ABŞ Konqresi Türkiyəyə “F-16”ların satışını təsdiqlədi

ABŞ Konqresi Türkiyəyə 40 yeni “F-16” qırıcısının satışı və mövcud “F-16” qırıcılarının modernləşdirilməsi ilə bağlı müqaviləni təsdiqləyib.
Bu barədə Amerikanın Ankaradakı səfirliyi özünün “X” səhifəsində məlumat yayıb.
Amerikanın Türkiyədəki səfiri Cefri Fleykin bəyanatında deyilir:
“Konqresin bu həftə Türkiyənin 40 yeni və 79 təkmilləşdirilmiş “F-16” təyyarəsi almasına razılıq verməsi irəliyə doğru atılmış böyük addımdır. Türkiyənin “F-16” donanması müttəfiqlər arasında gələcək qarşılıqlı fəaliyyətin təmin edilməsində NATO qüvvələri üçün çox vacibdir”.

İlham Əliyev iranlı həmkarına təbrik məktubu ünvanladı

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev İran İslam Respublikasının Prezidenti Seyid İbrahim Rəisiyə təbrik məktubu ünvanlayıb. Təbrikdə deyilir:
"Hörmətli cənab Prezident,
İran İslam Respublikasının milli bayramı – İslam İnqilabının Qələbəsi Günü münasibətilə Sizə və bütün xalqınıza şəxsən öz adımdan və Azərbaycan xalqı adından təbriklərimi çatdırıram.
Tarixən xalqlarımızı birləşdirən dostluq münasibətləri və ortaq mənəvi dəyərlər Azərbaycan-İran dövlətlərarası əlaqələrinin və əməkdaşlığının inkişafı üçün yaxşı zəmindir. Bu gün iqtisadi-ticari, nəqliyyat və digər sahələrdə ölkələrimizin qarşılıqlı fəaliyyəti məmnunluq doğurur.
İnanıram ki, Azərbaycan ilə İran arasında münasibətlər xalqlarımızın mənafelərinə uyğun olaraq dostluq və əməkdaşlıq məcrasında inkişaf edəcəkdir.
Bu əlamətdar gündə Sizə ən xoş arzularımı çatdırır, xalqınıza əmin-amanlıq və rifah diləyirəm".

Türkiyədə gündəlik neft hasilatı 35 min bareli ötüb - Ərdoğan

Türkiyənin Qabar bölgəsindəki neft quyularında gündəlik hasilat hazırda 35 min bareli ötüb. İlin sonunadək bu rəqəmin 100 min barelə çatdırılması hədəflənir.
Bunu Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Zonquldaqda çıxışı zamanı deyib.
Ötən ilin ortalarından etibarən hər bir ailəyə ayda 25 kubmetr təbii qazın ödənişsiz verildiyini xatırladan Türkiyə Prezidenti bunun 2024-cü ilin aprel ayınadək davam etdirəcəklərini, beləliklə ölkə əhalisinə ümumilikdə 87 milyard Türk lirəsi məbləğində dəstək göstəriləcəyini bildirib.

Qarabağ erməniləri regionu könüllü tərk edib - Rusiya XİN

Qarabağ erməniləri regionu könüllü tərk edib.
Bunu TASS-a müsahibəsində Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin deyib.
“Təəssüf ki, Qarabağ ermənilərinin əksəriyyəti regionu tərk edib. Bu, ağır, lakin könüllü seçim olub”, - deyə nazir müavini bildirib.

Sərvər Bəşirlinin maşını Adıyamanda sərgilənəcək

Türkiyədə ötən il baş verən zəlzələ zamanı yardım dolu avtomobili ilə gündəmə gələn Sərvər Bəşirlinin maşını Adıyamanda sərgilənəcək.
Bu barədə "Anadolu " agentliyi məlumat yayıb.
Bildiriblir ki, Türkiyə-Azərbaycan İş Adamları və Sənayeçiləri Birliyinin (TÜİB) sədri Hüseyn Büyükfırat sosial şəbəkələrdən məşhur olan Sərvər Bəşirlinin avtomobilini Adıyamanda keçiriləcək sərgidə nümayiş etdirmək istəyir.
“Bu təklifi məmnuniyyətlə qəbul etdim. İstədikləri zaman götürə bilərlər”, - Sərvər Bəşirli təklifə belə cavab verib.

