3-03-2023, 07:45
Göydən-göyə ucalanlar...
Dünyanı yoxdan var edən Xaliq yaratdıqlarına elə dünyanın min naz-nemətini bəxş edər. Yaradanın bir cənnəti də var ki, o anaların ayaqları altındadır. O ana ki elə-obaya, böyük mənada cəmiyyətə sülh gətirib, birlik, mehribanlıq, doğmalıq toxumunu səpib. O qadın ki öz çətinliyinə razı olsa da, balalarının, ərinin, qardaşının, atasının heç bir vəchlə dərd-sərinə dözə bilməyib, tab gətirməyib.
İndi mərd, daxilən güclü, ləyaqətli bir qadın düşünək. O qadın ki, övladının sevdiyi yeməyi bişirmək istəmir. Sizcə belə ana olarmı?! Bəlkə də bir çoxlarımız bu sualın yersiz və doğru olmadığını düşünərik. Axı hansı ana bunu edər ki? Hər nə qədər çətin olsa da sualın cavabı var. Bu şəhid anasıdır.
Bir gecədə bütün ümidləri məhv olmuş, saçı ağarmış, beli bükülmüş qadın. Bir ananı ancaq övlad acısı yıxa bilər. Vətən sağ olsun deyə, xalq yaşasın deyə öz övladından keçən, biz torpağın üstündə rahat gəzək deyə övladını torpağa qurban verən şəhid anası. Biz əzizlərimizin qoxusunu doya-doya sinəmizə çəkə bilək deyə, övladının qoxusundan məhrum olan şəxsdir, ana – şəhid anası.
Bu analardan biri də Silahlı Qüvvələrin baş leytenantı şəhid Muxtar Qasımlının anası Almaz xanım Qasımovadır. Hər ana kimi o da övladının toyunu görmək arzusunda idi. Muxtarın vəfatından sonra Almaz Qasımovanı görməyə onu sevən bir qız gəlmişdi. Hətta Almaz xanıma oğlunun şəkli həkk olunmuş bir boyunbağı bağışlamışdı. Almaz xanımın sözlərinə görə bu qız hərdən onun məzarını da ziyarət edir. Kim bilir, bəlkə yaşasaydı onunla ailə həyatı da quracaqdı Muxtar.
Muxtar həyatcanlı idi. O, insanları, Vətəni, sülhü, bəşəri sevirdi. Onun ən sevdiyi yemək də vardı: yarpaq dolması. Amma bu dolma bizim bildiyimiz qaydada hazırlanmırdı. Almaz xanımın dediyinə görə Muxtar dolmanı toyuq əti ilə sevirdi.
"Muxtarın şəhid olduğu gündən mən bu yeməyi bişirmirəm, düzdü hərdən bizə gələn qohumlar hazırlayır bu yeməyi, amma Muxtarın yoxluğundan bəri bu yeməyi heç vaxt hazırlamamışam" – deyə Almaz Qasımova kədərlə bildirir...
Döyüş yoldaşlarının sözlərinə görə Muxtar şəhid olmaq arzusunda olub, hətta onun yaxın dostlarından biri yanında şəhadətə ucalıb... Sanki bu hadisədən sonra o öz dostunu yalnız qoymamaq üçün ona yoldaş olub. 2020-ci il 2 oktyabrda şəhadətə ucalan Muxtar Qasımlının fevralın 23-də doğum günüdür. Cənnətdəki doğum günün mübarək, şəhidim!
Şəhidlər ölmür, onlar daim yaşayırlar. Nə vaxta kimi bu xalq sizi unutmayıb, siz həmişə yaşayacaqsınız. Belə bir deyim var:
"Müharibə bölgəsindən kimsə sağ çıxmır, kimisi cismən ölür, kimisi ruhən".
Muxtarın vəfatı onun ailəsinin qəlbinə sağalmaycaq bir yara vurdu. Bu yara qaysaq bağlasa belə heç vaxt sağalmayacaq. Amma bir xalqın illərlə Vətənsizlikdən qəlbində bağladığı qubarı şəhidlərimiz öz canları hesabına silib atdı – mənfur düşməni doğma torpaqlardan birdəfəlik silib atdıqları kimi...
Sevinc Bağırlı,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
3-03-2023, 07:39
Rəqəmsal dövrün avara-sərgərdanları...
İnternet dələduzluğunun aradan qaldırılması üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
Alış-verişdən təhsilə, ünsiyyətdən əyləncəyə, iqtisadiyyatdan iş həyatına qədər internetdən istifadə edərək, həyatımızı asanlaşdırırıq. Bununla belə internet yalnız yaxşı və müsbət məqsədlər üçün istifadə edilmir. Şəxsi təhlükəsizliyimizi təhdid edən internet dələduzları bir çox insanın həm maddi, həm də mənəvi zərər çəkməsinə səbəb olurlar.
İnternet dələduzluğu nədir?
