Miraslan BƏKİRLİ
yazıçı-yurnalist

HƏR ZİYALI BİR TARİXDİ
(Tapdıq Novruzov-“Yaşanmış ömür” kitabını vərəqləyərkən)
Ziyalıların bəziləri yaşayan tarixdi və çox təəssüflər olsun ki, sağ olanda onu dəyərincə qiymətləndirə bilmirik; bir də dünyadan köçmüş ziyalılarımız – tarixin, zamanın ozü onu “ələyindən” keçirəndən sonra kimliyini ortaya qoyur, ziyalılıq içində, əslində, kökündə, genində ziya olan və bu ziyanı milli mənlik üçün “xərcləyənlərdi”. Bu baxımdan ziyalılarılar və ziyalılıq nə yersiz təriflərlə, nə saxta diplom, nə də elmi ad almaqla olmur. “Yaşanmış ömür” kitabını vərəqlədikcə düşünürsən ki, canında aristokratlıq, yurd sevgisi olan insan bütün təpkiləri, qadağaları adlayıb istədiyini eliyə bilər, Tapdıq Həmid oğlu kimi...
Son vaxtlar tez-tez eşitdiyim bir xoşagəlməyən fikrin şahidi oluram: “Hərə özündən, öz dədəsindən bir kitab yazır”... Düşünürəm ki, öz kök-nəslini öyrənməyən, tanımayan nə özünə, nə özgəsinə qiymət verə bilməz. “Yeddi arxa dolananı (yeddi babasını) tanımayan əsilsiz olar”, – deyiblər. Sovet dönəmində də, car Rusiyası vaxtında da özümüzü öz kökümüzdən ayırmağa çalışdıqlarından nə babalarımızı, nə tariximizi öyrənməyə qoymadılar.
Hər ailə, hər nəsil özlüyündə millətin, dövlətin bir parçasıdı – fərdlərdən millət, dövlət yaranır və aryı-ayrı fərdlər insanlar belə dövlətin, millətin “sütunu” ola bilər. Bu baxımdan biz özümüzü, ata-babalarımızı öyrənmədən nə tariximizi öyrənə, nə də öyrədə bilərik... Bu yaxınlarda böyük hörmət və ehtiram göstərdiyim dəyərli ziyalılarımızdan, ağsaqqallarımızdan biri – Vahid Novruzov mənə bir kitab verdi. Kitabda ata yurdu Böyük Ayrım kəndinin fonunda, atası Tapdıq Novruzovun timsalında öz ellərinin, bölgələrinin məişəti, yaşantıları, tarixi gerçəkliklər baxımlı bir film kimi oxucunu yaxın keçmışə – babaların ayaqladığı izlərə aparır... Mərkəzdən aralı – “gözdən, könüldən uzaq” ellər-obalarda elə kişilər olub ki, yurda olan məhəbbətinin nurunda, işığında yaşadığı dövrdə elədikləri əslində gələcək nəslin nurlu sabaha gedən parlaq ulduzlu “karvan yolu”du.
Belə kənd ziyalılarından biri də Tapdıq əmi, Tapdıq kişi, Tapdıq müəllimdi. İnternetin olmadığı, get-gəlin çətin olduğu vaxtda öz ziyası, daxili milli potensialı ilə elinə, millətinə, sözün əsl mənasında, xidmət edənlərdən biri olub. Qərbi Azərbaycanın Böyük Ayrım elində torpağa bağlılığı, əsl müəllim fəaliyyəti, eldə barmaqla göstərilən el adamı, qayğıkeş ailə başçısı kimi ömür sürməyib, həm də kəndin, bölgənin siyasi, mənəvi həyatında ziyalı kimi, maarifçi kimi, jurnalist kimi yorulmadan fəaliyyət göstərib. İndı hər hansı bir məqaləni, yazını bir neçə dəqiqənin içində ünvanına çatdıra bilirsən – istər redaksiyaya, istərsə də oxuculara. Ucqar dağ kəndində, türk olduğuna görə bir az da diqqətdən kənarda qalan bir eldə insanların yaşam tərzini və fəaliyytlərini gündəmə gətirmək, “biz də varıq”ı öz ziyalı-müəllim fəhmi, fəaliiyəti ilə İrəvana, yeri gələndə Bakıya çatdıra bilən insan – gənc Tapdıq yorulmaq bilmədən müqəddəs baba ruhumuzu yaşadanlardan biri olub. İrəvanımızda əvvəl “Qızıl Şəfəq”, sonra “Sovet Ermənistanı” qəzetinin səhifələrində zamanın tələbinə uyğun problemləri çözüb mətbuat səhifələrinə çıxarmaq gənc Tapdığın o zamanın (indi min cür məlumat, informasiya var) əsil aydınlarından biri olmasına dəlalət edir. Dəfələrlə əlifbamızın dəyişdirilməsi, tariximizin saxtalaşdırılması, türklərin türk olduğuna görə dədə-baba yurdlarından dəfələrlə didərgin salınması, millətimizin adının belə dəyişdirilməsi kimi çox ağır təpkiləri yaşayan millətin belə nümayəndələrinin olması və onların həyat-fəaliyyətinin kitablada, filmlərdə təbliği, öyrənilməsi də tariximizin, ziyalılarımızın öyrənilməsi və təbliğidi. Tapdıq Novruzov kimi fədəkar insanların gördüyü işlərin kitab şəkilində təbliği milli məfkurəmizə hörmət və qayğı kimi qiymətləndirilməlidir. Bəli, Tapdıq Həmid oğlu kimi fədəkar bir ailə başçısının təlim-tərbiyə verib böyütdüyü övladlarının içindən sabah millətinə, dövlətinə sədaqətlə qulluq edən vətəndaşların yetişdirilməsi deməkdir və Tapdıq Həmid oğlunun ailəsində, şəcərəsində ziyalı, fədəkar insanlar yetişdi.
Dövlətin, dövlətçiliyin möhkəmlənməsində, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və inkişafında, təbliğində, dünyanın siyasi, iqtisadi, mədəni müstəvisində bizim də yerimizin olmasında, ata-babalarımızın əsrlərlə qoruyub saxladıqlarını yaşatmaq üçün hər kəndin, hər nəslin, hər insanın öz payı, öz töhvəsi var – kimin az, kimin çox. Belə baxanda, hər kök-nəsil, hər şəxs özlüyündə bir tarixdi və ümumi milli dəyərlər üçün heç nə eləməmiş olsa belə, nəsil artıqmaqla öz soyuna, millətinə xidmət etmiş olur və bu təbii bir harmoniyadır. Millətin nümayəndəsi adi bir insan da, ulduz kimi parlayanda o millətin nümayəndəsi kimi millətə xidməti onun harada yaşamağından, hansı işin qulpundan asılı olmayaraq içində milli qürur və yurd sevgisi varsa, əkinçi olsa belə, torpağa bir ovuc dən atmaqla öz tarixi missiyasını yerinə yetirir, öz bacardığı işi ilə nurlu sabaha öz töhvəsini verir – gənc Tapdıq, Tapdıq müəllim, ağsaqqal Tapdıq kişi kimi...
“Yaşanmış ömür” kitabını oxuduqca atamla eyni yaşda olan Tapdıq əminin kənddəki, bölgədəki aydınlardan olmasını elə atamla müqayisə etdim özlüyümdə. Atam orda yaşadığımız son vaxtlarda öz təkidli mübarizəsi ilə İrəvandan rəsmi şəkildə kənddə Novruz bayramının qeyd olunmasına icazə almışdı. Demək istəyirəm ki, atalarımızın, babalarımızın yaratdıqlarını, yaşam tərzlərini, həyat-fəaliiyətlərini öyrənmək, onlar haqda yazmaq tariximizi öyrənmək, tariximizi öyrətməkdi. Ata-babalarımızın, ana-nənələrimizin adi məişətindən, gördüyü işlərdən yazmağın özü adət-ənənələrimizin, milli mənliyimizin, məişət mədəniyyətimizin, mətbəximizin və. s. və i.a. gələcək nəsilə çatdırılması ilə yanaşı dünya mədəniyyətində bizim də yemizin olduğunu göstərən bir sübut, bir dəlildir. Həm də tarixin güzgüsüdür.
“Yaşanmış ömür” kitabının 111-ci səhifəsində “Pis işləyir” adlı kişik bir məqalədə hələ 1951-ci ildə türklərin yaşadığı Qaçağan kəndinin, şovinist ermənilərin diqqətdən kənarda saxladığını, “Alaverdi rayonunun Mədəni-maarif şöbəsinin müdiri Q.Antosyan bu klubun işi ilə ciddi məşğul olmalıdır”, – yazmaqla kəndin mədəni, mənəvi inkişafına mane olanları qorxmadan, cəsarətlə rəsmi təmbeh edir (o zaman partiya qəzetlərində çap olunan hər yazı rəsmi sənəd kimi qəbul olunurdu). Bu kişik məqalədə əslində o kənd haqqında geniş informasiyanı ehtiva edir – kənddə klubun və kitabxananın, 1500 nüsxə kitabın olması.
“Yaşanmış ömür” kitabındakı məqalələrdə, yazılarda ötən əsrin 30-40-cı illərindəki kəndlərimizin hələ dəyişdirilməmiş adları, Tapdıq Novruzovun məqalələrindəki informasiyalar tədqiqat obyekti kimi də maraqlıdır. Ona görə də Qərbi Azərbaycanla bağlı yazılan hər kitab, hər cümlə belə bu gün adi görünsə də sabah üçün qiymətli bir mənbə ola bilər. Bu kitab təkcə Novruzovlar ailəsinin arxivi, xatirə kitabı deyil, bu gün müvəqqəti də olsa, itirilən torpaqlarımızın səlnaməsinin, acılı-şirinli yaşam dastanının bir səhifəsidir. Burda Tapdıq əminin iki yarpaq şeiri də yer alıb və ikisi də yer-yurd sevgisindən qaynaqlanandı – biri doğma kəndinə, biri də qopqoca Ləlvərə həsr olunub.
Tapdıq Novruzov köçkünlükdən sonra – yaşının ahıl çağında da maarifpərvər əməllərini, Qərbi Azərbaycanda yaşayan insanlara qarşı haqsızlıqlardan yazmaqla öz jurnalist fəaliyyətini davam etdirib. Qərbi Azərbaycanda məktəblərimizin inkişaf tarixindən (“Azərbaycan məktəbi” jurnalında), ata-baba yurdlarımızda başımıza gətirilən müsibət və haqsızlıqları (“Respublika” qəzetində) gündəmə gətirməyə çalışıb. Bəli, hər ziyalı, mənsub olduğu millətin sabahı naminə “külünc çalan” insan bizim milli tariximizin bir parçasıdır və biz ona qiymət verməyi bacarmalıyıq. Sağ olanda dəstəkləməli, yeri gələndə kömək etməli, dünyasını dəyişəndə isə hörmətlə xatırlamalı və millət üçün, dövlət üçün elədiklərini təbliğ etməliyik ki, yeni nəsillər işıqlı sabaha gedən yolda büdrəməsinlər.