Yol qəzalarında həlak olanların 32,1 faizi təhlükəsizlik kəməri taxmayıb

Keçən il yol qəzalarında həlak olan sürücü və sərnişinlərin 32,1 faizi, yaralananların isə 31 faizi təhlükəsizlik kəmərini bağlamayan şəxslər olub.
Bu barədə Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsindən məlumat verilib.
Qeyd edilib ki, qanunvericiliyin tələbinə əsasən, bir neçə hal istisna olmaqla sürücü və sərnişinlər avtomobildə təhlükəsizlik kəmərini bağlamalıdır. Bununla yanaşı, sürücü hərəkətə başlamazdan əvvəl avtomobildə olan sərnişinlərin təhlükəsizlik kəmərlərini bağlamalarını təmin etməlidir. Yəni, ən azından sürücü bu barədə sərnişinlərə xəbərdarlıq etməlidir.
"Hərəkət vaxtı sərnişinlərinin təhlükəsizlik kəmərlərini bağlamalarına nail olan sürücü, həm qanunun tələbini yerinə yetirir, həm də gələcəkdə özü üçün yarana biləcək hüquqi problemlərin qarşısını alır. Sərnişinlər də təhülkəsizlik kəmərini bağlamaqla özlərinin həyat və sağlamlıqlarını, sürücüləri isə hüquqi məsuliyyətdən sığortalamış olurlar" - deyə, BDYPİ-dən bildirilib.

Türkiyə AŞPA-nın Azərbaycanla bağlı qərarına münasibət bildirdi

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) sədri Numan Kurtulmuş Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Azərbaycan nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərinin dayandırılması ilə bağlı qərəzli qərarına münasibətbildirib.
Bəyanat Türkiyə parlamentinin rəsmi səhifəsində dərc olunub.
O qeyd edib ki, Türkiyə parlamenti AŞPA-nı dəstəklədiyi prinsipləri qətiyyətlə müdafiə etməyə, bölücü deyil, birləşdirici platforma olmağa və Azərbaycan nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərini təsdiq etməyə çağırır.
Kurtulmuş AŞPA-nın Azərbaycanla bağlı qərarından məyus olduğunu və bu qərara yaxın vaxtlarda yenidən baxılacağını gözlədiyini qeyd edib. O xatırladıb ki, Azərbaycan 2001-ci ildən Avropa Şurasının üzvüdür və bu qurumla əməkdaşlıq etdiyi illər ərzində təkcə onun əsas prinsiplərinin həyata keçirilməsinə mühüm töhfə verməyib, həm də mədəni müxtəlifliyin qorunmasında və mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqində aparıcı rol oynayıb.

Türkiyə AŞPA-nın Azərbaycanla bağlı qərarına münasibət bildirdi

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) sədri Numan Kurtulmuş Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Azərbaycan nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərinin dayandırılması ilə bağlı qərəzli qərarına münasibətbildirib.
Bəyanat Türkiyə parlamentinin rəsmi səhifəsində dərc olunub.
O qeyd edib ki, Türkiyə parlamenti AŞPA-nı dəstəklədiyi prinsipləri qətiyyətlə müdafiə etməyə, bölücü deyil, birləşdirici platforma olmağa və Azərbaycan nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərini təsdiq etməyə çağırır.
Kurtulmuş AŞPA-nın Azərbaycanla bağlı qərarından məyus olduğunu və bu qərara yaxın vaxtlarda yenidən baxılacağını gözlədiyini qeyd edib. O xatırladıb ki, Azərbaycan 2001-ci ildən Avropa Şurasının üzvüdür və bu qurumla əməkdaşlıq etdiyi illər ərzində təkcə onun əsas prinsiplərinin həyata keçirilməsinə mühüm töhfə verməyib, həm də mədəni müxtəlifliyin qorunmasında və mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqində aparıcı rol oynayıb.

