Azərbaycanda Türkiyəyə qurbanlıq deyilib

Bir müddət əvvəl redaksiyamıza məlumat daxil olmuşdur ki, əslən Zəngəzur mahalından olan “Xilaskar Nuru Paşa” kafesinin sahibi Səxavət Hacıyev Türkiyədə mayın 14-də keçiriləcək prezident seçkilərində Rəcəb Tayyib Ərdoğanın qalib gəlməsi üçün qurban deyib. Nəhayət seçki günü gəlib çatdı. Çox gərgin keçən mübarizədə bülletenlərin sayılması səhərə yaxın başa çatdı. Cənab Ərdoğan nəticələrə görə namizədlər arasında lider olsa da, qalibin müəyyənləşməsi 2023-cü il mayın 28-də keçiriləcək ikinci tura qaldı. Seçkinin nəticələrini səhərə qədər həyəcanla izləyən Səxavət Hacıyev yenə də sözüm-söz, qurbanlığım qurbanlıqdır,-dedi. Cənab Ərdoğan ikinci turda inamlı qələbə qazanacaq, mən də qurbanlığımı kəsəcəyəm.
Azərbaycan vətəndaşının Türkiyədə keçirilən prezident seçkilərinə bu qədər maraq göstərməsinin səbəbi ilə maraqlananda dedi:
Mən ixtisasca tarixçiyəm. Dünyada gedən hərbi-siyasi prosesləri diqqətlə izlədiyim üçün yaxşı bilirəm ki, Türkiyənin taleyi ilə bağlı siyasi mübarizə ölkənin sərhədlərini çoxdan aşıb. Dünyanın bütün beyin mərkəzləri, təhlilçilər Türk dünyasının lideri Ərdoğanın hakimiyyətdə qalıb-qalmayacağını müzakirə edirlər. Haqqı, ədaləti çeynəyən güclər, onun dünya 5-dən böyükdür hayqırtısını bundan sonra eşitmək istəmirlər, Afrikalıları kölə zənzirindən buraxmaq istəməyənlər, dünyanın dincliyini pozan zorbalar qarşılarında dimdik dayanıb, yetər məzlumların haqqını yediyiniz deməsindən çəkinənlər onu devirmək üçün bir aradadırlar.
Türkiyə üzərində Amerikanın və digər maraqlı dövlətlərin oyununun artıq gizli tərəfi qalmayıb. Ərdoğanı hakimiyyətdən salmaq üçün bir-birinə nifrət edən siyasi birliklərin Kılıçdaroğlunun ətrafına cəmləşdirilməsi türk düşmənlərinin bu məsələdə necə qərarlı, nə qədər həmfikir olduqlarının göstəricisidir…”
Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi səhnədən getməsini istəyən kənar qüvvələrin mövqeyi o qədər aydındır ki, ona xüsusi izahat vermək lüzumsuzdur. Hətta ermənilər də sülh danışıqlarını seçkinin nəticələrinə qədər sabotaj etməyə çalışırlar. Hamı bilir ki, Ərdoğan təkrar seçilərsə, Türkiyəni qaldığı yerdən daha irəli götürəcək. Türk dünyasının bağlarını daha da möhkəmlədəcək.
Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin bugünkü səviyyəyə qalxmasında böyük xidmətləri olan, qardaş Türkiyəni dünya miqyasında güclü söz sahibi edən Rəcəb Tayyib Ərdoğanı Azərbaycan xalqı xüsusilə sevir. Hamı inanır ki, Türkiyə xalqı doğru seçimini təkrarlayacaq və Ərdoğanla İlham Əliyev iki ölkə arasında dərinləşmiş münasibətlərı qarşıdakı dövrdə də davamlı inkişaf etdirəcəklər.
Elə bu inamımı ifadə etmək üçün söz vermişəm ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğan seçilən günün sabahı qurban kəsəm. Bu qurban haqq, ədalət, sülh carçısı olan Ərdoğan xatirinə Allahın eşqinə kəsiləcək. Çünki bu gün dünyada nizam-düzən istəyənlərin, haqqı sümürülən ac-yalavacların Rəcəb Tayyib Ərdoğana çox ehtiyacı var.

Vəfa xanımın xeyir-duamıza ehiyacı var

İnsan zəhmətə qatlaşanda həyat onu müdrikliyə doğru istiqamətləndirir. Əməklə ucalmağı həyat devizi edənlər bu zirvəni böyük çətinliklər hesabına, lakin şərəflə fəth edirlər. Ömrünün ən qayğılı günlərini yaşayan Vəfa xanım da artıq o gələcək günlərin isti sevinci ilə yaşayır.
Xalqların sabahkı taleyini işıqlı, gələcəyi düşünən insanlar həll edir. Çünki onlar sağlam kökə bağlı, milli-mənəvi dəyərlərə sadiq, tükənməz gücdür. Ölkəmizdə də sağlam nəsil sabahkı xoşbəxtliyimizin qarantı hesab olunur. Biz həmişə qabaqcıl insanların həm də qurucu, yüksəlişə zəmin yaradan qüvvə olduqlarına inanmışıq. Belələrindən biri də Vəfa xanımdır. O, Allaha inamı, həyata eşqi sayəsində yaşadığı əzablı günlərin həsrətinə son qoydu, bir daha sübut etdi ki, işıqlı insanlar məğrur, güclü, qorxmaz, cəsur, qəhrəman, yenilikçi nəslin nümayəndələridir.
Səmimi etiraf edim ki, Vəfa xanımın da dünyaya gəlişi bir hadisə idi. O, həyatın amansız acılarını daddıqca daha da mətin oldu. Soyuqqanlı olması həyata sevgisini daha da artırdı. O, çoxlarına nümunə ola biləcək bir ailədə doğulub. Onun barəsində qısaca danışmaq istəyirəm:
Vəfa xanım üç yaşı olanda ailəsi ilə birlikdə Gəncə şəhərindən Rusiyaya köçür. Bir gün avtomobillərin keçməsinin yasaq olduğu ərazidə gül toplayarkən onun həyatını kökündən dəyişəcək hadisə baş verir. Zibildaşıyan maşın qəza törədərək qızcığazı ayaqlarından məhrum edir. Onun üçün saniyələrin il kimi keçən uzun, məşəqqətli dövrü başlayır. Aylarla xəstəxana çarpayısından günəşə boylanır, sarsıdıcı ağrı ilə amputasiya olunmuş ayaqlarına baxır, təəssüflənir. Lakin zaman keçdikcə həyata, taleyə qarşı üsyan etmədən buna vərdiş edir. Onu həvəslə yerimək sevdasından məhrum edən bu ağrının yeri qaysaqlanmamış qardaşı hovuzda boğulur, ailəni də, balaca Vəfanı da bir daha sarsıdır. Bu hadisədən sonra ailə doğma el-obasına - Gəncəyə qayıdır... Vəfa böyüdükcə bir həqiqətə inanır ki, insan öz iradəsi ilə çətinlikləri dəf edə bilər. Alimlərin uzun illərin təcrübəsi olan «insan əsl xarakterini, simasını və mənəvi çəkisini həyatın zor, çətin günlərində açır» fikri onu məyusluqdan qurtarır, həyata daha böyük sevgi ilə baxmağa sövq edir...

