Millət vəkili Əli bəy Hüseynzadədən yazdı

Böyük Azərbaycan ədibi, filosof və ədəbiyyat tənqidçisi, XX əsr Azərbaycan-türk ictimai fikrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri alim, həkim, rəssam, şair, tənqidçi, tərcüməçi, müəllim, jurnalist Əli bəy Hüseynzadənin doğum günüdür. (24.02. 1864-17.03.1940)
Təsadüfi deyil ki, Əli bəyi müasirləri böyük Azərbaycan mütəfəkkiri, milli ideologiya səviyyəsində türkçülüyün “Ana Yasası” kimi dəyərləndirilən “türkləşmək, islamlaşmaq, avropalaşmaq (müasirləşmək)” triadasının yaradıcısı və ilk carçısı, milli bayrağımızdakı rənglər simvolikasının müəllifi, türk dünyasında milli özünüdərkin və milli istiqlal düşüncəsinin mücahidi, XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında “Füyuzat” ədəbi məktəbinin banisi, ensiklopedik şəxsiyyət, böyük maarifçi-pedaqoq adlandırırdılar.
Əli bəy Hüseynzadə redaktoru olduğu “Həyat” qəzetində, çalışdığı “Füyuzat” jurnalında, oçerklər şəklində dərc etdirdiyi “Siyasəti-Fürusət” ədəbi-fəlsəfi traktatında və digər əsərlərində türkçülüyü və turançılığı geniş təbliğ edib. Dövrün ziddiyyətli, mədəniyyət, dil və türkçülüyün problemli olduğu bir tarixi şəraitdə, “türk” kəlməsinin dilə gətirilmədiyi tarixi bir məqamda Əli bəy Hüseynzadə “Həyat” qəzetinin səhifələrində çap etdirdiyi “Türklər kimdir və kimlərdən ibarətdir?” adlı əsəri ilə türk xalqlarına, o cümlədən Azərbaycan türklərinə üz tutaraq “Biz ki, türk oğlu türkük, biz ki, millətlərin ən qədimi və ulusuyuq,” deyə hayqırır, bəzi mətbuat orqanlarında Çingiz xanın və Əmir Teymurun monqol kimi göstərilməsini tənqid edir, onların türk olduqlarını və nəsillərindən olan şəxsiyyətlərin də adlarını çəkərək onların hər zaman türkcə danışdıqlarını və türkcə yazdıqlarını bildirirdi. Məşhur Amerika tarixçisi Tadeus Svyatoxovski Azərbaycan tarixi ilə bağlı araşdırmalarında xüsusi olaraq qeyd edir ki, “XX əsrin əvvəllərində türk xalqlarına kimliyini bildirən bir nəfər var idi, o da Əli Bəy Hüseynzadə idi.
Onun qəlbində bir türk sevgisi yaşayırdı. Əli bəy Hüseynzadə qardaş Türkiyəyə olan rəğbətini Abdulla Cövdət bəyə belə izhar edib: “Mən türkəm, müsəlmanam. Türkiyə bir türk və müsəlman hökumətidir. Bu hissiyyatla hər digər vətəndən daha ziyadə vətənimdir. Bu vətəndaşları, bu vətəni tanımalıyam”.
Görkəmli mütəfəkkirin aşağıdakı kəlamında onun varlığındakı böyük türk sevgisi daha aydın ifadə olunub: “Türklər ya ölər, ya hicrət edərlər, fəqət, qul olmazlar”.
Məlumdur ki, hazırda türk xalqları arasında qarşılıqlı inteqrasiya prosesi mövcuddur. Eyni kökün, oxşar mədəniyyətlərin daşıyıcısı olan türk dövlətlərinin ortaq parlamenti, digər siyasi, iqtisadi, mədəni təşkilatları yaradılır, telekörpülər təşkil olunur. Artıq Türk Dövlətləri Təşkilatı fəaliyyətdədir. Bütün bunlar Əli bəy Hüseynzadənin hələ bir əsr bundan əvvəl irəli sürdüyü ortaq türk coğrafiyası-ortaq türk birliyi ideyasının bu gün də aktual məna daşıdığını göstərir. Onun yazılarının birində qeyd olunur: “Köhnə dəyərləri nəzərdən keçirib dəyişdirməyə başlamağın tarixi anı Rusiya müsəlmanları üçün də gəlib çatmışdır… Biz gərək işləyək, öz qayğımıza özümüz qalaq, öz ehtiyaclarımız barədə danışaq… ləngimədən yeni həyatda sayımıza və biliyimizə uyğun yer tutaq”.
Tanrı izni ilə artıq bu proses sürətlə inkişaf edir.
Əli bəy Hüseynzadə fenomenal fikir adamı, tarixdə böyük izlər qoymuş nurlu şəxsiyyət, böyük ziyalı idi. Lakin təəssüf ki, Azərbaycanın ictimai-siyasi və mədəni fikir tarixinin, bütövlükdə türk dünyasının bu böyük şəxsiyyəti sağlığında müasirləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilsə də, Azərbaycanda 28 Aprel 1920-ci il çevrilişi nəticəsində meydana çıxan sovet rejimində kommunist ideologiyası digər milli-mənəvi dəyərlər kimi, Əli bəy Hüseynzadə fenomenini də unutdurmaq, onun böyük əməllərini xalqın yaddaşından silmək, tarixi xidmətlərini saxtalaşdırmaq yolunu tutdu. Amma Türk xalqı qədirbilən xalqdır, ona xidmət edənləri heç vaxt unutmur və unutmayacaqdır! Düzdür Azər Turan, Rəfiq Zəka, Şamil Vəliyev , Orxan Vəliyev və başqaları Əli bəy Hüseynzadənin ictimai-siyasi, ədəbi fəaliyyətinə dair xeyli araşdırmalar aparılmış, haqqında dəyərli monoqrafiyalar nəşr edilmişlər, lakin etiraf etməliyik ki, müasir vəziyyətdə bu dahi söz və fikir adamının çoxcəhətli fəaliyyətinin daha çox araşdırılmasına ehtiyac var.
Üçrəngli bayrağımızda əbədiləşən milli ideyaların müəllifi Əli bəy Hüseynzadəni dərin ehtiramla yad edirik.
Sadiq QURBANOV,
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar,
energetika və ekologiya komitəsinin sədri

