26-03-2024, 18:15
Akademik Rafael Hüseyn yazır...
Usanmaz ədib və qələm sahibi
Əlirza Xələfli sadəcə yaxşı ədib deyil, o sözümüzün fədakar fəhləsi, zəmanənin bütün biganəliklərinə rəğmən, söz ocağımızın gur yanması üçün təmənnasız xidmət yolunu seçmiş usanmaz qələm sahibidir.
Məhz ədib və qələm sahibi.
Ona görə ki, "ədib" kəlməsi bir yaradıcı olaraq Əlirza Xələflinin universallığını, üz tutduğu ədəbi səmtlərin hamısında qabilliyini əhatə edir.
Və ənənəvi olaraq cibində hər qələm gəzdirənə aid edilə bilən "qələm sahibi" deyimi Əlirzaya münasibətdə dəqiq ifadəsini tapır.
Qələmi həmişə onun ixtiyarındadır, o, heç vaxt sözü incitmir, sözü gözlətmir, sözü axtarmır. Sözlər özləri ona doğru uçur.
Bu, doğmalarına öyrəşmiş uşağın onlara can atması, adamdan sevgi görüb ona alışmış bir canlının hürkmədən, tərəddüd etmədən o insana sarı gəlməsi kimidir.
Qoca ədəbiyyat həminki ədəbiyyatdır. Ancaq ədəbiyyata və ədəbiyyat adamına münasibət müasir dövrdə çox dəyişib.
Əlirza qələmində və qəzetində ədəbi həyatın coşqun çağlarının havasını yaşadan, bununla da sözümüzün sabahına ümidləri artırandır.
Əlirzalar ədəbiyyatımızın bütün dövrlərində olub.
Olmasaydı, bu ocaq çoxdan sozalardı.
Olub, amma həmişə də tək-tək olub.
Və gərək tək-tək olanların qədri də qat-qat artıq bilinə.
26. 03 24.
26-03-2024, 14:10
Xeybər Göyyallı: "Onun xatirələrdə nurlu simasının işığı qaldı."
Dostəli Abdullayevin ömür-gününün xatirələrə çevrildiyini dünən eşitdim.
Onun xatirələrdə nurlu simasının işığı qaldı. O həm zahirən, həm də daxilən işıqlı insan idi. Bu nur onun mənəvi dünyasının işığı idi. Bu nur hər kəsə nəsib olmur. İnsanoğlunda olan bütün nəsnələr-ruhi və mənəvi nə varsa Tanrı lütfüdür. Bu nuru, bu işığı Tanrı yalnız xeyirxah insanlara bəxş edir.Mən Dostəli müəllimin xeyirxahlığını gerçəkdən görənlərdənəm.
...Dostəli Abdullayev əhatəsində olduğum insan axını(toplum) içərisində seçilənlərdən idi.Əslində, o, bu axın içərisində özünü-mövqeyini bacardığı qədər qoruyub saxlamışdı. Elə buna görə də yaxşı ad qazanmışdı. Yaxşı deyilib ki, insan xatirəyə dönəndə ondan yalnız ad qalır.Baxır, o ad necə qalır... Dostəli müəllim şərəfli ömür yaşadı.Çünki əqidəli, milli məsləkli və təəssübkeş bir ziyalı idi. O, yaddaşlarda belə qalacaq.
Bu gün onun barəsində hamının müsbət fikirdə olduğuna əminəm. Mən bu gün yox, həmişə onun haqqında müsbət fikirdə olmuşam. Onun barəsində söhbət düşəndə də həmişə fikrimi bildirmişəm. O da yadımdadır ki, “Bərgüşad” qəzetinin 80 illiyi ilə bağlı hazırlanmış kitabdakı yazımda da onun xeyirxahlığını qeyd etmişəm. Onu ilk dəfə “Avanqard”dan tanımışam.Şəxsi tanışlıqdan əvvəl imzası ilə tanış olmuşam.Şəxsi tanışlığımızda elə “Avanqard”ın redaksiyasında olmuşdu.Doğrusu, tanışlığımızın təfərrüatı yadımda qalmayıb. Səksəninci illərin əvvəli idi.Yenidənqurma və aşkarlıq küləyi hələ hiss olunmurdu. Amma Dostəli Abdullayevin imzası qəzetə titrək nəfəs, yeni rəngin qatıldığından xəbər verirdi. İlk yazımı “Avanqard”a apardığım günü də unutmuşam.Onu bilirəm ki, Dostəli müəllim qəzetdə oxucu məktubları şöbəsinin müdiri idi.Mənim qəzetdə vaxtaşırı (bir müddət lap müntəzəm olaraq) müxtəlif mövzularda məqalələrlə çıxış etməyimə maraq və həvəs yaradan həm də O idi. Bir çox qələm-əhlidən fərqli olaraq Dostəli Abdullayev təmiz və saf bir ürəyə sahib idi.O, mənim “Avanqard” qəzetində işləməyim üçün çox çalışırdı...