Aysel Aslanova,
Bakı Dövlət Universitetinin
Jurnalistika fakültəsinin II kurs tələbəsi

Dostluq- inam, sədaqət və sevgi

Telefonu hələ də əlimdə tutmuşdum. Göndər düyməsini basandan sonra sanki zaman dayanmışdı. Cavab gələcəkdimi? Gözləmək çətin idi, amma başqa yolum da yox idi. Dostluq mənim üçün sadəcə bir söz deyildi. O, inam, sədaqət və sevgi demək idi. Mən səhv etmişdim, bəlkə də bilmədən incitmişdim. Amma bilirdim ki, dostluq qırılmazdı, əgər həqiqətən dəyərlidirsə, sınaqlardan keçib daha da möhkəmlənərdi. Əgər bu şeir onu hiss etdirməyə kifayət etməsəydi, yenə də səylə çalışacaqdım. Çünki mən bu dostluğu itirmək istəmirdim. Qürur, inciklik, keçmiş səhvlər – bunlar məni dayandıra bilməzdi. Mən dostumu sevirdim. Barışıb-barışmayacağımızı bilmirdim, amma bir şeyi dəqiq bilirdim: O, ehtiyacı olduğunu desəydi, tək çağırışı ilə yanında olardım. Və əgər o da bir gün bu dostluğun qiymətini hiss edərsə, mən hələ də buradayam…
Sevgi qarşılıq ummaz, gözlənti tanımaz. Həqiqi sevgi bəzən bir insanın xoşbəxtliyini öz xoşbəxtliyindən üstün tutmaqdır. Dostluqlar da belədir-bəzən kimsə uğur qazananda, biz ona təkcə dəstək olmaqla kifayətlənmirik sanki o uğurun bir parçası oluruq. O insanın yüksəlişi bizim də ruhumuzu ucaldır, özümüz qazanmışıq kimi sevinirik. Bu duyğudur saf, təmiz və təmənnasızdır.
Mən dostumun uğurunu elə öz uğurum bilirəm. Onun qələbəsi məni qürurlandırdı, sevincini hisslərimdə yaşatdı. Mən də ona ən dəyərli mənəvi hədiyyəmi – sözlərimi, misralarımı bəxş etmək istədim. Çünki bəzən sözlər ən gözəl hədiyyə olur.
Bu hisslərlə doğan misralar da bir dostun uğuruna olan sevginin səsi olsun...
Bəzən sözlər duyğularımızı tam ifadə edə bilmir, amma şeirlər qəlbimizin dərinliklərindən süzülən ən saf hisslərin aynası olur. Bu şeirlər də elə həmin hisslərin nəticəsidir—səmimi, dərin və içdən gələn. Onu mənim üçün çox dəyərli olan, qəlbimdə xüsusi yeri olan Şəfəq üçün yazmışam.
O, təkcə bir blogger deyil, mənim ailəmdən biri, ən doğmalarımdan biridir. Bu misralar onun üçün, onun gözəlliyinə, mehribanlığına və qəlbinin işığına həsr olunub.



Təmənnasız duyğum

Sənin gözlərin bir ulduzlu gecə,
Qara, parlaq, bir dünya öz içində.
Vardır hər baxışında bir bilməcə,
Qəlbim də, dünyam da sən, sən biçimdə.

Sənin gülüşlərin sanki mələkdən,
Dünyamı işıqlandırar bir səslə.
Səndən özgə nə istərəm fələkdən,
Nə zövqü, gülüm səndən ayrı kəslə.

Ürəyin səmimiyyətdən, saf, təmiz,
Hər jestin könüldə əmin, amanlıq.
O gözəl gözlərindi dərin dəniz,
Anlayışın içimdə min rahatlıq.

Sözünlə dünyamı bəzə istərəm,
Gülüşün qəlbimdə bir ümid olsun.
Gözlərimdə bir ömür qal istərəm,
Həyatımın hər küncü sənlə dolsun.

Sən həm incə, həm də güclü çiçəksən,
Ətrin məst edibdi dünya, cahanı.
Sən bu dünyaya ən gözəl bəzəksən,
Varmı səndən gözəl hardadı, hanı?

Varlığın könlümə gözəl hədiyyə,
Möhtəşəm səsindi ömrümə hüzur.
Hər uğurun mənə özəl hədiyyə,
Hamısı dünyama ən qəşəng qürur.

Hər sənə baxanda qəlbim açılır,
Dərdlər unudulur üzünü görcək.
Gülüşünlə sanki günəş oyanır,
Ən gözəl duyğuyla bürünür ürək.

Qəlbinlə gözəlsən, ruhunla dünya,
Sən mənim canımda bir ayrı cansan.
Özün tər bənövşə, varlığın röya,
Nə yaxşı ki, mənim ömrümdə varsan.

Bahar çiçəyi

Sənin gözəlliyin, bahar səhəri,
Könlümə işıq saçan günəş kimi,
Gözlərin dərin bir dəniz səfəri,
Baxışın sevgi yayan işıq kimi.

Ürəyin, mələkdən alınıb, sanki,
Cəm olub içində bütün gözəllik.
Dərdlər unudulur yanında bil ki,
Kimsədə varmı belə özəllik?

Şirinsən, həyatın ən dadlı yanı,
Xarakterin güc, inam sığınağı.
Varlığın həyatın ən qəşəng anı,
Səndədi ən gözəl güvən qaynağı.

Hər bahar çiçəyi səni xatırlar,
Hər ulduzun işığında sən varsan.
Sevgin günəştək içimdə doğular,
Hər sevgi dolu misrada sən varsan.

Sənə baxdıqda ürək dinclik tapır,
Sevincin içimdə bir ocaq qalar.
Gözəl sevgin qəlbimdə məskən salır,
Sözlərin ömrümdə bir işıq olar.

Bu şeirim sənə dinlə, gözəlim,
Hər biri sevgimdən doğulan saf söz.
Sən olmasan dünya yalqız, gözəlim,
Həyatımız sənsiz külə dönmüş köz.


Sən ömrümün tək cənnətisən

Ummadığım bir anda gəldin ömrümə,
İşıqtək nur saçdın kövrək qəlbimə,
Sevgi toxumların əkdin könlümə,
Sən mənim ömrümün tək cənnətisən.

Baxışın olub dərdimin dərmanı,
Hər dediyin söz eşqimin fərmanı,
Ürəyindir sevgimin tək ünvanı,
Sən mənim ömrümün tək cənnətisən.


Üzümdəki gülüşün sən səbəbi,
Parçalanmış könlümün tək məlhəmi,
Gülüşün dəli edibdi bil məni,
Sən mənim ömrümün tək cənnətisən.

Qəlbimin aynası gülən gözlərin,
Yarama dəvadır məlhəm sözlərin,
Mənçün ən gözəl qoxudu tellərin,
Sən mənim ömrümün tək cənnətisən.

Aşiqəm təpədən dırnağınadək,
Varmı Yer üzündə gözəl sənintək?
Kim deyər gözə görünməzdir cənnət?
Sən mənim gördüyüm ilk cənnətimsən.

Yağış

Ölsəm dizinə döyüb ağlama sən,
Məni bu hallara bil, özün saldın.
Mən üçün yalandan yas saxlama sən,
Quru canım vardı onu da aldın.

Göz yaşın boşuna gəl axıtma sən,
Sübhədək ağlasan yenə yetərsiz.
Mənə etdiklərinə nəzər sal sən,
Gör ömrün keçirmi qəmsiz, kədərsiz?

Bax, bulud da dözmür göz yaşlarıma,
Şimşəklə birlikdə yağış yağdırır.
Aciz baxırsan məzar daşıma,
Sözlərimi sənə şimşək çatdırır.

Hər şimşək çaxınca əllərin əsir,
Qorxudan bilmirsən nə eyləyəsən.
Soyuq bədənini şaxtatək kəsir,
Utancdan tutulub dilin deyəsən.

Yağan yağış deyil qarğışlarımdır,
Səndən heyfimi çıxacaq mənim.
Səni bu cür üzən baxışlarımdır?
O da qisasımı alacaq mənim.