Yeganə Qəhrəmanova

ADPU-nun dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru.
Azərbaycan-Türk xalqları Qardaşlığı ictimai birliyinin həmsədri, Turan Elçiləri Təşkilatının Azərbaycan Akademik Kurul başqanı

İnsanlığın faciəsi - Xocalı soyqırımı
XIX əsrin sonlarından fəaliyyətə başlamış, adını siyasi partiya qoysalar da, əslində silahlı terror qruplaşması olan “Daşnaksütyun” adlı mənfur təşkilat yarandığı vaxtdan günümüzədək “Dənizdən-dənizə böyük Ermənistan” xülyasını gerçəkləşdirmək məqsədi ilə hər cür qəddarlığa, insanlığa yaraşmayan əməllərə əl atmış, xalqımıza qarşı neçə-neçə faciələr törətmişdir ki, bunların içərisində Xocalı soyqırımı öz amansızlığına görə xüsusilə seçilir. Başqa sözlə, Xocalı soyqırımı xəstə psixologiyalı erməni şovinistlərinin Çar Rusiyası və Sovet dövründən başlayaraq təşkilatlanmış və planlı şəkildə Bakıda, Qubada, Şamaxıda, Gəncədə, Qarabağın müxtəlif hissələrində, o cümlədən Türkiyə və Cənubi Azərbaycan ərazilərində həyata keçirdikləri 31 Mart soyqırımı da içərisində olmaqla çoxsaylı qırğınların, Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımızın bir neçə dəfə deportasiya edilməsinin, 1980-ci illərin sonlarından etibarən Sumqayıt, Kərkicahan, Meşəli, Quşçular, Malıbəyli, Qaradağlıda törətdikləri faciələrin, terror aktlarının davamı və ən dəhşətlisi idi. Ulu öndər Heydər Əliyevin sözləri ilə desək, “Bu amansız və qəddar soyqırımı aktı insanlıq tarixinə ən qorxulu kütləvi terror aktlarından biri kimi daxil olmuşdur”. Çünki Xocalı, sözün əsl mənasında, insanlıq faciəsi, soyqırımı idi.
Xocalıya qədər XX əsrdə dünyanın iki yaşayış yerində oxşar qətliamlar törədilmiş, insanlar xüsusi amansızlıq və qəddarlıqla öldürülərək yaşayış məskənləri yox edilmişdi. Bunlardan birincisi, 1941-ci ildə alman faşistləri tərəfindən məhv edilmiş Belarusun Xatın, ikincisi isə Vyetnam müharibəsi zamanı partizanlara dəstək verilməsi bəhanəsi ilə sakinləri uşaqdan-böyüyə tamamilə öldürülmüş Sonqmi kəndi idi. Lakin Xocalı qətliamı dünya tarixinə dinc əhalinin soyqırımı kimi daxil olmuş bu iki faciədən daha dəhşətli, miqyasına və günahsız qurbanlarının sayının çoxluğuna görə heç bir qətliamla müqayisə oluna bilməyən vandalizm aktı idi. Buna baxmayaraq, indiyə qədər dünyanın aparıcı dövlətləri və beynəlxalq təşkilatlar bu amansızlığa göz yummuş, qatillərin cəzalandırılması istiqamətində lazımi hüquqi işlər həyata keçirilməmişdir.
Bəs Xocalıya olan bu qəddar münasibətin səbəbi nə idi? Məlumdur ki, yerli və xarici etnoqrafların tədqiqatlarında dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən olan Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində Xocalı mədəniyyətinin əhəmiyyəti vurğulanmış, Xankəndindən 10 km şimal-şərqdə, Qarabağ dağ silsiləsində yerləşən Xocalının başdan-başa tarixi-memarlıq abidələri diyarı olduğu göstərilmişdi. Burada e.ə. XIII-VII əsrlərə aid Xocalı-Gədəbəy mədəniyyət abidələri, Kurqan çölü, son Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid Nekropol, eramızın əvvələrinə aid alban kilsələri, XIV əsrə aid Hacı Əli günbəzi, 1356-cı ildə tikilmiş dairəvi türbə, XVIII əsrə aid Əsgəran qalası və onlarca başqa tarixi abidələr var idi ki, tanınmış sovet etnoqrafları və yerli tədqiqatçılar qədim dövr abidələrimizi, əsasən, Xocalı və Xankəndi yaxınlığından tapmışdılar. Arxeoloji qazıntılar zamanı bu ərazidən kurqanlar, qəbir daşları və müxtəlif yaşayış məskənləri aşkar edilmişdi. Ən maraqlı tapıntılar arasında qədim Xocalı qəbiristanlığında 11 saylı kurqandan tapılan, Assuriya çarı olmuş Adadnirariyə (e.ə. 1307-1275 ) aid mixi yazılar, eləcə də cürbəcür saxsı qablar, bəzək əşyaları, şüşə muncuqlar və s. diqqəti xüsusilə cəlb edirdi. Bu yazılar Azərbaycan xalqına məxsus qədim əlifba və yazı mədəniyyətindən, yerli sakinlərin Şərq ölkələri ilə geniş iqtisadi-mədəni əlaqələrindən xəbər verirdi. 1920-ci ildən Azərbaycan
