzrə müəllim işləyir. Çox keçmir ki, müəllim kollektivinin göstərdiyi etimadını doğruldaraq işlədiyi məktəbin direktoru kimi fəaliyyətini davam etdirir.
İkinci dünya müharibəsi illərində alman - faşist ordusunun SSRİ məkanına hücumu ilə yerlərdə cəbhəyə kütləvi səfər- bərlik başlanır. Ağır günlərdə Azərbaycanın bütün bölgələrində, eləcə də Cəbrayıl rayonunda, o cümlədən Maksim Qorki adına orta məktəbdə də kişi müəllimləri cəbhəyə çağrılır. Səxavət müəllim səfərbərlikdən müvəqqəti azad olsa da (bronlu mütəxəsis kimi), müəllim yoldaşlarının elliklə cəbhəyə göndərilmə-sindən narahat hisslər keçirir. Və hərbi komissarlığa gedib ön cəbhəyə, döyüşə göndərilməsini tələb edir. Nəhayət onun tələbləri qəbul edilir, könüllü surətdə cəbhə-yə yollanır.
Cəbhə yollarında...
Gürcüstanda yüksək çinli zabit heyətində hərbi təlim keçib Rusiyada, Ukrayinada sovet qoşun bölməsində döyüşən Səxavət İsmayılovun xidmət etdiyi hərbi hissə alman ordusu tərəfindən mühasirəyə alınır, bütün heyət əsir düşür. Əsir düşərgələrində işgəncə, ağır fiziki işlər, aclıqla üzləşən Səxavət müəllim zabit kimi əsir yoldaşları ilə birlikdə qurtulmaq üçün yollar arayır, planlı şəkildə əməliyyat hazırlayaraq gizli təşkilatlanmada fəaliyyət göstərir. Böyük bir dəstə ilə, xüsusən də azərbaycanlılardan ibarət əsirlərlə birlikdə düşərgədən qaçmağa nail olur. Avropanın bir çox dövlətlərində - Rumıniya, Çexoslova- kiya, İsveç, Norveç və başqa ölkələrdə ağır, fiziki işlərlə məşqul olur.
Səxavətin ən böyük istəyi qardaş Türkiyə dövlətinə keçmək idi. O yaxşı bilirdi
ki, geriyə, vətənə yolu bağlıdır. Geri qayıdarsa, xalq düşməni kimi dərhal güllələnəcək, ya da həbs edilib Sibir meşələrində sürgünə göndərilib məhv ediləcəkdir. Sözsüz ki, Avropa ölkələrindən fərqli olaraq sovetlər ölkəsi əsir düşənləri qəbul etmirdi. Və bir gün Səxavətin Türkiyəyə keçmək istəyi həqiqətə çevrilir. O, əsir yoldaşları ilə Türkiyəyə gəlir, iş adamı kimi qısa zaman kəsiyində fəaliyyət göstərir. Səxavət bəy o dövrün tələblərinə uyğun olaraq ismini dəyişib Hasan İsmayıllı adı ilə tanınır. Eyni zamanda yoldaşlarının inamı və etibarı sayəsində Türkiyədə Dostluq və Kultur Mərkəzini təsis edib fəaliyyətə başlayır...