REKVİEM
Bir ailə vardı. Bir-birinə bağlı olan, bir-birini ülvi hisslərlə sevən iki gəncin illər öncəsi qurduğu bir ailə. Ülvi sevgiləri yolunda hər kəsi qarşılarına alaraq əl-ələ tutan, ayaqlarını yerə möhkəm basan və bu ayaq izlərinin cığırına düşüb özləri üçün yeni bir cığır açaraq orada hər kəsin qibtə ilə baxdığı bir dünya qurdu bu iki gənc. Sevgi dolu dünyalarında xəyallar quran və bu xəyallarının gerçəkləşməsi üçün bir-birinə inanaraq yola çıxarkən bir məqsədləri vardı: nümunəvi bir ailə olmaq. Və beləcə illər keçdi və onların bir-birindən gözəl, ay parçası olan 4 qız övladları dünyaya göz açdı.
Sevgi və qayğı ilə böyüyən bu fidan balalar böyüdükçə aldıqları gözəl tərbiyə ilə hər zaman valideynlərinin başını uca tutdular. Kənardan hər zaman övladlarını seyr edərkən onlara qürurla baxan ata-ananın dillərində yalnız bir söz bitdi: “şükür!”.
Ot öz kökü üstə bitər deyirlər. Hər bir addımın təməlində doğru yol, düzgün tərbiyə, əxlaq dayanar. Təbii ki, 4 qız böyütmək, onlara gözəl tərbiyə, təhsil vermək asan bir iş deyildir. Lakin onlar bunu bacara bilmişdi. Bu ailənin xüsusi bir özəlliyi vardı. Qarşılıqlı hörmət, anlayış. Atdıqları hər bir addımda, verəcəkləri hər bir qərarda istər evin böyüyü, istər kiçiyi, fərq etməz, hər kəsin fikrini öyrənər, məsləhətləşər və daha sonra qərar verərdilər. Axşamlar süfrə hazırlanar, ata işdən evə gəlməyincə hec kim süfrəyə yaxın durmazdı. Ata gəlincə birlikdə əyləşib mehribanlıqla şam yeməyini yeyərdilər. Bu ailəni bir –birinə bağlayan xüsusi bir bağ vardı.
Bəli, bu bizim ailəmiz idi. Saymaqla bitməyən o qədər özəllikləri var ki, hər biri şirin xatirəyə dönərək hər an anılır bizim evdə… Valideynlərimiz əl-ələ verib, zəhmət çəkmiş, 4 gül balanı böyütmüşlər. Hər ailə kimi bu ailənində çətin zamanları çox olmuşdur. Belə çətin zamanlarda ən böyük dəstəyi məhz bir-birindən alan valideynlərimiz, yalnız irəli addımladılar. Bütün o illəri qələmə alsam bəlkə də “nümunəvi bir ailə” adlı gözəl bir kitab ərsəyə gətirmək olar (Və nə bilmək olar, bəlkə də nə zamansa bunu həyata keçirə bildim).
Beləcə aylar, illər keçdi. Bütün çətin günlər yavaş-yavaş geridə qaldı. Bu çiçəklər sevgidən güc alaraq böyüyüb ətrafa işıq saçdılar. Bu gün hər biri ailə-uşaq sahibi olub, valideynlərinin qürur duyduqları ailə başçısı olublar. Belə bir deyim var ki, insan valideynlərini özü seçmir. Belə olsaydı tam fərqli olardı. Lakin elə insanlar da olur ki, kaş ki deyib onları dəyişmək istəyir.
Amma həyatımızda dəyişməyən bir gerçək var, bu ailənin övladı olmaq. Heç vaxt bunun üçün kaş ki, deməmişik. Bu həyata yenidən gəlsəydik yenə də eyni ata-ananın övladı olmağı arzu edərdik. Bu bizə bəxş edilən ən böyük var-dövlət, ən gözəl nemətdir. Dilimizdə kaş ki deyil, şükür olub hər zaman. Elə bu minvalla istəyərdim ki, bir az ailəmizin baş qəhramanı, bizim qürur yerimiz olan Atamızdan danışım….
Bir ata tanıdım, uca boylu, məğrur baxışlı. Bir ata tanıdım, oturuşu, yerişi, sözü-söhbəti ilə böyükdən kiçiyə hər kəsin qəlbini fəth edən. Və bir ata tanıdım övladlarına qoyduğu ən böyük miras doğru yol, gözəl əxlaq, düzgün tərbiyə. Elə bir ata ki, bir kəliməsi, bir baxışı ilə anlayardın nə dediyini.
Atam bizim bu həyatda ən güvəndiyimiz sirdaşımız, saatlarla oturub söhbət etdiyimiz ən etibarlı dostumuz idi. O, bizim söykəndiyimiz ən uca dağ, ən qoca çinar idi. Bu həyatdakı ən böyük xosbəxtliyimiz idi elə bir atanın övladları olmaq. Və nə xoşbəxt bizə ki, o da bizimlə hər zaman qürur duyardı. Bizə güvənərdi hər zaman. Ata qız arasında elə bir sevgi vardı ki ölümsüz bir Ata oldu bizim üçün. İlk o anlayardı bizi. Gözlərimizə bir dəfə baxmaq kifayət edərdi anlasın kədərimizi, sıxıntımızı. İlk cümləsi bu olardı: “Bugün nəsə xoşuma gəlmədin, nə olub, sıxıntın nədir?”. Sonra uzun uzadı söhbət edərdi. Həyatın hər üzünü danışardı. Hər şey düzələcək, sizə inaniram, siz güclüsüz, başınızı həmişə dik tutun, ayaqlarınızı yerə möhkəm basın, həyat belədir, bala, deyərdi… Elə gözəl başa salardı ki, həyatı, çətinlikləri və onları həll etməyin yollarını. O bizim ən böyük müəllimimiz idi… Mübariz, şeirlər qucaq-qucaqdı.
Hər misran, hər kəlmən xeyir duadır.
Qiymətli daş-qaş da dünyada qalar,
Çalış qiymətini biləsən, qızım…