alimləri tərəfindən tədqiq edilməyə başlanan Xocalı abidələr kompleksi Ə. Ələkbərovun sözləri ilə desək, Azərbaycan abidələri haqqında dolğun təsəvvür yaratmaq üçün açar rolunu oynayır, tariximizin və maddi və mənəvi abidələrimizn zənginliyini göstərirdi. Ən qədim yurd yerlərimizdən olan Xocalı toponimiyası xalqımızın minilliklərə dayanan məşğuliyyətini, sənətkarlıq və mədəniyyətini, dini baxışlarını, mənəvi dünyagörüşünü əks etdirirdi.
Təəssüflər olsun ki, bu abidələri tədqiq edən alman arxeoloqu E. Resler, rus şərqşünası M. Xanıkov, ingilis F. Beyer, fransız A. Berje və başqaları əldə etdikləri tarixi əşyaları özləri ilə apararaq ayrı-ayrı dünya muzeylərinin eksponatlarını zənginləşdirmişdilər. Bu gün Xocalıda aşkarlanan mədəni, tarixi tapıntılar Paris, Almaniya, London, Sankt-Peterburq muzeylərini bəzədiyi halda, öz muzeylərimiz bu nadir nümunələrdən məhrum olmuş, ən dəhşətlisi isə sovet dövründə bu tapıntıların çox hissəsi Ermənistana daşınıb aparılmışdır.
1992-ci ilin qanlı faciəsinə kimi Xocalıda 7 min əhali yaşayırdı. 1988-ci ildə Ermənistandan, daha sonra Xankəndidən didərgin salınmış xeyli azərbaycanlının, o cümlədən 1989-cu ildə Fərqanədən qovulmuş Məhsəti türklərinin bir hissəsinin də məskunlaşdığı Xocalı elə bir strateji əhəmiyyətə malik idi ki, Qarabağa hava və quru yolları məhz buradan keçirdi. Erməni kəndlərinin əhatəsində qalan, Əsgəranla Xankəndi arasında dayanan Xocalı ermənilərin əl-qol açmasına imkan vermirdi. Ona görə də bu qədim türk yurdu ermənilərin və onların havadarlarının qəzəbinə daha çox tuş gəlmişdi.
1992-ci ilin 18 fevralından başlayaraq Xocalı ətrafındakı ərazilərdən azərbaycanlılar çıxarılmış, bütün yüksək mövqelər ermənilərin əlinə keçirilmişdi. 1992-ci il fevralın 19-da Rusiya prezidenti Boris Yeltsinin Moskvada Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyan və rus qoşunlarının komandanı Şapoşnikovla gizli görüşündən sonra bölgədəki hadisələr daha da kəskinləşdi, fevralın 25-dən 26-a keçən gecə erməni terrorçuları SSRİ-nin vaxtilə Xankəndində yerləşdirdiyi 366-cı motoatıcı alayın hərbi heyətinin və zirehli texnikasının köməyi ilə Xocalıda dünyanın gözü görmədiyi soyqırım həyata keçirdilər.
Fevralın 25-i axşam saatlarından zirehli texnikanın güclü atəşinə məruz qalmış şəhərdə dəhşətli yanğınlar başlamış, 5000-dən artıq şəhər sakini Ağdama çatmaq məqsədilə qarlı qış gecəsində evlərindən çıxıb meşələrə üz tutsa da, azğınlaşmış qatillərin hücumlarına məruz qalaraq vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, soyuqdan donaraq ölmüş, yaralanmışdılar. Şəhərin 3 tərəfdən atəşə tutulması dinc əhalini çaş-baş salmış, Əsgəran istiqamətinə qaçan insanların qarşısı meşələrdə qəddar erməni qaniçənləri tərəfindən kəsilmiş, günahsız insanlara xilas olmaq üçün aman verilməmişdi. Uşaqlar, qocalar, qadınlar zirehli texnikanın altında əzilmiş, diri-diri süngüyə keçirilmiş, yandırılmış və daha neçə-neçə ağlasığmaz işgəncələrə məruz qalmışdılar. Avtomatlarla zirehli texnikaya qarşı döyüşən özünümüdafiə batalyonları məhv edilmiş, təpədən dırnağadək silahlanmış ermənilərin müqavimətini qırmaq mümkün olmamışdı. Ağ geyimlərdə meşələrdə gizlənən, vertolyotlarla ətrafı dolaşan ermənilər insanları gizləndikləri yerlərdən çıxarır, dözülməz əzab-əziyyətlərə məruz qoyaraq öldürür və ya əsir götürürdülər.
Fevralın 28-də jurnalistlərdən ibarət qrup vertolyotla cəsədlərlə dolu olan, dəhşət doğuran əraziyə çatsa da, onlara hərəkət imkanı verilməmiş, jurnalistlər yalnız 4 meyiti götürə bilmişdilər. Mart ayının 1-də əraziyə daxil olan xarici və yerli jurnalist qrupunun gördüyü mənzərə isə daha dəhşətli idi: meyitlərin başlarının dəriləri soyulmuş, qulaqları və digər bədən üzvləri kəsilmiş, gözləri çıxarılmış, çoxsaylı bıçaq və güllə yaraları almış, misli görünməmiş vəhşiliklərə məruz qalmışdılar.