Müxtəlif tətbiq və üsullarla onlayn xidmətlərdən istifadə edən insanlardan maddi və mənəvi fayda əldə etməyi hədəfləyən bütün cəhdlərə internet dələduzluğu deyilir. İnternet dələduzluğu müxtəlif formalarda ola bilər. Ən geniş yayılmış növləri bunlardır: şəxsi məlumatların oğurlanması və sui-istifadəsi, korporativ şəxsiyyət təqlidi, kredit kartı fırıldaqçılığı və s.
Bəs internet dələduzluğuna qarşı nə etməli, hansı tədbirlər görülməlidir?
Rəqəmsalda təhlükəsiz əməliyyatlar aparmaq və bütün bu dələduzluğun səbəb ola biləcəyi neqativ hallardan özünüzü qorumaq üçün müxtəlif tədbirlər görə bilərsiniz. İnternet dələduzluğunun qarşısını almaq üçün aşağıdakı ehtiyat tədbirlərinə nəzər sala bilərsiniz:
- Şəxsi məlumatlarınızı, cihaz parollarınızı və onlayn hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın.
- Onlayn əməliyyatlar üçün güclü parollar təyin edin.
- Yeni cihaz aldığınız zaman köhnə cihazınızda olan bütün məlumatları silin və köhnə cihazınızdakı zavod parametrlərini bərpa edin.
- İnternet bağlantınızın təhlükəsiz olduğundan əmin olun və güclü parol təyin edin.
- Wi-fi şəbəkənizə qoşulan cihazları vaxtaşırı yoxlayın, xarici cihaz gördükdə parolunuzu dəyişdirin.
- Təhlükəsizlik və ya antivirus proqramından dəstək alın, cihazlarınızı güncəl saxlamağa diqqət edin.
- Onlayn alış-verişinizi tanınmış, böyük brend saytlardan edin. İlk dəfə eşitdiyiniz və ya təhlükəsizlik sertifikatları olmayan alış-veriş saytlarından istifadə etməyin.
- Ödəniş səhifələrində vebsayt ünvanlarının “HTTPS” ilə başladığına əmin olun.
- Tanımadığınız insanların e-poçt və ya sms-lərindəki linklərə klikləməyin. Bu mesajlardakı formaları doldurmayın.
- Onlayn bank parollarınızı heç kimlə, o cümlədən bank rəsmiləri ilə paylaşmayın.
- Kredit kartı bəyanatlarınızı diqqətlə yoxlayın. Açıqlamada etmədiyiniz bir alış varsa, dərhal bankınızla əlaqə saxlayın.
Bütün bu tədbirlər haqqında məlumatlı olmanız kifayət deyil. Xüsusilə uşaqları və yaşlıları internet dələduzluğu haqqında məlumatlandırın. İnternet dələduzluğuna qarşı alınacaq tədbirlər haqqında məlumatlandıraraq, internet üzərindən bütün əməliyyatlarınızı daha təhlükəsiz edə, internetdən rahatlıqla istifadə edə bilərsiniz.
Xatun Heydərzadə,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
3-03-2023, 07:30
İnformasiya təhlükəsizliyi milli təhlükəsizliyə qarşı təhdidlərin qarantıdır...
Jurnalistika ixtisasına qəbul olmaq üçün 2019-cu ilin aprel ayının ilk günündə qabiliyyət imtahanı verdim. Təklif olunan 3 mövzu arasından: "İnformasiyanın həyatımızda rolu" – başlığı daha çox diqqətimi çəkdi. Mövzunun ilk sətirbaşını olduğu kimi təqdim edirəm:
"Yazıya başlamazdan əvvəl düşünürəm ki, səyahətimizi genişləndirib bəşər övladının yarandığı ilk dövrlərə – ibtidai icma quruluşuna nəzər salaq". Əlbəttə, burada diqqəti bəşər övladının ilk yaranışına çəkməyim heç də təsadüfi deyil. Çünki informasiyanın ilkin rüşeymi məhz insanın yaranışı ilə öz formasını tapmışdır. İnformasiya insanlarla bilavasitə əlaqəli olduğu üçün ilk insanın yaşı qədər də informasiyanın yaşı var. Kinetiq ünsiyyətdən, qırıq səslərdən başlayan informasiya artıq XXI əsrdə özünün ən yüksək məqamına çatmışdır. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tərəqqisi müsbət və mənfi təsirləri ilə xarakterizə olunur.
Bu gün kiçikdən – böyüyə kimi demək olar ki, hər kəs ağıllı telefonlardan, planşetdən, kompyuterdən və s. istifadə edir. Ünsiyyət daha əlçatan və səmərəli olsa da, texnoloji inkişaf rahatlığı ilə birlikdə informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı bir çox narahatlıqlar da yaradıb və yaratmaqdadır. Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində fərdi kompyuterlərin yaradılması ilə bəşəriyyətdə lV informasiya inqilabı baş verdi.
Bilirik ki, kompyuter sözü ingiliscədən tərcümədə hesablama mənasını verir. Bəs biz necə öz informasiya təhlükəsizliyimizi hesablaya bilirikmi? Təəssüf ki, bu suala dəqiq bir cavab verə bilməyəcəyik. Baxmayaraq ki, birinci kompyuter virusu nümunəsi 1983-cü ildə yaradılmışdı, ancaq 1988-ci ildə Morris soxulcanının kütləvi epidemiyası qeydə alındı.