Biz onun həyatındakı ən gözəl bahar və o baharın ən ətirli çiçəkləri idik. O bizim ən qoca palıdımız, biz də o palıdın kölgəsində hər gün biraz daha böyüyən nazlı fidanlar idik. Atalar qızlarının qəhrəmanı və ilk sevgisi olur deyirlər. Sən bizi elə sevdin ki, əsla bir kimsənin sevgisinə sığınmadıq. Yaşanacaq ən böyük sevgini də, güvəni də səndə gördük, səndə yaşadıq. Sən bir şam oldun, hər zaman işiq saçan, biz də sənin pərvanələrin. Elə gözəl nazımızı çəkdin ki, sənin ərköyün, şıltaq qızların bu yaşda belə sənin başına yığılanda uşaq kimi oyunlar oynayar, sən də bizi izləyib gülümsəyərdin. Sənin yanında olmaq ayrica bir hüzur verirdi bizə. Amma hər baharın bir xəzanı olduğu kimi, bizim də baharımızın bir xəzanı varmış...
Təəssüf ki, bu xəzan bizim baharımıza çox tez gəldi. Bizim o vüqarlı, əyilməz, məğrur atamızı alıb apardı bizdən. Sakit səssiz. Bir sükut gəldi ömrümüzə. Bir hüzün çökdü çöhrəmizə. Baxışlarımız dəyişdi. Susqunlaşdıq. Hər şey donmuşdu sanki. Yavaş-yavaş anlayırdıq nələrin baş verdiyini. Qarşımızda uzun bir yol vardı. Sonsuzluga gedən, amma dönüşü olmayan bir yol. Təəssüf ki, bu yol bizim atamızı aparmaq üçün öz karvanını hazırlamışdı. Ürəyimizdə bir sim qırıldı. O simin qırılması ilə ciyərimizə bir od düşdü. Və o od alovlanıb bütün vücudumuza yayıldı. Həzin-həzin lay-lay dedik, yat dedik şirin-şirin. Biz çəkərik keşiyini. Süzüldü göz yaşlarımız yanaqlarımıza… Sonra alıb götürdülər yavaş-yavaş bizdən. Sonsuzluğun karvanında aldıq çiyinlərimizə, addım addım yeridik. Elə asta-asta addımlayırdıq ki, sanki vaxtı öldürürdük, biraz daha atamızın bizimlə qalmasın istəyirdik. Çox çətin və izah olunmaz duyğular yaşayırdıq. Son dəfə geri dönüb uzun-uzadı baxdıq. Gözün arxada qalmasın, Atam! Bundan sonra da sənin qürür duyacağın qızların olaraq yaşayacağıq deyib yola saldıq. Özünün də şeirində dediyi kimi:
Mübarizəm, başım uca istərəm.
Heç bir yerdə qalmaqalı sevmərəm.
Zəhmətimi sizə halal edirəm,
Allahı, Tanrını siz sevin qızım.