Azərbaycanın elm, incəsənət xadimlərinin Türkiyə səfərləri
Azərbaycan SSR-dən Türkiyəyə ezam olunan elm, incəsənət, ictimai xadimləri ilə Dostluq və Kultur Mərkəzində görüş təşkil edilir. Nümayəndələr Hasan bəy İsmayıllı (Səxavət İsmayılov) və mərkəzin üzvləri tərəfindən rəğbətlə qarşılanır, lazımı xidmət- lər göstərilir...
Müharibədən bir gün öncə ailəsi ilə Türkiyəyə köçmüş azərbaycanlı qadın Həmidə xanım bir neçə günlüyə vətənə qonaq gedəcəyini Səxavət bəyə bildirir. Həmidə xanım əslən Şəkidən (Nuxa) idi. Azərbaycanın Xalq Artisti Məmməd Rza Şeyxzamanovun bacısıydı. Həmidə xanım- dan eşitdiyi bu sözdən qəhərlənən Səxavət bəy gözləri yol çəkirmiş kimi susur, sevincini gizlətmədən yaxşı yol arzu edir. Həmidə xanım Bakı səfərində Səxavət bəyin yaxınlarını arayıb tapır. Onun Hasan bəy kimi sağ olduğunu, yaşadığını deyir və telefon nömrəsini yaxınlarına verir.
Bakıdan gələn üçüncü gecənin zəngi...
Gecədən xeyli keçmiş aramsız çalınan telefon zənginə hövlnak yuxudan oyanan Səxavət bəy dəstəyi götürür. Xəttə qadının amiranə səsini eşidib çaşqınlıq içərisində susur. Qadının: - “Bakıya cavab verin” - xəbərini eşidən Səxavət bəy həyacanlı halda susur və qorxudan səsini çıxarmır. Bu zəng ikinci gün yenidən gecə yarısı təkrar olunur. Telefonda kövrək və hayqırtılı bir qadının səsi kəsilmək bilmirdi. Səsi tanıyan Səxavət bəy yerində donub qalır, səsini çıxara bilmir, boğazı sanki tıxaclanır. Cavab verməyə taqəti qalmır. Çıxılmaz vəziyyətə düşən Səxavət bir anlıq güman edir ki, bəlkə də bu ona qarşı düşünülmüş tələ ola bilər. Və nəhayət üçüncü gecə də telefonun aramsız zəngi hamını yuxudan oyadır. Telefon dəstəyini dərhal götürən Səxavət bəy özündə güc toplayıb hıçqırtı ilə “alo” deyə bilir. Gözlərindən axan göz yaşlarını saxlaya bilməyib qəhərdən boğulan Səxavət bəy, - dəstəyi oğlum Şamilə verin, - deyir. Bir qədər özünü ələ alan Səxavət bəy uzun ayrılıqdan sonra həsrətində olduğu el-obası, ömür gün yoldaşı, qohumlarının ətrini alırmış kimi hönkürtü ilə ağlayır. Xəttin hər iki tərəfində sevincdən tökülən həsrətli göz yaşlarının müjdəli parıltısı aydın sezilirdi. Bir azdan qısa söhbəti sona çatdıran Səxavət bəy tam əminliklə, - tezliklə görüşərik! - deyib dəstəyi qapadı...
Həsrətin sonu varmış!
Dostluq və Kultur Mərkəzinin üzvləri Azərbaycandan gələn məşhur cərrah, professor İbrahim Topçubaşovu qarşılamağa hazırlaşırdı. Elmi simpoziumlarda, xəstəxa-nalarda görüş keçirən professoru Səxavət bəy müşayiət edirdi. Bir gün minnətdarlığını bildirən professor razılıqla Səxavət bəydən arzu və istəyini soruşdu. Səxavət bəy, - professor, çox istəyirəm ki, Bakıya, vətənə gedib kəndimi, ailəmi, yaxınlarımı, qohumlarımı görüb ziyarət edim, - söylədi. Professor, - Səxavət bəy, bu elə də çətin məsələ deyil. Narahat olmayın. Bu məsələ ilə bağlı mən özüm məşğul olacam. Yaxşı olar ki, siz vətənə, yola çıxmağa hazırlaşın, - deyə əminliklə Səxavət bəyə eşitdirdi...
Vətənə sarı...
Maşın karvanı uzun səfərdən sonra Bakıya yetişdi. Öncə professor İbrahim Topçubaşov və Flora xanım Kərimova müsafiri - Səxavət bəyi ciddi nəzarət altında qonaq evndə yerləşdirdilər.
Professor arxayınlıqla, - heç nədən çəkinmədən özünüzü tam sərbəst hiss ediın və tezliklə istəkləriniz həyata keçəcəkdir, - deyəndə Səxavət bəyin sevinci yerə-göyə sığmırdı...
Qısa zaman kəsiyində doğmaları və övladları ilə görüşüb rahat olan Səxavət bəyin ətrafında böyük qələbəlik yaranmışdı. Sevimli dayısı Murad müəllim, Savalan kişi, tanınmış alim Oruc Qüdrətov və onlarla əzizləri Səxavət bəyin ziyarətinə gəlib göz aydınlığı veriridilər. Respublikanın tanınmış, məşhur ictimai xadimlərinin ardı-arası kəsilmədən Səxavət bəyin görüşünə gəlməsi fərəhli hal kimi hamını sevndirirdi. Daim onu müşayyət edən professor İbrahim Topçubaşov, Xalq şairi Süleyman Rüstəm, bəstəkarlar Qara Qarayev, Niyazi, Fikrət Əmirov, Xalq artisti Zeynəb Xanlarova, Flora Kərimova, İslam Rzayev, Zaur Rzayev və tanınmış məşhurların ziyafətlərində, tədbirlərində iştirak edən Səxavət bəydə xoş təəsürat yaranmışdı...