Mütəxəssislər informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasına kompleks yanaşmanın zəruriliyini əsas götürərək, 1988-ildə Amerikanın Kompüter Avadanlığı Assosiasiyası 30 noyabr tarixini Beynəlxalq İnformasiya Təhlükəsizliyi günü elan etmişdir.
Avadanlıq və proqram vasitələri istifadəçilərinin və istehsalçılarının diqqətini təhlükəsizlik problemlərinə yönəltmək, informasiya təhlükəsizliyini və onun daha dəqiq şəkildə mühafizə edilməsininin simvolik olaraq bir günü – 30 noyabr tarixi olaraq qəbul edilsə də, ancaq bu həyat qədər vacib olan məsələni ilin bütün günləri diqqət mərkəzində saxlamaq olduqca vacibdir.
Əlimizdə olan hansısa material düşmən tərəfin əlinə keçərsə, bizə tərəf tuşlanan silahı əvəz edər. İnternet istifadəçisi olan hər bir vətəndaş unutmamalıdır ki, təyyarənin narıncı rəngli qara qutusu qədər də bizlərin məlumatları önəmlidir və daha etibarlı qorunmalıdır. Ümumiyyətlə, müharibə şəraitində olan hər hansı bir ölkə vətəndaşları fərdi məlumatların mühafizəsi məsələsinə milli təhlükəsizlik prizmasından baxmalıdır. Azərbaycanın Ermənistan üzərində möhtəşəm hərbi zəfəri, məğlub dövlətin qaniçən siyasi rəhbərliyinin kapitulyasiya imzalaması ölkəmizin siyasi və hərbi uğurunun fövqəlgücünü göstərir. Lakin informasiya savaşı hələ də davam etməkdədir. BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüqar Zifəroğlunun bu fikirləri isə olduqca qiymətlidir:
"Ermənistan – Azərbaycan müharibəsi təkcə cəbhədə deyil, informasiya məkanında da gedir. Və inanın ikincisi, birincisindən daha təhlükəli, həm də miqyasına görə genişdir."
Azərbaycan xalqı 44 günlük haqq savaşında göstərdiyi birlik və mütəşəkkilliyi informasiya müharibəsində də davam etdirməlidir. Ölkəmizdə ən uğurlu sahələrdən biri də informasiya-kommunikasiya texnologiyalarııdır. Bu sahə üzrə yüksəkixtisaslı mütəxəssislər hazırlayan ali məktəblərimiz var.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən şərqdə ilk olaraq informasiyanı dünyaya doğru və tez çatdırmaq üçün AzərTac yaradıldı. Həmçinin də informasiyalı və dünyadan məlumatlı gənclərin yetişməsi üçün Bakı Dövlət Universiteti (BDU) təsis olundu. Müasir dövrümüzün informasiya əsri kimi xarakterizə edildiyini nəzərə alaraq, sonda Stas Yankovskiyin fikirlərini xatırlamaq yerinə düşür:
"Hər bir insan öz xoşbəxtliyinin proqramisti, başqasının isə xakeridir".
Əsgər İsmayılov,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
26-02-2023, 11:13
Xocalı soyqırımı
Günəş, necə yanırsan?!
Necə alovlanırsan?!
Yer, niyə dolanırsan?!
Dayanıb sükutla dur!
Dərk et bu fəlakəti.
Görünməz müsibətdir,
Xocalı müsibəti!
Yerdə qalsa belə qan,
Əl üzülər dünyadan.
Məğrurdur Azərbaycan!
Cəzasız qalmayacaq,
Törədən cinayəti!
Dəhşətlər dəhşətidir,
Xocalı müsibəti!
Hikmət ziya.
Azərbaycan torpağı öz zənginliyinə, mövqeyinə görə düşmənlərin məkrli planlarıyla üzləşib. Torpaqlar itirib, soyqırımlar, faciələr yaşayıb. O faciələrdə ailələr məhv olub, uşaqlar anasız, atasız, köksüz, ailəsiz qalıblar. Ana qucağından, ata sevgisindən məhrum qalaraq böyüyüblər. O qanlı, yaddaşdan silinməz günlərdən biri də fevralın 26-sı baş verən soyqırımı idi, Xocalı soyqırımı...
Xocalı faciəsi 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının iştirakı ilə Xocalı şəhərini işğal edərkən, etnik azərbaycanlılara qarşı baş vermiş soyqırımdır. Xocalı soyqırımında azı 3813 din əhali qətlə yetirilib. Onlardan 63 uşaq,106 qadın,70 qoca və qarı olmaqla, 613 nəfərinin meyiti tapılıb. Qalanlarından 1200 nəfəri bataqlıqda boğublar, 2000 nəfəri isə xocalı ətrafındatonqallarda yandırıblar. Onların yalnız ömürləri yox, arzuları, istəkləri, xəyalları da yarımçıq qaldı...