Sakit-sakit döndük evə. Ev sanki dəyişmişdi gedişinlə. Bir sükut çökmüşdü evin divarlarına. Evin hər yerində gözümüz ata axtarırdı. Hamı səndən danışırdı. İnsanların həyatında necə bir iz qoyduğundan, mərdliyindən, düzgünlüyündən, adın kimi həyatda hər şeyin yaxşısını əldə etmək üçün apardığın mübarizələrdən və ən əsası da insanlığından. Sənin yoxluğunu qəbul etmək çətin olsa da eşitdiklərimizlə qürur duyurduq. Hər kəs səni evdən yox, eldən getdi deyib ağlayırdı. Ölümsüzlüyünlə hər kəsin qəlbində dərin bir iz buraxmışdın. Sağlında qazandığın hörməti gedişinlə əbədiləşdirdin. Duyduqca qəhərlənir, sənsizliyin acısını iliklərimizə qədər hiss edirdik. Bir şeirində deyildiyi kimi:
Sənsizliyi zərrə-zərrə, damla-damla yaşayıram,
Acısını ayrı-ayrı hüceyrəmdə daşıyıram.
Könül yaram quruduqca, təkrar-təkrar qaşıyıram,
Bu dünyada ruh kimiyəm, bədənsizəm, çox sənsizəm.
Sakitcə bir kənara qısılıb hıçqıra-hıçqıra ata, deyib ağlayırdıq. Heç bir göz yaşı, heç bir təsəlli atasızlığımızı ovutmadı. Hicran odu yaman tez düşdü aramıza. Arzularımız, xəyallarımız yarımçıq qaldı. Nə biz səndən doyduq, nə sən bizdən doydun. Baxçanın heç solmayan güllərini soldurub getdin. Bizi çox tez böyütdün. Gedişinlə anladıq ki, böyümək necə olurmuş. Ömür kitabımızın səhifələrini vərəqlədikcə xatirələrimiz şirin bir nəğməyə çevrilib dilimizdən düşmür. Nə sözlər, nə də cümlələr kifayət etməz səni izah etməyə. Bir tək ümidimiz yuxulardı. Səni yuxuda görüb boynuna sarılmaq, danışıb səsini eşitmək. Yuxularımıza gəl, bizim nur üzlü atamız! Dəftərlərinin arasında bir vərəq tapdıq. Ağ vərəq və yazılan bir cümlə. O cümləni nə zaman və hansı hisslərlə, düşüncələrlə yazdığın bizə sirr olaraq qaldı. Yazımın sonunu sənin adından o cümlə və bir bənd şeirinlə bitirəcəm. “Əlvida həyatın ölən gün”…
Ulu Tanrım, budur səndən diləyim,
Mənim qızlarımın xətrinə dəymə!
Özün göndərmisən mələklər mənə,
Zəmilər əkdirib doldurdun dənə,
Verdiyin mələyin xətrinə dəymə!