Xocalı soyqırımının dəhşətlərini görən xarici jurnalistlər beynəlxalq mətbuatda çoxsaylı məqalələr çap etdirmiş, faciə qarşısında öz heyrət və qəzəblərini gizlədə bilməmişdilər. Həmin məqalələrdən bir neçəsinə diqqət yetirək:
“Sandi Tayms” qəzeti, 1 mart 1992 (London): Erməni əsgərləri minlərlə ailəni məhv etmişlər.
“İzvestiya”, 4 mart 1992 (Moskva): Videokamera qulaqları kəsilmiş uşaqları göstərdi. Bir qadının sifətinin yarısı kəsilmişdi. Kişilərin skalpları götürülmüşdü.
“Tayms” qəzeti, 4 mart 1992 (London): Çoxları eybəcər hala salınmışdır. Körpə qızın ancaq başı qalmışdır.
“Faynenşl tayms” qəzeti, 9 mart 1992 (London): Ermənilər Ağdama gedən dəstəni güllələmişlər. 1200-ə qədər cəsəd sayılmışdır.
“İzvestiya”, 13 mart 1992 (Moskva) Mayor Leonid Kravets: Mən şəxsən təpədə 100-ə yaxın meyit gördüm. Bir oğlanın başı yox idi. Hər tərəfdə xüsusi qəddarlıqla öldürülmış qadın, uşaq, qocalar görünürdü.
“Faynenşl tayms” qəzeti, 14 mart 1992 (London): General Polyakov bildirmişdir ki, 366-cı alayın 103 nəfər erməni hərbçisi Dağlıq Qarabağda qalmışdır.
“Le mond” qəzeti, 19 mart 1992 (Paris): Ağdamda olan xarici jurnalistlər Xocalıda öldürülmüş qadın və uşaqlar arasında skalpları götürülmüş, dırnaqları çıxarılmış 3 nəfəri görmüşlər. Bu, azərbaycanlıların təbliğatı deyil, bu, reallıqdır.
“Valer aktuel” jurnalı, 14 mart 1992 (Paris): Bu “muxtar region”da erməniləri silahlı dəstələri Yaxın Şərqdən çıxmışlarla birlikdə müasir texnikaya, o cümlədən vertolyotlara malikdirlər. ASALA-nın Suriya və Livandakı hərbi düşərgə və silah anbarlarından istifadə edən ermənilər 100-dən artıq müsəlman kəndində qırğınlar törədərək Qarabağda azərbaycanlıları nəhv etmişlər.
Livanlı kinooperator ölkəsindəki varlı daşnak icmasının Qarabağa silah və adam göndərdiyini etiraf etmiş, İngiltərənin “Fant men nyus” teleşirkətinin hadisə yerində olan jurnalisti R.Patrik “Xocalıdakı vəhşiliklərə dünya ictimaiyyətinin gözündə heç nə ilə haqq qazandırmaq olmaz!” demişdi.
Rəsmi sənədlərdə 613 nəfər (aralarında 63 uşaq, 106 qadın, 70 qoca olmaqla) göstərilsə də, göründüyü kimi, bölgədə olan xarici jurnalistlərin də yazdıqlarından məlum olur ki, Xocalıda 2500-dən artıq insan xüsusi anansızlıqla qətlə yetirilmiş, 8 nəsil tamamilə məhv edilmiş, 25 uşaq hər iki, 130 uşaq bir valideynini itirmiş, aralarında 76-sı uşaq olmaqla 487 nəfər nəfər yaralanmış, 1275 nəfər əsir götürülmüş, yüzlərlə adam itkin düşmüşdür.
Araşdırma və təhlillər göstərir ki, Xocalıda törədilmiş əməllər əvvəlcədən düşünülmüş, milli əlamətlərinə görə konkret bir qrupun tamamilə və ya qismən məhv edilməsi niyyətinə xidmət edən, beynəlxalq hüquqi sənədlərə əsasən birbaşa soyqırım anlayışına uyğun gələn cinayət – vandalizm hadisəsi idi. Belə ki, bu qanlı qətliam ən ağır beynəlxalq cinayət aktı kimi sülhün və bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə yönələn cinayətlər sırasındadır. Bu soyqırımın əsas cinayətkarları erməni silahlı dəstələri və Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının hərbi heyəti, ermənilərə dəstək olan o zamankı Rusiya rəhbərliyidir.
BMT Baş Assambleyasının 9 dekabr 1948-ci il tarixli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyaya görə, soyqırım dedikdə hər hansı milli, etnik, irqi, yaxud dini qrupu tam və ya qismən məhv etmək məqsədilə edilən hərəkətlər nəzərdə tutulur ki, Xocalıda baş verənlər bu deyilənlərə tamamilə uyğun gəlir. Belə ki, Xocalı soyqırımının qanlı hadisələrini təhqiq etmək üçün