Neçə-neçə ailə tamamilə məhv edildi ki, bu da “soyqırımı”ifadəsinin açıq şəkildə nümunəsidir. 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirməklə, valideyn şəfqətinə və sevgisinə ac böyüyüblər. Bəlli olan məlumatlara görə 76-sı uşaq olmaqla, 487 nəfər yaralanıb,150 nəfər əsir götürülüb. 68 qadın və 26 uşağın isə taleyi hələ də məlum deyil.
Həmin soyqırımda hərbi jurnalist Çingiz Mustafayev Xocalı həqiqətlərini lentə almış və bütün dünyaya çatdırmağa vasitə olmuşdu. Bu gün Azərbaycan xalqı onu böyük ehtiramla yad edir.
Bu gün hər bir azərbaycanlı bu qanlı günü yada salaraq yaralarının bir də qanamasına icazə verirlər, icazə verirlər ki, gələcək nəsil bu günü unutmasın, unutdurmasın!
Lamiyə CƏNNƏTZADƏ
Bakı Dövlət Universiteti Jurnalistika fakültəsinin birinci kurs tələbəsi
17-02-2023, 07:33
Kədərə açılan səhər
Türkiyə. Tarix: 06.02.2023. Saat: 04:17-ni göstərir. Hər kəs illərdi onları
qoruyan evlərinin saniyələr sonra onlar üçün məzar olacağından xəbərsiz şirin
yuxuda idi. Ardından binaların yıxılmasıyla birlikdə dağıntılar altında qalan
insanların vahiməli səsləri şəhəri bürüdü. Sanki dünyada cəhənnəmi
yaşayırdılar. Bəzi şanslılar faciədən xilas olsa da, bir çox insan dağıntılar altında
həyatda qalmaq uğrunda mübarizə aparırdı. 1999-cı ildə İstanbulda baş verən
zəlzələdən daha dəhşətlisi, daha qanlısı yenidən daha baş verirdi.
Zəlzələ 17 şəhərdə: Gaziantep, Malatya, Batman, Bingöl, Elazığ, Kilis,
Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak, Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Adana, Osmaniyə,
Hatayda qeydə alındı. Silkələnmənin ən dəhşətli mənzərəsi isə 10 şəhərdə
Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa,
Adana, Osmaniyə və Kilisdə yaşandı.
Son məlumatlara görə 35.000-dən çox insan vəfat edib, 100 mindən çox
insan yaralanıb. Axtarış-xilas etmə işləri davam etdiyindən ölən və yaralıların
sayının artacağı istisna olunmur. Vəfat edənlərə Allahdan rəhmət, yaralılara şəfa
arzu edirik.
Bu faciədən sonra prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan ölkə üzrə 7 günlük
matəm elan etdi. Türkiyəyə yardım etmək üçün Azərbaycan başda olmaqla 40-
dan çox ölkə səfərbər oldu. Bu günə qədər Azərbaycanlı xilasedicilər dağıntılar
altından 51-dən çox insan xilas etdi. Azərbaycanda ölkə üzrə bütün musiqili şou
proqramlarının verilməsi dayandırıldı. Həm dövlət, həm də millət olaraq
sevincli, kədərili günümüzdə yanımızda olan qardaş Türkiyənin hər zaman
yanındayıq. Biz qəlbləri bir döyünən xalqıq.
Görkəmli şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin dediyi kimi:
Bir millətik, iki dövlət
Eyni arzu, eyni niyyət
Hər ikisi Cümhuriyyət
Azərbaycan-Türkiyə.
Qardaş Türkiyənin həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən hər zaman qeyd-
şərtsiz yanındayıq!
Zəlzələnin nə qədər böyük olduğunu vurğulamaq üçün xarici elm
adamlarından olan professor Carlo Doglioni- İtalya Milli geofizika və
Volkanoloji institutunun rəhbərinin dediklərinə nəzər yetirmək istəyirəm:
“2016-da İtalyada baş verən zəlzələyə görə 130 qat daha böyük bir enerji var.”
Tanrı Türkə yar olsun!
Haciyeva Aytac Sənan qızı
BDU jurnalistika fakültəsinin birinci kurs tələbəsi
11-02-2023, 23:34
Gələcəkdəki insan “insan” olmağa keçə biləcəkmi?
Posthümanizm və transhümanizm anlayışları eynidir? Bu iki ifadənin tez-tez bir-birinin əvəzinə işləndiyinə şahid oluram. Xırda nüans bu anlayışları bir-birindən fərqləndirir. Bu fərqlər nədir?
Posthümanizm “post”, yəni “sonra” mənasını verir. Bu post şəkilçisi postmodernizmi və postimpressionizmi ifadələrini xatırladır. Həm sonrası, həm də eyni zamanda mövcud olan böyük hekayənin sonuna gəlmişik. Gələcəyin sübhündəyik. Bu konsepsiyadan onun keçmişi də olduğunu deyə bilərik. Yəni keçmişdəki hadisə bəlli olmayan bir zamanda başlayıb, indi də davam edir və necə təkamül edəcəyini bilmirik. Bu zaman “post” şəkilçisi təsvir olunanda biz keçmişdən danışırıq. Transhümanizm “trans”, yəni “keçid”, “bir sərhədi keçmə” deməkdir. Bu səbəbdən transhümanizm daha məhdud anlayışı özündə əhatə edir. Posthümanizm transhümanizm anlayışını özünə birləşdirir. İnsanın “insan” olmağa keçməsi nə deməkdir? Bu suala transhümanizmdə cavab vermək mümkündür.