İllər öz axarı ilə keçir. Vəfa tələbə adını qazanır. Səhhəti ilə bağlı yolu tez-tez Türkiyəyə düşür. Yeni bir sınaq, yeni bir imtahan qarşısında qalır. Ancaq bu dəfə təkcə Tanrının sınağına tuş gəlmir, ilk baxışdan içində təlatüm yaradan Mehmet Akduz da onu məsuliyyət hissi ilə üz-üzə qoyur. Mehmet onunla ailə quraraq, ömrünün sonuna qədər ona sadiq qalacağına dair vəd verir, vəfa andı içir. Bu sədaqət andının işığı altında onların ailəsində iki gözəl qız övladı böyüyür. Günlər ötdükcə hər ikisi bilir ki, bu çətinliklər bitməyib və bitməyəcək. Ancaq vacib olan əlac sevgi, qarşılıqlı anlaşmadır... Vəfa Akduz illərdir ictimai-siyasi həyatda çox fəaldır. «Kimsəsiz Uşaq və Qadlnlara Yardlm» İctimai Birliyinin sədridir. Qadın problemlərindən tutmuş qazilərin sağlıq, sosial məsələlərinin çözülməsində daim onların yanındadır. Bir-birindən maraqlı, əhəmiyyətli layihələr qurur və bu, Vəfa xanımı həyata daha çox bağlayır.
Bəlkə də bu sətirləri oxuduqca deyəcəksiniz: «İçində bu qədər həyat eşqi, qurub-yaratmaq sevgisi olan, insanlara yardım etmək üçün dünyanın o biri başına gedən belə bir xanım nə üçün millətin elçisi olmasın?!» Elə mən də eynən bu cür düşündüm. Məlumat aldım ki, Vəfa xanım qarşıdakı seçkilərdə bu həyatın imtahanı qarşısına çıxacaq, özünü sınayaqcaq.
Əslində, onun kimi vətənpərvər, içi həyat eşqi ilə dolu bir qadının millət elçisi olması insanların xeyrinə olar, onların sosial güzəranına müsbət təsir edər. Çünki o, sanki bu həyata qurub-yaratmaq üçün gəlib.
Heç şübhəsiz, Vəfa xanım hazırda yaşadığı Türkiyə Respublikası qanunvericiliyinin vaxtaşırı təkmilləşdirilməsindən və seçki (referendum) münasibətlərinin daha mükəmməl nizama salınması zərurətindən irəli gələn müddəaların tətbiqi istiqamətində müəyyən addımlar atmaq niyyətindədir. Eləcə də o, qarşısına cəmiyyəti düşündürən bir sıra hüquqi aktların təkmilləşdirilməsi üçün mövcud qanunlar çərçivəsində ictimai-siyasi fəaliyyətini məhz bu istiqamətdə qurmaq və sosial sahədə əsaslı və fundamental layihələrə imza atmaq məqsədi qoyub.
Vəfa xanım mövcudluğun ümumi şərtləri, maraqlar, normalar, dəyərlər, dünya haqqında təsəvvürlər və identiklik əsasında birləşmiş fərdlərin birgə həyat fəaliyyətinin müxtəlif formaları kimi səciyyələnən cəmiyyət işini düzgün qurmağın yollarını deputat seçiləcəyi təqdirdə fərqli aspektlər üzrə qurmaq fikrindədir. Məhz buna görə o, neçə müddətdir Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi fəaliyyətini dəstəkləyir, bu siyasi xəttin Türkiyə cəmiyyəti üçün daim uğur gətirəcəyinə əmindir.
Başqa sözlə o, etimad göstərilərək deputat seçilərsə, cəmiyyətin siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni həyatını birləşdirən əsas amilləri həmişə diqqət mərkəzində saxlamaq niyyətindədir. O, bununla müxtəlif maraqlara sahib olan insanların da yaşayış tərzini sosial rifaha uyğunlaşdırmaq marağı güdür, cəmiyyəti vahid bir amal uğrunda - dövlətçilik istiqamətində birliyə səsləmək arzusundadır.

Əminəm ki, Vəfa Akduz zərif çiynlərini həyatının baş qəhramanı, ər oğlu ər Mehmet Akduzla, bir-birindən gözəl, ağıllı balaları, ona etimad göstərən xalqı ilə bərabər dünyamızın sağlam, firavan olması üçün hələ çox işlər görəcək! Gəlin, birlikdə Vəfa xanıma seçkilərdə uğur arzulayaq, xeyr-dua verək. Bizim xeyir-duamıza onun indi daha çox ehiyacı var.