Yuxuların qonağı

Azərbaycanımın dəyərli oxucuları!
Uzun ayrılıqdan sonra sizin görüşünüzə “Öncə VƏTƏN” layihəsiylə gəldim.
Bu layihəyə Türkiyə mətbuatında Azərbaycan şəhidlərimizin tanıdılması ilə start verilib. Azərbaycan mətbuatında da Türkiyənin şəhid övaldlarının yarımçıq qalan həyat hekayələri ilə sizləri tanış etmək, onları daha yaxından tanıtmaq istəyirəm.
ŞƏHİDLİK-ucadan uca bir zirvədir.
ŞƏHİDLİK- o zirvəni fəth edənlərin yuksək məqamıdır.
ŞƏHİDLİK- Vətən torpağının ağuşunda əbədi yuxuya dalmaqdır.
ŞƏHİDLİK-Cənnət çiçəkləriylə bəzənmiş bir məkana sahib olmaqdır.
Bütün bu saydıqlarıma sahib olan, “Öncə VƏTƏN”in Azərbaycanda ilk qəhrəmanı Siirt şəhidi Əmrə Kaan Arlıdır. Hər şəhidin yarımçıq qalan çox maraqlı həyat hekayəsi var. Hər hekayə onları daha yaxından tanımağımıza vəsilə olur. Bu hekayələr nə qədər maraqlı olsa da, bir o qədər insanın ürəyini paramparça edir. 22 yaşlı Əmrənin də həyat hekayəsi çox maraqlıdır.
Əmrənin atası Şaban bəy səhiyyə işçisi olub, hazırda təqaüdçüdür.
Əmrə şəhid olduqdan sonra Türkiyə Müharibə Əlilləri, Şəhidlər, Dul və Yetimlər Dərnəyinin Kocaeli şöbəsinin rəhbəri kimi fəaliyyət göstərir. Anası Əminə xanım tibb bacısı olaraq çalışıb, indi təqaüddədir. Əmrənin ailəsi və dostlarıyla görüşdükdən sonra şəhidlərimizin şəhid olacaqlarını öncədən hiss etdiklərinə bir daha əmin oldum.
Həmin il qış İzmitdə çox soyuq keçirdi. Ana balkondan çölə baxır, içi yana-yana “ biz burda, rahat həyatda bu soyuğa dözə bilmirik. Mənim övladım torpağın altında bu şaxtaya necə dözür” deyə düşünürdü. Əmrəyə həmişə “çox istəyirəm sən Kəbə imamı olasan, mən də sənə baxım qürur duyum” deyirdi.
Şəhadətindən sonra Əmrə bir qadının yuxusuna girir. Ona deyir ki, “anam mənim Kəbə imamı olmağımı istəyirdi. Ona deyin ki, mən burda hər gün Kəbə imamları ilə söhbət edirəm. Nə soyuq hiss edirəm, nə də üşüyürəm. Anama deyin, ¬¬mənə görə narahat olmasın.”
Əmrə heyvanları çox sevirdi. Valideynləri evdə it, pişik, göyərçin saxlayırdılar Əmrə sevir deyə. Əmrə məhəllədə kimin nə ehtiyacı olardısa, köməyə qaçardı. Çətinə düşənə həmişə yardım etməyə çalışardı. Onu hər yay məscidə göndərirdilər ki, müsəlman övladı olaraq dinini öyrənsin. Valideynləri çalışdıqları üçün onu nəzarətdə saxlaya bilmirdilər. İbtidai sinif dönəmində iki-üç duadan başqa bir şey öyrənməmişdi. Amma Quran kursuna getdikdən sonra Quran-i Kərimi də öyrənir, hətta başqalarına da Quran oxumaği öyrədir.
Əmrə şəhid olduqdan sonra onun üçün Quran oxunan günlərdə onlara bir yerimə əngəlli gənc gəlir. Nə Şaban bəy, nə də Əminə xanım onu tanımırlar. Çox canfəşanlıqla nələrsə etməyə çalışır. Gah yemək paylayır, gah da ehtiyac olan işləri görməyə çalışır. Bir gün Şaban bəy, Əminə xanımdan bu gəncin kim olduğunu soruşur. Əminə xanım da tanımadığını söyləyir və həmin gəncdən Əmrəni hardan tanıdığını soruşmağa qərar verirlər.
- “Əmrə Quran kursunda müəllimim olub. Müqəddəs kitabı mənə Əmrə qardaşım öyrədib. Mən başqa heç kimdən Quran-i Kərimi öyrənə bilmirdim. Əmrə mənə çox yardımçı olub.”
Beləliklə, Mustafa adlı bu gəncin Əmrənin tələbəsi olduğunu öyrənirlər.
Əmrə anasına çox bağlı olub. Anası onunla, o anasıyla nəfəs alıb. Bu sevgiyə ətrafdakılar Əminə xanım sonbeşik övladları Hilalı dünyaya gətirərkən bir daha əmin olublar.
Belə ki, Əminə xanım əməliyyatdan çıxana qədər, Əmrə bacısına sarı baxmayıb, qucağına da almayıb. Deyib ki, anam əməliyyatdan sağ-salamat çıxana qədər, körpəni qucağıma almaram. Sonralar Əminə xanımın iş yoldaşları Əmrənin ona necə bağlı olduqlarına şahid olduqlarını bildirirlər.
Əmrə hərbi xidmətə getmədən öncə, bir gün atasına polis olmaq arzusunda olduğunu bildirir. Sonra da təhsilini donduraraq hərbi xidmətə getmək üçün müraciət edir. Atası nədən belə etdiyini soruşanda Əmrə cavab verir:
“Atacan, mənim günahım çoxdur. Mən əsgərliyə şəhid olmaq üçün gedirəm. Şəhid olacağam, sizi də, özümü də bu günahdan qurtaracağam” deyir.
Atası onun bu cavabından əsəbləşir. Deyir ki, ay oğul, sənin yaşın nə, başın nə? Sənin nə günahın ola bilər ki? Həddi buluğa hələ təzə girmisən.Nə etmisən ki? Pis hərəkətlər aludəçisi deyilsən, oğurluq etməmisən, kimsəyə pisliyin keçməyib. Günahın ola bilər ki, sənin? Əmrə isə “ yox, ata, yox, mən şəhid olacağam. Ona görə də, jandarmada komando kimi dağlarda, dərələrdə düşmənlə mücadilə edəcəyəm.” deyə cavab verir.
İmkan olduqca anasıyla, atasıyla əlaqə saxlayır. Hər dəfə də “ana narahat olma, ana burda heç bir problemim yoxdur” deyir. Anası dərd çəkməsin deyə, ona yalan söylərdi Əmrə. Şirin yalan idi onun yalanları. Lakin orda Əmrənin dediyi kimi hər şey yolunda getmirdi. Hər günü düşmən gülləsi altında keçirdi.
Əmrə əsgər gedərkən, başqalarından fərqli olaraq nə əllərinə, ayaqlarına xına yaxılır, nə də musiqiçilər dəvət olunur. Onun üçün məsciddə Quran oxunma mərasimi keçirilir. Ehsan çörəkləri ətrafa paylanırkən, yaşlı bir kişi Əmrənin dostundan “oğlum, şəhidinizmi var?” deyə soruşur. Dostu isə “xeyir, əmi, Əmrə hələ əsgər gedəcək.”deyərək kişiyə cavab verir.
Bunu Əmrə şəhid olduqdan sonra dostu anasıgilə deyir. Oğlu əsgər getmədən dörd-beş ay öncə ananın ürəyini qəribə bir sıxıntı sarır. Heç yerdə qərar tuta bilmir. Sanki bütün bədəni atəşə bürünür, yanır.
Əmrə məzuniyyətə gəldiyində evdəkilərin “orda vəziyyət necədir?” sualına “yaxşıyıq, salamatçılıqdı” deyə cavab verir, bu mövzuda təkrar söhbət açılmaması üçün tez-tez başqa söhbətə keçir. Bir dostu var, Əmrədən iki yaş böyükdür. Ona danışırmış dağdakı vəziyyəti.
“Mən atama orayla bağlı heç nə demirəm. İstəmirəm burda məndən narahat qalsınlar. Bizim vəziyyətimiz orda heç ürəkaçan deyil. Mən orda pulemyotçuyam. Çox qəribə bir silahdır. 250 metrlik hədəfi 25 metrə çəkir. Mənə yandan, sağdan, soldan, arxadan kimsə bir şey edə bilməz. Siçan kimi, onları qovuram. Amma aşağıdan, yamacdan atəş açarlarsa, onda özümü qoruya bilmərəm” deyə dostuyla bölüşür.
Əmrə düşmənin niyyətini bu sözləri söylərkən, sanki öncədən hiss edir.
Xain düşmənin basqını da dağın yamacından olur. Saat 14:10 radələrində Siirt Pervari yolunun təhlükəsiyliyi üçün vəzifələndirilən hərbiçilərimizin keçəcəkləri yola bölücü terror mənsubları tərəfindən öncədən əldə düzəldilmiş partalyıcı döşəyirlər. Hərbi maşınla yoldan keçən 8 əsgər və zabit şəhid olur. Şəhid olduğu ilk gündən iyirminci günədək ailəsinin tanımadığı insanların yuxusuna girir.
“Əmrə mənim yuxuma gəldi, mən onu bu dünyada heç tanımıram. Yuxuma gəldi, bunu dedi, Sizin övladınız şəhiddir” deyə o insanlar gördükləri yuxuları şəhidimizin ata-anasına danışırlar. Şaban bəyin, onunla bağlı unuda bilməyəcəyi iki yuxusu var. Əmrə Konyaya heç getməmişdi. Atası isə onu yuxusunda Mövlanənin türbəsinin önündə görür. Xanımına deyir ki, mən Konyaya gedirəm. O da “mən də gəlirəm” deyir və birlikdə yola hazırlaşırlar.
Cümə sabahı səhər saat 08.00-da evdən çıxaraq sürət qatarı ilə yola düşürlər. Cümə namazını orda qılırlar. Yenikənd səmtində Əli adlı əqli qüsurlu bir insan varmış. Əmrə ona da çox kömək edərmiş.
Ailəsinin tanımadığı, adını bilmədiyi çox insan var ki, Əmrənin şəhadətindən sonra onlara yardım etdiyindən xəbərləri olur. Əmrə şəhid olduqdan sonra da fərqli çox şeylərə vəsilə olur.
Əmrə şəhid olduqdan bir həftə sonra Yaşılova Quran kursundan bir müəllimə Əminə xanıma zəng vurur.
“Əminə bacım, sizi Asiyə adlı bir xanımla tanış etmək istəyirəm. Sizə gələ bilərikmi”-deyə soruşur.
“Əlbəttə, qapımız hər kəsə açıqdır, gəlin”deyir.
Gələn otuz dörd yaşında xərçəng xəstəsi olan bir qadın olur.
Əmrə şəhid olduğu gün onun yuxusuna girir, ona deyir ki, “bizim evin ünvanı budur. Anamın adı Əminə, atamın adı Şabandır. Mən şəhid olacağam. Anama deyin, üzülməsin, ağlamasın. Mən şəhadət şərbətini Peyğəmbər əfəndimizin əlindən içdim.”
Başqa bir yuxu isə Aynur adlı bir qızla bağlıdır. Həmin gün evdə oturduqları vaxt, qapının zəngi çalınır. Açdıqlarında qarşıda bir qızın dayandığını görürlər.
