[i]Ərdəbildə keçirilmiş “Şah İsmayıl Xətai və Aşıq Qurbani” festivalından aldığım təəssüratlar barədə qeydlər


Möhtərəm oxuculara Ərbəbildə keçiriləcək (29-30 iyul 2018-ci il) “Şah İsmayıl Xətai və Aşıq Qurbani” festivalı barədə məlumat vermişdik. Adıçəkilən möhtəşəm və mötəbər tədbir elə həmin günlərdə keçirildi. Tədbirə Azərbaycan aşıqları da qatılmışdı. Nümayəndə heyətinə Əməkdar Mədəniyyət işçisi aşıq-balabançı Sərdar Məmmədov, aşıqlardan Mehdi Məsimov, Elman Mehdiyev, Amil Dadaşov, balabançı Mail İsmayılov, nağara ustası Eldəniz Şeydayev, qoşa nağara ustası Vəzirxan Tağıyev, “Təzadlar” qəzetinin baş redaktoru Asif Mərzili və bu sətirlərin müəllifi, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin şöbə müdiri Hüseyn Məmmədov daxil idi. Bizi - “I Qurbani Festivalına dəvətliləri İran gömrük məntəqəsində İran Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nümayəndələri, eləcə də Ərdəbil şəhərinin bələdiyyə başçısı xoş ovqatla, gül-çiçəklə qarşıladılar. Biləsuvar (İran) - Ərbəbil bələdiyyəsinin başqanı möhtərəm Həsən Qubadi hamımızla görüşüb, bizə ehtiramla “xoş gəldiniz” söylədi.
Ayın 29-da tədbir başladı. Biləsuvar (İran) Mədəniyyət İdarəsinin müdir müavini Hüseyn Heydəri Ərdəbil şəhərində “I Qurbani festivalı”nı açıq elan etdi. Gurultulu alqışlar zalı silkələdi. Ərdəbil şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsinin rəhbəri Seyid Nasir İsaqi Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstandan gələn qonaqları səmimiyyətlə salamladı. “Əziz festival iştirakçıları, siz öz evinizə təşrif buyurmusunuz, sizin hamınızı bu möhtəşəm tədbirdə iştirakınıza görə çox şadıq və hamınızı salamlayıram. Xətai babamızın isti ocağına xoş gəlmisiniz!” söylədi.

[/center]

Sonra söz İran Aşıqlar Birliyinin yaradıcısı və sədri, möhtəşəm ustad aşıq Səlcuq Şahbaziyə verildi. O da öz növbəsində müxtəlif ünvanlardan gəlib, tədbiri rövnəqləndirən Festival iştirakçılarını hərarətlə salamladı və Dirili Qurbaniyə həsr olunmuş festivalı açıq elan etdi.
Söz çıxışlarını böyük bir səbirsizlik, bir qədər də həyəcanla gözləyən aşıqlara verildi. İlkin olaraq Şirvan aşıq məktəbinin layiqli və istedadlı davamçısı aşıq Elman Mehdiyev səhnəyə çıxdı. Onu aşıq Amil Dadaşov, yastı balaban ustası Mail İsmayılov, nağara ustası Eldəniz Seydayev, qoşa nağara ifaçısı Vəzirxan Tağıyev əvəz etdilər. Ardınca şirvanlılar Dədə Qurbaninin Şah Xətaiyə həsr etdiyi “Şah Xətai, Şah Xətai” gəraylısını böyük coşqu və ilhamla tamaşaçılara təqdim etməklə, Dirili Qurbani yaradıcılığına və şəxsiyyətinə olan dərin hörmət və ehtiramlarını nümayiş etdirdilər.