Hüseyn İsaoğlu (Məmmədov),
Yazıçı-publisist

MAVİ SƏMANIN XOŞ NƏVASI

Hazırda qarşımdakı əlyazması şəklində olan kitab özbək qızı Zilalə Xocaniyazovanındır (tərcüməsi gənc özbək şairi Rəhmət Babacana aid). Başdan-başa təbiət lövhələri, qədirbilənliklə ata-ana məhəbbəti, sevinc-kədər hissləri, uşaqlıq-gənclik coşqusu, gecənin zülməti – gündüzün parlaq işığı, kədərli mahnılar – şaqraq gülüşlər, həsrət ağrısı, həsrət ümidi – bir sözlə, insan ömrünü bəzəyən bütün naxışlar, ilmələr bu kitabda boxçalanıb.
Günəş işığından, dan nəfəsindən
Əlində bir dəstə çiçək var idi.
Ürəyim quş kimi çıxdı qəfəsdən,
Hər yan payız, qəlbimdəsə yaz idi.
Lirik, poetik tablo! Günəş nurundan, dan şehindən çiçək dəstəsi! Təbiətin bakirə anından bir qucaq şeir çələngi toxumaq, payızda yaz qoxusu, bahar dadı bilmək – bunlar ruhun yaşadığı ovqatdır! Şair bağrını eşqə saran duyğulardır! Bu duyğular “lirik mən”in qapısını qəflətən döyən,
Bəli, bir gün birdən, bilməm qəfildən...
Könül qapısını döyüb gəldi Bəxt.
– tale qismətinin yaşantılarıdır.
Başqa bir şeirinə nəzər yetirirəm – şairə hisslərini bəzən dərvişanə notlarda qafiyələndirir:
Aşiq qəlbə qara dünya,
Səhv düşənə cəza dünya,
Bil, əsil dost Allah — dünya,
Gəl, dostum, sənə təşnəyəm,
Bu gün dərdə aşinayam.
Özbəkistana səfərim çərçivəsində iki dəfə Dormanda – Yazıçıların Yaradıcılıq Evində olmuşam. Gözəl təbiəti, havası mülayim, suyu doyumlu, sözün gerçək mənasında, yaradıcı insan ruhuna sığal çəkəcək bir məkandır. Xoş nəvalı bağ-bağatı şair ilhamına “bir şeir də mənə yaz” – deyə pıçıldar. Belə bir yerdə şeir qoşmamaq mümkünmü?
Ah, Dorman bağları sərin, füsunkar,
Şairlər məskəni, ilham vətəni.
Payız ağuşunda gözəl, bənzərsiz,
Qızıl rəngə çalar Dorman bağları.
– şeiri oxuduqca musiqi kimi səslənir. Ümumiyyətlə, Zilalə xanımın şeirlərinin ruhunda xoş bir nəva duyulur, sanki hansısa mahnıya yazılmış sözlərdir. “Qara gözüm” şeirini oxuduqca öz-özünə zümzümələnir, nəğmə kimi.
Zilalənin şeirlərində Ana mövzusu – ana məhəbbəti, ana laylası, ana həsrəti, ana ağrısı xüsusi yer tutur. Ana-bala, ana-qız bağlılığı bir ayrı incəlik, bir ayrı sehrdir:
Anam – unudulmaz nağılım,
ən həzin, ən məsum nağılım,
Həmişə yaxşılıq diləyən,
ən qədim nağılım.
Anam - mələyim
ağ köynəyindən
hər gecə mənə libas biçər.
Uzuun, lap ayaqlarımacan,
ətəyi topuğumu öpər.
Anam – unudulmaz nağılım,
ən qədim nağılım.
Ürəyə qubar gətirən bu misralar Ana həsrətimi, yoxsa Ana ağısımı?! Anadan nə qədər yazsaq da nə qələm yorular, nə ruhun sakitləşir, heç əl də kağızdan qopmur, yazdıqca sözlər, misralar hey axır.
Bütün bu şeirlərin ruhuna, ahənginə bələd olandan sonra düşünürsən ki, şair üçün – bu misraların müəllifi üçün şeir nədir? Bir şair kimi özünü zamanın hansı fövqündə hiss edir? Cəmiyyətdəki tutduğu mövqe nədir? Misralar arasında cavab tapmaq elə də çətin olmur. Əslində, şeir yazmaq ruh məsələsi, könül çırpıntısıdır. Şairlik isə o çırpıntıları sözlə naxışlamaqdır. Ona görə də Zilalə xanımın ürəyi nə diktə edibsə, onu yazıb. Şeir qəm yüküdür. Şeir insan qəlbində yaşananların, hisslərin, ruhun üsyanıdır. Bəlkə də buna görə şairlər mənəvi aləmin vətəndaşları hesab edilir. O, həmişə öz aləmində özü-özünü həm kəşf edir və həm də ifa edir. Öz dünyasında həm xoşbəxtdir, həm də nisgilli.
Zilalə xanımın tərcümeyi-halı ilə tanış oluram: yazla yayın qarşı-qarşıya gələcəyi günlərin birində – 1973-cü ilin 16 iyun sabahı ata-anasının taleyinə günəş kimi doğub. Adını Zilalə (Zilola) qoydular. (Zilalə adının mənası “Mavi səma” deməkdir. Azərbaycanda belə qız adı olmasa da, özbək qızlarına qoyulan və çox da sevilən bir addır. Baxtına həm də şeir yolu yazılmış bu xanım 2002-ci ildən Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Uluğbəy mükafatı laureatıdır. “Ürəyimdə bir çiçək bitir”, “Qəlb yolu” “Həsrət pıçıltıları” şeir kitablarının, eyni zamanda “Publisistika və gəncliyin siyasi idealı”, “Kütləvi informasiya vasitələri və ictimai nəzarət”, “Qloballaşma şəraitində gənclərin mənəviyyatı”, “Ailə – tarix və inkişaf silsiləsində” adlı elmi-publisistik risalələrin (kitabçaların) müəllifi, “Vətən üçün yaşayaq!”, “Yeni Özbəkistan”, “Qadına ehtiram” respublika müsabiqələrinin qalibidir. Uzun illər Özbəkistan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında, Özbəkistan Respublikası Dövlət Əmlak Komitəsinin nəşriy¬yatın¬da, hazırda isə Özbəkistan Respublikasının İnvestisiya və Xarici Ticarət Nazirliyi yanında Agentliyin “Standart” jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışır”. Müsahibələrinin birində qeyd etdiyi kimi, “cəmiyyətdə mən də hamı kimi yerimlə, işimlə, ailəmlə, övladlarımla məşğulam. Təbii ki, könül adamı olan şairin cəmiyyət ölçülərində yaşaması çox çətindir. Əsas odur ki, cəmiyyətdəki fəaliyyətimdə xalqımın, ölkəmin inkişafına töhfə verə bilim”.
Hər şairin poeziya aləminə qədəm qoymasının qısa bir hekayəti olur. Zilalə xanımın ilk hekayəsi belə başlayıb: “Birinci şeirimi 6-cı sinifdə yazmışam. Yadımdadır, o vaxt ədəbiyyat müəllimimiz şagirdlərə tapşırıq verirdi ki, evdə sərbəst mövzuda şeir və ya inşa yazsınlar. O vaxt “Kəpənək” adlı şeir yazmışdım. Müəllimimiz həmin şeirimi bütün sinifə oxudu və alqışladı”. Qısaca xatırlanan həmin gün bu qızcığazın qəlbini söz eşqinə təşnə edib. İçində o günü – alqışları, tərifləri göyərdərək ədəbiyyata, şeirə könül bağlayıb. Həmin günü əfsanəyə çevirən notların dörd misrası belədir:
Güldən gülə qonarsan,
Ey, zərxallı kəpənək.
Sənə baxsam könlümdə
Oyanar parlaq arzu.
Elə həmin parlaq arzunun qanadlarında taleyini sözün, misraların sehrinə büküb. Təbii ki, istedad ilahi hadisədir, poeziya ilhamın məhsuludur. Nə qədər çətin və zəhmətli iş olsa da, ilhamsız yaradıcılıq nümunəsi yüksək səviyyəyə qalxa bilməz. Bəli, gözəl sənət əsərləri yaratmaq üçün təkcə ilham kifayət etmir. Çox oxumaq, oxuyarkən layiqli və mükəmməl əsərlər tapmaq yaradıcının mənəvi dünyagörüşünün, fəlsəfi təfəkkürünün, dünyanı daha dərin qavramasının əsas mənbəyidir.
Zilalə xanımın şeirlərində ən çox “hansı mövzular üst qatda görünür” marağı ilə şeirlərini bir daha başdan-başa oxumağa ehtiyac qalmadı. İlk şeir kitabının adı “Həsrət pıçıltıları”dır. Özünə ustad hesab etdiyi özbək şairəsi Həlimə Əhmədova həmin kitabına ön söz yazarkən “şeirlərində həsrət notları çoxdur” qərarını xüsusi olaraq qeyd edib. Bu mənada da deyə bilərik ki, şeirlərində həsrət mövzusu – yurd həsrəti, ata-ana həsrəti, bahar həsrəti, qismət həsrəti və s. kimi sətirlərdə dolaşan misralar onun həsrət narahatçılığını qabarıq görünür.
Yaxşı şair adını almaq üçün çox yazmaq, çoxlu kitab çap etdirməkmi lazımdır? Müdrik insanlarda “sənətdə və ədəbiyyatda keyfiyyət kəmiyyəti müəyyən edə bilər” – fikri çoxlarına məlumdur. Ədəbiyyatda önəmli olan nə qədər yazmaq deyil, necə yazmaqdır. Təəssüflər olsun ki, bugünkü ədəbiyyat aləmində də bir neçə kitabı işıq üzü görsə də, amma bir sətri də sevənlər tərəfindən oxunmayan çoxlu sayda “şair” var. Eyni zamanda, çox az sayda çapdan çıxmış böyük sənətkarlar da var. Hətta hər bir sətri pərəstişkarlarının qəlbində, ruhunda dolanan, amma təbliğatı unudulmuş böyük sənətkarlarımız da var. Bu kontekstdə yanaşanda hazırda qəribə bir şeir təbliğatı silsiləsi yaranıb. Baxırsan ki, bir şairin şeirləri Afrikada, Şimallı-Cənublu Amerikada, Avropa və Asiyada boya-boy nəşr olunur: jurnallarda və ya onlayn PDF-lər vasitəsilə. Bir-ikisini oxuyandan sonra bu şeirlərin dünya çapında olmadığını da görürsən. Sakitcə ötürürsən, daha elə “dünyaca məşhur şairin” ən gözəl şeirləri belə gözündən düşür. Belə dünyəvilik poeziyanı gözdən salmaqdır, yoxsa qoy belə də olsun, onsuz da zaman öz ələyi “sirat körpüsü” kimi qarşıdadır. Şeir qəlb nidası olaraq doğulur, “poetik söz eşq suyundan, iztirab torpağından yaranır”. Əslində bu işıqlı dünyada deyilməyən söz qalmayıb. Sənətkarın istedadı bu köhnədən yeni söz, yeni nəfəs, yeni mövzu tapmaqda görünür. Simurq quşunun dimdiyindən yenidən doğulması fəlsəfəsini xatırlamaq yerinə düşər. Yüzlərlə mütəfəkkirin yetişdiyi ölkələrimizdə öz sözünü, öz səsini tapmaq asan deyil.
Zülalə xanımın qəlbinin nidasını bura köçürmək istədim: “Ən çox yazmaq istədiyim mövzu Vətən hissi, milli dəyərlərimiz, bu xalqın ürəyində olan ana dilimizin taleyi, arzu və sevincləridir. Kim olmağımızdan asılı olmayaraq, hər şeydən əvvəl biz bu ölkənin övladlarıyıq, onun dərdi, kədəri, xoşbəxtliyi, kamilliyi bizdən ayrı deyil”.
Bu günkü şairlər klassik, yoxsa müasir üslubda yazmağa önəm verirlər marağı ilə da bəzi məqamlara toxunmaq istədim. Ulularımız “sözdə sehr, şeirdə hikmət var” – deyiblər. Bu qədim deyim, sözə-şeirə verilən yüksək qiymət qələm əhli üçün bir meyardır. Doğrudan da, şeirdə hikmət və elm-mərifət təcəssüm olunmalıdır. Xüsusən də bu meyarı klassik, ənənəvi poeziyamızda daha çox görə bilərik.
XX əsrə qədər qardaşlıq-dostluq çərçivəsində uğurla davam edən ədəbi ənənə, ədəbi təsir məsələsi bu gün də davam edir. Bu günkü gündə XXI əsrdə iki xalq arasında ədəbi-mədəni əlaqələrin inkişafı gənclikdən asılıdır. Gənclərimiz də bu missiyanı doğru istiqaamətləndirib, üfüqlər aydın görünür.
Üfüqünüz aydın olsun, Zilalə xanım! Azərbaycan oxucularına təqdim etdiyiniz şeir çələnginiz mübarək olsun!
“Günəş — göyün əbədi dəyirmandaşı!” - deyərək poetik lövhə cızan Zilalə xanım Vətən eşqli, Yurd məhəbbətli, Turan sevdalıdır”
Ey Turan oğlu, qalib oğlan,
Vətənin cəsur keşiyində ol!

Almaz Ülvi
filologiya elmləri doktoru

BOZQURDUN ÖVLADLARI

Bir ananın iki oğlu,
Bir ağacın iki qolu,
Oda ulu,b uda ulu,
Azərbaycan -Türkiyə.