“İnsan” və “insanoğlu” ifadələrini sanki təbii və bədii bir fikir kimi görürük, amma arxeologiya bunu sübut edir ki, “insan” ifadəsi əsrin başlarında aktuallaşmışdır. Michel Faucaultun “Sözlər və əşyalar” kitabında insanın silinib gedəcəyi deyilmişdir. Həqiqətə baxdıqda kimdir bu insan? Bu “insan” anlayışı özünə nəyi daxil edəndə, nəyi özündən xaric edir? İnsan təkcə bioloji hadisə deyil, hətta bunun siyasi tərəfi də var. “Ağıllı primat”, yaxud “Homosapiens” bu ifadələr insan anlayışını tamamilə əhatə edirmi? Qulların cinsiyyətlər arası, irqlərarası, siniflər arası bərabərsizliyin hökm sürdüyü minlərlə il müddətindən danışırıqsa “insan”, “ağıllı primat”, yaxud “homosapiens” adlanması nə dərəcədə düzgündür?
Avropada və Amerikada irqi ayrıseçkiliyi diqqətə alsaq “insan” iki ayağı üstündə duran, məməli, ağıllı canlıdır. Yaxın keçmişdə 18-ci əsrdə “insan” anlayışı ağ dərili, qərbli, kişi adlanır. Bu “insan” təbiətə hökm etmək gücünə malikdir. Təbitə hökm etmək antroposantizm adlanır. Bu məsələnin mərkəzində posthümanizm və transhümanizm dayanır.
Posthümanizm tərkibində ən əsas iki ayaq olduğu düşündüyüm məsələ feminizm və ekologiya, daha doğrusu, antroposen məsələsi dayanır. Feminizm dedikdə bunu mütləq vurğulamalıyam. Feminizm təkcə qadın və kişinin sosial arenada bərabərsizliyindən, daha doğrusu, bütün ikili təzadlara əsaslanan ayrıseçkiliyə aid tənqid, reaksiya halına gəldi. Əvvəl təkcə qadın-kişi arasındakı sosial bərabərsizliyə dayanan problemlərin sonrasında bioloji cinsiyyətin, insan-heyvan, insan-robot arasındakı münasibətlər də münaqişələrə səbəb oldu. Feminizmin posthümanizm görüşünə töhfələri olmuşdur. İkilik məsələsinə baxsaq, bu məsələnin qərb fəlsəfəsinə kök saldığını əminlikdə deyə bilərik.
Yaxşı-pis, gözəl-çirkin, təbiət-mədəniyyət, ağıl-bədən, qadın-kişi, insan-heyvan, insan-robot kimi bir çox ikiliklər mövcuddur. Mütləq biri seçilməlidir. Posthümanizm bioloji, feminizm, sosializm, postmodernizm anlayışlarını özündə birləşdirir. Ursula Le Guinin “Qaranlığın sol əli” kitabında ilin müəyyən vaxtlarında cinsiyyət dəyişdirə bilən yadplanetli cəmiyyətdə hadisələr cərəyan edir. Bu şəraitdə həm qadın, həm də kişi olmaq hüququ mövcud idi. Amma hamının hər şey ola bilməsi özlüyündə heç bir şey olmamağını ifadə edirdi.
Donna Harawayin “A cyborg manifesto” kitabında insanın cyborga çevrilməsi göstərilir. Bu cyborg simvolu qadınlaşıbdır. Burada bioloji cəhətdən məsələyə baxılmır. Bir qadın dedikdə, Harawayın baxışından desək “Qadın əmək haqqı iqtisadıyyatı içində özünü müdafiəsiz vəziyyətdə görən işçilər də əslində qadınlaşıbdır. Yəni, qadın olaraq cyborgdur. Burada cyborg həm metafordur, həm də deyildir. Reallığın və xəyalın qarışığı kimidir. Hamının cyborga çevriləcək ifadəsi yanlış olmaz. Sübut: 1. Texnologiya ilə qurmuş olduğumuz münasibətlərdən həqiqətən insan və robotun fərqini müşahidə edirik.
Bəsit nümunə: Telefon dediyimiz cihaz bizim bir üzvümüz halına gəlib. Marksistin fəlsəfi “Kapitalizmi sonlandıracaq şeyin öz iç ziddiyyətləri olacaq”.