Növbəti dəfə səhnəyə Təbriz aşıq məktəbinin üzvləri dəvət olundular. Aşıq Arif Həmidi, Məhəmmədəli Hümməti, Əkbər Ləşgəri məharətlərini göstərdilər. Xanım aparıcı Xeyri vurğuladı ki, bu tədbirə - möhtəşəm festiavala aşıq sahəsində fəaliyyət göstərən tədqiqatçı alim və jurnalistlər də qatılıblar. Məsələn, maraqlı məqalələri ilə Azərbaycan mətbuatında mütəmadi olaraq çıxış edən jurnalist, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin şöbə müdiri Hüseyn Məmmədovun adını qeyd etmək istərdim. İndi də onu səhnəyə dəvət edirik. Beləliklə, alqışlar altında səhnəyə çıxdım. Ürək sözlərimi söylədim. Məndən əvvəl çıxış edən iranlı bir alimin çıxışı məni yerimdən oynatdı. O, çıxışında söylədi ki, Qurbani İranın Qaradağ mahalının Dirili kəndində anadan olub, orda da yazıb yaradıb. Mən isə öz çıxışımda ona etirazımı bildirdim və söylədim ki, Aşıq Qurbani Cəbrayıl rayonunun Dirili kəndində doğulub və orada aşıq kimi fəaliyyət göstərib. 1500-cü ildə Şah İsmayıl Xətai Şirvana hücumu zamanı aşıq Qurbani ilə tanış olur və onu sarayına dəvət edib.
Sonra çıxışımda onu da vurğuladım ki, Azərbaycanın bir çox folklorşünas alimləri, o cümlədən Salman Mümtaz, Məmmədhüseyn Təhmasib, Mirzə İbrahimov, Azad Nəbiyev, Paşa Əfəndiyev, Mürsəl Həkimov, Qara Namazov və son olaraq Qəzənfər Kazımovun apardıqları araşdırmalarda öz təsdiqini tapıb ki, Dədə Qurbani Cəbrayıl rayonunun Dirili kəndində anadan olub. Çıxışım və həqiqi faktları aşkara çıxarmağım iranlı alimi qəzəbləndirdi və o, sözümü kəsdi: Siz hansı mənbəyə əsaslanaraq söyləyirsiniz ki, Qurbani Azərbaycanda anadan olub? Cavabımda dedim ki, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının folklorşünas alimləri bu faktı təsdiqləyiblər. Son bir neçə ildə əslən Cəbrayıl rayonundan olan professor, ensiklopedik biliyə malik olan Qəzənfər Kazımov araşdırmalarına bir daha öz möhürünü vurdu ki, Aşıq Qurbani Azərbaycan aşığı olub. Mənim son sözümdən sonra İran Aşıqlar Birliyinin sədri Səlcuq Şahabazi və təbrizli aşıq yaradıcılığı tədqiqatçısı Məzahir Təhmasib də fikrimi təsdiqlədilər ki, bəli, həqiqətən də Dədə Qurbani Cəbrayılın Dirili kəndində dünyaya gəlib.