“Əsli və Kərəm” tamaşası
Növbəti tədbirlərin birində Mayestro Niyazi və xanımı Həcər xanım öz evlərində Səxavət bəyin şərəfinə verilən ziyafət zamanı, Mayestro Niyazi, - Səxavət bəy ziyafətdən sonra hamılıqla opera teatrında “Əsli və Kərəm” operasının tamaşasına baxmağa gedəcəyik. Hazırlaşın. Əsli rolunu Zeynəb Xanlarova ifa edəcəkdir, - deyə eşitdirdi.
Ziyafətdə iştirak edənlər hamılıqla teatrda xüsusi ayrılmış lojada tamaşanı maraqla izlədilər. Fasilədə Zeynəb xanım lojaya qalxıb bir daha hədsiz rəğbət bəslədiyi
Səxavət bəyi bərk-bərk qucaqlayaraq onunla mehribancasına görüşüb söhbət edərək evinə qonaq dəvət etdi...

Həsrət dolu nisgilin sonu.
Uzun ayrılıqdan sonra vətənə qısa müddətə təşrif buyuran Səxavət bəyi Türkiyəyə yola salmağa gələn insan selinin ardı-arası kəsilmirdi. Üzlərində təbəssüm, gözlərində sevincdən doğan göz yaşları görünən insanlarla bir-bir görüşən Səxavət bəy, - sağ olun. Zəhmətinizi halal edin, - deyə kövrəkliklə onlara cavab verirdi. Həyatında ən çox hörmət bəslədiyi, iki əsrin nümayəndəsi, iri cüssəli Savalan baba Səxavət bəyi qucaqlayıb, - görürsən də, bütün el-oba səninin ziyarətinə gəlib, - deyəndə Səxavət bəy kövrəlmişdi. Səxavət bəyə yaxınlaşan professor İbrahim Topçubaşov onu bağrına basıb bərk-bərk qucaqlayaraq, - qardaşım, vətənimizdən - vətətənimizə salamlar aparın, - dedi.
Bir azdan avtobus yola düşdü... Yola salmağa gələnlərin göz yaşlarının parıltısı sevinc dolu çöhrələri islatmışdı. Həsrət dolu ayrılıq illəri arxada qalsa da, “sağ-salamat get, yaxşı yol” arzulayanlar intizarla irəliyə şütüyən avtobusa əl edirdilər...

Görünməyən qəhrəmanla görüş

Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə vəsaiti ilə “Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin 2022-ci il kiçik qrant müsabiqəsi çərçivəsində həyata keçirdiyi “Vətən sənə canım fəda” layihəsi uğurla davam etdirilir. Layihənin fəaliyyət planına uyğun olaraq növbəti tədbir Oktyabrın 4-də Sumqayıt şəhərindəki Tarix muzeyində yerləşən “Didərgin muzey”də keçirilib.

