Firudin Qəmbər Saleh -70

ŞAİR İLHAMINDA SÖZ TƏZƏLƏNİR

İllər öncə şair dostum Firudin Qəmbər Salehin yaradıçılığı haqqında yazmışdım: Sözün ecazkar qüvvəsilə şeirləşən duyğulardan hasil olan hər kitab bir ömrün salnaməsidir. Axı bir qəlbin odunda közərən misralar neçə-neçə oxucunu da isidirsə, bu ovqat şair yaşantısını yaşamaq və müvazi olaraq bu məqam bir ömrün salnaməsi deyilmi? Nə gözəl ki, bu fikir Firudin Qəmbərin “Könül sevgisiz keçinməz” kitabına da şamildir. İllər sonra fikrimin axarı olaraq yazıram: Ömrünün yetmişinci baharına 6 kitabla yetişən şair dostumun özü (bioqrafiya) də, sözü (poeziya) də qürur doğuran salnamədir...
Bioqarafiya o kəsin yaşantı məqamlarını yox, olsa-olsa rəqəmlərlə onun həyatından bəzi ştrixləri özündə əks etdirə bilir. Lakin bu cansız rəqəmlərin və xülasə-faktın arxasında böyük zəhmət və ömrün enişli-yoxuşlu yolları, bu yolların sevinc və kədəri durur. Bu fikir müstəvisində şairin 70 illik həyat yoluna “tərcümeyi-halın” gözü ilə nəzər salaq:
Firudin Qəmbər Saleh (Firudin İslam oğlu Qəmbərov) 1952-ci ildə Qərbi Azərbaycanda - Göyçə mahalının Basarkeçər rayonunun Aşağı Şorca kəndində dünyaya göz açıb.
Bakı Dövlət Universitetinin və Xalq Universitetinin (Azərbaycan KP MK yanında) məzunudur.
Ötən əsrin 70 - 80-ci illərində Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsində jurnalist kimi fəaliyyət göstərmişdir. Müxtəlif sahələrdə çalışmışdır.
“Bağışla, Vətən” (1999), “Könül sevgisiz keçinməz” (2007), “Nurlu kəlamlar "Şüarə" fəhmilə” (2009), “Allah, Allah... deyir ürək” (2012), “Vətəndə qaldı... Hayıf ... Duman keçəcək” (2016) və “Tövsiyələr, hədislər "Şüarə" fəhmilə” (2021) şeirlər kitablarının müəllifidir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (2006), Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (2003), ”Konstitusiya” qəzetinin Baş redaktorunun müavini, “Heyrət” ƏB-nin katibidir.
"Qızıl qələm", “Araz”, “İti qələm” və “Məslək” media mükafatları laureatıdır. Hərbi-vətənpərvərliklə bağlı uzunmüddətli və səmərəli xidmətlərinə görə Könüllü Hərbi Vətənpərvərlik Texnik İdman Cəmiyyəti Respublika Şurasının “Yubiley” medalı və MDB ölkələri MTİCİ Mərkəzi Şurasının fəxri diplomları ilə təltif edilmişdir. Prezident təqaüdçüsüdür (2022).
Gözəl şairliyi gözəl insanlığından doğan Firudin Qəmbər o qələm əhlindəndir ki, dili ilə qəlbi arasında məsafə yoxdur.
“Ötən gecə doğma kəndlərinə gedibmiş...Aşağı Şorca kəndinin bulaqlarından nə illah edibsə, içə bilməyib. Suya təşnə, dodaqları çat-çat ikən yuxudan ayılıb. Yuxusunu danışa-danışa yanıb-yaxılırdı şair dostum Firudin Qəmbər:
-İlahi, yuxuda da doğma kəndimizin suyundan heç olmasa bircə qurtum içə bilmədim...