2. Posthümanizm anlayışının əsas dayağı antroposendir. İndiki yaşadığımız dövr 11.700 il əvvəl başlanan "Holocene" adlanır. Yeni mərhələnin adı “Antroposen” adlanır. Yunanca “antropos”, yəni “insan” deməkdir. Burada insanın mənfi yaxud müsbət formada yaşadığımız dövrü dəyişdirəcəyini ifadə edir. Keçmişdə insanlar həyatda qalmaq üçün qurub-quraşdırmışlar. Fəqət bu texniki əmək bu gün bir tərəfdən öz özünün məhvinə gətirib çıxarır. İnsanın mövcud olaraq özünü məhv etməsi təbii bir finaldır. Bəs bütün bu ikili qarışıqlıqları keçərək mərkəzləşən və hibridləşən növlər arasında yeni anlayış yaranacaqmı?
Ədəbiyyat: Donna Haraway “A Cyborg Manifesto”; Michel Faucault “Sözlər və Əşyalar”; Ursula Le Guin “Qaranlığın Sol Əli”
Samirə Kərimli,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
10-02-2023, 20:33
"Qəlbən birik, birlikdəyik – Türkiyəm!"
Sazaqlı 6 fevral günü. Qardaş Türkiyədə səhər saat 04:17-ni göstərir. Baş verən və ən az on əyalətə təsir edən 7,7 bal gücündə zəlzələ insanların yuxusuna haram qatır, canlar alır, minlərlə insan yaralanır, dağıntı altında qalır. Türkiyənin zəlzələ zonasında yerləşməsi bizə məşhur “coğrafiya kaderdir” cümləsini xatırladır.
Türkiyədə ən dağıdıcı zəlzələ 26-27dekabr 1939-cu ildə Ərzincanda 7,9 bal gücündə baş verib. 52 saniyə davam edən güclü titrəyişdən sonra 32,962 nəfər həyatını itirib, 100 minə yaxın insan yaralanıb. Zəlzələ nəticəsində 116,720 bina dağılıb. Dünyanın ən böyük zəlzələləri arasında sayılan bu zəlzələ Türkiyənin ən ciddi zəlzələ fəlakətlərindən biri kimi tarixə düşdü. Tarix sanki illər sonra təkrarlanır.
Müvəqqəti mövcud olmağımız və ölümü gözdən qaçırmağımız sövq-təbii haldır. Dünyaya gözümüzü açdığımız və özümüzü tanıdığımız vaxtdan bəri öləcəyimizi və ölümə yaxınlaşdığımızı bilirik. Türkiyədə baş verən fəlakət nəticəsində xalq ölümdən qorxur ya da narahatlıq hissi keçirdir? Əgər ölümdən qorxur və narahat oluruqsa, onda daha əvvəl dünyaya niyə gəlmədiyimiz üçün də eyni dərəcədə qorxaq?
Kainatın 13,7 milyard yaşı olduğunu və bizim təqribən 70 il yaşadığımızı nəzərə alsaq, texniki cəhətdən kainatın varlığı tarixində bütün həyatımız bir göz qırpımına bərabərdir. Freydin məşhur deyimi yadıma düşür, ”Mən mövcud olanda ölüm yoxdu, ölüm mövcud olanda mən yoxam”.
Türkiyə də indi tək maddi cəhətdən yox, mənəvi cəhətdən də böyük dəstəyə ehtiyac var. Qardaş ölkəmizdə yer göyə qalxdı. Dünya da ayağa qalxdı. Nəticədə 45 ölkənin Türkiyəyə dəstəyinə şahid olduq. Bundan sonra dünyanın heç bir yerində fəlakətin yaşanmamasını arzu edirik.
Samirə Kərimli
10-02-2023, 20:12
"Tanrı Türkü qorusun"
Hər birimiz saniyələr sonra başımıza hansı hadisənin gələcəyindən xəbərsizik, amma günlər, illər sonranın xəyalını qururuq elə onlar kimi – türkiyəli bacı-qardaşlarımız kimi. Kimisi sabahın, kimisi illər sonranın, kimisi də övladlarının gələcəyinin xəyalını qurmuşdur. Amma bir gündə dağıldı o xəyallar. Açdıqları səhər (açılmayan sabah) dəhşət dolu idi. Qardaş Türkiyədə baş verən zəlzələ nəticəsində minlərlə bina dağıldı, insanlar çarəsiz şəkildə dağıntıların altında qaldılar. Həmin saatdan axtarış-xilasetmə işlərinə başlanıldı. Biz də sevincli, kədərli günümüzdə yanımızda olan Türkiyənin acısına şərik olduq, xilasedicilərimiz zəlzələnin baş verdiyi bölgələrə yollandılar, ehtiyac olan yardımlar göndərildi və bu yardımlar davam edir. Yeraltı təkan nəticəsində yerin üstündə 9 mindən çox insan həlak oldu. Minlərlə insan yaralandı. Dağıntıların miqyası böyük olduğundan ölən və yaralıların sayının artacağı bildirilir.
Zəlzələdən geriyə ürək dağlayan görüntülər qaldı: yerlə yeksan olan şəhərlər, qollarına cansız körpəsini alan valideynlər, baş verənləri anlamayan körpələr, bir-birindən xəbərsiz olan insanlar, duallara sığınıb sevdiklərinin xilas olacağı ümidilə çarəsiz gözləyən insanlar...