Sumqayıt Şəhərindəki 39 nömrəli orta məktəbin yuxarı sinif şagirdlərinin muzeyə gəlişilə başlanan tədbirdə əvvəlcə Azərbaycanın müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü, suverenliyi uğrunda şəhid olanların xatirəsi sükutla anılıb. Sonra Sumqayıt Tarix Muzeyinin direktoru Aygün Zülfüqarlı tədbir iştirakçılarına muzeyin yaranma tarixi, bölmələri və eksponatları barədə məlumat verib. Bildirib ki, Sumqayıt Şəhərinin Tarixi Muzeyi 9 ekspozisiya zalından ibarətdir. Muzeyin ümumi sahəsi 2680 m2-dir. XVI əsrdən başlayaraq bu günümüzə qədərin xronoloji ardıcıllığı muzey ekspozisiyasının mövzusunu təşkil edir. Əsas fondda 15000 eksponat mühafizə olunur. Muzeyin ekspozisiyası iki zalda tərtib olunub.
Birinci mərtəbənin ekspozisiya zalında yaradılmış Heydər Əliyev guşəsində Ulu öndərin büstü, qəzet və jurnallar toplusu, onun Sumqayıt səfərləri ilə bağlı sənədlər, fotoşəkillər əks olunub. İkinci mərtəbənin böyük ekspozisiya zalında inşaat, ilk müəssisələr, quruculuq işləri, əmək qabaqcılları və s. haqqında məlumatlar, əşyalar yerləşdirilib. Kiçik ekspozisiya zalında sumqayıtlı Milli Qəhrəmanlar haqqında guşə, şəhidlərə həsr edilmiş “Ulduz axını” abidəsi və Sumqayıt şəhidləri əsərləri əks olunub.

Layihə rəhbəri, “Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin sədri Tamxil Ziyəddinoğlu əvvəlcə layihəyə maliyyə dəstəyi verən Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin, təşkilati dəstəyə görə isə Abşeron -Xızı Regional Təhsil İdarəsinin və Sumqayıt Regional Mədəniyyət idarəsinə tabeli Sumqayıtın Tarixi Muzeyinin rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirib. Sonra XX əsrdə xalqımızın kütləvi terror və qanlı soyqırımlarına məruz qalması, kənd və yer adlarımızı dəyişən erməni vandallarının əcdadlarımızın yaratdığı tarixi abidələri, məscidləri, qalaları dağıdaraq izini itirmələri barədə gənc nəsli məlumatlandırıb. 1988-ci ildə indi Ermənistan adlanan Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımızın silah gücünə, qanlı qırğınlarla deportasiya olunmasından, son nəfərinədək ata yurdundan qovulmasından, o qanlı hadisələr zamanı öz həyatını təhlükəyə ataraq qeyri-adi fədakarlıq göstərən tarix müəllimi Bəxşeyiş Ələmşahovun qəhrəmanlığından söz açıb. Qeyd edib ki, Bəxşeyiş müəllim o vaxtlar Zəngəzuru qarış-qarış gəzərək xalqımızın ulu keçmişindən soraq verən nə tapıbsa toplayıb. Gərgin zəhməti nəticəsində 1985-ci ildə Qafan rayonunun Müsəlləm kəndində-işlədiyi orta məktəbdə Tarix-diyarşünaslıq muzeyi yaradıb. Təəssüf ki, 3 il sonra erməni faşistləri gənc tarixçinin şagirdlərini məktəbindən, ailəsini od-ocağından didərgin salıb. Onun gənclərimizə həqiqi tariximizi öyrətmək arzusunu gözündə qoyub.