Yaxşı insanlar bu işıqlı dünyanı tərk edəndə məndə o biri dünyanın varlığına inam bir qədər də artır.Tanrı sevdiklərini bu dünyadan tez aparır...
22-03-2024, 17:47
Millimiz böyük hesabla məğlub oldu
21 yaşadək futbolçulardan ibarət Azərbaycan millisi Avropa çempionatının seçmə mərhələsində növbəti oyununu keçirib.
F qrupunda yer alan yığma liderlər qrupunda qərarlaşan İngiltərə ilə qarşılaşıb.
“Qarabağ Arena”da baş tutan qarşılaşmadan qonaq komanda böyük hesabla qalib ayrılıb. İngiltərə yığmasının 5 qoluna Samir Əliyevin yetirmələri son dəqiqələrdə vurduqları təsəlli topu ilə qarşılıq verə biliblər.
Bununla ingilislər xallarının sayını 15-ə yüksəldiblər. Azərbaycan millisi isə 3 xalda qalıb.
Qeyd edək ki, U-21 millimiz martın 26-da eyni məkanda qrupun lideri Ukraynanı qəbul edəcək.
Avropa çempionatının seçmə mərhələsi
F qrupu
22 mart
Azərbaycan – İngiltərə 1:5
Qollar: Ramin Nəsirli, 83 - Harvi Elliot, 25, 67, Noni Madueke, 29, Teylor Harvud-Bellis, 53, Arçi Qrey, 88
Baş hakim: Antoni Bandiç (Bosniya və Herseqovina)
22-03-2024, 06:22
“...Alimlər dünyanın ÇIRAĞI,
axirətin NURUDURLAR”...
-----------------------------------
Böyük alim, mərdanə insan, etibarlı dost ŞİRİNDİL ALIŞANLININ xatirəsinə...
----------------------------
“Alimləri eşidin, onlar dünyanın çırağı, axirətin nurudurlar” – deyib Peyğəmbərimiz.
Şirindil müəllimin alimliyindən, ədəbiyyat tariximizdəki xidmətlərindən həmkarları çox yazıblar. Bu gün də yazır¬lar... Ölü¬mündən sonra...
Xatirəsinə ehtiramla yazdığım bu yazı isə ona olan minnətdarlıq borcum-dur.
“Elm” Redaksiya-Nəşriyyat və Poliqrafiya Mərkəzində direktorum, arxa-dayağım olub Şirindil Alışanlı. Böyük ehtiyac içində olan məcburi köçkün ailəsinin vəziyyətini bir az yüngülləşdirmək üçün halal çörək qazanmaq yolunda çarpışan bir kəndli qızına zamanında edilən yaxşılığı heç bir təşəkkür, minnətdarlıq ödəməz, təbii ki...
Şirindil müəllim “Köhnə kişilər”dən idi. Samballı, ağır çəkili, ciddi. Yaxından tanımayan üçünsə həm də “çox sərt”. Bu xarakterin zirvəsində isə onun XEYİRXAHLIĞI dayanırdı. Görənlər üçün, görmək istəyənlər üçün o belə biri idi. “Elm və həyat” jurnalının redaktor müavini, rəhmətlik Binnət Süleyman həmişə xoş sözlər deyərdi onun barəsində, - mən onu şəxsən tanımadığım illərdə... Deyilənlərə layiq olduğunun illər sonra özüm də şahidi oldum.
Bu yaxınlarda özü ilə telefonla danışanda ürəyimdə olan ən yaxşı sözlərimi ona dedim. Nə yaxşı ki, dedim. Bu tezlikdə itirəcəyimiz heç ağlıma da gəlməzdi. Mənə ən böyük təsəlli də elə budur... İnsana nə lazımdır ki... Adi bir xoş söz, gülər üz... Bütün inciklikləri, qəlb qırıqlıqlarını bir xoş sözlə əritmək olar, məncə, yetər ki, kindən, qərəzdən uzaq olasan... Ürəyimdəkiləri ona deməyə geciksəydim, bu ağır yük bir ömür çiyinlərimdən asılıb qalacaqdı... Məni diqqətlə dinlədikdən sonra gülərək: “Eh... Aliyə, çox sağ ol ki, sən bu sözləri deyirsən. Mən nələr etmişəm, bunu bir Allah bilir, bir də mən. İnsanlıq ölüb gedir artıq. Bilə-bilə ki, bu gün mən xəstəyəm, adi zəng edib hal-əhval tutmaq mədəniyyətləri belə qalmayıb çoxunun”. Ad da çəkdi... Tanıdıqlarım idi... Mən də şahidi olmuşdum onlara etdiklərinin... Təəssüf...