Bozqurdlar, Oğuzlar~Dünyaya meydan oxuyan Türkün soykökü, yurdu, əsli. Bəli, Türklər, Türk dövlətləri hər zaman dünyanı öz gücləriylə lərzəyə salan güclü və əzəmətli bir yurdun sakinləri olmuşlar. Qəlbi vətən, mənəviyyat, Allah eşqi ilə yanan Türklər öz vətən, xalq, qardaşlıq sevdasını hər daim bəlli edib. Bu gün də ta əzəldən bəri türk dünyasının iki böyük dövlətinin qardaşlığı dünyanı heyrətə gətirir.
Bəli, Azərbaycan-Türkiyə. Dahi şairimizin də dediyi kimi"Bir ananın iki oğlu, Bir ağacın iki qolu". Hər bir misranın təsdiq olunduğunun son illərdə dəfələrlə şahidi olduq. İlk olaraq 2-ci Qarabağ müharibəsindən-Vətən müharibəsindən danışmağı özümə borc bildim.
Bizim üçün çətin amma bir o qədər də şərəfli olan 44günlük müharibədə Türkiyənin, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın etdikləri unudulmazdır. Dünyanın əksər ölkələrinin planetimizin ən böyük ədalətsizliklərindən birinə - erməni işğalına reaksiya vermədiyi, dəstək verdiyi dövrlərdə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın “Qarabağ Azərbaycan qədər bizim də məsələmizdir” bəyanatı, Azərbaycana rəsmi səfəri çərçivəsində Milli Məclisdə söylədiyi nitqində “...Bu gün də Azərbaycanın yanındayıq və bütün dünya bilsin ki, daim Azərbaycanın yanında olacağıq. Necə ki, Çanaqqala da azərbaycanlı gənclər Anadolu gəncləri ilə birlikdə şəhadətə yürüyüb qələbə qazanmışdılarsa, necə ki, Nuru Paşanın aslanları 1918-ci ildə Azərbaycanın köməyinə gəlmişdilərsə, biz də bu gün və gələcəkdə bərabər olacağıq...” deməklə konkret mövqe ortaya qoyması Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının sarsılmazlığının bariz nümunələridir.
Prezident İlham Əliyevin Avropa İttifaqının “Şərq tərəfdaşlığı” Proqramının sammitindəki çıxışı zamanı “Bu masa arxasında Türkiyə nümayəndələri yoxdur. Ancaq mən buradayam” deməsi bu məğlubedilməz qardaşlığı bir daha təsdiqlədi. Qardaşımızın barmağına dəyən daş parçası bizim ürəyimizə dəymiş kimi olur. 06.02.2023 cü il tarixində qardaş Türkiyə ərazisində baş vermiş zəlzələ bəlkə də ən çox Azərbaycan xalqını sarsıtdı. Öncə qardaşlarımıza başsağlığı diləyirik. Allah ölənlərə rəhmət eləsin, yaralılara isə təcili şəfalar versin. Və uca Allah bir daha belə faciələri yaşatmasın.
Qardaşlarımızın başına gələn bu hadisəni eşidən kimi, ölkə başçısı Ali Baş Komandan İlham Əliyevin göstərişi ilə axtarış komandası, daha sonra isə tibbi ləvazimatlar təklifsiz göndərildi. Bunlarla yanaşı Azərbaycan xalqı öz qardaşları üçün səfərbər oldu. Tez bir zamanda ölkənin bir çox bölgələrində, universitetlərində Türkiyəyə yardım kompaniyaları təşkil olundu. Bir gündə Bakıdan və digər bölgələrdən xalqımız əlindən gələni əsirgəmədi, hər kəs bir parçada olsa öz qatqısını ora bağışladı, təki qardaşlarımız yaxşı olsun, fəlakət türklərdən uzaq olsun. Dualar, xeyriyyələr yalnız onlar üçün oldu bu günlərdə və hələ də davam edir. Tək maddi cəhətdən yox mənəvi cəhətdən də edilən yardımlar göz önündədir. Azərbaycan tele-kanallarında musiqili verilişlərin yayımı dayandırıldı. Bəli, bu dəfə səhərimiz xeyirlə yox dəhşətlə, acı və kədərlə açıldı. Bu dəhşətdən Türk Qardaşlarımız qədər sarsıldıq, amma əlimizdən gələni də ardına qoymayaraq yardımımızı, dualarımızı əsirgəmədik. Yazının əvvəlində də bildirdiyim kimi bu bizim qardaşlıq borcumuz idi, qardaşa olan sevgimizdən doğan bir günəş idi . Allah Türk dünyasının, müsəlman dünyasının başına belə fəlakətləri gətirməsin bir daha. Sonda onu demək istərdim ki Tanrı Türkə yar olsun. Dostluğumuz, qardaşlığımız daimi olsun İnşallah!

Tehran Bəhruz

"Dualarımızdasan, Türkiyəm!"

Türkiyə dünyanın ən aktiv seysmik zonalarından birində yerləşir. Ölkədəki ən güclü zəlzələlərdən biri də 1999-cu ildə, ölkənin şimal-qərbindəki İzmit bölgəsində baş vermişdi. Bu zəlzələ ölkədə böyük faciələrə səbəb olmuş, 17 mindən çox insan həyatını itirmişdi. Fevralın 6-da qardaş Türkiyənin cənub-şərqində eyni gündə 2 güclü zəlzələ baş verdi. Diqqət çəkən məqamlardan biri də, 3 gün əvvəl, Hollandiyadan olan məşhur seysmoloq Frank Huqerbitsin Cənubi-Mərkəzi Türkiyə, İordaniya, Suriya, Livan kimi bölgələrdə 7,5 bal gücündə zəlzələ olacağını paylaşmaq idi. Baş verən bu zəlzələnin fəsadları hələ də davam edir.
Zəlzələ bir çox şəhərlərdə binaların uçmasına səbəb olub, dağıntıların altında qalan insanların sayı çoxdur, buna rəğmən axtarış prosesi ləng gedir. Hələ də Hatay bölgəsində qurtulmağı gözləyən yüzlərlə insan var. Bu işə ciddi məsuliyyətlə yanaşmaq lazımdır. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da baş verən zəlzələylə əlaqədar 7 günlük matəm elan edib, eyni zamanda Türkiyənin beynəlxalq yardımı qəbul etməyə hazır olduğunu vurğulayıb.
Hazırda Türkiyəyə digər ölkələrdən, eyni zamanda bizim ölkədən humanitar yardımlar davam etməkdədir. Yeri gəlmişkən, zəlzələ olan ərazilərdə bir anda dağılan və çökən binalar haqqında fikrimi də bildirmək istəyirəm:
Zəlzələnin fəsadları hər birimiz üçün, xüsusən də dövlətlər üçün düşündürücü olmalıdır. Təbii ki heç bir ölkə zəlzələdən sığortalanmayıb. Buna görə zəlzələyə dayanıqlı binalar tikilməlidir. Zəlzələlərə qarşı dayanıqlıq, eyni zamanda bu ölkələrin gücünün və inkişafının göstəricisidir.
İnsan faciəsini görmək dözülməzdir. Allahdan qardaş Türkiyədə və digər bölgələrdə baş verən zəlzələdə həyatını itirmiş qardaş-bacılarımıza rəhmət, xəsarət alanlara isə şəfa diləyirəm. Dualarım həm də bu hadisədə xalqa yardım edən qəhrəmanlarladır...

Lumu Zülfüqarova

"Səninləyik, Türkiyə!"

Çox təəssüf ki, bu günlərdə Türkiyənin sevincini deyil kədərini paylaşırıq. Türkiyə fevralın 6-da sabahını dəhşətlərlə açdı, güclü zəlzələ nəticəsində Kahramanmaraş, Qaziantep, Osmaniyye kimi şəhərləri dağıntılar altında qaldı. 7,7 və 7,6 bal gücündə baş verən zəlzələlər nəticəsində Türkiyənin daxili işlər naziri Süleyman Soylu ölkədə 4-cü dərəcəli həyəcan elan etdi, dünya dövlətlərini yardıma çağırdı.Təbii ki, bu çağırışa ilk reaksiya qardaş Azərbaycandan gəldi.
Başqa cür də düşünmək mümkün deyil. Türkiyə bu qədər dəhşətli çətin vəziyyətdə olarkən Azərbaycan bu vəziyyətə təbii ki, izləyici qismində qala bilməzdi. Prezident İlham Əliyev öz Tvitter hesabında dost və qardaş ölkə Türkiyənin yanında olduğunu bildirdi və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 420 nəfərdən ibarət çevik xilas etmə qüvvələrini qardaş ölkəyə göndərdi. Bununla yanaşı Azərbaycan qardaş ölkəyə humanitar yardım üçün daha 2 təyyarə göndərib ki, bu təyyarələrin 1-də tam təchiz olunmuş səhra xəstəxanası, digərində isə çadır, yorğan və qızdırıcı material vardır.
Azərbaycan dövlətinin yardımları ilə yanaşı Azərbaycan xalqı da qardaş ölkəyə yardım etmək adına səfərbər oldu. Başda paytaxt Bakı olmaqla Azərbaycanın bir çox şəhər və rayonlarında Türkiyəyə humanitar yardımlar hazırlanır və göndərilir. Bir çox şəhərlərin dağılması, yaralıların və gün keçdikcə ölənlərin sayının artması nəticəsində Türkiyədə 7 günlük matəm elan edildi. Türkiyədəki matəmə izləyici qalmayan Azərbaycan Televiziyası musiqili-əyləncə proqramların yayımını dayandırdı.
Dünya bizi hər zaman bir gördü, biz Türkiyə və Azərbaycan olaraq bütün təhdidlərə hücumlara qarşı bir olduq və sinə gərdik. Hər qaranlıq gecənin bir işıqlı səhəri var. İşıqlı səhərə çıxmaq yolunda atdığın hər addımda qardaşınız və dostunuz olaraq dualarımızı, maddi- mənəvi bütün gücümüzlə həm yanınızda, həm də arxanızdayıq. Bütün Azərbaycan xalqı adından:
#SəninləyikTürkiyə!