Səni həmişə sevən, qızın AFAQ

Nəsimi yaradıcılığında insan…

İlkin mifoloji düşüncədən, dinlərdən gələn mifoloji obrazların (Xızır, Pəri, Şeytan, Div, Mələk və s.) Nəsimi yaradıcılığında ifadəsi ayrıca diqqət çəkir. Burada folklor düşüncəsindən bəhrələnmənin yüksək ədəbi zövqlə birliyi var. Belə ki, insan ucalığının, ilahiliyinin təsdiq səviyyəsində ifadəsi üçün ictimai şüurda (müxtəlif folklor janrlarında, habelə din mifologiyasında) oturuşmuş simvolik mifoloji obrazlar Nəsimi ruhunun süzgəcindən keçirilir, kamilliyinə yetmiş aşiqin məntiqiylə əsaslandırılır, aforistik səciyyə daşıdığı dərəcədə məsəlləşir. Nəsimi yaradıcılığında türk mifoloji obrazlar sistemindən, ümumən din mifologiyasından gələn obrazlarla geniş şəkildə rastlaşırıq.
Xızır. Nəsimi yaradıcılığında Xızırla bağlı məqamlara daha çox rast gəlinir:
Xızır kimi içdi həyat abını,
Canü təni cümləsi oldu bəqa.
(Xızır kimi dirilik suyunu içdi, canı və bədəni əbədiyyətə qovuşdu).
Burada Nəsimi “dirilik suyunu içdi” dedikdə hürufilik təlimi əsasında insanın həqiqətə yetməsinə işarə edir. Bu beyt də mahiyyətcə yuxarıdakı ilə bağlıdır:
Xizrlə zulmatını tanımayan heyvan kimi,
Nə bilə kim, qanda vara, abi-heyvan istəyə?
***
Çün Xızr həyati-əbədi istər isən gəl,
Can təndə ikən çeşmeyi-heyvan tələb eylə.
(Xızr kimi ölümsüz həyat istəyirsənsə, gəl, can bədəndə ikən dirilik suyu ara).
(Mötərizə içində verilmiş tərcümələrin izahı Ə.Səfərlinindir).
Yəni əbədi ölümsüzlüyü idrakı yuxuya verməklə, alın yazısına inanmaqla, gözləməklə əldə etmək olmaz, insan aqibətini özü yaratmalıdır. Dirilik suyuna insan adlanan cənnətə - özünə yetməklə çata bilərsən. Hürufilk fəlsəfəsində insan bitməz-tükənməz bir dünyadır. Burada aşiqin – Nəsiminin həqiqətə yetib insanın dodağında dirilik suyu tapmasına işarə olunur.
Div. Nəsimidə Div obrazı-insandakı Şərin ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Onun yaradıcılığındakı bu obraz Azərbaycan, ümumən türk folklorundan gələn bütün mənfi keyfiyyətləri özündə daşıyır.
Divin libasını qoy, Xızr ilə yoldaş ol kim,
Zülmətdə zahir olmaz heyvanə abi-heyvan.
Burada zülmətə dirilik suyu dalınca gedənə divin libasını soyunmaq gərəkliyi bildirilir, yoxsa o, istəyinə yetə bilməyəcək. Div – qaranlığın eyni, oxşarı, təsdiqidirsə, qaranlığı necə işıqlandıra, həqiqət ünvanını – dirilik suyunu necə tapa bilər? Əslində Nəsimi dirilik suyunu insanın içində, ruhsal imkanlarında axtarır, tapır. İnsanlara da bu həqiqəti deyir.
Divlər (Şər) insanı özündən ayırmaq, bütünlüklə şərləşdirmək üçün daim çalışırlar. İnsana (Həqqə) yetmək çətin, insandan (Həqdən) ayrılmaq isə çox asandır:
Kirpiklərinlə qaşın olmuşdur ismi-əzəm,
Divdən nə qorxu, çün kim, pənahım odur.
Burada ilahi sifətə vurulan, onda həqiqətini tapan insanın artıq Div kimi nəhəng varlıqdan qorxmadığı vurğulanır. İslama görə, ismi-əzəm Allahın bütün zatını, sifətlərini özündə ehtiva edir. Allahın bu adına “ismi-əzəm”, yəni ən böyük, ən əzəmətli ad deyilir. Bu adı söyləyən və Allahı bu ada and verən şəxsin duası mütləq qəbul olunduğuna, qeyri-mümkün işləri etmək, möcüzələri törətmək mümkünlüyünə inam var. Nəsimi bu qüdrəti insanın özündə tapır. Burada insanın kirpiklərilə qaşı “ismi-əzəm”ə oxşadılır.
Şeytan. Mifoloji-dini şüurda İblis (Şeytan) obrazının daimi varlığı, qarşısıalınmazlığı əslində insanın öz yaradıcı imkanlarına tam inanmaması, alın yazısı mifizminə qapılması ilə bağlıdır. Əcdad düşüncəsində-alt şüurda bu, artıq qarşısıalınmaz fobik təmayülə çevrilir, minillərdir transformasiyaya uğrayaraq gerilikçi yol gəlir, mahiyyətcə isə demək olar, xeyirliyə heç nə dəyişmir. Fobik əhvallar çağımızda psixologiya, psixiatriya tərəfindən təhlil olunur, irsiliyin problemləri araşdırılır, ancaq həm də insanın fobiya ilə yanaşı ağalıq duyğusunun bir-biri ilə bağlı olduğu unudulur. Psixologiya, psixiatriya bu mövzunu da təbii olaraq öyrənir, ancaq “necədir?” sualına cavab verir, “nə üçün?”, “necə etməli?” suallarına cavab vermir.
Şeytandır ol ki, surətinə qılmadı sücud,
Şeytanə münkir olmuşam, inkarə düşmüşəm.
(Surətinə səcdə etməyən şeytandır, mən isə şeytanı inkar etmiş və inkara düşmüşəm).
Nəsimidə İnsanın ilahiliyi (Allahlığı) yüksək bir dərəcədə vəsf olunur. Dinə görə Allahın yaratdığı Şeytan İnsana səcdə etmir. Nəsimi İnsanın hər an səcdəyə layiq olduğuna əmindir. Bu səbəbdən də Şeytanı inkar edir, varlığını saymır.
Çıxıb minbərdə ey vaiz, yeyin kərm olma, əbsəm dur,
Daha məşğul idi şeytan ki, səndən zöhdü təqvayə.
***