Bir neçə nəfərin adını isə minnətdarlıqla çəkdi. Xüsusilə, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Qəzənfər Paşayevin və vaxtilə onun rəhbərlik etdiyi “Elm” nəşriyyatının hazırkı direktoru Cəbuhi Qəhrəmanovun adlarını.
Xalq şairi Nəriman Həsənzadə ilə ara-sıra görüşdüyünü dedi. Biri-birilərinin xətrini istəyirdilər. Bunları deməyi özümə borc bildim...
Martın 12-də professor Musa Quluzadənin xatirəsinə bir yazı yazmışdım. Orada dar günün dostları sırasında, təbii ki, Şirindil müəllimin adı da var idi. 2 gün sonra isə vəfat etməsi xəbərini eşitdim. Gec eşitdim... İnanmadım. Son danışığımızda demişdi ki, martda xarici ölkəyə müalicəyə gedəcək. Görüşməliydik. Telefonuma baxdım... 29 fevralda zəng etmiş¬dim. Götürməmişdi. Adətən götürməyəndə, sonra özü yığırdı. Bu dəfə zəng gəlmədi. Düşündüm ki, yəqin gedib müalicəyə, inşallah, qayıdar görüşərik.
Təəssüf... Bir dəyərli dostu da beləcə vaxtsız itirdim...
İllər öncə Xalq şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin ömrünün sonlarına yaxın bir müsahibəsinə qulaq asmışdım. Dostluqdan, xeyirxahlıqdan danışırdı...
Mir Cəlal Paşayevin, Nəsir İmanquliyevin, Aslan Aslanovun, Şıxəli Qurbanovun, Cəfər Xəndanın, Həmid Araslının, Muxtar Hüseynzadənin, Abbas Zamanovun, Qulu Xəlilovun, Famil Mehdinin, Nurəddin Babayevin, Nəriman Həsənzadənin adlarını çəkdi.
Belə bir söz dedi Bəxtiyar Vahabzadə: “Nurəddinin bir sözünü unutmuram. Dostlarımızı bir-bir itirib acısını çəkdikcə: “Vay arxaya qalanın halına...”, - deyirdi.
Yəqin Bəxtiyar Vahabzadə özünü nəzərdə tuturdu, dostlarının, xeyirxahlarının bir-bir “yoxa çıxması” onu qorxudurdu. Çox kövrək olmuşdu...
Ömrü yazan Allahdı, düzdü... Amma doğmaların, dostların itkisini kənardan müşahidə etmək həqiqətən çox ağırmış...
Vay axıra qalanın halına!
Sonda Şirindil müəllimin 3 gözəl, ağıllı-kamallı qız övladına üzümü tutub: “Belə bir atanın övladı olmaq səadəti hər kəsə nəsib olmur. Başınızı uca tutun, həyat davam edir! – deyirəm.
Ehtiramla,
Aliyə CAVANŞİR
21-03-2024, 09:43
4 qüvvə Paşinyana qarşıdır
Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyana qarşı - Kreml, Onun yaratdığı erməni müxalifəti, tərksilah edilmiş separatçıların tör-töküntüləri və kilsə birləşib.
Nikol Paşinyanın Qazaxın anklav olmayan 4 kəndi ilə bağlı mövqeyini açıqlaması erməniləri və Qafqazda sabitlik istəməyənləri silkələyib.
N.Paşinyanın 4 kəndi (Bağanis Ayrım, Qızıl Hacılı, Aşağı Əskipara və Xeyrimli) Azərbaycana geri qaytarması qərarı bu qüvvələri radikallaşdırmaqla yanaşı, hökumətə qarşı öz aralarında qeyri-rəsmi ittifaqa sövq edəcək.
20-03-2024, 11:08
İmana aparan yolun daim işıqlı olsun!
Tamxil Ziyəddinoğlu barəsində çox da geniş məlumat verməyə lüzum duymuram ona görə ki, onu artıq bir insan ömrü qədərdi ki, tamaşacılar, oxucular, Azərbaycan ictimaiyyəti "Azərbaycan Televiziyası"ndan, hazırda isə başçılıq etdiyi "Bütöv Azərbaycan" qəzetindən yaxşı tanıyır. Özünü yaxşı tanıtmaq, çəkini, sanbalını qorumaq, olduğun kimi görünmək, sözün ilə əməlini bir etmək hər kişiyə nəsib olmayan cəhət olsa da bu,Tamxil müəllimin xarizmatik albomudur. Canında, qanında olan əsl ziyalılıq isə Tamxil Ziyəddin oğlu Hacıyevin həyat kredosu, hədəfi isə düzgunlük, dürüstlük, vətənpərvərlik, xəlqilikdir.