Onun göz yaşları yanaqlarını islada-islada süzülüb getdikcə, anasından ayrı düşmüş məsum uşağa bənzəyirdi. Dostumun bu haləti məni də için-için göynətdi:
Yuxuna girəndə Aşağı Şorca,
Gəzmək istəyirsən kəndi doyunca...
Bağır çatladanda lal həyət-baca,
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!
Yox, qardaşım, yurddaşsız qəribsəyən o ağır elləri yuxularda deyil, nəfəs-nəfəsə, göz-gözə, üz-üzə gəzməliyik. Axı özün də köz-köz olan misralarla “Bağışla, Vətən” - demisən...Vətənsə bizi nə vaxt bağışlaya bilər? Vüsalına qovuşmaqla.
Həsrəti qəlbində göyərib bitən,
Yağı torpağında novrağı itən.
Göyçəyə üz tutdun: “Bağışla, Vətən”,
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!”
Bu yanğılı sətirlər müəllifi olduğum “Nisgil odu” (2005) adlı kitabdakı “Yurddaşsız yurd yeri - Aşağı Şorca” sərlövhəli yazıdan iqtibasdır. Firudin Qəmbərə ünvanlanan şerimdə yazıram:
Bizi qarı düşmən vurdu dişinə,
Düşdük zəmanənin hiylə-işinə.
Mat qaldın dünyanın kəc gərdişinə,
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!
Nisgilli şairin közə dönən xəyallarına qoşularaq gerçəkliyi haraylayıram:
Duyğulu-yanğılı söz çəmənzarı,
Şairin nisgilə sığal-tumarı.
Qiblən yönələndən yurduna sarı,
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!

Minillik ocaqlar heyhat sönübdür,
Şirin xatirələr közə dönübdür,
Bahar təravəti buza dönübdür,
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!

Qövr edən yaralar məlhəmə möhtac,
Neçə yurd yerimiz mərhəmə möhtac,
Vətənə dönməkdir - qəribə əlac...
Köksün körüklənir, Firudin Qəmbər!

Köksü körüklənən dərdmənd şair Firudin Qəmbərin şeirləri şairin qəlb aləminin büllurlaşan sevgi dolu söz çələngidir. Şairin düşüncələri sanki sökülən dan yerinin al şəfəqləridir, şeirlər isə bu şəfəqin nuruna boyanan füsunkar, təkrarsız bir mənzərə.
Öz qaynağını xalq yaradıcılığı çeşməsindən götürmüş, zaman və məkan etibarı ilə müxtəlif olan bu poetik örnəklər ilkin olaraq şairin doğulub boya-başa çatdığı ulu Göyçənin əsrarəngizliyindən boy göstərir. Həzin, kövrək qoşmaları, gəraylıları incə ruhun, səmimi hisslərin çalarlarını özündə ehtiva edir. Bu cəhət Firudin Qəmbər yaradıcılığının əsas leytmotividir.
Baxmaq - göz qaydası, savabdı əzəl,
Şair Firudinə şeirdi gözəl.
Gözəlin telində gəzdirəndə əl,
Şair ilhamında söz təzələnir.
Şair ürəyindən su içib süzülən bu misralar obrazlı təfəkkürün bədii lövhə əyaniliyidir. Onun fərdi, şəxsi duyğularının ülviləşən məqamlarındandır. İstər-istəməz şeirin ecaskar qanadları üzərində uçub düşünürsən: doğrudan da ilham pərisinin sığalında söz əbədi olduğu qədər də, daim təzə-tərdir.
Kitabdakı şeirlər F. Qəmbər Saleh yaradıcılığının bir rəngidir, sevgi lirikasıdır. Şeirlərin əksəriyyətində fikir yükü çoxtutumludur. Ən əsası odur ki, şeirlərdə pafosa, yersiz, təmtəraqlı ibarələrə rast gəlmirik.