Çün əscədü buyurdu adəm qatında həq gəl,
Həqqin xitabinə uy, qıl cəcdə, olma şeytan!
(Haq adəm haqqında buyurdu ki, səcdə edin, sayğı göstərin.
Sən də şeytan olma, haqqın buyurduğuna uy, səcdə elə).
Hər iki beytdə Həqqin ünvanı – İnsandır. Nəsiminin inamına görə, İnsana səcdə etməyən kafirdir. Aşağıdakı beytdə Zərdüştlüyün Şər Allahı obrazı olan Əhrimənlə rastlaşırıq. Ancaq mahiyyət birdir. Sadəcə, burada Əhrimən İslamdakı Şeytan obrazını əvəzləyib:
Həmdəm nə rəsmilən ola Cəbrayılü Əhrimən,
Munis nə tövr ilən ola tuti ilə qürab?
(Cəbrayılla şeytan necə həmdəm olur? Tuti ilə qarğa necə isinişər?
Al. Al ilə ala gözlərin aldadı aldı könlümü,
Alını gör nə al edər, kimsə irişməz alinə.
Buradakı Al zahirən duyulmasa da, mənşəyini mifoloji düşüncədən alır: ala gözlər hiylə ilə aldadaraq aşiqin könlünü alıb; hiyləsinə bax, necə hiylələr işlədir, heç kəs onun hiyləsinə çata bilməz. Bu, adam xislətinə xas hiyləgərliyi aşiq məşuqunda gördükdə sarsılır, ancaq yaxşı aldatmaqdır, yaxşı hiyləgərlikdir. Ona görə ki, hardasa bu cür aldanmağı, aldadılıb eşq oduna yanmağı aşiqin özü də istəyir. Göründüyü kimi, burada mifoloji obraz bədii priyom üçün gözəl bir imkan rolunu oynayır.
Buraq. Burada Nəsimi ruhunun Buraqla meraca çıxdığından danışır. Ağılda, düşüncədə həqiqətə yetən Nəsimi üçün Buraq obrazı tamamilə uyğundur. Həqiqət ünvanı – içidir, ona yetib.
Meracə çıxdı ruhi-Nəsimi Buraq ilən,
Şol laşədən nə faidə kim, la-zəlul ola?
(Nəsiminin ruhu Buraq ilə göylərə çıxdı, O ət yığınından nə fayda ki, ram olmaya?)
Ənqa – Simurq. Burada da Nəsiminin yüksək bədiyyatla aşiqlik halını ifadə etməsi mənasızlıq təəssüratı yaratmır. Ona görə ki, əfsanəvi obraz gerçək bənzərsiz aşiq Nəsiminin şəxsində - onunla eyniləşdiyinə görə sanki yenidən dirilir, əsil qiymətini alır:
Eşq ilə hər dəm, Nəsimi, seyr edərsən Kuhi-Qaf,
Sənsən ol ali məqamda şəhpəri-ənqayi-eşq.
Huri-Mələk. Mələk obrazı da Nəsimidə gerçək, həqiqətə yetmiş insanın təsdiqi kimi diqqəti çəkir:
Apardı könlümü məndən bu gün ol cənnətin huri,
Götür pərdə cəmalından ki, sənsən eynimin nuri.
***
Vaiz, mənə vəd etdiyin cənnətdə huri nisyədir,
Gəl, nəqd ağuşumda gör gülüzlü siməndamı sən.
Mələk – Od (Dindəkinin əksinə olaraq – Od-İnsan):
Həqqə yetən insanın içi o qədər işıqlanıb ki, odun işığı üzündə də aydınca ifadə olunub:
Düşərəm oda göricək bu mələknijad huri,
Əcəba, bu Çin bütinin üzi nəqşi – azərimi?
(Bu mələk soylu hurini görcək oda düşərəm, bu Çin gözəlinin üzü oddan işlənmiş rəsmdirmi?
Günəş – Ay. Türk mifiloji obrazlar sistemində Günəşin, Ayın insanlaşmış obrazı aparıcıdır. Nəsiminin yaradıcılığında təbiətin indi də sirli-sehrli sayılan obrazlarına yanaşma özünəməxsusdur. O, vəcd məqamında özünü Günəş, Ay sayır. İnanır ki, Haqqa yetib, haqq olub. Bu qənaət onun fitrətən yerin-göyün sirrinə yiyələnməsi ilə bağlıdır.
Şəms mənəm, qəmər mənəm, şəhd mənəm, şəkər mənəm,
Ruhi-rəvan bağışlaram, ruhi-rəvana sığmazam.
(Günəş mənəm, ay mənəm, bal mənəm, şəkər mənəm,
Axıcı ruh bağışlaram, axıcı ruha sığmaram).
Bu qənaətdə isə qətiyyən şişirtmə yoxdur:
Bir günəşsən, Nəsimi, kim anın,
Neçələr zərrəsinə həsrətdir.
(Ey Nəsimi, sən neçələrinin zərrəsinə həsrət çəkdiyi bir günəşsən).
Nəsimidə Cənnət-Cəhənnəm dindən gələn obrazlar olub, Xeyirin-Şərin, İşığın-Qaranlığın, Həqiqətin-Yalanın əvəzedicinə çevrilir. Bu obrazlar əslində onun “quş dilli” poeziyasında İnsanın-Həqqin-Allahın və əksinə Şeytanın – Divin – İblisin şəxsində mütləq təzadlardır. Nəsimi bu təzadların arasında birlik axtarmır. Çağdaş düşüncədə təzadların arasında birlik olmadığı ağla gözəl çatır. Artıq bu beytdə hər şey aydındır:
Hər kim irər vüsalına, eyşi-nəim içindədir,
Vəslinə irməyən kişi bil ki, cəhim içindədir.
(Sənə qovuşan cənnət yaşayışı içindədir. Sənə qovuşmayan kişi də bil ki, cəhənnəm içindədir).
Mifoloji obrazlar Nəsimiyə gerçək, həqiqətə yetmiş insanın böyüklüyünü, əvəzsizliyini çatdırmaq üçün gərəkli mənəvi dayaqlardır. Nəsiminin insan obrazı mifoloji obrazların sadəcə, bədii, bəzəkli təsvirli davamı yox, canlı, uzun müddət xülyalaşmış mühitdən xəyala, canlı gerçəkliyə gələn, həqiqətə yetmiş insan idrakında gözəlliklərin, ilahiliyin daşıyıcısı olub, Xeyirin təmsilçisinə çevrilir. Mifoloji obrazlar Nəsiminin insan idealını təsdiq edir. İlahiləşən insanda müsbət mifoloji obrazlardan nəinki nəsə var, habelə Nəsiminin inamlı təsvirlərindən bəlli olur ki, canlı, özünə yetmiş insan bunlardakı gözəllikləri də öz içinə alır, daha da yetkinləşir, bənzərsiz şəkildə var olur.
Mənfi mifoloji obrazlar isə insanın həyatdan (yaşamdan) ciddi dərs almasını şərtləndirir. Hürufilik təlimində Həqqə yetməli olan insan anlayır ki, Divə, Şeytana… oxşamaq – dünyasızlaşmaq, Həqqə - Allaha yetib Allah olmağın feyzini yaşamağa qarşıdır.
Nəsiminin mifoloji obrazları şeirlərində yüksək məharətlə sunumu insanın daxili aləminə bələdliyindən, insan psixologiyasını bilməsindən qaynaqlanır. Adətən bədii ədəbiyyatda, şeir düşüncəsində konkret yaradıcı insanın ağlından gələn, ömürləşən ifadə aforizm sayılır. Bəs necə olur ki, burada aforistik səciyyə daşıyan məqamlara məsəl kimi yanaşmalı oluruq? Ona görə ki, Nəsimi poeziyasının aydınlığı içinə, ruhuna bələd insanın özünüifadəsidir. Buradakı haraylı, inamlı özünüifadənin özülü hürufilikdən gəldiyi dərəcədə də habelə mayasını Azərbaycan xalq ruhundan tutur. Hürufilik baxışı – Azərbaycanın mənəvi olayıdır.
Nəsimi poeziyasında o dərəcədə aydın şəkildə həqiqətləşmənin, aydınlaşmanın - ilahiləşmənin təsdiqi var ki, bu, artıq konkret poeziya kontekstindən çıxır, hürufililiyin dünyabaxış ölçüsündə ifadəsi olmaqla şeirlə deyilən, yaddaşlarda oturuşan, qəbul olunan məsəl biçiminə gəlir.
Nəsimi möhtəşəm fikir ustadıdır. Uyğun bildiyi nədən danışırsa-danışsın, fikrinə söykək kimi nəyi əsas (müqayisə) gətirirsə-gətirsin, sonuc onun ilahi məntiqiylə möhürlənir. Bu baxımdan, mifoloji adlardan məsəlvari bəhrələnmə Nəsimi şeirinə daxili uyum səbatlığı gətirir. Nəsimi poeziyasının ustadlıq örnəyi bizə bundan sonrakı şeirimizdə folklordan daha da usta bəhrələnməyin yollarını, bu imkanların yeni çalarlarının axtarılıb tapılmasının gərəkliyini göstərir. Deməli, yaradıcılıq – bitməzlikdir, universallıqdır, hərtərəflilikdir. Xalq ruhundan – folklordan, dini mifologiyadan ustalıqla bəhrələnən Nəsimi bizə bunun gözəl örnəyini göstərir. Məsəlləşmiş biçim dedikdə burada mifoloji adların Nəsimi dünyagörüşündə - bu qüdrət yiyəsinin təsvirinə, təqdiminə uyğun mənalanması, Nəsimi fikrinə, düşüncəsinə xas məntiqə tabe olmasıdır. Mifoloji obrazlardan məharətli istifadə Nəsimiyə imkan verir ki, müqayisələr apara bilsin, özünün yetdiyi halı ifadə etsin.
Əslində bu cür bəhrələnmə Nəsimi üçün gözəl bir vasitə olur. Nəsimi Həqiqətə yetdiyindən təsvirə, müqayisəyə gələn mifoloji obrazların xeyirliyi, ya şərliyi öz (insanlıq) ölçüsündə aydınca görünür, bilinir.