Əziz dostum, bu əlamətdar Bahar bayramında, Allahın müqəddəs Ramazan ayında dünyaya xoş gəlmisən. Qoy, bahar nəsimi, bahar təravəti könlündən heç zaman əskilməsin, imanın kamil, imana aparan yolun isə daim işıqlı, ruhun çesmə kimi aşıb-daşsın, ilhamın enerjisi yaradıcılıgından heç əskilməsin. Can sağlığı, can, sağlıgı, yenə də can sağlıgi arzulayıram!
Hörmətlə: Bəradər SƏMƏNDƏRLİ
18-03-2024, 21:55
Mömünə Xatun türbəsiylə bağlı yayılan məlumata aydınlıq gətirildi
Son günlər bəzi media subyektlərində Mömünə Xatun türbəsinin ətrafında olan yarımçıq tikili ilə bağlı yayılan məlumatlara Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyəti (ŞİH) tərəfindən aydınlıq gətirilib.
Açıqlamada Naxçıvanın simvollarından olan Mömünə Xatun türbəsinin ətrafındakı yarımçıq tikili ilə bağlı dəqiqləşdirilmədən yayılan məlumatların həqiqəti əks etdirmədiyi qeyd olunur. Bildirilir ki, Naxçıvan şəhərinin Əcəmi seyrəngahı ərazisində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Dövlət Energetika Xidmətinin başlatdığı tikinti işləri 2023-cü ilin noyabr ayından Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyəti və digər aidiyyəti dövlət qurumları tərəfindən dayandırılıb. Həmçinin ərazinin razılaşdırılmadan istismarına icazə verilmədiyinə dair xəbərdarlıq edilib. Xidmət tikinti işlərinin başladılmasını 459 nömrəli yarımstansiyanın köhnə olması və təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərindən qurğu və avadanlıqların qapalı tikilinin içərisinə yerləşdirilməsi ilə əsaslandırıb.
Xidmət tərəfindən qeyd olunub ki, növbəti mərhələdə seyrangahın görünüşünə xələl gətirən digər hava elektrik verilişi xəttinin yeraltı kabellə əvəzlənməsi işləri də aparılacaq. Bütün bunları nəzərə alaraq şəhər icra hakimiyyəti tərəfindən uyğun yer seçilməsi ilə bağlı layihələndirmə işlərinə başlanılıb. Abidənin tarixiliyi nəzərə alınaraq aparılan işlər yekunlaşdıqdan sonra tarixi abidəyə heç bir xələl gətirmədən elektrik xətlərinin çəkilməsi və yarımstansiyanın qanunauyğun formada qurulması üçün müvafiq yer ayrılacaq.
18-03-2024, 08:33
Dostəli qardaşımızın ruhuna ehtiramla:
Bu yaxınlarda "Zəngəzur Cəmiyyətləri" İctimai Birliyinin sədri, dostum Hacı Nərimanoğlu Dostəli müəllimə ürək sözlərini, arzularını bir şeirlə ifadə edib, təbrik üçün, "Bütöv Azərbaycan" qəzeti redaksiyasına göndərmişdi. Çap elədik, telefonla da danışdıq. Dostəli müəllimin xəstəliyinin Hacının ciyərini necə yandırdığını səsindən hiss edirdim. Dostumun qorxu içində gözlədiyi o gün gəldi. 30 il Zəngəzur həsrəti içində qıvrılan Dostəli Abdullayev dünyadan köçdü...
Bu acı xəbər səhərimizi üzüntü içində açdı.
DOSTƏLİ ABDULLAYEVİN vəfatı ilə əlaqədar "Hərbi Jurnalistlər Birliyi" İdarə Heyəti adından, "Bütöv Azərbaycan" qəzetinin yaradıcı kollektivi adından Hacı Nərimanoğluna, bütün Abdullayevlərə kədərləndiyimizi bildirir və dərin hüzünlə başsağlığı verir, başınız sağ olsun deyirik. Allah rəhmət eləsin. Ruhu şad, məkanı cənnət olsun!
Dostəli qardaşımızın ruhuna dərin ehtiram və sayğılarla: Tamxil Ziyəddinoğlu
17-03-2024, 09:54
ÖMRÜNƏ BƏRƏKƏT, İBRAHİM İLYASLI!