O qanlı hadisələrdən, 32 il ərzində millətimizin başına gətirilən faciələrdən danışan natiq 44 günlük Vətən Müharibəsində erməni faşizminin məğlubiyyəti nəticəsində yaranmış hərbi-siyasi vəziyyəti də təhlil edib.
Vətən müharibəsində zəfər çalmaq üçün Prezident, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin apardığı uğurlu hərbi-taktiki manevrlərdən, beynəlxalq ictimaiyyəti Azərbaycanın haqq davasında yanımıza çəkmək üçün diplomatik gedişlərindən, dünyanın aparıcı kütləvi informasiya vasitələrini Azərbaycanın haqq səsini yaymağa necə səfərbər etməsindən danışıb.
Qeyd olunub ki, 44 günlük Vətən Müharibəsindəki zəfər insanlarımızın 1988-ci il deportasiyasından, Xocalı soyqırımından sonra itirilmiş inamını özünə qaytardı. Ali Baş Komandana, rəşadətli Azərbaycan ordusuna güvəni qat-qat artırdı. Azərbaycan cəmiyyətini, respublikada fəaliyyət göstərən siyasi partiyaları və diaspor təşkilatlarını Prezidentin ətrafında sıx birləşdirdi. Odlar yurdunda doğulan hər kəs, milliyətindən asılı olmayaraq Vətən dardadı,- deyib ayağa qalxdı. Hərbi səfərbərlik elan olunmadan minlərlə Azərbaycan gənci könüllü olaraq erməni işğalçılarına qarşı döyüşmək üçün cəbhəyə getdi. Bu həmrəylik, bu tarixi birlik, 30 ildə haqqında mif yaradılmış ordusunun darmadağın edilməsi erməni cəmiyyətini şoka saldı. On min erməni əsgəri fərarilik edib ordudan qaçdı. “Dəmir Yumruq” düşmənin başını əzə-əzə qartallı qayalardan Şuşa Qalasına “Zəfər Yolu” açdı. Zəfər sayəsində şəhidlərimizin intiqamı alındı, girovlarımız azad olundu, toplu məzarlarımız aşkarlandı. Qaçqınlarımızın yurd həsrətinə son qoyuldu. Nəhayət Böyük qayıdışa start verildi. Qarabağın yeni növrağı başlandı.
Dəmir Yumruğun əzmi zaman-zaman doğma ocağından didərgin salınmış Qərbi azərbaycanlı soydaşlarımızın bir Zəfər dastanının da o yerlərdə yazılacağına inamını gücləndirdi.

1988-ci ilin görünməyən qəhrəmanı, Sumqayıtdakı 39 saylı məktəbin direktoru Bəxşeyiş Ələmşahov Zəngəzurdakı şagirdləri, Müsəlləm 8 illik məktəbində yaratdığı Tarix-diyarşünaslıq muzeyi və 1988-ci ilin qara günləri barədə xatirələrini indiki şagirləri ilə bölüşüb. O vaxt min cür əziyyətlə yığdığı eksponatları, alın tərilə yaratdığı muzeyi düşmən əlindən xilas etməyin yaşatdığı ağrı-acılardan danışıb.

Sonra Azərbaycan Ordusunun 27 sentyabr 2020-ci il tarixində başlanan cəbhəboyu təxribatlara əkshücumla göstərdiyi həmlələrdən söz açıb. Qeyd edib ki, ordumuz qısa müddətdə bir çox şəhər və kəndlərimizi döyüşə-döyüşə azad etdi. Eyforiyaya qapılmış ermənistan ordusunun beli isə Şuşa uğrunda gedən əlbəyaxa döyüşdə qırıldı. Məğlub ordusunu xilas etmək üçün Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan kapitulyasiya aktına imza atdı. Nəticədə Kəlbəcər, Laçın və Ağdam rayonlarının işğal altında olan hissələrini döyüşsüz geri aldıq.

Döyüş meydanında düşmənin məhv edilən canlı qüvvəsilə bərabər 125 artilleriya topu, 366 tankı, 7 “S-300” zenit-raket kompleksi, 50-dən çox digər zenit-raket kompleksləri, 522 yük avtomaşını, digər texnikaları məhv edilib və qənimət kimi götürülüb.

Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra məktəbli gənclərə”Vətən sənə canım fəda” layihəsi çərçivəsində hazırlanmış “Zəfərdən- zəfərə” adlı buklet və Tamxil Ziyəddinoğlunun “Güllə səsinə açılan qapı” kitabı paylanıb. Daha sonra Zəngəzurda doğulmuş müəlliflərin kitabları muzeyə və 39 saylı məktəbin kitabxanasına hədiyyə edilib.
Məktəblilər muzeyin bütün guşəsini gəzdikdən, ayrı-ayrı bölmələr barədə ətraflı məlumat aldıqdan sonra muzeyin əməkdaşları və layihə iştirakçıları ilə xatirə şəkli çəkdiriblər.

Onu da qeyd edək ki, “Ordum.az” informasiya portalının redaktoru Siyavuş Əmirli öz internet səhifəsində tədbiri canlı yayımlayıb.

“Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin mətbuat xidməti

ALLAH SƏNİ VƏTƏN ÜÇÜN QORUDU
və yaxud Sözün dünyəvi hakimiyyəti
(Məmməd İsmayıl yaradıcılığı barədə ədəbi-fəlsəfi düşüncələr)

Dünyanı şair gözləriylə görən və dərk edən Məmməd İsmayıl poeziyasının yeri yeni eranın yeni əsrində bir əlçim alov kimi görünür. O alov Saqların Altay ocağından bütün Turan dünyasını şölələndirir. Bu əsil poeziya şölənidir. Bu Midiya mənşəli bir türkün həyat fəlsəfəsi və yaşadığı ömür payıdır.
Məmməd Ismayıl beyinlərdə düşüncə Əlifbası yaradan şairdir. Onun yaratdığı Əlifba hər kəsin xəyalında bir cür canlanır, bir cür oxunur. Sözün rəngi, gücü, çaları, miqdarı və ölçüsü kimi. O, yaratdığı əlifbanı şüurlarda və şüuraltında elə yerləşdirib, elə səliqəli sıralayıb ki, dünyanın poetik nizamına zərrə qədər xələl gəlməyib. Bir həriflə, bir işarə ilə elə sərrast xallar vurub ki, hətta poeziyanın özünü ”naşı əllərdən “ və plagiatlardan xilas eləyə bilib.
O, sözlə elə incə rəftar eləyib ki, Söz dönüb ənbər olub.Onun ətri hamını bihuş edib.Hamı o, ənbərdən dadmaq xoşbəxtliyinə nail olmaq istəyib. Təəssüf ki, çoxlarına nəsib olmayıb bu xoşbəxtlik.
Şairin qabaqcadan siqnallı işarə və Sos həyacana yaranan şeir nümunələri poeziyanın reklam şəbəkəsinin daha geniş yayılmasına əsas şərait yaradıb.
Məmməd İsmayılın yaratdığı düşüncə Əlifbası və Söz hakimiyyətinin əsas mənası və məğzi də elə bundan ibarətdir.

Yağdı qar, göylərdə axtardıq Günü,
Səma da, Torpaq da Gümüşü oldu,
Yox, biz görüşmədik o, görüş günü.
Yerlərlə Göylərin görüşü oldu!

Sözlərin mifik subyektivliyi və təsəvvürlərin çarəsizliyi şair təxəyyülünün minacata ehtiyac olduğunu zəruriləşdirib.Çünki, oxucu obrazlı hədəfi, sözlə obyekti və reallıqları daha mükəmməl fərqləndirə bilir.Məqsəd hərəkət və canlılığın, necə deyərlər, misra bağlılığını, fikir bütövlülüyünü və Söz hakimiyyətinin sirlərinin oxucuya bəxş etdiyi ən böyük mükafatdır.

Nә edәk, bir elin günahı varsa,
Ya bizi yox elә, ya bizә gün ver.
Allah, o günahı qurban yuyarsa,
Qurbanın mәn olum, mәnә ölüm ver.
Yaxud:
Qısmәtim ilahi nurdan demәdi,
Nәfsim qayğıların tәlәb meydanı.
El mәni özünә qurban demәdi,
Yolumu gözlәmәz Hәlәb meydanı,-
Mәn şair deyilәm, atam-qardaşım.

M. İsmayıl sözün obyekt kimi təsəvvür edilməsinə uyğun ikinci porodoksu isə belə mənalandırır.Onun şəcərə mifinə və gen mənşəyinə tələb olunan təhlilə yeni çalarlar verir.Beləliklə, ustad sair istifadə olunan söz birləşmələri və misraları yaddaşlarda
həmişəlik qalan özünəməxsus obraza çevirir.

Qarışıb bir ana bətnində genlər,
Qardaş qardaşı sevməz,
Dəyirman daşıdı deyib keçənlər
Alt daş üst daşı sevməz.

Ədəbiyyat dili ilə desek: M. İsmayıl bu məqamda qifılbənd açılan kimi açılır.

…Hamı bir-birinə düşmən,
Kimin kimnən var arası?
Bir Tanrı əyriliyi var,
Xəzri-gilavar arası…

İlk növbədə folklordan bəhrələndiyini, Xəqani cəsarətindən yararlandığını, Fələki dözümlülüyünü, Füzuli bulağından su içdiyini, Nizaminin sələfi olduğunu ortaya qoyur.

