Mənəvi tərbiyə ailədən başlayır

Hörmətli “Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucuları, bu dəfə qonağımız ailə və uşaq psixoloqu, “Legoland academy psixo profi” mərkəzinin rəhbəri, təcrübəli psixoloq Ümidə Zokirovadır. Söhbətimiz uşaq tərbiyəsində yol verilən səhvlərdən, milli münasibət və adət-ənənələrdən, sosial şəbəkələrin gənc nəslin şüuruna təsirindən getdi.
-Gənclərimizin informasiya hücumlarına məruz qalmaması, “hörümçək tələsinə” düşməməsi üçün nələrə diqqət etməli, nə etməliyik?
-Salam, öncə məni müsahibəyə dəvət etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm!
Övladlarımızın informasiya hücumlarına məruz qalmaması üçün ilk növbədə biz örnək olmağımız, onlara xüsusi diqqət yetirməyimiz lazımdır. Onların maraqları, arzuları bizi maraqlandırmasa, uşaqlarımız sevgini başqa yerlərdə axtarmağa başlayacaq. Valideynlər uşağın tərbiyəsində bərabər məsuliyyət hiss etməlidirlər. Əksər ailələrdə elə bilirlər ki, övladlarını maddi cəhətdən təmin etmək kifayətdir...
Nə qədər məşğul olsaq da, hər gün uşaqlarımızla ən azı 20-30 dəqiqə söhbət etsək, vaxtımızı düzgün bölüşdürsək, gündəlik iş qrafiki qursaq, yaxşı olar.
-Əksər valideynlər uşaqlarına telefondan istifadə etməyi körpəlikdən öyrədirlər. Bu uşağın psixikasına, tərbiyəsinə necə təsir edir?
-Çox vaxt müşahidə edirik ki, valideynlər telefondan övladlarını ağlamamaq, şıltaqlıq etməmək, yemək yedirmək üçün istifadə edirlər. İctimai nəqliyyatda, kafe və restoranlarda telefonları ilə məşğuldurlar. Texnologiya inkişaf etdikcə problemlər də artır. Bu yerdə uşaqlarda virtual autizm adlı xəstəlik yaranıb.
Uşaq telefondan nə qədər çox istifadə edirsə, bir o qədər tənbəl olur, araşdırmalarını dayandırır, hərəkət edir, intellekti, əqli potensialı inkişaf etmir, donub qalır, yaşıdlarından geri qalır. Burada məsələnin ikinci tərəfini də unutmaq olmaz. Əvvəla, unutmaq olmaz ki, biz telefonsuz böyümüşük. Uşaqlarımıza telefondan istifadəni belə qadağan edə bilmərik.
Ən düzgün yol telefondan istifadə vaxtını onların yaşına uyğun müəyyən etməkdir. Normadan artıq olmayan, yaddaşı gücləndirən oyunlara, təxəyyülü zənginləşdirən, dil öyrənən, qadcetlər aləmindən xəbərdar olan videolara baxmaq yalnız müsbət nəticə verəcək. Bəzi gənclərdə artıq “Qərbi kor-koranə imitasiya” xəstəliyi yaranıb.
-Milliyyətimizə yad fikirlərlə mübarizə aparmaq üçün ilk növbədə nəyə önəm verilməlidir?
-Mentalitetimizə yad olan pisliklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün bu işə ilk növbədə ailədən başlamaq yerinə düşərdi. Biz ilk növbədə milliliyimizi dəyərləndirməli, övladlarımıza nümunə olmalıyıq.
-Bu gün kitab oxumaq çox azalıb. Bir çoxumuz bunun üçün interneti günahlandırırıq. Kitab oxumağa diqqətin və marağın azalması təkcə internetlə bağlıdırmı?
-Etiraf etmək lazımdır, təbii ki, bu, internetdən də asılıdır.
İnternet rəngli bir dünyadır, beynimiz yalnız onu qəbul edir, beynimiz rəngləri çox sevir. Uşaqlar daha çox maraqlanır. Kitaba gəlincə, o, əsasən ağ-qaradır. Bu, uşaqları bezdirir, beyin qəbul etmək istəmir. Bu səbəbdən uşaqlarımıza üç-dörd yaşından qeyri-adi, cəlbedici kitablar veririk, bununla da mütaliəyə maraq aşılayırıq.
-Uşaqlarda müstəqil və yaradıcı təfəkkürün inkişafına hansı yaşda diqqət yetirilməlidir?
-Uşaqlarımızda müstəqil və yaradıcı təfəkkürün formalaşdırılması üçün 3 yaşından başlayaraq onların dünyagörüşünü yumşaldan, təxəyyüllərini zənginləşdirən, zehnini gücləndirən oyunlar oynamalı, mütəmadi olaraq faydalı fəaliyyətlə məşğul olmalıdırlar. Həm zehni, həm də fiziki məşqləri birlikdə yerinə yetirmək arzu edilir.
-Gənclərin əksəriyyəti kütləvi mədəniyyətin nə olduğunu hələ dərk etməyiblər. Bu haqda nə deyərdiniz?
-Xalq mədəniyyəti mürəkkəb mədəniyyətin özünəməxsus formasıdır və həmişə eyni şəkildə şərh olunmur. Sadəcə olaraq, kütləvi mədəniyyət öz dəyərlərini və kimliyini unudur, Qərbi izləyir, başqalarını təqlid edir. Sadə bir misal: milli dəyərlərimizə, uyğun gəlməyən kino personajları kimi olmağa çalışmaq da kütləvi mədəniyyətdir. İnsan öz kimliyini biləndə, adət-ənənələrinə dəyər verəndə heç vaxt yad ideyalara uymaz.
-Mənəviyyat ən həssas təhsil sahəsidir. Müasir gənc nəslin mənəvi tərbiyəsi ilə bağlı bir mütəxəssis kimi fikirləriniz...
-Mənəvi tərbiyə ailədən başlayır. Uşaqlarımız heç vaxt özbaşına ruhaniləşməyəcəklər. Müdrik xalqımız əbəs yerə deməyib ki, “Quş yuvasında nə görsə, onu edər”.
-A.Şopenhauer deyir: “Hər uşaq qismən dahi, hər bir dahi də qismən uşaqdır”. Uşaqlarda istedadın, müəyyən sahəyə maraq və həvəsin inkişafında çatışmazlıqların səbəbi nədir?
-Qeyd etdiyim kimi: uşaqların gələcəyi, eləcə də istedadlarının inkişafı, qabiliyyət və maraqlarının dəstəklənməsi ailə mühitindən, valideynlərdən asılıdır.
-“Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucularına arzularınız...
-Əziz “Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucuları, həmişə bu günü yaşayın, heç vaxt arzularınızdan əl çəkməyin, fürsəti əldən verməyin və işıqlı gələcəyə doğru səy göstərin! Enerji, istək və uğur böyük hədəflərinizə gedən yolda yoldaşlarınız olsun!
-Faydalı və mənalı söhbətə görə təşəkkür edirik!
Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.