yaradılmış istintaq qrupunun 181 nəfərin cəsədi üzərində apardığı məhkəmə-tibbi ekspertiza zamanı məlum olmuşdur ki, ölənlərin çoxu yaxın məsafədən güllələnmiş, əksəriyyəti baş nahiyəsindən vurulmüş, qadınlara təcavüz edilmiş, 2 yaşından 15 yaşına qədər uşaqlar, onlarla qoca və qadın güllələnmiş, bir çox meyitlər eybəcər və tanınmaz hala salınmışdır ki,
bununla da Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin, Yuqoslaviya Beynəlxalq Cinayət Tribunalı Nizamnaməsinin, Ruan Beynəlxalq Cinayət Tribunalı Nizamnaməsinin və bir sıra digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin maddələri
vəhşicəsinə pozulmuşdur.
Şükürlər olsun ki, Ali Baş Komandanımızın əmri ilə xalqımızın qəhrəman oğulları 2020-ci ilin 27 sentyabrında 44 günlük Vətən savaşı, 2023-cü ilin sentyabrında isə qısamüddətli antiterror əməliyyatı nəticəsində 30 ildən bəri qətlə yetirilmiş soydaşlarımızın, o cümlədən Xocalı qurbanlarının intiqamını aldılar, torpaqlarımızı düşmən tapdağından xilas edərək xalqımızı möhnət yükündən qurtardılar. Dünya ölkələri Azərbaycan xalqının öz torpaqları uğrunda canından keçməyə hazır olduğunu gördü, canı ilə, qanı ilə tarix yazan oğullarımızın qəhrəmanlığı dillərdə dastan oldu. Aparılan antiterror əməliyyatları nəticəsində bu qanlı soyqırımı törədən Raşid Beqlaryan, Madat Babayan, Arayik Arutyunyan, Bako Saakyan, Arkadi Qukasyan, David İşxanyan, Davit Manukyan, David Babayan, Levon Mnatsakanyan, Ruben Vardanyan başda olmaqla bir qrup terrorçu həbs edildi. Lakin 32 il keçməsinə baxmayaraq, dünya ictimaiyyətinin Azərbaycanın Xocalı soyqırımının əsas təşkilatçılarının cəzalandırılması tələbinə göz yumması hər birimizin qəlbində qəzəb doğurur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə beynəlxalq cinayət baş vermiş ölkədə xüsusi
olaraq beynəlxalq cinayət tribunalları yaradılması təcrübəsindən, həmçinin çoxsaylı hüquqi sənədlərin tələblərindən çıxış edərək Xocalı soyqırımının beynəlxalq cinayət kimi tanınmasını, Xocalı qatillərinin dünya ictimaiyyətinin gözü qarşısında cəzalandırılmasını tələb edirik! Çünki Xocalı təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə insanlığın faciəsi, üz qarasıdır!
Redaksiyadan: Xocalıda azı 3813-nəfər qətlə yetirilib. Qeyd olunan 613 nəfər cəsədləri ələ gələn, ictimaiyyətə məlum olanlardır, qalanları barədə erməni mənbələrində məlumat verilir. 2000-ci ildə nəşr olunmuş “Xaç naminə” kitabında Daud Xeyriyan yazırdı:
“Bu şaxtalı qış səhərində Daşbulaq yaxınlığında bir kilometrlik bataqlıqdan keçmək üçün insan meyitlərindən körpü salmalı olduq. Mən meyitlərin üstü ilə getmək istəmirdim. Mayor Ohanyan işarə elədi ki, qorxmaq lazım deyil, müharibənin öz qanunları var. Mən ayağımı qan içində olan 9-11 yaşlarında qız uşağının sinəsinə basıb irəlilədim. Çəkmələrim, şalvarım tam qana batmışdı. Bu qaydada 1200 meyitin üzərindən keçib getdim.
…Martın 2-də “Qaplan qrupu” (bu qrup meyitlərin yandırılması ilə məşğul idi) 2000-ə yaxın iyrənc monqol (Xocalı türklərini nəzərdə tutur) meyitini topladı və onları ayrı-ayrı topalarla Xocalının təxminən bir kilometrliyində yandırdı.”
Yuxarıda qeyd olunanlardan da görünür ki, yer üzündən silinmiş bir şəhərin, rayonun qırılmış əhalisinin sayı qəsdən az göstərilib.
Bir daha təkrar edirəm, o zaman, yəni işğala qədər Xocalı rayonunda 2944 ailə, 10 302 nəfər Azərbaycan Türkü yaşayıb.
P.S. 1992-ci ilin aprelində Xocalı İcra Hakimiyyətinin başçısı Elman Məmmədovdan müsahibə alırdım.(Tamxil Ziyəddinoğlu) Dedi:
”Öldürülənlərin, yaralananların, itkin düşənlərin, girovluqdan qutara bilənlərin sayı dəqiqləşdirilir. 5 min nəfərədək salamat qutaranımız var”.
Belə anladım ki, Xocalı soyqırımından 40 gün keçməsinə baxmayaraq 5 min 302 nəfərdən xəbər-ətər yoxdur… Qarabağ İşğaldan azad olunandan sonra Xocalı ətrafında və digər yerlərdə tapılan toplu məzarlıqlar qeydlərimizi bir daha sübut edir.