Tanrı dünyanı var edir, şairlərsə sözdən söz yoğurur. Demək ikisi də yaradıcıdı. İkisi də ali mərtəbədədi. Hər əlinə qələm alan da şair olmur ha. Tanrının diktəsilə yazanlardı əsl şairlər. Tanrı nəfəsi toxunmayan sözdən söz olmaz. Hər yetən qapını da çalmaz söz. Şairlər söz-söz yaxınlaşır dünyaya, ovudur, sığal çəkir, məlhəm olur, sarıyır. Söz açan qapını dünyanın ən böyük fatehləri açıb girə bilməz. Sözdəki qüdrəti görürsüzmü?
Bu gün də sözdən söz yoğuran, sözüylə sığal çəkən, ovudan , sarıyan şairlərdən biri- İbrahim İlyaslının günüdü. Sülh şairi, barış şairi, gözəllik, sevgi aşiqi, Vətən, bütöv Azərbaycan sevdalısı İbrahim İlyaslının dünyaya göz açdığı gündü. Yaşının hansı çağıdır, deyə bilmərəm. Ruhununsa bahar çağıdı. Bax bunu əminliklə deyirəm. Şeirləri elçiyə dönən, ocaq-ocaq gəzən, ev -ev, könül -könül dolaşan şairin yaşının üstünə bir yaş da gəlir bu gün. Sözününsə bir az da müdrikləşən, bir az da cilalanan çağıdı. Tanıyanlar bilir ki, mübaliğəni, yalançı tərifi, boğazdan yuxarı danışmağı sevmirəm. Sevdiklərimi məqsədsiz və təmənnasız sevirəm. Elə sevgilərin ən alisi də bu deyilmi?
İbrahim İlyaslının imzasını çoxdan tanısam da özüylə dostluğumun yaşı elə də çox deyil. Amma mənə elə gəlir ki, onu min ildi tanıyıram. Min il yol getmişəm sanki şairlə. Sözünə, ərliyinə, dostluğuna güvənib deyirəm bunu. Bir -birimizlə söz ərkimiz, könül dostluğumuz var. Adamı incitməz. Sözünün havası uzaqdan vurar adamı. Könlündən keçəni şeirlə deyər. Qırmadan, üsulluca. Yorulduğunu hiss etdirməz. Heç küskünlüyünü də. Anlayan anlayar ancaq. Anlayançun ürəyinin qapıları taybatay açıqdı. Tərifləyəndə qızarar. Bir məsum, körpə utancaqlığı var. Sözünü urvatdan salmaz. Hansı sözü harda danışmaq lazım olduğunu gözəl bilir. Öz çəkisindədi, söz çəkisindədi həmişə. Könlüncə olmayan heç nəyi alqışlamaz. Sözü kimi dostluğu da möhkəmdi. Boynuna düşən hər işi layiqincə yerinə yetirər. Yorulsa da, usansa da edər. Sözünün yükünü hər yetən çəkməz həm də. Səbri özündən böyükdü. Elə sevgisu də. İşıqlıdı yazdıqları. Odu uzaqdan vurar adamı. Qaranlığı sevməz İbrahim İlyaslı. Sözlə dolaşar, sözlə gəzər. Şeir yazanda xoşbəxt olar bircə. Yükü azalar sanki. Mən belə tanıyıram onu.
Mən sevə bilirəm ancaq,
Sevilmək? - o mənlik deyil
-deyən şairin sevənləri o bildiyindən də çoxdu. Sevilən şair olmağın özü böyük xoşbəxtlikdi. Bir də şairin məniylə istedadı üst-üstə düşəndə bir özgə aləm olur. Bu baxımdan İbrahim İlyaslı xoşbəxt yazardı. Özünə və sözünə hörmət edəndi. Heç kimdən heç nə ummaz, bircə sözündən savayı. Cild-cild əsərlərin arxasında gizlətməz adamlığını. Bircə misrasından tanıyarsan onu. Həm də çox həssasdı. Səsindən tutar nə demək istədiyini. Kədərini, dərdini( Tanrı dərd verməsin), ağrısını da sevdirər. Dərdi sevə-sevə çəkən şairdi axı. Oxucunu ram edən qələmi var. Bir də bilirəm ki, onunçun özəl günündə sözdən gözəl təbrik ola bilməz. O söz də ki, dost payı ola, içdən gələ. O sözə ki, ürək qoyasan, onu kim sevməz? Bilirəm ki, bu yazını da oxuyub kövrələcək. Söz-söz, sətir -sətir, misra-misra kövrələcək. Bəlkə təzə şeir də doğulacaq bu yazının eşqinə. Gecənin qaranlığına işıq tutan şeir həm də. Özü də şairin ürəyi boyda. Bilirəm. Amma kövrəldiyini heç kim bilməyəcək. Ərk yeri, görk yeri Tanrısından savayı.