Şeytan әmәli var sәndә, ya mәndә,
Qәdim sahibiyik hansı günahın.
Bizә yurd verәndә, yuva seçәndә,
Qalıb arxasınca gözü Allahın.

Şairin yaratdığı digər alternativ - realist obraz isə milli əlamətləri əks etdirməklə yanaşı həm də fərdi həqiqətləri üzə çıxarmaqdır.
İlham mənbəyini Allahlardan almış seçmə şəxslərlə ruh yaxınlığı ideyası ədəbiyyat yaranandan bəllidir və ədəbiyyat nəzəriyyəsinin ana xəttini təşkil edir.Bu konsepsiya dini ədəbiyyatşünaslıqdan gəlsə belə ədəbi istedadın ilahi mənşəyini göz önünə çəkir.
Bu mənada M. İsmayılın qeyri adi ilahi istedadı və Allah sevgisi dediklərimizi mütləq mənada sübuta yetirir.

Məkkədən, qiblədən sənə sığındıq,
Ruh-ruh, bədən-bədən sənə sığındıq.
Lap elə heç nədən sənə sığındıq.
Niyyət edənləri, etməyənləri,
Camiyə, kilsəyə getməyənləri,
Əli ətəyinə yetməyənləri
Beləmi sınağa çəkirsən, ey haqq?!

Poetikada informasiya portalının əsasını qoyan Məmməd İsmayıl əbəs yerə oxucu ilə intellekt və təfəkkür savaşını boşuna aparmır.Onu müasir texnoelektron eranın sakini hesab etsə də düşüncə çahadına çıxmağa səsləyir.Bu yolda poeziyanın bütün imkanlarından istifadə edir.
M. İsmayıl poeziyasının qeyr-adiliyi, dünyəviliyi və dühalığının bir möhtəşəmliyi də məhz bundan ibarətdir.

Bu yatmaq nə vaxtın yatmağıdır ki,
Zamanın günorta çağı gəlibdir.
Oyan, elin-günün göz dağıdır ki,
Öz yuxun özünə yağı gəlibdir?!

Fyodor Dostoyevski deyirdi ki, bu qədər gözəl səma altında bu qədər pis insan necə yaşayırdı?!
Xəyanətkarın öz xəyanətlərinin qurbanı olduğunu - sonda fəryadlar və qan içərisində boğulduğunu təhkiyə yoluyla deyən Məmməd İsmayıl Allahına səbr nümayişini poeziyanın qisası adlandırır.

Bu necә dumandı, göz gözü seçmir?
Bu necә zamandı, düz sözü keçmir?
Yoxsa, seçdiyini xalq özü seçmir,-
Sәn kimi seçirsәn, sәn kimi, xalqım?!
Yaxud;
Örtülü qəbirlər ölüm səddimi,
Bu torpaq həyatın son sərhəddimi?!
İnsan boş əliylə köçsə dünyadan,
Qalıb əməliylə yaşayar yəqin.
Görmədin, geriyə qayıtdı Cavid, –
Ölümdən o yana həyat var yəqin.

Bütün bütpərəst xalqlara kinayə edən şair deyir:

Öz-özünü bulmayanlar,
Özgələrlə üz-göz olur.
Sevgidən doğulmayanlar
Doğunca, Təpəgöz olur.

Məmməd İsmayıl poeziyasında Söz və Güc hakimiymətlərinin eyni paralellikdə interperetasiyası fərqli –fərqli mövqelər sərgiləyir.
Hələ qədimlərdən Söz hakimiyyətinin davamlı və sabit olması prinsipindən çıxış edən şair poeziyada qalib olduğunu ərklə elan eləyir. O, zəbt və işğal olunmağı Söz hakimiyyətinin ayağına yazanlara üsyan edir.Kəşf etdiyi Əlifbanın bir hərfiylə deyilənlərin Güc hakimiyyəti ilə bağlılığını işarə verir.Budur möcüzə, budur dahilik!