İrəvan Azərbaycandan cavab alıb

İrəvan Azərbaycandan sülh sazişi ilə bağlı cavab alıb.
Bunu erməni mediasına açıqlamasında Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ani Badalyan bildirib.
“Biz Azərbaycandan sülh sazişi ilə bağlı cavab almışıq, lakin kommunikasiyaların blokadadan çıxarılması, qarşılıqlı nəzarət mexanizmi və silahların yoxlanılması ilə bağlı təkliflər hələ də cavabsız qalır”, - deyə o qeyd edib.

Xocalı soyqırımının günahsız qurbanlarını dərin hüznlə anırıq

Bu gün Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü
zamanı törədilən ən qəddar vəhşiliklərdən biri olan Xocalı facəisinin 33-cü ildönümü qeyd olunur. Bu gün Xocalı soyqırımının günahsız qurbanlarını dərin hüznlə anırıq.
Bu, Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyinin “X”dəki hesabında Xocalı soyqırımının 33-cü ildönümü ilə bağlı paylaşımında yer alıb.
"Ədalətin yalnız qurbanların xatirəsinə hörmətlə yanaşılmaması, həm də bu qədər iyrənc cinayətlərin heç vaxt təkrarlanmasının zəmanət verməsi son dərəcə vacibdir.
Azərbaycan günahsız soydaşlarımıza qarşı törədilən cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyacaq tədbirlər görməyə çalışır", - XİN-in paylaşımında əlavə olunub.
Qeyd edilir ki, faciənin günahsız qurbanlarının xatirəsi heç vaxt unudulmayacaq.

”Fransa hər zaman ermənilərdən öz məqsədləri üçün istifadə edib” – VİDEO

“Fransanın ermənilərə sevgisinin tarixi çox qədimdir. Rəsmi Paris hər zaman ermənilərdən müəyyən məqsədlər üçün istifadə edib.”
Bu fikirləri Baku TV-nin efirində Milli Məclisin deputatı Cavanşir Feyziyev bildirib.
Millət vəkili qeyd edib ki, Fransanın Qafqazda geosiyasi maraqları var.
”Bu maraqlar naminə Fransa hər zaman ermənilərdən istifadə edib” - deyə Cavanşir Feyziyev bildirib.
Daha ətraflı videoda:

[media=https://youtu.be/2BMtNtKGev4]

Azərbaycan əsgəri vəfat etdi

Müdafiə Nazirliyinin N saylı hərbi hissəsinin hərbi qulluqçusu, əsgər Quliyev Şirxan Söhrab oğlunun ölüm faktı əsasında Şəmkir hərbi prokurorluğunun və Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğunun Kriminalistika və İnformasiya Texnologiyaları idarəsinin əməkdaşları tərəfindən müvafiq baxışlar aparılmış, məhkəmə tibbi ekspertin iştirakı ilə meyitin xarici və daxili müayinəsi keçirilib, eləcə də digər hərəkətlər icra edilib.
Bunu açıqlamasında Hərbi Prokurorluğun Mətbuat Xidmətinin rəhbəri Firad Əliyev deyib.
Fakt üzrə Şəmkir hərbi prokurorluğunda Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddəsi ilə cinayət işi başlanılaraq şahidlər dindirilib, müxtəlif ekspertizalar təyin edilərək, icraya yönəldilib və digər istintaq hərəkətləri həyata keçirilib.
Hazırda istintaq davam etdirilir və qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq bütün tədbirlərin görülməsi, o cümlədən hər bir fakta və əmələ hüquqi qiymət verilməsi təmin olunacaqdır.

İlham Əliyevdən Xocalı paylaşımı

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev özünün "X" hesabında Xocalı faciəsinin 33-cü ildönümü ilə bağlı paylaşım edib.
Paylaşımda "26 Fevral. Xocalı soyqırımı" sözləri yer alıb.