Maral Namazova

"Hər zaman yanınızdayıq"

Azərbaycan-Türkiyə birliyi və həmrəyliyi bu gün dünyaya nümunədir. Bu dostluq və qardaşlıq soykökümüzün əbədiyyət rəmzidir. Türkiyə həmişə Azərbaycanla bir olub, bu qardaşlıq daimi olmaqla yanaşı, həm də sarsılmazdır. Tarix boyu imperialist qüvvələrin apardıqları siyasət nəticəsində kökümüzə, milli-mənəvi dəyərlərimizə zərbə vurmağa, aramızda süni divarlar hörülməyə çalışılsa da xalqlarımız sıx bağlılığı unutmamış, ən çətin günlərdə qardaş-qardaşa yardım etmişdir. Vətən müharibəsi zamanı Türkiyədən hər gün gələn dəstək bəyanatları Cənubi Qafqazı öz məkrli planları üçün döyüş meydanına çevirməyə çalışan qüvvələrin planlarını yerlə bir etdi. Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarının sadəcə Bakı küçələrində deyil, bütün Azərbaycan ərazisində dalğalanması faktı da göstərdi ki, sadəcə dövlətlərimiz deyil, xalqlarımız, cəmiyyətlərimiz bir-birinə ayrılmaz tellərlə bağlıdır.
Və bu gün bütü bu yaşananları unutmayan, gerçək bir qardaşlıq nümayiş etdirən Azərbaycan çətin günlərdə qardaş Türkiyə dövlətinin yanındadır və yanında olmağa da davam edəcək. Hələ də davam edən təbii fəlakət nəticəsində minlərlə qardaşımız həlak olmuş və yaralanmışdır. Bizlər bütün bunlara görə dərin hüzn hissi keçirməklə yanaşı, maddi və mənəvi dəstəyimizlə hər zaman qardaşlarımızın yanında olduğumuzu, hər bir məqamda bizə güvənə biləcəklərini ürək açıqlığı ilə qeyd edə bilərik. Bayraqlardakı hilalımızın o ucundan, bu ucuna da getməli olsaq daim qardaşlarımızın yanında olacağımıza və hər bir anlarında onları tək qoymayacağımıza söz veririk.
Bir daha faciə ilə bağlı həlak olmuş qardaşlarımızın ailələrinə başsağlığı, yaralılara isə şəfa diləyirik. Hər zaman bir olduq və yenə bir millət kimi bu bəladan da birlikdə qurtulacağıq. Hər zaman yanınızdayıq!

Nurlan Cəbrayılzadə

"Xoş günün kədərli sonu"

Gündüz hava soyuq idi. Anam yemək hazırlayırdı, balaca bacım oyuncaqları ilə oynayırdı. Atamın isə işdən gəlməyinə az qalmışdı. O, səhərə yaxın evdə olur. Nədənsə böyük bir sevinc və səbirsizliklə atamızın yolunu gözləyirdim. Mənə söz vermişdi. Gələndə uzun zamandı istədiyim iti gətirəcəkdir. Anam mətbəxdən mənə səsləndi. "Yəqin atam gəldi, ura!" deyib sevindim. Sonra isə anama səsləndim:
– Gəldim anacan!
– Canım oğlum, əynini qalın geyin. Get çörək al.
– Anacan, atamla danışdınmı, bu gün çox xoşbəxtəm axırki itim evə gələcək.
– Əlbəttə, danışmışam. Gecikmədən get, gəl. Əyinimi geyinib evdən çıxdım market evimizdən aşağı küçədə idi, getməmişdən qabaq blokumuzda yalqız qalan qoca nənə ilə baba vardı, onların da nəyəsə ehtiyacı varmı,- deyə qapılarını döydüm. Məni gülər üzlə qarşıladılar və çörək almağımı istədilər. Mağazadan çörəkləri alıb həmin qonşuya verdikdən sonra evə daxil oldum. Atam evdə idi. Həm də istədiyim iti gətirmişdi. Qaçaraq atamı öpdüm. Sonra itimi qucaqladım. Ağlı-qaralı, yumşaq tüklü it idi. Anam süfrəni hazırladı, hamı masa ətrafına keçdi. Anam məni səslədi, itimi də götürüb salona keçdim. Əyləşdim masaya, hər kəs sevincli idi, şənlənərək yemək yeyirdik. Birdən sanki göylərin yerə acığı tutdu. Hər tərəf çökdü. Bir an "Ana" deyə qışqıranda gözlərim yumuldu. Gözlərimi açdım ətraf qaranlıq, üstümdə ağır beton vardı, tərpənə bilmirəm, ağzı üstə idim. Anamı, atamı, bacımı və balaca itimi xatırladım. Getdikcə nəfəs almaq çətinləşirdi. Güclə tutunmağa çalışdım. Gözlərim yumuldu. Birdən "Allahım nolar yardım et. Ailəmə kömək ol" səsimə və kənardan eşitdiyim səslərə ayıldım. Qışqırmağa çalışdım torpaq ağzıma dolurdu, çox gücsüz idim, ağırlığın altda ürəyim partlayırdı. Səslər kəsildi, ağlamağa başladım, göz yaşlarım torpağa qarışıb palçıq oldu. Çox ac idim, palçığı yeməyə çalışdım. Gözlərim yenidən yumuldu. Bir müddət keçdikdən sonra yenidən ayaq səsləri eşidildi. Allaha dua etdim məni tapsınlar, gücüm çatan qədər qışqırdım.
Xilas olduğuma inanmırdım. Üzərimdəki betonu götürdülər, məni xilaskar əmilər yavaşca qucaqlarına aldılar. Torpağın altından çıxanda gözlərim qarşısında binalar yerlə-yeksan olmuşdu, ətraf dolu insan idi. Hər kəs bir yana qaçırdı. Məni təcili yardım maşınına apardılar. Anam, atam, bacım, itim orda idi. Yalvardım ki, onları da xilas etsinlər. Mən olan yerdə axtarış etdilər. Digər tərəfdən bir ana ilə uşaq çıxardılar. Ananın qucağında körpəsi can vermişdi. Nənə ilə baba da tapılmışdı, amma cansız bədənlərilə. Əlimi göyə açaraq dua etdim "Allahım, kömək ol ailəmə bina altda qalanlara heç nə olmasın".
Gözümü xəstəxanada açdım. Və öyrəndim ki, o evdən mənə bircə itim yadigar qalıb.

Südabə Məmmədova

"El getsə də qardaş qalar"

Qardaşlıq nədir? İstər xoş günlərdə, istərsə də çətin dönəmlərdə qardaşının yanında olmaq, canı və qanı bahasına dəstəkləmək, qorumaqdır qardaşlıq…
Azərbaycan və Türkiyə qardaşlığın mükəmməl nümunəsidir. Tarix boyu bu iki dövlət arasında sarsılmaz dostluq və qardaşlıq münasibətləri mövcud olub. Təsadüfi deyildir ki, türk dünyasının müdrik şəxsiyyəti Mustafa Kamal Atatürk Azərbaycanın kədərini özlərinin kədəri, sevincini isə öz sevincləri hesab etmişdir. Son günlərdə Türkiyədə baş verən zəlzələ və bu təbii fəlakətin sarsıdıcı nəticələri bizləri kədərləndirməklə yanaşı Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığını bir daha bütün dünyaya göstərdi. Həmişəki kimi Türkiyənin köməyinə yetən ilk dövlət Azərbaycan oldu.
Prezident İlham Əliyevin tapşırığına əsasən yüzlərlə Fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN) işçisi Türkiyəyə yardım üçün göndərildi. Bundan başqa Azərbaycandan Türkiyəyə humanitar yardımlar edilir, minlərlə könüllü vətəndaş bu təşəbbüsə qoşulub. Təbii ki, bu heç kimi təəccübləndirə bilməz, çünki əsl qardaşlıq məhz budur. Bu gün
Azərbaycan xalqının gözündə dərin kədər duyuram, televizor qarşısında qardaş ölkənin xəbərlərini izləyənləri görürəm, sosial şəbəkələrdə qardaşlarımıza həm maddi, həm də mənəvi dəstək olan insanlarımızı görürəm, Türkiyə üçün durmadan dua edən gözüyaşlı nənə və babalarımızı görürəm. Bütün bunlar qarşısında türk kimliyimlə, xalqımla bir daha qürur duyuram. Və bunu əminliklə deyirəm, Türkiyə-Azərbaycan birliyi, dostluğu və qardaşlığı uğurla davam edəcək, xalqlarımız arasındakı saf, səmimi və doğma münasibətlər daha da dərinləşərək yeni mərhələyə qədəm qoyacaq. Fikirlərimi dahi Azərbaycan şairi Bəxtiyar Vahabzadəninin şeirindən bir parça ilə bitirmək istəyirəm:
Birdir bizim hər halımız,
Diləyimiz amalımız.
Bayraqlarda hilalımız,
Azərbaycan-Türkiyə.