Yaşının üstə yaş gəlsə də, həsrətin bir buğda boy atsa da yenə də yaşamağa dəyər, şair. Bir daha günün mübarək. Allah ömrünə bərəkət versin. Özünün və sözünün varlığına şükür, İbrahim İlyaslı.
TƏRANƏ DƏMİR,
şairə, AYB - nin və AJB-nin üzvü.
GETSİN
Gəl sənə bir yalan uydurum, könül,
Adına aldanıb yaşa da getsin.
Ən böyük yalanmış doğru deyilən,
Doğruçu olmağı boşla da getsin.
Dosta yalan danış, yara yalan de,
Dağa dərə söylə, quşa ilan de.
Baxıb olmazlara: budu olan,- de,
Oxunu daşlara tuşla da getsin.
Təpil yarğanlara, çəkil çallara...
Boylan məzə kimi qeylü-qallara.
Çürük matahını bürü şallara,
Bəh-bəhnən alınsın, xoşa da getsin.
Nə gözəl toxunub fələyin toru?-
Adam özü qaçır ağzına doğru.
İçində quldurdu, çölündə oğru,
İçini-çölünü xışla da getsin.
Ömür deyiləni qılıqla, yanla,
Fanidə oyun qur cisimlə, canla.
Bir zaman qapına gerçək yalanla
Qoşamı gəlmişdi? - Qoşa da getsin!
HAQQ SƏNƏ NƏ VERSİN…
Məni başa düşmək belə zülümmü,-
Mən nə deyirəm ki, haqdan savayı?!
İndi bu haqq sənə sərf eləmirsə,
Mən durub nə deyim "yox"dan savayı?
Sən köhnə zahidsən, qanımı iç, doy,-
Yenə bir "Ənəl-Həqq" aşiqini soy.
"Mən ölü - Sən diri", axtarıb ad qoy,
Ağ baxtıqaraya ağdan savayı.
Faili-muxtarsan, budu yadında,
Boylanıb baxmırsan nədi zatında…
Haqq sənə nə versin iman adında
Qalxa bilmədiyin taxtdan savayı?!
BAŞINA DÖNDÜYÜM
Uca tanrım, ucalığın haqlandı,
Bir mətləbim var, başına döndüyüm:-
Məni qoymur öz ömrümü yaşayam,
Abır - həya, ar, başına döndüyüm.
Dindirirəm - qara daşlar ağlayır,
Dillənmirəm - dilim mamır bağlayır.
Dərələrdə sellər məni haqlayır,
Zirvələrdə qar, başına döndüyüm.
Bu yürüşnən bir mənzilə çatmazdım,-
Belə bilsəm, heç başımı qatmazdım.
Mənə qalsa, ipə - sapa yatmazdım...
Yatdım, oldum xar, başına döndüyüm.
Ətək - ətək üstümə od tökdü ki,
Kəlmə - kəlmə ürəyimi sökdü ki…
Ağ günümü göy əskiyə bükdü ki,
Bir nainsaf yar, başına döndüyüm.
Təmənnam yox kimlərdənsə baş olum,
İbrahiməm, İbrahim də kaş olum,
Ya bilmərrə daşa döndər, daş olum,
Ya neynirsən gör, başına döndüyüm!
***
Biz hamımız bir adamıq,
Həyat bir şirin yuxudur.
Yazıq daşların acları,
Yazıq insanın toxudur.
Sapır haqq yolundan hamı,-
Qanı quruyur adamın!
Təmənnam - Allah salamı,
O da dostların yoxudur.
İnadımdan aşağıyam,
İnamımın işığıyam.
Mən dərdimin aşığıyam,
Məni oxudan oxudur.
17-03-2024, 09:09
Yunusov Yunus Hacı oğlu Kirs Kəndlisi
Zəngəzur mahalının Kirs- Kurud abidələri
Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Kurud -Kirs kəndlərində ulularımızın yaratdığı yüzlərlə abidələrimiz qaldı. Kurud -Kirs kəndinin maddi irsi haqqında yazarkən ilk növbədə kəndin relyefinə, coğrafi mövqeyinə də nəzər yetirməliyik. Kirs kəndi Qafan şəhərindən-rayon mərkəzindən 35 -km şimal qərbdə, Kurud çayının qolları olan Əyri çayı ilə Sarı dərə çayı arasında yerləşir. Cidalı dağ silsiləsinin düzənliyində dəniz səviyyəsindən 2300 metr hündürlükdədir. Kəndin evləri hər iki çayın sağ və sol sahilində 150-200 metr ara məsafəsi ilə tikilib, üçbucaq şəklində gündoğana baxır.