Hərdən üz çevirib taleyə, baxta,
Çıxdığı səfərdən qorxub qaçan var.
Bir adam yol gedir bizdən qabaqda,
Yaxşı ki, dünyaya cığır açan var.
Yaxud:
Demə varlığını millət əyibdi
Qəsdlə öcə düşüb millət əyibdi
Xalqımın, xalqımın köksünə güllə dəyibdi
Qan axır şerimin misralarından

Mif ədəbiyyatın rüşeyimi sayılsa belə şair mifdən çox həqiqətə inanır. O, İnsanı həqiqətin sublimasiyası hesab edir, onun mestik varlığına inanmaya bilmir.Janrın bütün tələblərinə tabe olsa belə sevdiyi və ilham aldıgı təbiəti köməyə çağırır. Belədə xilaskar Təbiət şairlə qol-boyun olub şeirləşir; könlünü alır, onu nəs gətirənlərdən və qartımış əbləhlərdən qoruyur.

Meşә çığırları dönüb bir çaya,
Torpaq yağışlardan bәhrәlәnibdir,
Necә gözәl olub tәbiәt, Allah-
Quru kötüklәr dә pöhrәlәnibdir!
Gәzmәk istәyirәm dünyanı yazda
Hardasa, hardasa mәni duyan var,
Hәlә yaşamağa dәyәr bir az da.

Mövlananın sözlərini xatırlayıram: “güvəndiyiniz dağlara qar yağarsa, ən gözəl çarə dağ ilə qarı təklikdə buraxmaqdır. Gün gəlib dağlar əridiyində, dağ sizin yolunuzu gözlədiyində, ən gözəl cavab başqa bir dağdan salam yollamaqdır.

Min ildi Batı da cavab peşində…
Budurmu qardaşın qardaşa ərki
O gözdən bu gözə kin, sitəm baxar.
Adında gizlənən şərdimi Şərq ki,
Əzəldən Qərb ona belə kəm baxar?!

M.İsmayıl poeziyasının ən böyük tərbiyəvi əhəmiyyəti insanlarda Vətən, millət və ana dilinə olan sevginin təbliğidir.İnanıram ki, Qarabağ savaşından ( hələ bizim Təbriz, Dərbənd dərdimiz var.) qalib çıxıb əzəli və əbədi torpaqlarımıza sahib duran xalqımızın ədəbi obrazı şair yaradıcılığında yeni bir mərhələnin başlanğcı olacaqdır.
Çünki, bu gün bütün ədəbiyyatsevərlərə və ümüniyyətlə, çoxmilyonlu oxuculara Məmməd İsmayıl sözü, Məmməd İsmayıl nəfəsi hava, su kimi gərəkdir.

Mənim bir gecikmiş məhəbbətim var,
Dönüb nağıllaşan həqiqətim var.
Səni səsləyirəm, ay ev yiyəsi,
Səsimə səs versin o tayda kim var.
Dodaqlarda donan bir busə kimi
Harda görünür ki, sönə arzular.
Qıvrıla-qıvrıla bir gürzə kimi
Əsrin ovsununa yatıb Araz da
Dünyanın işini nə bilmək olar,
Hələ yaşamağa dəyər bir az da.

Əgər Nəsiminin bədii yaradıcılığının rüşeymi Azərbaycan xalqının folkloru ilə sıx surətdə bağlıdırsa, Məmməd İsmayıl ədəbi dili zaman və məkan qatlarının yeni-yeni dürləri formatında özünü təqdim edə bilmişdir. Şair bu dilin semantik xüsusiyyətlərini qoruyaraq lətif və cazibədar şirinliklə poeziyanı bir az da zənginləşdirmişdir. Çağdaş poeziyamızın dil hüququ və estetik səviyyəsini qoruyub saxlaya bilmişdir.
Məmməd İsmayıl poeziyasının dili yuxarıda qeyd etdiyim düşüncə əlifbasının fonetik və morfoloji bölmələriylə başlayıb böyük türk dilinin hüdudları çərçivəsində dahi rus tənqidçisi Belinskinin dediyi kimi “şairin qəlbindən süzülüb təfəkküründə bülurlaşır.”

Əmir Pəhləvan