Nahid Xəlilov

Erməni terrorunun üçüncü dalğası: Hədəf türk diplomatlarıdır

Türk diplomatlarının şəhid edilməsindən 50 il ötür. Onların parlaq xatirəsinə.
Erməni təfəkkürünün məhsulu olan ASALA terror təşkilatı tarixin zibilliyinə atıldımı? Bu günlərdə ilk dəfə türk diplomatlarını şəhid edən erməni qatili Qurgen Yanikyanın şəkilinin Azərbaycanın Los Ancelesdəki Baş Konsulluğumuza asılması, ASALA-nın öz fəaliyyətini bərpa etməsi haqqında bəyanatı göstərir ki, bu mənfur ideologiya hələ yaşamaqda və yaşadılmaqdadır. “Böyük Ermənistan” yaradılmasını özünün əsas hədəfi seçmiş ASALA Azərbaycan və Türk dövlət xadimlərinin öldürülməsini də öz fəaliyyətlərinin tərkib hissəsi hesab edirlər. "Ermənistanın Azadlığı uğrunda Gizli Erməni Ordusu" ("Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia") adlanan bu təşkilat rəsmi olaraq 1975-ci ildə Livanın paytaxtı Beyrutda Akop Akopyan tərəfindən yaradılsa da əslində ilk terror eyni ideoloji şüura malik Qurgen Yanikyan tərəfindən 27 yanvar 1973-cü il tarixində ABŞ-da həyata keçirilib. G.Yanıkyanın başlatdığı bu terror əslində erməni terrorunun 3-cü dalğası idi.
ERMƏNİLƏRİN OSMANLIDA HİMAYƏ EDİLMƏSİ

Fateh Sultan Mehmet İstanbulu fəth etdikdən sonra erməni patriarxlığını rum patriarxlığından ayırdı. Fateh tərəfindən 1461-ci ildə Bursadan İstanbula gətirilən Bursa Erməniləri Başyepiskopu Hovagimu müstəqil erməni patriarxlığının başına gətirməklə. Bununla da İstanbulda müstəqil erməni patriarxlığının əsası qoyuldu. Həmin vaxtdan ermənilər Osmanlı himayəsində möhkəmlənməyə başladılar. Osmanlı sultanları tərəfindən bu himayəçilik yüz illər davam etdi. Ermənilər isə əsl simasını gizlədərək Osmanlıda sədaqət kredosuna çevrildilər. Hətta Osmanlıda onlara sadiq millət adı verildi. Xristian güc mərkəzlərinin təzyiqi ilə Osmanlıda islahat fərmanları qəbul edildikdən sonra ermənilərin iştahası daha da artmağa başladı. 1863-cü ildə Nizamnâme-i Millet-i Ermeniyân adlı fərmanla artıq Osmanlı dövləti demək olar ki, ermənilərə qismən muxtariyyat statusu verdi. Ermənilər öz aralarında bu sənədi Konstitusiya kimi qəbul edirdilər.
Verilmiş hüquqlardan geniş istifadə edən ermənilər bu Nizamnamə əsasında öz kiçik parlamentlərini formalaşdırdılar. Bundan sonra ermənilərin təşkilatlanması daha da intensiv şəkil aldı. 1890-cı ildə Tiflisdə ermənilərin ən böyük mütəşəkkil siyasi təşkilatı Erməni İnqilabi Federasiyası - Daşnaksutyun təsis edildi. Nəhayət, XIX əsrin sonlarında erməni terrorunun birinci dalğası sayılan Osmanlı Bankının terrora məruz qoyulması ilə bu “hərəkat” I Dünya Müharibəsi başa çatana qədər davam etdi.
1915-ci il hadisələri isə erməni terrorunun 2-ci dalğası hesab olunur. Bu hadisələr 10 ildən artıq davam etdi. 1920-ci illərdən sonra Daşnaksutyun, Nemesis və başqa erməni terror təşkilatları yüzlərlə türk və Azərbaycan dövlət xadimlərini qətlə yetirdilər.
TÜRK DİPLOMATLARINA TERROR
Qeyd edildiyi kimi, xaricdə türk diplomatlarının terrorla şəhid edilməsi ilə bağlı ilk aktı Los Ancelesdə yaşayan Georq Yanıkyan həyata keçirib. G.Yanıkyan əvəllcədən planlaşdırdığı terror aktını həyata keçirmək üçün Türkiyənin Los Ancelesdəki səfirliyinə zəng vuraraq onda Sultan Əbdülhəmid dönəmindən qalma qiymətli tablo olduğunu və həmin tablonu təmənnasız olaraq Türkiyə Cümhuriyyətinə hədiyyə etmək istədiyini bildirmişdir. Q.Yanikyan bu tablonun hədiyyə edilməsi əvəzində maddi deyil “mənəvi” qazanc gözlədiyini də xüsusi ilə vurğulamışdır. Bundan sonra səfir Mehmet Baydar, Türkiyə dövlətinə müraciət edərək bu barədə onları məlumatlandırmışdır. Türkiyə dövləti həmin tablonu alaraq Türkiyədə muzeyə göndərilməsini tövsiyə edir. Bundan sonra Qurgen Yanikyana görüşməyə hazır olduqlarını bildirmişlər. Q.Yanikyan tablonu maddi qarşılığı olmadan verməyi təklif etdiyi üçün Səfirlik ona Türk dövləti adından təşəkkür edilməsini nəzərdə tutmuşdur. Q.Yanikyan 27 yanvar 1973-cü il tarixində türk səfiri Mehmet Baydar və Bahadır Dəmiri Santa Barbaradakı Baltimore otelinə dəvət etdi. Bununla Q.Yanikyan tərəfindən da türk diplomatlarına qarşı yönəlmiş terror aktı icra edildi.
KİMDİR QURGEN YANİKYAN?
Qurgen Yanikyan 24 dekabr 1895-ci il tarixdə Ərzurumda anadan olub. Özünün iddia etdiyinə görə yaxınları 1915-ci ildə “soyqırımı” zamanı ölüb. Qurgen Yanikyan isə gizlənməyə və diqqətdən kənarda qalmağa müvəffəq olub. (Sonralar məlum oldu ki, Yanikyanın dedikləri uydurmadır). O, Qafqaz cəbhəsinin xəttini keçərək Dronun komandanlığı ilə 2-ci erməni könüllü dəstəsinə daxil olur. Bir müddət qərargahda xidmət etdi, orada “Qərbi Ermənistan”ın bir neçə xəritəsini yaddaşdan düzəltdi. Bu da hücum zamanı rus qoşunlarına kömək etdi. Moskva Dövlət Universitetində mühəndislik təhsili alıb.
1930-cu ildə həyat yoldaşı Susanna ilə birlikdə Rza şah Pəhləvinin hökm sürdüyü İrana mühacirət etdi. İranda Yanikyan yol mühəndisi işləyib. O, ölkənin ilk metallurgiya zavodunun yol şəbəkəsinin layihələndirilməsinə görə yüksək mükafatlar alıb. 1941-ci ildə II Dünya Müharibəsi zamanı Rza şah Böyük Britaniya və SSRİ-nin öz qoşunlarını İran ərazisinə yerləşdirməsindən imtina etməyə çalışdı. Bundan sonra 25 avqust 1941-ci il tarixində sovet və ingilis qoşunları İranın hər iki ucundan İran sərhəddini keçdilər.
II Dünya Müharibəsinin bütün dövrü ərzində İran ərazisini öz nəzarəti altına alacaqları elan edildi və şahdan taxtdan əl çəkməsi tələb olundu. Tezliklə Müttəfiqlər üçün strateji yolun tikintisinin rəhbəri olan mühəndis Yanikyan ABŞ hökuməti tərəfindən mükafatlandırıldı və Amerika vətəndaşlığını aldı. 1946-cı ildə Yanikyan həyat yoldaşı ilə birlikdə Fransaya, oradan isə ABŞ-a uçdu. Əvvəlcə Nyu-Yorkda məskunlaşdılar, sonra Kaliforniyaya, Beverli Hillsə köçdülər. Bu sənət mərkəzində Qurgen Yanikyan “Yanikyan” Teatrını açdı, lakin bu, uğurlu alınmadı. Bu arada yeni şah Məhəmməd-Rza Pəhləvi (mühəndislə şəxsən tanış idi) Yanikyanın ABŞ vətəndaşlığını almasını bəyənməyib və o, Yanikyanın İran banklarındakı hesablarına həbs qoyub.
Yanikyan 77 yaşındaykən əlində Sultan Əbdülhəmid dönəmindən qalma tablo olduğunu və bunu Türkiyəyə bağışlamaq istədiyini Türk konsulluğuna bildirərək Santa Barbarada qaldığı otelə dəvət etmişdir. 27 yanvar 1973-cü il tarixdə kerçəkləşən görüş zamanı Türk diplomatlarını qarşılayan Yanikyan çox qısa bir aradan sonra tapança ilə baş konsul Mehmet Baydar və Bahadır Demiri qətlə yetirib.
İddialara görə Yanikyan cinayətdən sonra otelin müdir və qarsonlarına "Ailəmdən 26 nəfəri türklər öldürdü onların intiqamını aldım” deyib. Sui-qəsdən öncə “California Courier” qəzetinə göndərdiyi 118 səhifəlik məktubunda "Sizlər bu məktubu oxuduğunuzda mən yeni bir savaş növü icad etmiş və gerçəkləşdirmiş olacağam. Öndən mən gedirəm ermənilər arxamca gəlsin! erməniləri dərin yuxudan oyandırmanın və Türklərlə onların anlayacağı dildən danışmanın vaxtı gəldi. Türk hökuməti ilə heç bir millət münasibət qurmamalı və onların təmsilçiləri yox edilməlidir, artıq geriyə dönüş yoxdur”.
Bundan sonra ABŞ- da mühakimə edilən Yanikyan məhkəmə zamanı 1915-ci il “soyqırımı” hadisələrinin araşdırılmasını istədi. Lakin məhkəmə bunu uyğun görmədi. Cinayət işi aylarla davam etdi. Ermənilər bu məhkəmə prosesindən öz xeyirlərinə yararlanmağa çalışdılar. Yanikyan məhkəmədə ailə üzvlərinin 1915-ci ildə Şərqi Anadoluda türklərin “soyqırımına” məruz qaldığını iddia etsə də heç bir sübut təqdim edə bilmədi. Həmçinin, ailə üzvləri deyərkən kimləri nəzərdə tutması barədə də heç bir sənəd təqdim edə bilmədi. Yanikyanın məqsədi bu məhkəmədə “soyqırımı” məsələsinə baxılmasına nail olmaq idi. Lakin bu mümkün olmadı.
Q.Yanikyan məhkəmədə törətdiyi cinayəti etiraf etdi. Heç bir peşmançılıq çəkmədiyini bildirdi. Hətta o məhkəmədə belə söylədi: "Mən iki insanı yox iki pisliyi öldürmüşəm. Onlar mənim üçün adam deyildilər"
Özünü demokratiyanın beşiyi adlandıran Amerikada fəaliyyət göstərən “The Armenian Reporter” bu qatil haqqında bir xəbərdə “Erməni siyasi mübarizəsi üçün yeni çağ açan” və “Erməni tarixinin gedişatını dəyişən adam” ifadələrinin işlədilməsi acı təəssüf hissi oyatmaya bilməz.
Q.Yanikyan 31 yanvar 1984-cü ildə səhhətinin həbsdə qalmağa imkan verməməsi səbəbindən əfv edilərək qocalar evinə yerləşdirildi. 27 fevral 1988-ci il tarixində orada öldü.
Dünyada terroru açıq şəkildə dəstəkləyən erməni xalqı öz “xaç atasına” “hörmətini” bildirərək 5 may 2019-cu il tarixində türk diplomatlarını qətlə yetirən, bununla da erməniləri terrora səsləyən Qurgen Yanikyanın sümüklərini Ermənistana gətirərək onu qəhrəman kimi dəfn etməklə xəstə təxəyüllərinə nə qədər sadiq olduqlarını göstərdilər.
ASALA-nın ruh atası sayılan Qurgen Yanikyanın çağırışları əsasında sonradan ASALA yaradıldı. Onlar Q.Yanikyanın başladığı “işi” davam etdirərək aşağıdakı türk diplomatlarını qətlə yetirdilər.
ERMƏNİ TERRORÇULARININ QƏTLƏ YETİRDİYİ TÜRK DİPLOMATLARI
20 fevral 1975-ci ildə Beyrutdakı THY bürosu bombalandı. Hadisəni ASALA-nın Əsir Yanıkyan Qrupu öz üzərinə götürdü. Hadisə yerinə buraxılan məktubda deyilirdi: “Ermənilərin haqlı davasında imperalistlərə qarşı mübarizə ediləcək, növbəti hədəfimiz Türkiyə, İran və ABŞ olacaq. Bu terror başlanğıcdır”.