Kirs çox qədim kənd olaraq Oğuz türklərinin yaşayış yeri olub. Orada 1988-ci ilədək Azərbaycan türkləri yaşayıb.1960-cı ildə şəkildə gördüyünüz Yunusov Yunus Hacı oğlu ev tikərkən bünövrə üçün qazdığı yerin altından bir qoç, bir qoyun heykəl çıxmışdı. Qoçun boyun hissəsindən başlayan yazıda Cəlal paşanın adı yazılmışdı və əl-ələ tutan beş uşaq şəkli həkk olunmuşdu. Ermənilər xəbər tutan kimi gəlib, muzeyə vermək adı ilə, tapıntıları aparmaq istəyəndə Yunus babaya çox təzyiqlər etdilər. Carəsiz qalan kişi qoyunu torpağa basdırdı, qoçu isə Qafan rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri Ovanesyan Qarnik milislərin təzyiqilə götürüb Qafana apardı. Digər abidəmizdən biri də Kirs kəndindəki Alban kilsəsidir ki, kilsənin mövcudluğu1605- ci ildə Türk qaynaqlarında qeyd olunub. Kilsə təqribən 8x10 metr ölçüdə, uzunsov formada çay daşlarından tikilmişdi. 0.50x0.50 m ölçüdə pəncərəsi və iki qapısı var idi. Bizim dövrə gəlib çatan vaxtı qapının biri hörülmüşdü. Hörülmüş qapı gündoğana digəri isə qabaqda geniş torpaq sahəsi olan sərqə açılırdı. Hər iki qapı arkalı aypara şəklində çay daşlarından hörülmüşdü. Şəkildə Kilsə və qabaq qapısı verilmişdir.
Üçüncü və müqəddəs ziyarətgah sayılan abidəmiz Cidalı Pirində yerləşirdi. Pirdə bir neçə qəbir var idi ki, onlar da diametri 8-10 metr olan güney daşlari ilə 80-90 sm hündürlükdə dairəvi hörülmüşdür.
Kirs dağlarında Cidalı ziyarətgahı
Tarixinə nəzər salsaq Osmanlı sülaləsi ilə əlaqəlidir. Belə ki, Osmanlı xanədanının qurucusu olan Osmanın atası Ərtoğrul 1289 -cu ildə öldükdən sonra türklər onun oğlu Osman Qazinin tapşırığı əsasında atasının Söyüdlüdə yerləşən qəbrinə hər il ziyarətə gələrək Türkmən bayramı kimi qeyd edirdilər. Ziyarət hazırlığına qurbanlıq qoç, pambıqdan quyruq yağında basdırma çıraq düzəldər, fəsəli bişirib 10 illər boyu Ərtoğrulu yad edərdilər. Eyni bu gün bizim keçirdiyimiz adətlər kimi. 1326 -cı ildə Osman Qazinin ölümündən sonra oğlu Orxanla qardaşı Dündar arasında, savaşa çevriləcək qədər, fikir ayrılığı yarandı. Savaşda Dündar məğlub oldu və tərəfdaş sərkərdələri ilə Çuxur Səddə (Göyçə gölü ətrafına) sürgün olundu.
Dündar yayı Dərələyəz, Şahbuz, Qarakilsə və Qafan dağlarında qışı isə Qubadlı və Cəbrayılda keçirərdi. İkinci döyüşdə Əmisi tərəfindən öldürüldü və tərəfdarları Qafan dağlarına qaçaraq oralarda məskən saldilar. Dündarın sərkərdələrindən Cidalı isə həmin Dündarlı obası dediyimiz yerdə oldü və ən hündür dağın başında-Cidalı piri adlanan yerdə dəfn olundu. Həmin tarixdən də orada qəbirlərin ətrafı türk adətinə uyğun hörüldü və ziyarətgaha çevrildi. Bizim də dilimizdə olan oda, peynir, sac, sancaq və s. sözlər əsas verir ki, deyək biz də həmin Oğuz türk tayfalarındanıq.
Kirs kəndindəki Alban kilsəsinin dağıntıları
Kirsdəki dağıdılmış Alban kilsəsinin daxili görünüşü
Mənbələrdən aldığımız məlumata görə, Kirs kəndində 1886-cı ildə 130 nəfər,1926-cı ildə 78 nəfər,1931-ci ildə 104 nəfər, 1988-ci ildə 328 nəfər əhali yaşamışdır.1918-1920-ci illərin qırğınından xilas olmaq üçün əhali Ordubad və Naxşıvana qaçmışdır. Sovet hakimiyyəti qurulub ara sakitləşəndən sonra- 1922-ci ildə qaçqınların bir qismi kəndə qayıtmlş, bir hissəsi isə Naxçıvanda qalmışdır.