“Xala, məni yanlış anlamayın. Adım Aynurdur. Mən sizin oğlunuzu yuxularımda görürəm. Hər gecə görürəm. Quran oxutdum, sədəqə payladım, amma yenə də gəlir, və hər dəfə də, get mənim anamı ziyarət et, deyir” deyə qızcığaz kövrələrək anladır. Aynur onlara gəldikdən sonra, Əmrə bir də onun yuxusuna girmir.
Əmrə şəhid olduğunda Əminə ana dörd ilə yaxın bir müddət ərzində mətbəxin balkonuna çıxmır. Hər gün zibilləri Əmrəyə verər, özü də arxasından balkona çıxıb, gözlərdi. Zibil qutusu olan tərəf də balkonlarından görünərdi. O anları xatırlamaq çox ağır olduğu üçün, balkona çıxmaqdan vaz keçərdi.
“Nə edirsən et, amma bir yanın əksik. Dostları evlənir, bizi dəvət edirlər. “Ana, gəl, nə olur” deyirlər. Bizi çox sevdikləri üçün yanlarında olmamızı istədiklərini bilirik, amma mənim orda nələr çəkəcəyimi onlar bilmirlər.
Evlənməkdən söz düşərkən, Əmrə mənə deyərdi ki, sənin seçib, bəyəndiyin qızla evlənəcəyəm. Atasına da demişdi ki, mənim üçün elçiliyə Davud əmi gedəcək. Davud qardaş da, bizim qohumumuzdu. Bilirsiniz, insanın mənəviyyatı kor olarsa, bütün bu acılara dözmək çox çətin olar. Bilirik Allahdan gəlmişik, Allaha da dönəcəyik. Rəbbim vermişdi, Rəbbim də aldı. Allah geridə qalan övladlarımıza sağlam, xoşbəxt həyat nəsib etsin. Onların günahı yoxdur ki...”-deyir ana.
Əmrə uşaqlıqdan çox hərəkətli imiş. Yatmağı sevməzmiş. Gah anasının ayaqları üstdə, gah beşikdə tərpədərmişlər. Layla, mahnı dinləyərək yatmağı da sevməzmiş. O vaxtlar televizorda bir cizgi filmi vardı “Toplu”, onu izləyərək yatarmış. Çox mülayim, səmimi, dost, yoldaş üçün canından keçməyə hazır olan bir gənc olub.
Əlif Əmrədən dörd yaş kiçik bacısıdır. Əmrənin böyük qardaş olaraq cox diqqətli, cox səmimi bir insan olduğunu deyir. Yaş fərqləri olduğu üçün, onunla daha yaxın sirdaş, dost ola bilmədiklərinə heyfslənir. Amma o, hər addımda özünün ağır təbiəti ilə, bacısının nəzərində bir dost obrazı yaratdığından xəbərsiz olur. Hər il yay aylarında ata yurdları Samsuna gedər, dənizi çox sevirdilər.
Əlif də, kiçik bacıları Hilal da günəşdə çox tez yanarmışlar. Əmrə isə heç yanmazmış. Qızlar canlarının ağrısından ağlar, Əmrə də o dəqiqə həkimliyə başlardı. Yanan yerlərə krem çəkər, sərinləsin deyə yanmış yerləri yelpikləyərdi.
Əmrənin qəribə bir özəlliyi olub. Məsələn, evdən səhər çıxar, axşam gələrdi. Demək olar ki, çox az vaxt olardı ki, gün ərzində evdə olsun. Buna rəğmən ailədə kimin nəyə üzülə biləcəyini, nəyə sevinə biləcəyini, kimin nəyə sərt reaksiya verəcəyini gözəl bilirdi. Çox vaxt onun bu xasiyyətinə ailə üzvləri məətəl qalırdılar.
“Əmrənin şəhid olma xəbərini aldığım gün, həyatımın bitdiyi gün olaraq xatirimdə qaldı. Xəbəri sosial mediada gördüm, təsadüfən. Anam da qonşuda idi. Anama zəng çaldım ki, evə gəlsin. Anam gəldi. Az keçmədi ki, atam da gəldi. Yay olduğu üçün pəncərələr açıq idi. Birdən aşağıdan səslər gəlməyə başladı. Başımı pəncərədən çölə çıxarmağımla evimizin qarşısında təcili yardım, polis, əsgər, jandarma maşınlarını gördüm. Qapının zəngi çalındı. Qapını atam açdı...
O an dünya sanki başıma uçdu. Abimin, Əmrəmin şəhid olduğu xəbərini gətirmişdilər.
Bəzən düşünürəm ki, belə ölüm hər kəsə nəsib olmur. Allah uzaq etsin, başqa bir hadisə zamanı həyatını itirsəydi, o acı bizə nələr yaşadardı, kim bilir.
Kaşki yaşasaydı. Kaşki onun toyunu görsəydik. Onunla qürur duyuram, bəli. Bu qürurun içərisində isə qardaş həsrəti, qardaş nisgili gizlənir.”-deyir Əlif.
Evin sonbeşiyi Hilalın isə qardaşı ilə bağlı xatirəsi azdır. O, qardaşını yaraşıqlı, ürəyi yumşaq bir insan kimi xatırlayır. Əmrənin onun üçün qürur qaynağı olduğunu vurğulayır. Əmrənin divanda uzandığından, onun da qardaşının sağında, solunda fırlandığından, bəzən orda yatdığını, özünün isə onun yanında oturub film izlədiyini, sonra o da qardaşının ona qoşulduğunu gülümsəyərək anladır. Onunla keçirəcəyi daha çox günləri, eləcə də, indi onunla bağlı daha çox danışa biləcəyi xatirələrinin olmamasına heyfslənir Hilal.
Əmrənin cənazəsi gələn gün Şaban bəy çox narahat olur. Deyir ki, içimdə sanki bir ocaq qalamışdılar.Tələsik evə gəlir.
Evdəkilərin halından şübhələnir. Zəngi çalınan qapını, özü açır. Qapıda dayanan yüksək rütbəli zabitlərdən biri “ Abi, başımız sağ olsun, qardaşımızı itirdik” deyir. O, isə cavabında “İlla lillahi inna ileyhi raciun” deyə cavab verir.
Onun bu cavabını eşidən zabit qəribə baxışlarla üzünə baxır. Onlara oturmaq üçün yer göstərir.
“O an mənim belim qırıldı, dünyam dağıldı. Artıq doqquz ildir, üzüm gülsə də, qəlbim qan ağlayır. Hər gün, hər gün yuxuma gəlməsini arzulayıram. Yuxuma gələndə bir az rahatlanıram”-deyir, şəhid atası.
Əmrə doğulanda ad qoyulmasının da maraqlı tarixçəsi var. Əminə xanım Yunus Əmrə yaradıcılığına vurğun olduğu üçün oğluna Yunus Əmrə adını qoymaq istəyir. Şaban bəy isə böyük Göytürk hökmdarı Bilgə Kağandan təsirlənərək oğluna Bilge Kağan adını verməyi düşünür. Bir gün səhər Şaban bəyin ağlına belə bir fikir gəlir: “Oğlumun adından anasının istəyi olan Yunusu, mənim istəyim olan Bilgəni çıxaraq, o zaman Əmrə Kaan olsun”
Bu adı qoyarkən onlar bilmirdilər gün gələcək körpə Əmrə Kaan ata-anasının, Vətəninin qüruru olacaq.
Bu günlərdə “Əmrəylə bir arada” adlı görüş keçirdik. Əmrənin dostları Barış Gündoğdu, Səlim Maral, Əmrə Dikbaş, Alparslan Əmrə Eken, Əhməd Meram Əmrəylə bağlı xatirələrini danışdıqca, xəyallarımda onların Əmrəli günləri canlanırdı. Qəribəsi də bu idi ki, hər kəs onunla bağlı kədərli notlara köklənsə də, ondan gülərək bəhs edirdilər. Söhbətə yazının əvvəlində bəhs etdiyim əngəlli gənc Mustafa Yılmaz başladı:
“Əmrəylə Quran kursunda tanış oldum.O zamana qədər tanımırdım. Kursun müəllimləri Quranı bitirən şəxslərə bir şagird seçmə ixtiyarı vermişdilər. Əmrə birbaşa mənim yanıma gəldi və “mən bu abimi seçirəm” dedi.
Səkkiz gün olmadan mən Qurani-Kərimi oxumağı öyrəndim. Dostluğumuz səkkiz gün çəkdi. Amma bu səkkiz gün mənim üçün bir ömrə bərabər oldu. O qədər təmiz qəlbli, o qədər xeyirxah idi ki...
Biz bir dərnək qurmuşduq, Kocaelində.Qazi və şəhidlərimizlə bağlı. Əmrə tez-tez yuxuma girir və mənə “ abi, sənin orda nə işin var? Orda olma, sənin orda olmağını istəmirəm” deyirdi. Mən ordan istefa etdim. Tez-tez işimlə əlaqədar onların evlərinin qarşısından keçirdim. Bir gün də yuxuma gəlib mənə dedi ki, “ abi, mən səni balkondan görürəm, ordan keçərkən”.
Allah ondan razı olsun, bu gün əgər Qurani-Kərimə bələd oldumsa, onun sayəsində oldum.”
Gənclər uşaqlıq illərinin Əmrəli günlərini elə ləzzətlə təsvir edirdilər ki, Əmrənin indi cismən yanımızda olmamasına inanmağım gəlmirdi. O xatirələrdə nələr yoxdu, birlikdə dərsdən qaçaraq kompüter salonuna getmələri, dərsdən qaçdıqları üçün, bir il sinifdə qalmaları. Dostlarından ayrı qalmasın deyə birlikdə restoranda çalışmaları, atasının maşınını qaçıraraq qəza törətmələri və sonra qorxudan evə getməyib, sabaha kimi gizlənmələri, Əhmədin tez-tez onlarda gecələmələri, sabaha qədər söhbət edərək, səhəri açmaları. Barışın atasının vəfatından Əmrənin necə kədərləndiyi, Səlimin onunla necə candan dost olduqları və söhbət əsnasında, “Şaban əmi, Əmrəni bizdən ayırıb, başqa məktəbə aparmaqla, mənim uşaqlığımı məndən aldın”deməsi, Osmanın gözlərini bir nöqtəyə dikərək, sanki Əmrəni görürmüş kimi səssiz duruşu, Alparslanın da Osman kimi səssizcə söhbəti dinləyib, sonra çox qısa danışması, Əmrə Dikbaşın hərbidə çalışmağa qərar verməsinə səbəb Əmrənin şəhid olması və daha nələr, nələr.
Onlar danışır, mən isə Əminə xanım və Şaban bəyi gizlicə müşahidə edirdim. Gənclər danışdıqca, onlar necə qürurla dinləyir, gah kövrəlir, gah da gülümsəyirdilər. Əmrənin dostu Beytullah Cürenin onunla bağlı xatirələrin oxuyandan sonra, onların hər birinin ruhunda bir Əmrə yaşadığına bir daha əmin oldum.