22 oktyabr 1975-ci il tarixdə 3 erməni avtomatla Türkiyənin Vyanadakı Səfirliyinə hücum edərək səfirliyin girişində şəxsləri tərkisilah edildikdən sonra səfirin iş otağına girdilər. Burada Daniş Tunalıgilə “Siz Səfirsiniz? ” deyə soruşan və “Bəli” cavabını alan terrorçular səfiri avtomat silahla öldürərək şəhid etdilər. Sonra 3 terrorçu avtomobilə minərək oradan uzaqlaşdılar.

24 oktyabr 1975-ci il tarixndə Türkiyənin Parisdəki səfiri İsmail Erez və sürücüsü Talip Yener səfirlik yaxınlığında terrora məruz qaldılar. Səfir Erezin xidməti avtomobili günorta saat 13:30-da səfirlik yaxınlığında Sena çayı yaxınlığında körpünün üzərində qəflətən avtomat silahlardan açılan atəş nəticəsində həlak oldular. Terroru “Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları” adlı təşkilat öz üzərinə götürdü.

ASALA-nın İLK TERRORU
16 fevral 1976-cı il tarixində Türkiyənin Beyrutdakı Səfirliyinin Baş katibi Oktar Cirit bir zalda oturarkən erməni terrorizminin qurbanı oldu. Terroru ASALA öz üzərinə götürdü və ilk dəfə bu cinayətlə adını ortaya atdı.

9 iyun 1977-ci il tarixndə – Roma (İtalya) Türkiyənin Vatikandakı səfiri Taha Carım, səfirlik binasının önündə iki terroristin açdığı atəş nəticəsində həlak oldular. Terroru “Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları” adlı təşkilat öz üzərinə götürdü.

AVROPALILAR DA ERMƏNİ TERRORUNA QURBAN GETDİ.

2 iyun 1978 – ci il tarixində Türkiyənin Madriddəki (İspanya) səfiri Zeki Kuneralp xidməti avtomobilə 3 terrorçu tərəfindən atəş açılması nəticəsində avtomobildə olan səfirin həyat yoldaşı Necla Kuneralp və eks səfir Beşir Balcıoğlu həyatlarını itirdilər. Terroru “Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları” adlı təşkilat öz üzərinə götürdü. Bu hadisədə ilk dəfə bir əcnəbi vətəndaş da ermeni terrorunun qurbanı oldu. Bu şəxs Türk səfirliyinin sürücüsü İspanyalı Atonyo Torres erməni gülləsinə tuş gəldi.

12 oktyabr 1979–cu il tarixndə Türkiyənin Laheydəki (Hollandiya) səfiri Özdemir Benlerin oğlu Ahmet Benler, silahlı basqın nəticəsində öldürüldü. Terroru həm “Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları” həm də ASALA öz üzərinə götürdü.

22 dekabr 1979 –cu il tarixində Türkiyənin Parisdəki turizm müşaviri Yılmaz Çolpan bir terroristin basqını nəticəsində qətlə yetirildi. Bu hadisə ermənilərin Parisdəki ikinci terror aktı idi. Hadisədən sonra xəbər agentliklərinə zəng edən bir şəxs Roma, Madrid və Parisdəki terroru “Erməni Soyqırımı Ədalət Komandoları” adlı terror təşkilatının etdiyini bildirərək “Türk höküməti ermənilərin haqlarını tanımadığı üçün Avropadakı türk diplomatlarını öldürürük” deyib.

31 iyul 1980–ci il tarixində Türkiyənin Afinadakı (Yunanistan) səfirliyinin atteşesi Galip Özmen ilə 14 yaşlı qızı Neslihan Özmen bir terroçunun silahlı basqını nəticəsində öldürüldü. Galip Özmenin həyat yoldaşı Sevil Özmen və oğulları Kaan Özmen hadisədən yaralı olaraq qurtardılar. Terroru ASALA öz üzərinə götürdü.

17 dekabr 1980-ci il tarixində Türkiyənin Sidney (Avstraliya) Başkonsulu Şarık Ariyak ilə təhlükəsizlik işçisi Engin Sever, erməni terrorizminin qurbanı oldular.

6 fevral 1980-ci il tarixində Türkiyənin İsveçrədəki səfiri Doğan Türkmen, Berndə silahlı basqına məruz qalsa da hadisədən sağ qurtara bildi.

17 aprel 1980-ci il tarixində Türkiyənin Vatikandakı səfiri Vecdi Türelin xidməti avtomobilinə atəş açıldı. Türel və mühafizəçisi Tahsin Güvenç terrordan yaralı olarak qurtuldular.

26 sentaybr 1980-ci il tarixində Türkiyənin Parisdəki səfirliyinin mətbuat müşaviri Selçuk Bakkalbaşi silahlı basqın nəticəsində yaralandı.