F.Qəmbər Salehin fitrətindənki səmimiyyət hissi onun şeirlərinə də hopmuşdur. Şair insan qəlbinin dərinliklərinə baş vurub onun qaranlıq guşələrinə işıq salmağı bacarıbdır. Bu isə hər kəsə nəsib olmayan bir məqamdır. O, öz düşüncələri, psixologiyası, bədii təfəkkür tərzi etibarı ilə Azərbaycan həyatına, Azərbaycan ənənələrinə bağlıdır. Şeirlərinin birində deyir:
Həsrəti neçə il ələdik,
Ələdikcə sevdik, sevildik.
F. Qəmbər yaradıcılığında söz və onun məzmun dairəsi, leksik vahid olmaq etibarı ilə onun məna potensialı çeşidli çalarlarla müşayiət olunur.
Məlumdur ki, sözün siqləti onun mənası ilə ölçülür. Bu baxımdan şairin
Yazılmaz sevgi günaha,
Günahsız ola bilmərəm -
fikri maraqlı deyimdir.
Lirik şeirlərdə təkcə insan gözəlliyinin təsviri deyil, şairin bu gözəlliyə münasibəti, keçirdiyi hisslər, hə¬yəcanlar, duyduğu sevinc və kədər də öz əksini tapmışdır.
“Şahın şahı -məhəbbətdir”, - deyən şair həyatsevər və nikbindir. Mənəvi saflığın tərənnümçüsüdür. Sevgisiz keçin¬məyən könül sahibi sevgisində həssasdir, qədirbiləndir:
Bulud tək dolub - boşalsan,
Göyərib bitə bilmirəm.
Nə gözəl istək... Düşünürəm ki, F. Qəmbər Saleh belə gözəl istəkləri, poetik müjdələrinə ayna tutan şeirlər şair ilhamı ilə təzələnən söz çələngidir.
Firudinəm, qəlbi kövrək,
Ömür fani, sevgi görək.
Allah, Allah… deyir ürək,
Yaradanım, ovundur sən.-

Şairin bədii fakt kimi ortaya qoyulan əksər şeirləri söz-söz közərən ürək pıçıltıları, insanlığın sеvgi nəğmələridir; ürəkləri qarsan, könülləri dikəldən bədii fikrin poetik təqdimatı, nikbin ruhun poeziya təcəssümüdür.
İrfan şeirləri poetik örnəklər səciyyəsində ruhaniyyət mahiyyətinə rəğmən Firudin Qəmbər Salehin türk-islam aydını məqamını özündə ehtiva edir.
Məni yaradanın mən ki quluyam,
Adəmlə başlanan oğuz -uluyam,
Torpaqdan yarandım, Vətən oğluyam,
Vətəndə ölməyə saxlayıb Allah.
Yaradana könül bağlayan, haqqa doğru yol gedən şairin , irfan nurunda işıqlanan fikir və məfkurə dünyasının bütün çalarları və rəngləri “ Allahım , ağlımı Quranla , könlümü imanla inşa elə!” - üz tutmasından, duasından intişar edir.Necə deyərlər, bu ovqatın odu da var, suyu da var. Nə suyu dondurar, nə də odu yandırar... Şeir ocağının ğur işığında heyrətə gəlib düşünürsən: bu şeiriyyət ki məni arıtdı, məni durultdu, İlahi!...
Firudin Qəmbər Saleh “Allah, Allah... deyir ürək” kitabında ustad sənətkarlığını Xalq şairi Səməd Vurğunun "Hansı mövzuya əl atıram, hansı daşı qaldırıram altında Dədə Ələsgərdən bir nişanə görürəm", - deyə qürurla dəyərləndirdiyi aşıq poeziyasının sənət bürcü Aşıq Ələsgər Göyçəlinin “Baş endirir” şeirini epiqraf olaraq verməklə sözünün işığını daha da gur, sehrini daha da ovsunlu edir:
Ələstindən bəli deyən
Sübhaha baş endirir.
Məhəmmədə tabe olan
Qurana baş endirir.
Özü birdir, adı minbir...