Beytullahın xatirəsi belə başlayır:
“Əmrə ilə ilk tanışlığımı xatırlayıram. On altı yaşındaydım. Əmrənin lisey dostlarından Mərd mənim məhəllə dostum idi. Bir gün Mərd ilə məhəllədə oturmaq üçün plan cızdıq. Mərd gələndə Əmrəylə gəldi. İlk tanışlığımız ordan başladı və şəhid olduğunda bitdi. Cismən bitdi.
Demək olar ki, onunla dostluğa başladıqdan sonra, bəzi istisnalar xaric hər gün bir yerdəydik. Məktəbdən gəldikdən sonra, gecə yarısına qədər oturar, söhbət edər, kompyuterdə oyunlar oynar, ya da gəzərdik. Bir-birimizə o qədər bağlanmışdıq ki, hansı birimizsə şəhərdən kənara çıxsaydıq, çox darıxardıq.
Dost çevrəmiz fərqli olsa da , onlarla görüşə də birlikdə gedərdik. Əmrəylə bağlı o qədər xatirəm var ki...
Əmrənin şəhadətindən sonra çevrəmiz dağıldı. Hərə bir tərəfə getdi.
Mən də İzmirə qayıtdıqdan sonra onun ölümünü qəbul edə bilmirdim. Əmrə əsgərlikdə olarkən, mən İzmiri gəzər, maraqlı, gəzməli yerləri çəkər, “Əmrə döndüyündə onu buralarda gəzdirərəm. Buraları mütləq görməlidir” deyə xəyal edərdim. Bir müddət içimə qapandım. Axşamlar təkbaşına evdən çıxar, maşında təkbaşına oturar, onunla keçirdiyimiz günləri düşünərdim. Düşündükcə də, sanki ağlımı itirəcək hala gəlirdim. Onu gəzdirmək istədiyim yerlərə gedər, hönkür-hönkür ağlayaraq oraları gəzərdim. Səhər 06:00-ya qədər maşında oturub düşünərdim. Evdə yuxudan oyananda, əl-üzümü yuyarkən, 2-3 saniyə güzgüdə öz yerimə Əmrəni görürdüm. Bu vəziyyət 2 aya yaxın çəkdi.
İlk zamanlar fərqinə varmadım, sonralar qorxmağa başladım. Anamın təkidi ilə psixoloqa getdim. Bir aydan sonra bu vəziyyət təktarlanmadı, bir ildən sonra da daha psixoloqa getmədim.”
Beytullahın Əmrəylə bağlı yazdıqlarını gözyaşları içərisində oxudum. Sanki bir yazıçının yazdığı hekayəni oxuyurdum. İzmitdə tez-tez Əmrənin xatirəsinə həsr olunmuş müxtəlif tədbirlər keçirilir. Bəziləri dövlət və Qeyri Hökümət Təşkilatları tərəfindən, bəziləri də Şaban bəyin rəhbərlik etdiyi dərnək tərəfindən. Bu tədbirlərdən biri və unudulmazı Mersinin Mut qəsəbəsinin Dağ bazarı kəndində baş tutub. Kəndin məktəbində Əmrənin şərəfinə kitabxana açılıb. Şaban bəy deyir ki, kitabxananın açılışına gedərkən, əliboş getdik. Yəni məktəblilər üçün heç bir hədiyyə almadıq. Kəndin insanlarının kasıb, amma nə qədər qürurlu olduğunu gördükdə ürəyim dağa döndü. Birlikdə getdiyimiz yoldaşlarla dedik ki, kitabxananın açılışının ildönümündə mütləq məktəblilərə hədiyyələrlə gəlməliyik.
Belə də etdik. Aldığımız ayaqqabıları, geyimləri, şirniyyatları payladıq. Geri döndükdən sonra məktəblilərdən birinin valideyni müəllimlərdən birinə mesaj yollayır. Mesaj da belə yazır: “Siz bu gün nə edtiyinizin fərqindəsinizmi?” Ardından da bir şəkil yollayır. Şəkildə uşaqlardan biri yeni ayaqqabılarını qucaqlayaraq yatıb.
Bunu eşitdikdən sonra, öz-özümə dedim “gözəl Allahım, mənim övladım, yoxluğuyla belə insanları sevindirməyi bacarır.”
Əmrənin oxuduğu məktəbin bir qrup şagirdi qısametrajlı film yarışmasında iştirak edirlər və qalib gəlirlər. Onlara pul mükafatı verilir. Uşaqlar da bu pulu şəhid ailəsinə verməyi qərara alırlar. Fikirlərini məktəbin direktoruna bildirirlər. O da, “məktəbimizin şagirdlərindən bir şəhidimiz var. Onun ailəsinə verək”deyir. Direktor Şaban bəyə zəng vurur, məsələni dedikdə, şəhidimizin atası “ belə şey ola bilməz, bizə yaraşmaz o pulu almaq. Məktəbin nə əyər-əskiyi varsa ona xərcləyin”deyir.
Məktəbin direktoru sevincək halda “ Şaban bəy, məktəbimizin həyətində şagirdlərin istifadə edə biləcəyi çeşməmiz yoxdur. Havalar isinən kimi uşaqlar həyətdə oynadıqlarında, su olmadığı üçün əziyyət çəkirlər, Allah sizdən razı olsun.”
Beləliklə, məktəbin həyətində Əmrənin adına bir bulaq salınır. Bu işdə İzmitin Körfəz bələdiyyəsi və bir iş adamı da dəstəklərini əsirgəmirlər. Şaban bəy deyir ki, “hər bir şəhid valideyni geyiminə, yerişinə, duruşuna, danışığına diqqət etməlidir, çünki onlar şəhid valideynləridirlər. Onlar valideynlərini şəhidlikləri ilə şərəfləndirdikləri kimi, biz də onların adını əməllərimizlə, hərəkətlərimizlə ucaltmalıyıq. Biz şəhidimizi dəyərli etməliyik ki, başqaları da dəyər versin. Biz bütün şərtlərdə dövlətin, Vətənin yanında olmalıyıq. Övladlarımız bu Dövlətin, bu Vətənin yolunda şəhid oldular, canlarından keçdilər. Şəhidlərimiz canlarını, qazilərimiz bədənlərindən parçalar verdilər.
Biz güclü olub, ayaqda möhkəm durmalıyıq ki, ŞƏHİDLƏRİMİZİN ruhu da hər zaman biz tərəfdən rahat olsun.”
Bu yazdıqlarım Əmrənin 22 illik həyatının yarımçıq qalan hekayəsinin müəyyən bir hissəsidir. Arlıların evində Əminə xanım, Şaban bəy, Əmrənin bacıları Əlif və Hilalla söhbət edərkən bir şeyə daha da əmin oldum.
Əmin oldum ki, şəhid anasının qəlbi bir başqa döyünür, gözləri həsrətlə dolub hər gün oğlunun dönəcəyi yola dikilər.
Əmin oldum ki, şəhid anası sadəcə, gülümsər, ürəkdən gülməz.
Şəhid anasının nəfəsi övlad qoxuyar.
Şəhid anasının bayramı övladı yuxusuna gəldiyi gün sayılar, başqa bayramı olmaz.
Şəhid anası kimsədən heç nə gözləməz, şəhidinə diqqət, sevgi və hörmətdən başqa.
Şəhid anası övladının tanınması üçün gecəsini gündüzə qatar.
Əmin oldum ki, şəhid anası qapı hər çalındığında övladının gəldiyini düşünər.
Şəhid anası telefon hər zəng çaldığında zəng edəni övladı zənn edər.
Əmin oldum ki, şəhid atası nə qədər şax durmağa çalışsa da, övlad həsrətindən beli bükülməyə başlar.
Şəhid atası övladı haqqında birnəfəsə danışar və doymaz.
Əmin oldum ki, şəhid atası övladını onun dostlarının xatirələrində yenidən tapar. O xatirələrlə yuxuya gedər, o xatirələrlə nəfəs alar...
Şəhid bacısının gözlərinin silinməz bir nisgilin ünvanı olduğuna əmin oldum.
Əmin oldum ki, şəhid bacısı qardaşı haqqında yana-yana danışar.
Şəhid bacısı qardaşıyla son görüşünə sarılaraq yaşayar.
Əmin oldum ki, şəhid bacısının sadəcə dili danışar, qəlbi isə “qardaş, qardaş” deyə nalə çəkər.
Şəhid bacısı gülər, amma ürəyi qan ağlar.
Əmin oldum ki, toysuz şəhidin valideyni övladı üçün arzuladığı bəy otağını muzeyə çevirər. Övladının ətrini onun əşyalarından alar.
Bəli, şəhid ailəsi olmaq şərəfli, qürurlu bir vəzifədir.
Bu vəzifəni daşımaq, acını qəlbində kədər xonçası edərək yaşamaq deməkdir.
Tərcümeyi halı:
Əmrə Kaan Arlı 24 aprel 1993-cü ildə Samsunda doğulub.
Ailənin ilk və son oğul övladıdır. 1999-cu ildə Körfəz Yeniyalı Fahri Korutürk ibtidai məktəbində ilk təhsilə başlayır. Təhsili Yarımca və Uluğbəy orta məktəblərində davam edib, Dərincənin Mövlanə orta məktəbində bitirir.
Orta məktəbdə oxuduğu dönəmdə anasının çox gərgin iş rejimi olduğu üçün iki il yarım yatılı Quran kursunda oxuyur. Körfəz Anadolu Texniki və Sənaye peşə liseyinin(Peşə və Texniki Anadolu liseyi) Elektrik-elektronika bölümündə bitirir.
Universitet təhsilinə Kocaeli Universitetinin Hərəkə Peşə İnstitutunda Mexatronika bölümündə başlayır. Universiteti bitirmədən əsgər getmək üçün müraciət edir. Beləliklə, təhsilini donduraraq əsgəri xidmətə gedir.
2015-ci ildə xidmət üçün Manisa Kırkağac təlim düşərgəsinə göndərilir. Ordan sonra isə Siirt- Şırvanda pulemyotçu kimi xidmətə başlayır.
Vətən borcunu şərəflə yerinə yetirən Əmrə Kaan 2015-ci ilin 19 avqustunda Siirt Pərvaridə terrorçularin bombali basqını nəticəsində şəhid olur.
Şəhid Əmrə Kaan Arlının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi yönündə bir çox işlər görülüb. Ata yurdu Samsunun Kavak qəsəbəsində bələdiyyə tərəfindən bir küçəyə Əmrənin adı verilib.Bundan başqa İzmitdə bir idman salonuna, Sağlam həyat mərkəzinin İzmitdəki şöbəsinə, Çayırova qəsəbəsində bir küçəyə, Mersində bir məktəbin kitabxanasına, Samsun Böyük Şəhər Bələdiyyəsi tərəfindən Kavak qəsəbəsinin Atayurd kəndində Sosial və Mədəniyyət mərkəzinə, İzmitin Yəhya Kaptan səmtində yerləşən bir Sevgi evinə, Siirt şəhərinin Şirvan qəsəbəsində bir bulağa Əmrənin adı verilib.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti,
14 fevral 2025