Can qardaşımız Türkiyəyə baş sağlığı verib, ölənlərə rəhmət, yaralılara şəfa diləyirik. Dualarımızla, maddi, mənəvi dəstəyimizlə qardaşlarımızın yanındayıq. Müəllimimiz Cahangir Məmmədli demişkən "biz 95 milyonluq xalq bir ürəyik". Tanrı Türkü qorusun.
Asiman Hafizqızı
10-02-2023, 18:07
"Xoş günün kədərli sonu"
Gündüz hava soyuq idi. Anam yemək hazırlayırdı, balaca bacım oyuncaqları ilə oynayırdı. Atamın isə işdən gəlməyinə az qalmışdı. O, səhərə yaxın evdə olur. Nədənsə böyük bir sevinc və səbirsizliklə atamızın yolunu gözləyirdim. Mənə söz vermişdi. Gələndə uzun zamandı istədiyim iti gətirəcəkdir. Anam mətbəxdən mənə səsləndi. "Yəqin atam gəldi, ura!" deyib sevindim. Sonra isə anama səsləndim:
– Gəldim anacan!
– Canım oğlum, əynini qalın geyin. Get çörək al.
– Anacan, atamla danışdınmı, bu gün çox xoşbəxtəm axırki itim evə gələcək.
– Əlbəttə, danışmışam. Gecikmədən get, gəl. Əyinimi geyinib evdən çıxdım market evimizdən aşağı küçədə idi, getməmişdən qabaq blokumuzda yalqız qalan qoca nənə ilə baba vardı, onların da nəyəsə ehtiyacı varmı,- deyə qapılarını döydüm. Məni gülər üzlə qarşıladılar və çörək almağımı istədilər. Mağazadan çörəkləri alıb həmin qonşuya verdikdən sonra evə daxil oldum. Atam evdə idi. Həm də istədiyim iti gətirmişdi. Qaçaraq atamı öpdüm. Sonra itimi qucaqladım. Ağlı-qaralı, yumşaq tüklü it idi. Anam süfrəni hazırladı, hamı masa ətrafına keçdi. Anam məni səslədi, itimi də götürüb salona keçdim. Əyləşdim masaya, hər kəs sevincli idi, şənlənərək yemək yeyirdik. Birdən sanki göylərin yerə acığı tutdu. Hər tərəf çökdü. Bir an "Ana" deyə qışqıranda gözlərim yumuldu. Gözlərimi açdım ətraf qaranlıq, üstümdə ağır beton vardı, tərpənə bilmirəm, ağzı üstə idim. Anamı, atamı, bacımı və balaca itimi xatırladım. Getdikcə nəfəs almaq çətinləşirdi. Güclə tutunmağa çalışdım. Gözlərim yumuldu. Birdən "Allahım nolar yardım et. Ailəmə kömək ol" səsimə və kənardan eşitdiyim səslərə ayıldım. Qışqırmağa çalışdım torpaq ağzıma dolurdu, çox gücsüz idim, ağırlığın altda ürəyim partlayırdı. Səslər kəsildi, ağlamağa başladım, göz yaşlarım torpağa qarışıb palçıq oldu. Çox ac idim, palçığı yeməyə çalışdım. Gözlərim yenidən yumuldu. Bir müddət keçdikdən sonra yenidən ayaq səsləri eşidildi. Allaha dua etdim məni tapsınlar, gücüm çatan qədər qışqırdım.
Xilas olduğuma inanmırdım. Üzərimdəki betonu götürdülər, məni xilaskar əmilər yavaşca qucaqlarına aldılar. Torpağın altından çıxanda gözlərim qarşısında binalar yerlə-yeksan olmuşdu, ətraf dolu insan idi. Hər kəs bir yana qaçırdı. Məni təcili yardım maşınına apardılar. Anam, atam, bacım, itim orda idi. Yalvardım ki, onları da xilas etsinlər. Mən olan yerdə axtarış etdilər. Digər tərəfdən bir ana ilə uşaq çıxardılar. Ananın qucağında körpəsi can vermişdi. Nənə ilə baba da tapılmışdı, amma cansız bədənlərilə. Əlimi göyə açaraq dua etdim "Allahım, kömək ol ailəmə bina altda qalanlara heç nə olmasın".
Gözümü xəstəxanada açdım. Və öyrəndim ki, o evdən mənə bircə itim yadigar qalıb.
Südabə Məmmədova
26-01-2023, 23:59
Ömrünü ömrümüzə çıraq edən müəllimimiz
Professor Cahangir Məmmədlinin doğum gününə
Hər bir insanın həyat kitabında iz qoyan, mənəvi qələmi ilə onu şəxsiyyət kimi formalaşdıran və ən əsası da daşlı-kəsəkli ömür yolunda onu zülmətdən nura çıxaran müəllimi olur. Müəllimlik peşəsi nə qədər müqəddəs və ucadırsa, bu yolu öz şərəfi və ləyaqəti ilə keçən hər bir insan üçün bir o qədər məşəqqətlidir, təlatümlüdür...