FRANSA DA ÜÇÜNCÜ TERROR

4 mart 1981–ci il tarixində Türkiyənin Parisdəki səfirliyinin attaşesi Reşat Morali ilə dini işlər üzrə müşavir Tecelli Arı müşavirlikdən cıxıb avtomobilə minərkən 2 terrorçunun basqınına məruz qaldılar. Moralı basqın nəticəsində öldü. Arı isə ağır yaralandı və xəstəxanaya çatdırılsa da onun həyatını xilas etmək mükmün olmadı. Terroru ASALA öz üzərinə götürdü.
Bu basqın artıq ermənilərin Parisdə həyata keçirdiyi 3-cü terror aktı idi. Bundan sonra Türkiyə dövləti türk diplomatlarını lazımi qaydada qoruya bilmədiklərinə görə Fransaya nota verdi.

9 iyun 1981-ci il tarixində Türkiyənin Cenevrədəki (İsveçrə) Baş konsulluğunun katibi Mehmet Savaş Yergüz evinə gedərkən silahlı basqın nəticəsində həlak oldu. Terroru ASALA öz üzərinə götürdü. Hadisədən sonra tutulan Livan əslilli erməni terroist Mardiros Camgozyana 15 il həbs cəzası verildi.

24 sentyabr 1981-ci il tarixində 4 erməni terrorist Türkiyənin Paris Başkonsulluğu ilə mədəniyyət attaşesinin oturduğu binada 56 türkü girov götürdü. Terrorçulara müdaxilə etmək istəyən mühafizəçi Cemal Özeni yerindəcə öldürdülər. Baş konsul Kaya İnalı yaraladılar. Erməni terrorçuları Türkiyədə “siyasi məhbus” olan 12 nəfər erməninin Parisə gətirilməsini tələb etdilər. İstəklərinin qəbul edilməyəcəyini anlayan terrorçular 15 saat sonra polisə təslim oldular. Hadisə ilə bağlı Türkiyə Fransaya təpki göstərdi. Bundan sonra Fransa da həmin terroru qınadı. Terroru ASALA öz üzərinə götürdü. Hadisəni törədən 4 erməni terrorçu - Vazken Sakosesliyan, Kevork Abraham Gözliyan, Aram Avedis Basmaciyan və Agop Abraham Turfanyan 31 yanvar 1984-cü il tarixində Fransada 7 il həbs cəzası verildi. Məhkəmənin qərarı Türkiyədə böyük təpki ilə qarşılandı.

2 aprel 1981-ci il tarixində Türkiyənin Kopenhagen səfirliyinin attaşesi Cavit Demir yaşadığı evin liftində silahlı basqın nəticəsində yaralandı.
25 oktaybr 1981-ci il tarixində Türkiyənin Romadakı səfirliyində ikinci katib işləyən Gökberk Ergenekon küçədə gedərkən basqına məruz qalaraq yaralandı.

LOS ANCELESDƏ İKİNİCİ TERROR

28 yanvar 1982 –ci il tarixində Türkiyənin Los Anceles (ABŞ) Baş Konsulu Kemal Arıkan öldürüldü. Qatil daşnak militanı Hampig Sasunyana ömürlük həbs cəzası verildi.

5 may 1982 –ci il tarixində Türkiyənin Bostondakı (ABŞ) fəxri konsulu Orhan Gündüz silahlı basqın nəticəsində öldürüldü.

7 iyun 1982-ci il tarixində – Türkiyənin Lissabondakı (Poruqaliya) səfiri
Erkut Akbay və həyat yoldaşı Nadide Akbay avtomobilinə olan silahlı basqın nəticəsində həyatlarını itirdilər.

27 avqust 1982 – ci il tarixində Türkiyənin Ottava səfirliyinin (Kanada) hərbi attaşesi Atilla Altikat silahlı basqın nəticəsində həlak oldu.

9 sentaybr 1982–ci il tarixində Türkiyənin Burgaz (Bolqarıstan) Baş konsuluğunun attaşesi Bora Süelkan erməni terrorçuları tərəfindən qətlə yetirildi.

8 aprel 1982-ci il tarixində Türkiyənin Ottava səfirliyinin ticarət müşaviri Kani Güngör silahlı basqın nəticəsində yaralandı.

21 iyul 1982-ci il tarixində Türkiyənin Rotterdamdakı Baş konsulu Kemal Demirerə yaşadığı evin önündə silahlı basqın edildi. Basqında Baş konsula heç nə olmadı, terrorçu isə yaralı olaraq tutuldu.

ERMƏNİ TERRORÇULARI TÜRKİYƏDƏ

7 avqust 1982- ci il tarixndə ASALA-ya bağlı 2 terrorçu Ankara Esenboğa Hava Limanında həyata keçirdiyi basqın nəticəsində 8 nəfər öldü, 72 nəfər isə yaralandı. Bu, ermənilərin Türkiyədə həyata keçirdiyi ilk terror aktı idi.

9 mart 1983–cü il tarixində Türkiyənin Belqraddakı (Yuqoslaviya) səfiri
Galip Balkara 2 terrorçu silahlı basqın etdi. Hadisədə ağır yaralanan Balkar 11 martda dünyasını dəyişdi. Hadisədə bir yuqoslav tələbə də öldü.Terroru gerçəkləşdirən Kirkor Levonyan ilə Raffi Aleksandr, hadisədən bir il sonra 9 Mart 1984-cü ildə qatillərə 20 il həbs cəzası verildi.

14 iyul 1983 – cü il tarixində Türkiyənin Brüsseldəki səfirliyinin attaşesi Dursun Aksoy erməni terrorçuları tərəfindən qətlə yetirildi.

27 iyul 1983 –cü il tarixində 5 erməni terroristi Türkiyənin Lissabon səfirliyinə hücum edərək binadakıları girov götürdülər. Basqın sırasında səfirliyin müşaviri Yurtsev Mihçioğlunun həyat yoldaşı Cahide Mihçioğlu həlak oldu. Portuqaliya polisi həyata keçirdiyi əməliyyat nəticəsində girovları azad etdi və 5 erməni terrorçusunu öldürdü. Terroru “Erməni İnqilab Ordusu” öz üzərinə götürdü. EİO terrorçularin öldürülməsi ilə bağlı Portuqaliya Baş naziri Mario Soarezi ölümlə təhdid etdilər.

16 iyun 1983-cü il tarixində İstanbul Qapalıçarşı Ticarət Mərkəzində terror həyata keçirildi hadisə nəticəsində 2 nəfər həlak oldu, 21 nəfər isə yaralandı. Terrorçu hadisə yerində öldürüldü. Bu hadisənin də erməni terrorçusunun həyata keçirdiyi bəlli oldu.

15 iyul 1983-cü il tarixində THY-nin Paris Orly aeroportundakı bürosu önündə bomba partladı. Partlama nəticəsində 2-si türk, 4-ü fransız, 1-i amerikalı, 1-i isveçli olmaqla 8 nəfər öldü. Hadisə nəticəsində 28-i türk olmaqla 63 nəfər yaralandı. Bu hadisə tarixdə “Orly Qırğını” kimi qaldı.

28 aprel 1984 – cü il tarixdə Türkiyənin Tehran səfirliyinin katibi Şadiye Yönderin həyat yoldaşı İranla Türkiyə arasında ticarətlə məşğul olan iş adamı Işık Yönder, bir ASALA militanı tərəfindən öldürüldü.

20 iyun 1984 –ci il tarixində Türkiyənin Vyanadakı səfirliyinin attaşesi Erdoğan Özen, avtomobilinə yerləşdirilən bombanın partlaması nəticəsində həlak oldu. Terroru “Erməni İnqilab Ordusu” öz üzərinə götürdü.

19 noyabr 1984 – cü il tarixində Türkiyənin BMT nümayəndəliyində çalışan Evner Ergun avtomobilinə yerləşdirilən bonba partalamsı nəticəsində həlak oldu. Terroru “Erməni İnqilab Ordusu” öz üzərinə götürdü.

27 mart 1984-cü il tarixində Türkiyənin Tehran Səfirliyinin Ticarət müşaviri müavini Işıl Ünelin avtomobilinə bomba yerləşdirməyə çalışan bir terrorist bombanın əlində partlaması nəticəsində öldü.

28 mart 1984-cü il tarixndə Türkiyənin Tehran səfirliyinin Baş katibi Hasan Servet Öktem və səfirliyin attaşesinin müavini İsmail Pamukçu, evlərinin önündə silahlı hücum nəticəsində yaralandılar.

ASALA-nın fəaliyyətinə toxunarkən onun sonunu gətirmiş vətənpərvər türk oğlu ülkücü Abdulla Çatlını rəhmətlə anırıq.
Təəssüf ki, mifologiya ilə qidalanan xəyalpərəst erməni xalqı 44 günlük Zəfər müharibəsindən də dərs götürməyiblər. Hələ də revanşist qüvvələrə istinad edən qruplar var. Odur ki, biz erməni terrorizminin anatomiyasını yaxşı öyrənməklə onlara gerçək kimliklərini tanıtmalıyıq.

Səməd Vəkilov