Bax, budur Tanrıya sığınıb ozan-aşıq poeziyasından güc və işıq alan sözün sehri, qüdrəti.
Səsi-Sözü nə əzizdi,
Əzəldən pakdı, təmizdi,
Tanrımızdan nişan -izdi ...
Allah, Allah...deyir ürək!
F.Q.Salehin 6 kitabından beşinin redaktoruluğu, eləcə də iki kitabına “ön söz” (” Könül sevgisiz keçinməz “, “ Nurlu kəlamlar “ Şüəra “ fəhmilə “ ) yazmaq mənə nəsib olduğundan, onun yaradıcılığı ilə yaxından tanışam və necə deyərlər, şairin şeiriyyət rənginin hər çalarına demək olar ki, əhatəli bələdəm.
Şairin şeirlərində sərgilənən feyzi duymaq üçün gərəkdir ki, şeirlərin ideya-emosional yükünü özündə cəmləşdirən, istiqamətverici motivi-leytmotivi hikmət sanbal-siqləti dərin və hüdudsuz üfüq genişliyinə görə biləsən...
Firudin Qəmbər Salehin şeirlərində ifadə üsulu olaraq inversiya qabarıq olmaqla, bədii dili daha güclü və təsirli edir:
Var Rəsulum haqqa dayaq,
Haqdan gələn bir nur, çıraq.
İbadəti haqq yol sanaq,
Haqdan gələn haqqa dayaq.
“Haqdan gələn haqqa dayaq”- deyən şair yazır: “Nur içində nur olan Həzrəti Məhəmmədin (s.ə.s) mübarək ruhuna pənahlanaraq özümdə bir cəsarət tapıb, müqəddəsliyi qarşısında qəlbimdə dolub-daşan sevgimi poetik çalarlarla dilə gətirə bildiymdən Ulu Yaradanıma şükürlər və həmd olsun! ”
Biz də deyirik: Həmd olsun!
Dağına bax, düzünə bax,
Bu dünyanın üzünə bax,
İnsanların gözünə bax,
Səbəbkarı gəl, gör görüm...
“Ulu çağırış”dakı müqəddimə-bəndin ilk iki misrası nisgil və həsrətdən qaynaqlanırsa, digər iki misra isə dilək, ümid ünvanlıdır. Bu dilək isə müqəddəs kəlama - “Vətəni sevmək imandandır “ kəlamının ehtiva təməlinə dayaqlanır.
Soyumun, nəslimin pir olan yeri,
Doğulduğum ocaq, nur olan yeri,
Babamın əmanət, sirr olan yeri,
Yurd yerim Göyçəmdi, vətənim mənim,
Ruh yerim səndədi, vətənim mənim.
Heç də təsadüfi deyil ki, Firudin Qəmbər Saleh qutsal Kitabımız Qurani-Kərimə tapınaraq “Bilin ki, qəlblər yalnız Allahı zikr etməklə aram tapmışdır” (Rəd surəsi, 28) ayəsini şeirlərinin birində epiqraf olaraq vermişdir.
Şair “müəllifdən” şüküranlığında və diləyində yazır : “Uca Allah içimdə nurlaşan bu məhəbbət və sevgi çələngini yaratdığının bir zərrəcə qul borcu hesab edərsə, özümü rahat, xoşbəxt sanardım. İnşallah!”
Biz də qələm dostumuzun söz ovqatına qoşulur və İnşallah, deyirik.
Gecə-gündüz vurur ürək,
Neçə arzu, neçə dilək ...
Gah fərəhli, gah da göynək,
Allah, Allah... deyir ürək!
Tanrı sevgisinə bürünmüş qəlbdə işıq olar. İllah da Söz Adamı ola... İşığın gur olsun, “ŞAİR İLHAMINDA SÖZ TƏZƏLƏNİR” deyən şair Firudin Qəmbər Saleh!
Tapdıq ƏLİBƏYLİ,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,
Prezident təqaüdçüsü.