Ruben Vardanyan sualları cavablandırmadı

Ermənistan vətəndaşı olan, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri, habelə terrorçuluq, terrorçuluğu maliyyələşdirmə ilə bağlı maddələri və digər ağır cinayətlərdə təqsirləndirilən Ruben Vardanyanın barəsində cinayət işi üzrə məhkəmə prosesinin baxış iclası fevralın 25-də davam etdirilib.
Bakı Hərbi Məhkəməsində hakimlər Zeynal Ağayevin sədrliyi ilə, Anar Rzayevdən və Camal Ramazanovdan ibarət tərkibdə keçirilən açıq məhkəmə iclasında (ehtiyat hakim Günel Səmədova) təqsirləndirilən şəxs bildiyi dildə, yəni, rus dilində tərcüməçi, habelə müdafiəsi üçün özünün seçdiyi təmin olunub.
İclasın əvvəlində Ruben Vardanyan və müdafiəçisi vəsatət verərək məhkəmə tərkibinə yenidən etiraz ediblər.
Dövlət ittihamını müdafiə edən prokurorlar Vüsal Əliyev və Fuad Musayev vəsatətə münasibət bildirərək qeyd ediblər ki, eyni məzmunlu vəsatətə əvvəlki məhkəmə proseslərində baxılaraq müvafiq qərar qəbul olunub. Habelə Azərbaycan Respublikasının cinayət-prosessual qanunvericiliyində hakimə etirazın konkret hallarının müəyyən edilməsinə və həmin etirazın əsaslandırılmasının zəruri olmasına dair tələblər təkrarən xatırladılıb.
Vəsatətdə qeyd edilən məsələlərə dair konkret əsasların müəyyən olunmadığını bildirən prokurorlar etirazın baxılmamış saxlanılmasını xahiş ediblər.
Bundan sonra məhkəmə etiraza baxmaq üçün müşavirəyə gedib. Müşavirədən sonra elan edilən qərara əsasən, etiraz baxılmamış saxlanılıb.
Daha sonra Baş prokurorun böyük köməkçisi Vüsal Əliyev məhkəmə istintaqında sübutların tədqiq edilmə ardıcıllığına dair ittiham tərəfinin təklifini səsləndirib.
Təqsirləndirilən şəxs R.Vardanyan və onun müdafiəçisi Avraam Berman sübutların tədqiq olunma ardıcıllığına dair hər hansı təklif irəli sürməyiblər.
Bundan sonra R.Vardanyan aclıq aksiyası keçirdiyinə görə özünü yaxşı hiss etmədiyini söyləyib. Hakim təqsirləndirilən şəxsin həkim müayinəsindən keçməsi üçün fasilə elan edib.
Fasilədən sonra məhkəmə iclasına sədrlik edən hakim Zeynal Ağayev cinayət prosesinin tərəflərinə məhkəmə istintaqında sübutların tədqiq edilmə qaydasını izah edib.
Ardınca təqsirləndirilən şəxsə sərbəst ifadə vermək təklif olunub, lakin o, ifadə verməkdən imtina edib.
Bundan sonra dövlət ittihamını müdafiə edən prokurorlar təqsirləndirilən şəxsə itiham olunduğu cinayət əməlləri üzrə suallar verməyə başlayıb.
Baş prokurorun böyük köməkçisi Vüsal Əliyev təqsirləndirilən şəxs R.Vardanyandan Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan Respublikasının suveren ərazilərinin işğal olunması, azərbaycanlıların zorla didərgin salınması, əsir və girov götürülmüş şəxslərə işgəncələrin verilməsi və öldürülməsi, Azərbaycan Respublikasına maddi ziyan vurulması və digər faktlara dair münasibətini soruşub.
Baş Prokurorluğun Dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə idarəsinin şöbə rəisi Nəsir Bayramov, dövlət ittihamçıları Fuad Musayev və Vüsal Abdullayev təqsirləndirilən şəxsin Azərbaycanın suveren ərazilərinin işğal olunmasına təkan verən hadisələr, Ermənistan Respublikasının vətəndaşları Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Davit İşxanyan, Davit Babayan, Lyova Mnatsakanyan və Davit Manukyanla münasibətləri, humanitar məqsədlər adı altında fəaliyyət göstərən “Avrora Humanitar Təşəbbüs Fondu”, Rusiya Federasiyasının vətəndaşlığından çıxma və Ermənistan Respublikasının vətəndaşlığını qəbul etmə səbəbləri barədə suallar ünvanlayıb.
Eyni zamanda, Robert Köçəryan, Serj Sarkisyan, Samvel Babayan, Vitali Balasanyan Mikaeli, Zori Balayan və digərləri ilə əlaqələri barədə suallar verilib.
Baş prokurorun xüsusi tapşırıqlar üzrə köməkçisi Tuqay Rəhimli təqsirləndirilən şəxsə qondarma rejimin dövlət naziri vəzifəsinə təyin edilməsi qaydası, həmin vəzifəyə təyin olunmasına zəmanətin kim tərəfindən verilməsi, bununla bağlı məsləhətləşmələr apardığı insanların şəxsiyyəti, Azərbaycan Respublikasının əvvəllər işğal altında olmuş hansı ərazilərinə səyahət etməsi, “Biz və Bizim dağlar Ərazi İnkişaf Agentliyi” və “Artsaxın Təhlükəsizliyi və İnkişaf Cəbhəsi Hərəkatı”nın fəaliyyət istiqamətləri barədə suallar verib.
Bundan sonra R.Vardanyanın cinayət işinin materiallarında olan müsahibəsi nümayiş etdirilərək tərcüməçinin iştirakı ilə təqdiq olunub.
Dövlət ittihamçıları məhkəmədə nümayiş etdirilən müsahibədən irəli gələn bir sıra məqamlar barədə təqsirləndirilən şəxsə suallar ünvanlayıb, o cümlədən Ermənistan ərazisindən keçərək qanunsuz olaraq Azərbaycan Respublikasının suveren ərazisi olan Qarabağa gəlməsi, keçmiş qondarma rejimin ərazisində dövriyyədə olan pul vahidi, həmin qondarma rejimin ərazisində Ermənistan Respublikasının pasportundan istifadə olunma səbəbi, Ermənistan Respublikasının silahlı qüvvələrinin orada yerləşməsinin məqsəd və əsasları, R.Vardanyan tərəfindən Azərbaycan və Erməni xalqlarının birgə yaşamasının qeyri-mümkünlüyünü ifadə edən, habelə xalqlar arasında nifrət və ədavəti oyadan xarakterə malik çıxışların edilmə səbəbi və məqsədi, qondarma rejimin maliyyələşdirilməsi forması və Ermənistan dövlətinin bu prosesdə iştirakı, “dövlət naziri” vəzifəsində qısa müddət olmasının səbəbi barədə suallar verib.
Təqsirləndirilən şəxs Ruben Vardanyan ona verilmiş sualların heç birini cavablandırmayıb.
Məhkəmənin növbəti iclası martın 4-nə təyin olunub.
Xatırladaq ki, Ruben Vardanyan Azərbaycan Respublikası CM-in 100.1, 100.2 (təcavüzkar müharibəni planlaşdırma, hazırlama, başlama və aparma), 107 (əhalini deportasiya etmə və məcburi köçürmə), 109 (təqib), 110 (insanları zorakılıqla yoxa çıxarma), 112 (beynəlxalq hüquq normalarına zidd azadlıqdan məhrum etmə), 113 (işgəncə), 114.1 (muzdluluq), 115.2 (müharibə qanunlarını və adətlərini pozma), 116.0.1, 116.0.2, 116.0.10, 116.0.11, 116.0.16, 116.0.18 (silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq humanitar hüquq normalarını pozma), 120.2.1, 120.2.3, 120.2.4, 120.2.7, 120.2.11, 120.2.12 (qəsdən adam öldürmə), 29,120.2.1, 29,120.2.3, 29,120.2.4, 29,120.2.7, 29,120.2.11, 29,120.2.12 (qəsdən adam öldürməyə cəhd), 192.3.1 (qanunsuz sahibkarlıq), 214.2.1, 214.2.3, 214.2.4 (terrorçuluq), 214-1 (terrorçuluğu maliyyələşdirmə), 218.1, 218.2 (cinayətkar birlik yaratma), 228.3 (qanunsuz olaraq odlu silah, onun komplekt hissələrini, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr və qurğular əldə etmə, başqasına vermə, satma, saxlama, daşıma və gəzdirmə), 270-1.2, 270-1.4 (aviasiya təhlükəsizliyinə təhdid yaradan əməllər), 278.1 (hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və ya onu zorla saxlama, dövlətin konstitusiya quruluşunu zorla dəyişdirmə), 279.1, 279.2, 279.3 (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələri və ya qrupları yaratma) və 318.2-ci (Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini qanunsuz olaraq keçmə) maddələri ilə ittiham olunur.