Söz yenə Azərbaycan aşıqlarına verildi. Azərbaycanın Əməkdar Mədəniyyət işçisi, aşıq-balabançı Sərdar Məmmədov və Kəlbəcər elinin yetişdirməsi aşıq Mehdi Məsimov və iranlı balabançı Xanış Abbaszadə səhnədə məharətlərini göstərdilər. Onlar Dədə Qurbaninin “Gülə-gülə” gəraylısını “Orta sarıtel” havası üstündə ifa etdilər. Onların bu çıxışı tamaşaçıların alqışını qazandı və ifaçılar təkrar səhnəyə qaytarıldı. Bu dəfə aşıq Sərdar və aşıq Mehdi “Şahsevəni” havası üstündə aşıq Qurbaninin “Dilbər” gəraylısını tamaşaçılara ərməğan etdilər. Səhnə yenə Şirvan aşıq məktəbinin yetirməsi aşıq Elman və aşıq Amilin ixtiyarına verildi və onlarla birlikdə İranın Ərdəbil vilayətinin Parsabad şəhərinin Aşıqlar Birliyinin sədri aşıq Əli Məhəmmədi aşıq Şakir Hacıyevin məşhur “Boylana-boylana” aşıq mahnısını “Şirvan şikəstəsi” üstündə ifa etdi.
Şirvan aşıqlarının bu ifasından sonra Şah İsmayıl Xətainin sarayına Şeyx Heydər Türbəsinə ziyarətə getdik. Ərdəbil Mədəniyyət və Turizm başqanı Seyid Nasir İsaqi bildirdi ki, son yüz ildə Ərdəbil şəhərində belə bir tədbir keçirilməyib. Aşıqlar sazla bu saraya daxil olmayıblar. Bu işlərin təşkilatçısı İAB-nin sədri, ustad aşıq Səlcuq Şahbazidir. Bununla da aşıq Qurbani festivalının ilk günü başa çatdı.
İyulun 30-da ikinci gün festivalının ikinci günü daha maraqlı, daha rəngarəng keçdi. Həmin festivalın səhnəsində Azərbaycandan, Türkiyədən və İran İslam Respublikasının müxtəlif bölgələrindən dəvət olunmuş 210 aşıq iştirak edirdi. Müxtəlif dəst-xəttə malik sənət adamları qonşu ölkələrdən dəvət olunmuş aşıqlar xoru “Ordubadi” havası üstündə sözləri aşıq Səlcuq Şahbazinin “Dədə Qurbani” gəraylısını ifa etdi. Həmin gün festivalın aparıcıları aşıq Səlcuq Şahbazi və şair Alışıq İbadi idi.
Açılış hissəsi Ərdəbil şəhərinin Mədəniyyət və Turizm naziri Seyid Nasir İsaqiyə həvalə olunmuşdu. Nasir İsaqi festival iştirakçılarını səmimi salamladı, sonra geniş nitq söylədi, festivalın tarixi əhəmiyyətindən söz açdı, belə tədbirlərin dövlətlər arasında mənəvi körpü rolu oynadığını dilə gətirdi. Meydan Təbriz aşıqlarına verildi. Təbriz aşıqları aşıq Arif Həmidinin başçılığı ilə Dədə Qurbaninin “Olsun” qoşmasını tamaşaçılar qarşısında nümayiş etdirdilər. Növbə “Dədə Qorqud” aşıq qrupuna yetişdi. Qrup “Haqq divanisi” havasını aşıqsevərlərə ərməğan etdi. Ustad aşıq Fərrux Mehdipurun dəstəsi də meydan suladı. Aşıqlar dəstəsi “Osmanlı divanisi”ni solo ifa etdi. Səhnəyə Qaradağ aşıqları dəvət olundu. Aşıq Cavadın başçılıq etdiyi aşıqlar “Cəlili” havası üstündə gözəl bir aşıq havası ilə yadda qaldılar. Kərəcdən təşrif buyurmuş aşıq Fərəngin dəstəsi Dədə Qurbaninin “Gəldi” qoşmasını təqdim etdi. Azərbaycan aşıqları Sərdar Məmmədov, Mehdi Məsimov və Təbriz Vəliyevi balabanda Parsabadlı Xanış Abbaszadə müşayiət edirdi. Aşıqlarımızın ifası tamaşaçıların alqışlarına səbəb oldu. Tamaşaçıların xahişi ilə təkrar səhnəyə qayıdan ifaçılar “Gilənar” mahnısı ilə səhnəni tərk etdilər. Səhnəyə qardaş Türkiyə aşıqları dəvət olundu. Aşıq Camal Kayhan bədahətən Qurbani haqqında gözəl bir qoşma ilə səhnəyə təravət gətirdi. Səhnəyə bu dəfə yeni bir nəfəs gəlir. Təbrizin ustad aşığı Əlizadənin başçılığı ilə aşıqlar səhnədə göründü. Onlar Qurbaninin “Ağacdandır” qoşmasını dilə gətirdilər. Bu da Urmiya aşıq məktəbinin ustad aşığı Hidayət Mehri. Aşıqlar dəstəsi Dədə Qurbaninin “Tab olmaz” qoşmasını yüksək məharətlə ifa etdilər. Meşgin aşıqları isə Dədə Qurbaninin “Ya Əli” qoşmasını ifa edəndən sonra tamaşaçıların alqışları salonu lərzəyə gətirdi. Aşıq Qurbaninin məşhur “Dilbər” gəraylısı Səhəndabə və Heştəri aşıqlarının, Qaradağdan, Əhərdən dəvət olunmuş aşıqlar qrupunun ifasında “Bilirəm mən” (aşıq Qurbaninin) qoşması, Parsabad aşıqlar qrupunun, Ərdəbil-Parsabad aşıqlar birliyinin rəhbəri Əli Məhəmmədinin ifasında “Olmaz” qoşması tamaşaçıları razı saldı və hərarətlə qarşılandı. Şahsevər Zərgəri aşıqlarından ibarət qrupu Dədə Qurbaninin bəstələdiyi “Şahsevəni” havası üstündə “Yaz gəldi” gəraylısı musiqisevərləri ayağa qaldırdı, gurultu alqışlar uzun müddət davam etdi. Festival isə Şirvan aşıqlarının rəngarəng çıxışları və tamaşaçıların sürəkli və ürəkdən gələn gurultulu alqış sədaları altında başa çatdı.




Bir sözlə, festivalın ikinci günü də xoş ovqatla yadda qaldı. Aşıq sənəti saz-söz xiridarlarının mənəvi dünyasını xeyli zənginləşdirdi, tədbir iştirakçıları ulu Qurbaninin həyat və yaradıcılığı, yaşadığı dövr barədə bilgilərini daha da təkmilləşirdirdi. Uzaq illərin o tayından süzülərək, zəmanəmizə gəlib çatan aşıq-ozan yaradıcılığı Azərbaycan xalqı kimi əbədi yaşayacaq, insanların mənəvi dünyasına işıq saçacaq.
Üç ölkə aşıqlarının iştirakı ilə düzənlənən möhtəşəm festival böyuk uğurla başa çataraq, tarixə çevrildi. Festivalın təşkilatçıları da etiraf etdilər ki, ərdəbillilər hələ indiyə kimi belə bir mötəbər tədbirə şahidlik etməmişdilər.

P.S. İran İslam Respublikasının Aşıqlar Birliyinin yaradıcısı və sədri ustad aşıq Səlcuq Şahbazi söhbəti əsnasında bildirdi ki, payız aylarının birində ustad aşıq Dədə Şəmşirin 125 illik yubileyini Təbriz şəhərində qeyd edəcəyik.
Aşıq Səlcuq Şahbaziyə bu dəyərli, haqq işində uğurlar arzulayıram. Allah sizə yar olcun.
Bakı-Ərbəbil-Bakı.
29-30 iyul 2018.



Hüseyn MƏMMƏDOV
“Bütöv Azərbaycan”nın şöbə müdiri