Sima Əlipur SEPAH Kəşfiyyat İdarəsinə çağırılıb

Sima Əlipur, İnstaqram səhifəsində yayımladığı bir paylaşımda SEPAH Kəşfiyyat Departamentinin telefon çağırışını qanunsuz hesab etdiyini və ora getməyəcəyini bildirib.
"Bu gün saat 13:50-də, SEPAH Kəşfiyyat İdarəsindən zəng edib məni idarəyə çağırdılar. Bu formada çağırış qanunsuz olduğu üçün idarəyə getməkdən imtina etdim.” - deyə o öz paylaşımında bildirib.
Qeyd edək ki, son aylarda çox sayda Azərbaycan milli hərəkatının fəalı İran hökumətinin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən telefonla idarələrə çağırılsa da onların bir çoxu bu cür qeyri-qanuni telefon çağırışlarından imtina edib və yazılı şəkildə çağırılmadıqca bu qurumlara gəlməyəcəklərini bildiriblər.

Məryəm Gəncəliyeva yazır:

O ocağın közü hələ sönməyib…

Bir mahal var, adı Zəngəzur, bir yurd yeri var, adı Qazangölün qənşərində, Əriməz dağının ətəyində yerləşən Qafan bölgəsinin Kurud kəndi. Bir ocaq var, közü hələ sönməyib, öz sahibini gözləyir ki, gələ, o ocağı eşələyə, alovlandıra. O ocaq oğlu kimi özü də qeyrət qalasına dönən, yurdunu, yuvasını məcburən tərk etsə də o zaman Moskvaya Mərkəzi Komitəyə, SSRİ prokurorluğuna vətənə qayıtmaq üçün məktub yazıb, onların qarşısında laqeyd olduqlarını sübuta yetirən, amma yurd həsrətinə dözməyən rəhmətlik Ziyəddin atanın oğlu vətən deyə yana- yana qovrulan Tamxil Ziyəddinoğludur. O, vətən sevdalı, Vətən daşı olmağa hazır olan bir dağlar oğludur. Oğuzun Qazan qeyrətli, Beyrək şücaətli oğludur. Bir adam ki, fədakarlığı və soykökünün türklüyünü təsdiq edirsə, doğulduğu türk ocağını sönməyə qoymursa, deməli, onun qəlbində vətən eşqi sönməyib, vətən ruhu ona " gəl- gəl" deyir, qəlbində Zəngəzur yallısının havası çalınır.
Mən çox sevinirəm ki, nə yaxşı ki, vətən üçün yaşayanların ürəyində hələ də vətənə məhəbbət odu sönməyib. 07.02.2025- cı il tarixdə Mədəniyyət TV- nin tarixə çevirdiyi "Zəngəzurun izi ilə" verilişinə baxarkən və " Bütöv Azərbaycan" qəzetinin həm nurlu, həm yanğılı, həm də insanlığı şücaətə çağıran harayını izlədim. Bu yolun başlanğıcında Oğuz xanın varlığını, Qazan xanın birlik harayını, Babəkin, Cavidanın qılıncının zərbəsini gördüm.Bütün bunlar bir mübariz, mərd, qorxmaz, heç kəsdən çəkinmədən sözünü deməyi bacaran bir Zəngəzur oğlunun dayandığını, haray çəkib eli birliyə səslədiyini görürəm. Bu, Tamxil Ziyəddinoğludur. İcmada lənətullahların məhkəməsinə getmək üçün çağırış olanda, ilk səs yenə ondan gəldi, onların yaramaz millət olduğu haqqında da xitabət kürsüsündən öz sözünü söylədi.
Demək, Oğuzun qeyrət qalası hələ dağılmayıb, bərpasına ehtiyac var. Çox sevdiyim bir şüar var: Hər ötən gün bir keçmişdir, hər gələn sabah bir gələcək. Bu gələcəyi gənclərə sağlam düşüncə ilə biz ötürməliyik. Bir daha T.Ziyəddinoğluna min- min təşəkkür edirəm. Mənə elə gəlir ki, Zəngəzurun nurlu gələcək həyatının başlanğıcında bu mübariz insan özü iz açır…

Malıbəyli qətliamından 33 il keçdi

33 il əvvəl, 1992-ci ilin 11 fevral tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Malıbəyli kəndi bu gün azaddır.

Qarabağ müharibəsi zamanı erməni vəhşilikləri ilə ən çox üzləşmiş kəndlərimizdən biri olub Malıbəyli. Qonşuluğundakı Yuxarı və Aşağı Quşçular kəndləri ilə birlikdə erməni silahlı dəstələrinin əsas hədəfinə çevrilib. Heç yerdən yardım gəlmədiyini görən 4 minə yaxın kənd sakini doğma torpağını özü qoruyub. Mühasirədə olan kəndin xarici aləmlə yalnız vertolyot vasitəsilə əlaqəsi olub. 1992-ci il yanvarın 28-də Şuşa səmasında vertolyotun vurulmasından sonra isə yeganə əlaqə vasitəsi də kəsilib. Beləliklə,Malıbəyli kəndi tam blokadaya düşüb.33 il öncə ermənilər tərəfindən bu kənddə qətliam törədilib. Kəndin müdafiəsi zamanı xeyli adam yaralanıb, 50-yə yaxın günahsız insan qətlə yetirilib. İndi - 33 ildən sonra isə həmin tarix Malıbəyli kəndinin özündə xatırlanır, Malıbəylidə yad edilir. Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş bütün əraziləri kimi bu gün Xocalı rayonunun Malıbəyli kəndində də geniş bərpa-quruculuq işləri həyata keçirilir. Kəndin ərazisində təmizlik-abadlıq işləri davam etdirilir. Fərdi evlər və çoxmənzilli binalarla yanaşı kəndin infrastrukturu da yenidən qurulur, qaz xətləri çəkilir.
Qeyd edək ki, 19–20 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Ordusu tərəfindən həyata keçirilmiş antiterror əməliyyatları zamanı kənd Azərbaycanın öz nəzarətinə keçib. Əvvəllər Şuşa rayonuna daxil olan kənd 5 dekabr 2023-cü ildə Xocalı rayonunun tərkibinə daxil edilib.
Malıbəyli kəndi Qarqarçayın sahilində, Şuşa şəhərindən 15 kilometr cənubda, dağətəyi ərazidə yerləşir. Xankəndi şəhərinin isə lap yaxınındadır, cəmi 2,5 kilometr məsafə ayırır.

Musa Urud yazır:

Uruda gedən yol Laçından keçir

(Özünü Qərbi Azərbaycanlı elan etmiş Taleh Şahsuvarlıya və bu şərəfli missiyanın bütün daşıyıcılarına ithaf edirəm)
Allah sənə insaf versin, Taleh Şahsuvarlı! Bu gecə gözümü də yummamışam. "Taleh adamı" məqaləni oxuyandan sonra səhəri diri gözlü açmışam. O dağlar, dərələr, çəmənlər, örüşlər, əkin- biçin yerləri, bağlarımız, bostanlarımız bir- bir gözümün qabağından gəlib keçdi. Dağıdılmış, talan edilmiş yurdlarımız, yağmalanmış ev- eşiyimiz, altı üstünə çevirilmiş məzarlarımız, məscidlərimiz, ocaqlarımız, pirlərimiz, uşaqlıq illərimizin, yaddaşımızın çiliklənmiş xatirələri dil açdı, əl uzatdı, məni səslədi. Çöldə külək vıyıldayır elə bilirəm Üçtəpənin yelidir, elə bilirəm Bazarçayın şırıltısıdır.
İnsanı söz yaradıb, deyirlər. Amma, məncə, insanı irəliyə aparan, milyon illərin o başından bu günümüzə gətirib çıxardan SƏS olubdur. O səsin dalınca gedən insan özünü tapıb, özünü təkmilləşdirib, özünü inkişaf etdirərək böyüyüb. İnsanlar səs - səsə verərək birləşib, tayfa olub, el- oba olub, millət olub.
Mən bu gecə o SƏS- i eşitdim. Bu Ümidin səsi idi, bu Torpağın, Suyun, Vətənin səsi idi. Bu səs Ruhun, Yaddaşın, Talehin səsi idi.
Gəl deyirdi,- bu SƏS!
Yaxşı ki, yaddaşlar hələ yerindədir, yaxşı ki, o yolları, cığırları tanıyan nəsil hələ sağdır.Biz sağ ikən ora qayıtmalıyıq, o yolları, cığırları, aşırımları, gədikləri, döngələri babalarının adını daşıyan oğlanlarımıza tanıtmalıyıq. O dağıdılmış baba yurdlarını adlarını daşıyan nəvələr yenidən bərpa edəcəklər, dirçəldəcəklər, cənnətə döndərəcəklər. Qayıtmağın şərtini və yolunu isə Ulu Öndər illər öncə müəyyən etmiş və bizə öyrətmişdir. Hələ ötən əsrin doxsanıncı illərində Ulu Öndər Heydər Əliyev böyük müdrikliklə və uzaqgörənliklə demişdir: "Tarix böyükdür. Bir əsrdə olan hadisələr sonrakı əsrlərdə dəyişilə bilər. Biz, sadəcə, bu həqiqətləri əsərlərdə əks etdirməliyik. Ancaq nə vaxt, nə mümkün olacaq,- bunu tarix göstərəcəkdir. Biz məhz bu tarixi torpaqların bizə mənsub olmasını daim sübut etməliyik. Bu bizim geniş miqyasda işimizdir."
Biz məhz bu öyüddən dərs alaraq, bu tarixi missiyanı yerinə yetirmək üçün yola çıxdıq. Ali Baş Komandan, cənab Prezident İlham Əliyevin Liderliyi ilə nəsillərə nümunə olacaq şərəfli yol keçdik, döyüşdük, şəhidlır verdik, himnimizdə deyilən kimi,-" hərə bir qəhrəman oldu", nəhayət , 44 günlük Zəfər savaşından sonra arzularımızın ŞUŞA zirvəsinə qovuşduq. Dayandıq, toxdadıq, bir az nəfəs dərdik, daha sonra Ağdama, Laçına, Kəlbəcərə getdik. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qüdrətli əlləriylə qaldırılan, Xankəndinin baş meydanında şəstlə ucalan və qürurla dalğalanan ay-ulduzlu üçrəngli bayrağımız isə
"Qarabağ Azərbaycandır"-, nidasının əyani təcəssümü oldu!
Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında, yenilməz Azərbaycan Ordusu bu şanlı zəfəri ilə təkcə yeni tarix yazmadı, həm də yeni coğrafiya yaratdı! Bu qələbə nəticəsində ərazi bütövlüyümüz təmin olundu, suverenliyimizin ərazisi genişləndi, qəddimiz dikəldi, milli varlığımız ucaldı, qürurumuz böyüdü. Bu qələbə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin hərbi, siyasi və diplomatik məharəti, səfərbəredici liderlik fəaliyyəti və şəxsi qəhrəmanlığı sayəsində əldə edildi. Bu qələbə milli birliyimiz sayəsində mümkün oldu və Azərbaycanı qüdrətli dövlət kimi dünyaya tanıtdı, dövlətimizi siyasi cəhətdən də böyütdü. Qələbənin uğur formulu çox sadədir:
Müzəffər Komandan+ müzəffər Ordu+ müzəffər Xalq.
Qələbənin uğur simvolu isə heç şübhəsiz ki, Dəmir Yumruqdur- xalq, ordu, rəhbər birliyini əks etdirən və düşmənin başını ilan başı kimi əzən dəmir yumruq!
...Qarabağ yaylası Zəngəzur dağlarının davamıdır. Yolumuz o dağlara tərəfdir.
Yolum Zəngəzuradı,
Kəbəm, qibləm oradı.
Hər qayası bir ayə,
Hər dağı bir surədi.
Hər birimizin babamızın məzarı üstündə ürəyimizdən keçən sözlərimiz var, bu sözlər məhz elə Ali Baş Komandanın ürəyindən keçirdiyi və addım- addım reallaşdırdığı sözlərdir! Bir Liderin ürəyindən keçən sözlər, onun xalqının hər bir sıra nəfərinin də ürəyindən keçirsə bu artıq Haqqın Sözüdür və Haqqın Özüdür!
Ali Baş Komandanın baba məzarı üstündə ürəyindən keçən sözləri inanıram ki, lap yaxın vaxtlarda Dünya eşidəcəkdir! O gün hamımız ürəkdən deyəcəyik: Gözün aydın olsun, Vətən torpağı, biz qayıtmışıq, biz səni dirçəldəcəyik! Və sonda, əziz dostum Taleh Şahsuvarlı, çox doğru və haqlı olaraq yazırsan ki, sən özünü Qərbi Azərbaycanlı elan etmisən!
Bəli hamımız bu gün Qərbi Azərbaycanlı olmalıyıq, sabahkı daha parlaq günlərimiz naminə bir yerdə olmalıyıq!
Qardaş qardaşı ilə, əl - əli ilə, el - eli ilə güclüdür!
İrəvanda görüşənədək!
Uruda gedən yol Laçından keçir
Zəng vurdum, açmadın telfonu, Taleh,
Nisgilim iynənin ucundan keçir.
Göyərən ümidin ünvanı birdi
Uruda gedən yol Laçından keçir.
Daşlar həmin daşdı, dağlar həmin dağ,
Göyərəni otdu, daşı göyərməz.
Anası ağlamaz sərvaxt igidin
Ağlar göz kor olar, yaşı göyərməz.
Getdi, qayıtmasın ağlar günləri
Daha ağlamağın zamanı deyil.
Cəsarət qılıncı mərd əlindədir
Mərd OĞUL deyəni zəmanə deyir!
Kim deyir dağ- dağa qovuşa bilməz,
Hünər körpü salar dərənin üstdən.
Bir igid nərəsi şimşək tək çaxar
Dağlar al geyinər qaranın üstdən.
Bir vaxt Qaragöl də qara xəyaldı,
İndi İşıqlının su aynasıdır.
Qara keşişlərin qara niqabın
O yurdlar biryolluq soyunasıdır.
Qaçqın çörəyinin dadı bilinməz,
Kündəsi küt gedər, ya da şit düşər.
Adını tarixə yazar, silinməz,
İgidin baxtına şəhidlik düşər!
Su murdar götürməz, torpaq da pakdır,
Vətən qəriblərin duzdax yeridir.
Gülü güllə ilə açılacaqdır
Zəngəzur tətikdə barmaq yeridir.
Haqqın yüz adı var, özü ki, birdi.
Qoymaz ayrı düşsün dağı qarından.
Şair karandaşı haqq elçisidi
Qəhrəman göyərdər hər yonqarından.
Qonaqlıq borcu var, Musa Urudun,
Qərbi Zəngəzura yolumuz da var.
Bizim həyətdəki qocaman tutun
Altına sərməyə xalımız da var!

Möhtərəm Hakim, yanlış faktları dəqiqləşdirin!

Hərbi Jurnalistlər Birliyinin sədri Tamxil Ziyəddinoğlu Bakı Hərbi Məhkəməsinin hakimi Zeynal Ağayevə müraciət edib. Müraciətdə deyilir:
“Möhtərəm hakim, Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri, o cümlədən təcavüzkar müharibənin hazırlanması və aparılması, soyqırımı, habelə terrorçuluq, terrorçuluğu maliyyələşdirmə, hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və digər çoxsaylı cinayətlər törətməkdə təqsirləndirilən Ermənistan Respublikasının vətəndaşları Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Davit İşxanyan, Davit Babayan, Lyova Mnatsakanyan və digərlərinin barəsində olan cinayət işləri üzrə məhkəmə prosesini yaxından izləyirəm.
Fevralın 7-də keçirilən məhkəmə iclasında Xocalı rayonu ilə bağlı qeyd olunan rəqəmlər həqiqəti əks etdirmir. Beləki Xocalı soyqırıma məruz qalanda əhalisi 7161 deyil, 2944 ailədən ibarət 10 302 nəfər olub.
Xocalı rayonunun ərazisində yaşayan azərbaycanlı əhalini kütləvi şəkildə milli-etnik mənsubiyyətinə görə bir qrup kimi məhv etmək niyyəti ilə onları öldürmək, sağlamlığına ağır və əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurmaq məqsədi ilə Xocalı rayonuna və ətraf yaşayış məntəqələrinə silahlı basqınlar edilib, azərbaycanlıları baş dərisinin soyulması, qulaq, burun, cinsiyyət üzvlərinin kəsilməsi, gözlərinin çıxarılması, diri-diri yandırılması, cinayətkar fəaliyyətinin qarşısının alınması üçün zərərsizləşdirilmiş erməniəsilli şəxslərin qəbirləri üzərində başlarının qurbanlıq kimi kəsilməsi, qadına, qocaya və uşağa da fərq qoymadan qəddarlıqla müxtəlif işgəncələr verilməsi ilə ümumilikdə 613 deyil, ən azı 3813 şəxs qəsdən öldürülüb məhv edilməklə Xocalı soyqırımı törədilib.
Qeyd etdiyiniz 613 nəfər cəsədləri ələ gələn, ictimaiyyətə məlum olanlardır, qalanları barədə erməni mənbələrində məlumat verilir. 2000-ci ildə nəşr olunmuş “Xaç naminə” kitabında Daud Xeyriyan yazırdı:
“Bu şaxtalı qış səhərində Daşbulaq yaxınlığında bir kilometrlik bataqlıqdan keçmək üçün insan meyitlərindən körpü salmalı olduq. Mən meyitlərin üstü ilə getmək istəmirdim. Mayor Ohanyan işarə elədi ki, qorxmaq lazım deyil, müharibənin öz qanunları var. Mən ayağımı qan içində olan 9-11 yaşlarında qız uşağının sinəsinə basıb irəlilədim. Çəkmələrim, şalvarım tam qana batmışdı. Bu qaydada 1200 meyitin üzərindən keçib getdim.
…Martın 2-də “Qaplan qrupu” (bu qrup meyitlərin yandırılması ilə məşğul idi) 2000-ə yaxın iyrənc monqol (Xocalı türklərini nəzərdə tutur) meyitini topladı və onları ayrı-ayrı topalarla Xocalının təxminən bir kilometrliyində yandırdı.”
Yuxarıda qeyd olunanlardan da görünür ki, yer üzündən silinmiş bir şəhərin, rayonun qırılmış əhalisinin sayı qəsdən az göstərilib.
Bir daha təkrar edirəm, o zaman, yəni işğala qədər Xocalı rayonunda 2944 ailə, 10 302 nəfər Azərbaycan Türkü yaşayıb.
P.S. 1992-ci ilin aprelində Xocalı İcra Hakimiyyətinin başçısı Elman Məmmədovdan müsahibə alırdım. Dedi:
”Öldürülənlərin, yaralananların, itkin düşənlərin, girovluqdan qutara bilənlərin sayı dəqiqləşdirilir. 5 min nəfərədək salamat qutaranımız var”.
Belə anladım ki, Xocalı soyqırımından 40 gün keçməsinə baxmayaraq 5 min 302 nəfərdən xəbər-ətər yoxdur… Qarabağ İşğaldan azad olunandan sonra Xocalı ətrafında və digər yerlərdə tapılan toplu məzarlıqlar qeydlərimizi bir daha sübut edir.
Möhtərəm Hakim, xahiş edirəm, bu fürsətdən yararlanaraq Xocalı həqiqətlərinin üzə çıxmasını təmin edin. Əgər bunu etsəniz, peşənizə və millətimizə sədaqətinizə görə, sizə minnətdar olaram…”

Şəhidlərimizə sayğılarla: Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru,
“Hərbi Jurnalistlər Birliyi”nin sədri.
8 fevral 2025-ci il