15 nəfəri öldürən spirtin istehsalçısı həbs edildi

22-23 fevral tarixlərində Sabunçu rayonu ərazisində ümumilikdə 15 nəfərin ölməsi faktı ilə bağlı Sabunçu rayon prokurorluğunda cinayət işi başlanaraq ibtidai istintaq aparılır.
Bu barədə Baş Prokurorluğun Mətbuat xidmətindən bildirilib.
Araşdırma zamanı həmin şəxslərin 40-60 yaşlarında olmaqla, spirtli içki alüdəçiləri olmaları, 13-nün kişi, 2-nin qadın cinsli olmaları, 1 nəfər kişi cinsli şəxsin şəxsiyyətinin məlum olmaması təsbit edilib.
Həmçinin, araşdırmalarla müəyyən edilib ki, hadisə yerlərindən götürülmüş “Starlyuks” markalı gigiyenik vasitə və etil spirti Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Buzovna qəsəbəsi ərazisində fəaliyyət göstərən, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxs Xanhüseynov Səbuhi Ehtibar oğlunun rəhbərliyi altında qablaşdırılmaqla istehsal olunub.
2025-ci ilin yanvar ayında Suraxanı Rayon Məhkəməsinin hökmü ilə Cinayət Məcəlləsinin 200.2.2-ci (İstehlakçıları aldatma və ya pis keyfiyyətli məhsul istehsal etmə və satma) maddəsi ilə təqsirli bilinərək 5 min manat cərimə cəzasına məhkum olunmuş 1988-ci il təvəllüdlü Səbuhi Xanhüseynovun istehsalat sexinə baxış keçirilməklə möhürlənib.
Hadisə yerlərində aşkar edilən gigiyenik vasitələrin və etil spirtinin satış nöqtələrindən də nümunələr götürülməklə tərkibi yoxlanılarkən gigiyenik vasitənin (spirt) tərkibində insan həyatı və sağlamlığı üçün təhlükəli olan metil spirti aşkar edilib.
S.Xanhüseynov Cinayət Məcəlləsinin 200.4 (istehlakçıları aldatma və ya pis keyfiyyətli məhsul istehsal etmə və satma) və 314.3-cü (iki və daha çox şəxsin ölümünə səbəb olan səhlənkarlıq) maddələri ilə təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunaraq, müstəntiqin vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun təqdimatı ilə barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilib.
Bundan əlavə, apteklərdə və ticarət müəssisələrində reydlər keçirilməklə, qeyd olunan texniki spirt və vasitələrin tüfeyli şəxslərə satışının dayandırılması, tüfeyli hətat tərzi keçirən və ölmüş şəxslərlə birgə içki qəbul etmiş şəxslərin müəyyənləşdirilərək nəzarətə götürülməsi barədə rayon polis idarəsinə tapşırıqlar verilib.
Hazırda cinayət işi üzrə tam, hərtərəfli və obyektiv istintaq aparılmaqla cinayət əməlinin törədilməsində iştirak etmiş digər şəxslərin müəyyən olunaraq məsuliyyətə cəlb olunması istiqamətində tədbirlər davam etdirilir.

Hikmət Hacıyev Hakan Fidanla görüşdü

Türkiyə xarici işlər naziri Hakan Fidan Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevlə görüşüb.
Bu barədə Türkiyə XİN məlumat yayıb.
Görüş Ankarada baş tutub.