Kirs kəndində dəyirman yeri
Turş su deyilən ərazidə isə İbrahim Vəliyev atası Qulamalıdan miras aldığı dəyirmanı işlədirdi. Su dəyirmanı 1969 -cu il zəlzələsinə qədər işlədi. İbrahim dayı hər çuval dəni üyütmək müqabilində öz çanağı ilə bir şahad payı deyilən haqq alırdı. Suçu da oğlu Əmrah Vəliyev idi. Amma dəyirmanın yaşı, kim tərəfindən tikildiyi barədə məlumatımız yox idi. Bircə onu bilirdik ki, nəsildən- nəsilə miras qalıb.
Kurud kəndinin uşaq və gəncləri 1970-ci illərdə
Kirs kəndi ilə xeyir-şəri bir olan Kurud kəndi isə Qafan şəhərindən 32 km şimal-qərbdə Kurud çayının hər iki tərəfində, Pireyvət və Piralata dağlarının arasında çay qırağında yerləşir. Dəniz səviyyəsindən 2200 metr yüksəklikdədir. Kurud kəndi qədim kənddir. Babalarimız Osmanlı dövləti ilə sıx bağlı olmuş, köçəri həyat sürərək Bursa -Biləcik, Çuxur Səd, Qarakilsə, Dundarlı, Cəbrayıl ərazilərində yaylaqlı-qışlaqlı həyat sürmüşlər. Məlümatlara əsaslanıb deyə bilərik ki, min illərlə sürən aranlı-dağlı həyat tərzindən daim məskunlaşmaya keçid 1700 -cü illərə təsadüf edir. Arxiv sənədlərindən aydın olur ki, 1832-ci ildə kənddə 18 ailə, kişi cinsindən 42 nəfər müsəlman yaşayıb.1774-cü ildə Allahyar Canı oğlunun,1797-ci ildə isə Abdulla Canı oğlunun Kurud kəndində doğulduğu haqqında əlimizdə arxiv sənədləri var. 1897-ci ildə 145 nəfər, 1922-ci ildə172 nəfər, 1926-cı ildə185 nəfər 1931-ci ildə 220 nəfər 1988 -ci ildə kənddə 800 nəfər yaşamışdır.
Kəndin abidələrindən Molla Əbdürrəhimin mədrəsə binası, qədim Alban kilsəsı, Alı Rzaqulu oğlunun dəyirmanı, Xudaverdinin dəyirmanı diqqət çəkir. İlk abidə Alban kilsəsidir ki, eni 6 metr uzunluğu 8 metr, bir tağlı pəncərəsi var idi. Pəncərənin eni təqribən 60 sm.hündürlüyü 100 sm.olardı. Kilsə təmiz çay daşlarından tikilmiş, üstü arkavari mailli olaraq kəsmə daşlarla bağlanmışdı. Kənddə ilk gündən Oğuz türkləri yaşamışdır. DİGƏR MİLLƏTLƏRDƏN BİR NƏFƏR DƏ OLSUN Kurud kəndində yaşamayıb.
[center]
Ermənilərin Kirs kəndindən oğurladıqları qoç-1565-ci ilin abidəsi
Oğurlanmış qoçun Kirsin köhnə qəbirsanlığındakı ilk görünüşü
Sovetləşmə dövründə əvvəlcə kilsədən Sovet idarəsi, sonra anbar kimi istifadə olunub. 1970-ci illərdən bəri isə kənd sakini Əlif babanın ailəsi orada yaşayırdı. İkinci abidə Molla Əbdürrəhimin mədrəsəsidir ki,1880-ci ildən 1930-cu ilədək fəaliyyət göstərib,1937 -ci ildə Molla həbs olunduqdan sonra sovetlər binanı da, mədrəsə ilə yan-yana tikilmiş məscidin bir hissəsini də dağıtmışdı. Sökülmüş binaların bir hissəsini Əbdürrəhimin ikinci oğlu, Ziyəddin əmimgil deportasiyaya qədər təndirəsər eləmişdi. Alı babanın Dəyirmanı 1965- ci ilədək kənd camaatına xidmət göstərmişdir. Hazırda erməni vandallar hamısını dağıdaraq yerlə yeksan etmişlər. Kənddə daş üstündə daş qalmayıb.
Səxavət HACIYEV,[
Tədqiqatçı-tarixçi,
Kurud-Kirs İcmasının sədri
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
15 dekabr 2024
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!