Hər kəsin taleyində ona dərs deməklə yanaşı, həyat yolunu işıqlandıran müəlliminin özünəməxsus yeri və rolu var. Məhz bir çox tələbələrinin taleyinə Rəbbi tərəfindən yazılmış və şərəfli bir ömür sürərək bu adı daim uca tutan müəllimlərdən biri də Bakı Dövlət Universitetinin professoru, Azərbaycan mətbuat tarixi kafedrasının müdiri , jurnalistlərin sevimli müəllimi Cahangir Məmmədlidir.
BDU-nun jurnalistika fakültəsinə yenicə qəbul olunmuşdum. Bu ixtisası seçdiyim üçün içimdə bir tərəddüd vardı. Üstəlik də gizlin bir qorxu hissi. Birinci kursun artıq ilk günlərindən Cahangir müəllimi kafedra müdiri kimi tanıyır, mətbuatda işıq üzü görən məqalələrini araşdırıb oxuyurdum. Cahangir müəllimin qələmi mənə ədəbi-mədəni mühitdə işıqlı yol açdı. Mən bu yolda ilk kursun ikinci semestrindən artıq inamlı addımlarla irəliləməyə başladım. Cahangir müəllimin qələmindən axıb gələn hər bir söz xəzinəsindən mən də bəhrələndim. Ustadın ilkin olaraq tələbələrinə məsləhəti belə oldu: "İstər mətbuatda, istərsə də, televiziyada jurnalistin ən kəsərli silahı qələmidir. Hər şey sözdən başlayır".
Bəli, hər şey sözdən başlayır. Söz xəzinəsi bitib-tükənməyən xəzinədir. Ustadımız üçün hər tələbə yazılmamış bir hekayədir. Biz müəllimimizin qələmi ilə püxtələşir, elmə yiyələnirik... Cahangir müəllim daxilində işıq gördüyü tələbələrə xüsusi olaraq yanaşır, onlara yazı üsullarını ən incə detalları ilə öyrədirdi. Mən də özümü bu şanslı tələbələrdən hiss edirəm. Cahangir müəllim mənə yazmağı öyrətdi. Konfutsidən misal çəkərək deyirdi: "Biliyə gedən yolun sayı üçdür: təqlid ən asanı, təcrübə ən çətini, düşüncə isə ən şərəflisidir". Sonra da əlavə edirdi ki, "Çalışın təqliddən qaçın, özünüzün üslubu olsun".
Cahangir müəllim bizə illərlə qazandığı peşəkarlıq təcrübəsindən böyük səxavətlə pay verdi. Sağlam düşünməyi, öyrənərək anlamağı anlatdı. Buradaca Cahangir Məmmədlinin "Anlamaq dərdi"ni anlamaq dərdi" adlı essesinə tələbə Əsgər İsmayılovun "Anlamaq dərdini anlamaq səadətinə çevirən adam" başlığı ilə yazılmış nəzirəsindən bir hissəyə nəzər yetirək: "Cahangir müəllim leksikomunda "anlamaq" sözünü hər zaman tez-tez işlədir. O, mühazirələrində "Vətəni sevməyi anlamaq lazımdır", "Xalqın istiqlalının, müstəqilliyinin nə qədər qiymətli olduğunu anlamaq lazımdır", "Müstəqil ölkənin azad vətəndaşı olmağı anlamaq lazımdır" ifadələri bir tərəfdən Cahangir Məmmədlinin vətən sevdalısı olmağından irəli gəlirsə, digər tərəfdən zənnimcə, anlamaq sözü USTADI olmuş Şirməmməd Hüseynovdan xatirə qalıb. Çünki Şirməmməd müəllim anlamaq hissi ilə alışıb yanan, daxilində müstəqil Azərbaycanı sevə-sevə yaşadan böyük alim idi".
Müəllimimizin qayğısı hesabına jurnalistikanın nəzəri və praktiki tərəfini, janrlarını öyrəndik. Biz onun mühazirələrində müasir mətbuatın ən dolğun çalarlarını, klassika və müasirliyin vəhdətini, milli yazıçılarımızın yaradıcılığındakı incə çalarları öyrəndik... Ustadın hər söz-söhbəti bizdə həyata baxış tərzimizi genişləndirir və öz üslubumuzu formalaşdırırdı. Axı hər şey sözdən başlayır. Bəşər bina olan gündən söz öz sözünü demişdi. Onun publisistikasından bəhrələnən hər bir tələbənin öz üslubu formalaşdı.
Bu gün qələmi ilə mətbuatda iz qoymuş bir sıra publisistlər məhz Cahangir müəllimin ədəbi məktəbinin məzunudur. O, mehriban və qayğıkeş davranışı ilə rəhbərlik etdiyi kafedranın, jurnalistika fakültəsinin, eləcə də Bakı Dövlət Universitetinin sevgi və rəğbətini qazanıb.
Çağdaş Azərbaycan jurnalistikasının ağsaqqalı, elmimizin inkişafında mühüm xidmətləri olan sevimli müəllimimiz professor Cahangir Məmmədlini doğum günü münasibətilə ürəkdən təbrik edir, şərəfli ömür kitabının hər səhifəsinin uğurlu olmasını diləyirik.
Şəms HÜSEYNLİ
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!