Mənəvi dəyərlərə üstünlük verən yeni nəsil daha vətənpərvərdir

Yeni yaranan uşaq ədəbiyyatı mənəvi, əxlaqi dəyərlərin daha çox təbliğ edilməsinə çalışmalıdır. Bütün tarixi təcrübə,xalqımızın mədəniyyətinin, mənəviyyatının əsas prinsipləri bunu tələb edir. Şərq mədəniyyəti, türk mədəniyyəti bunu tələb edir. Mənəvi dəyərlərə üstünlük verən yeni nəsil daha vətənpərvər, daha çalışqan, daha təəssübkeş, davranışlarında daha mədəni olurlar. Əksinə, bu dəyərlər arxa plana keçdikdə sadaladığımız keyfiyyətlər də zəifləmiş olur.
İndi yaranan uşaq ədəbiyyatı yeni nəslin estetik zövqünün, yüksək mədəniyyətinin formalaşmasına da kömək etməlidir. Çox təəssüf ki, indiki uşaqlar tez-tez zövqsüz, aşağı səviyyəli ədəbi nümunələrin təsiri altına düşür. Onların bir çoxu meyxana janrında uğursuz səviyyədə yazılmış, kobud şəkildə qafiyələnmiş şeirlərin, macəra xarakterli, kriminal aləmi təsvir edən hekayətlərin, mövhumat xarakterli, cəhalət aşılayan insanların əhatəsinə düşür. Bu mühit onlarda arzu edilməyən davranış formalaşdırır. İndi küçədə, avtobusda, digər ictimai yerlərdə öz xoşagəlməz davranışları ilə seçilməkdən zövq alan xeyli yeniyetməyə rast gəlirik. Əgər uşaq ədəbiyyatımız arzu olunan şəkildə yaransa, tədris edilsə, belə halların qarşısı xeyli dərəcədə alına bilər. Uşaq ədəbiyyatının yüksək səviyyədə yaranması, yüksək səviyyəli uşaq mahnılarının da yaranmasına kömək olar. Bu isə uşaqlarda musiqi zövqünün formalaşmasına xeyli kömək edər.

Təranə Dəmir yazır:

SÖZ ÜSTƏGƏL VİCDAN BƏRABƏRDİ ƏDALƏT.

Hərdən fikirləşirəm ki, zaman niyə bu qədər alt -üst olub? Olmazdımı ki, üst mərtəbədə yaşayanlar alt mərtəbəyə enməsinlər və yaxud əksinə. Hər şey öz yerində qala bilməzdimi? Çox vacib idimi bu yerdəyişmə? Sonra dönüb zamana baxıram və vaxt düşüncələrimdən keçənləri öz mizan-tərəzisindən keçirir. Bir də fikirləşirəm ki, əlindən tutduğumuz söz bir vaxt bizidəmi yarı yolda qoyacaq? Bizdəmi itib batacağıq zamanın burulğanında? Vaxtın qayçısı bizim də sözümüzü kəsib doğrayacaqmı?
Bircə onu bilirəm ki, hər şey öz ritmində gedir. Heç kimin gücü çatmaz bu nizamı pozmağa. Hər zamanın bir hökmü var və biz zamana qalib gələ bilmək iqtidarında deyilik. Dünən sitayiş etdiyimiz bütlər bu gün sınıb tökülür və sabah nə olacaq, bilmirik.
Onu da bilirəm ki, sözdən ehtiyatla tutmaq lazımdır ki, sonra qırılıb üstünə tökülməsin. Keçmişlə yaşamaq, həm də eyni zamanda keçmişə daş atmaq da olmaz. Hər şey qədərində və çəkisində gözəldi. Kökə bağlılıq da mütləqdi. Təəssüf ki, indi bizdə kökündən baltalamaq prinsipi ilə yaşayanlar çoxdu. Əsasən də bu gənclər arasında çox yayılıb. Özü də bu özünü daha çox ədəbiyyat sahəsində göstərir.
Kökü baltalamaqla qolsuz, budaqsız, havadan asılı ədəbiyyat yaranıb. Yox, qətiyyən yeniliyin əleyhinə deyiləm. Yetərincə istedadlı gənclərimiz yetişir. Bu çox sevindirici haldl. Özü də bizdən daha üsyankar, fikirlərini səlist ifadə etməyi bacaran, düşüncələrində azad, özünə inanan, sözünə güvənən gənclik. Bu çox qürurvericidi. Amma sələflərinə sadiq qalmaq da mütləqdi. Poeziya onsuz da dəryadı. Hər yazar bu ümmandan bir damla götürür. Kimi dərində üzməyi sevir, kimi dayazda. Axır ki, hərə bir cür yapışıb gedir sözün əlindən. Hərənin də dünyaya öz baxış bucağı var. Heç kimi məcbur edə bilmərik ki, bizim pəncərəmizdən baxsın. Birinə xoş gəlməyən söz o birinin ürəyincə ola bilər, ya da əksinə. Fərqli düşüncələrdən fərqli qənaətlər doğur. Əsas odu ki, ortalıqda söz var və onu yaşatmağa çalışırlar. Altını üstünə çevirsələr də. Bu heç olmamaqdan daha gözəl deyilmi? Hər kəs bacardığı qədər sözün yanındadı. Hərə öz gücü daxilində sözün qulpundan yapışıb qaldırmağa çalışır.
Klassiklərimizdən üzübəri bu belə davam edir və edəcək də. İnkişaf isə həmişə var və hamımız bu inkişafla razılaşmalıyıq. Yerində saymaqla olmaz. Əlbəttə kortəbii axının arxasınca getmək də ağılsızlıqdı. Bəzən yaşlı nəslin nümayəndələri gənclərin emosional çıxışlarından qıcıqlanırlar. Əsasən köhnəlikdə ilişib qalan orta və yaşlı nəsildən gedir söhbət ( İstisnalar var). Axı nimdaş paltarda ən gözəl qadın da öz cazibəsini itirir. Əksinə, yeniliyə can atan gənclərə dəstək olmaq lazımdı. Yetər ki, bu gənclərin ədəbiyyatda deməyə sözü olsun. Heç bir janra, üsluba uyğun gəlməyən, fikirləri qaranlıq, işıqdan qaçan, qupquru pafosdan başqa heç bir məna kəsb etməyən və özünü ədəbiyyata sırımağa çalışan yalançı sözbazlardan danışmıram. Əsl, ciddi ədəbiyyatdan gedir söhbət. Sevindirici haldı ki, ədəbiyyata yeni nəfəs gətirən, təptəzə fikirlərilə poeziyanı yerindən oynadan gənclərimiz yetişir. Bu gənclər tənqid olunmaqdan da zərrəcə qorxmur. Kütləviləşmək istəmir bu gənclər. Əlbəttə söz bolluğunun içində öz imzanı bir ayrı müstəvidə görmək çox sevindiricidi. Bu bolluqda özünü, sözünü təsdiq etmək də asan deyil. Özünütəsdiq də bir uğurdu. Amma bu uğuru keçmişə daş atmaqla da qazanmaq olmaz. Hər şeyin öz qədəri var. Sərhəddi aşmaq olmaz.
Tənqid qərəzə çevrilməməlidi. Təmiz, azad, sağlam rəqabətdən ziyan gəlməz. Pis odu ki, bu hal xəstəliyə və mərəzə çevrilə. Bu ədəbiyyatı faciəyə sürükləyər. Hərdən mənə sual verirlər ki, bu qədər yazarın içində niyə məhz Qulu Ağsəsdən kitab yazdınız? Çünki Qulu ən çox sual doğuran, dili və üslubu ən gec anlaşılan şairlərdəndi. Onun sözünü hədəfə alanlar məcbur etdi ki, mən yazım. Qulu Ağsəsin sözünü güllənin altından çıxarmağa çalışdım. Nə qədər bacardımsa, onu da Tanrı bilir. Mən fərqli düşünən, köçə qoşulmayan insanlarla yola çıxmağı sevirəm. Qulu da belələrindəndi. Öz sözüylə, öz fikirləriylə yola çıxır. Nəyi varsa özünündü. Yaxşı, ya pis. Küləyi də, yağışı da gözə alır. Tənqid edilir, anlaşılmır, amma öz yolundan dönmür. Öz cığırıyla getməyi sevir. Onun dünyaya, Tanrıya, sevgiyə, Vətənə, torpağa, övlada bir ayrı yanaşması var və hər dəfə Qulunun fikirləri sual doğurduqca məndə qəribə maraq oyanırdı. Onun düşüncələrinin alt qatında gizlənənləri oxumağa çalışırdım və hər dəfə də bir ayrı adamla üzləşirdim. İxtisasca jurnalist-publisist olduğumçun onun fikirlərini öz düşüncələrimlə qarşı qarşıya qoyurdum. Onunla belə yol getmək daha asan olurdu. Gah o qalib olurdu, gah mən. Ən sonda qalibiyyəti əlli əlliyə bölüşürdük. Əslində fikrim onu qaldırıb dağ başına da qoymaq deyildi. Sadəcə oxucuya Qulu Ağsəsi olduğu kimi təqdim etmək istəyirdim. Beləcə göz açıb yumunca gördüm ki, bütün bu maraqlardan yeddi məqalə ərsəyə gəlib. Bu məqalələrdə son qənaətim bu oldu ki, Qulu kütləviləşmək istəmir. Əl çəkin ondan. Ona bir az da bəs edir.
Mənə elə gəlir ki, əslində Qulu sual verir, şeir yazmır. Sonra sualdan sual doğur. Sonra öz sualına özü cavab verir. Sonra bir də, bir də.. AYB -nin mətbu orqanları içərisində adamı incitməyən də elə onun rəhbərlik etdiyi "Ulduz" jurnalıdı. Burda da Qulu bir addım irəli getməyə çalışır. Əlbəttə yenə kökə toxunmadan. Onun haqqında yazdığım fikirlərdə heç nəyə və heç kimə istinad etməmişdim. Sırf öz düşüncələrim və qənaətlərim idi. Təki bundan sonra da yanılmayım…
Sonra Qəşəm Nəcəfzadənin yaradıcılığı ilə xarakterini qarşılaşdırdım . Hansı tərəfə çevirdimsə gördüm eyni adamdı. Onun haqqında yazdığım yazılar da tənqiddən doğdu. İnsanlar onu anlamadıqca mən bir addım da yaxınlaşdım ona. Nizamsız, pərakəndə şeirlərini bir yerə yığdım və oxucunu inandırdım ki, Qəşəm ruh şairidi. Necə düşünürsə elə yazır. Ütünü sevmir, qafiyə acı deyil. Hecadan çıxmaq onunçun iki vur ikidi. Eyni zamanda söz verib unudanlardandı həm də. Sevir ki, onu qovsunlar, tutsunlar, sonra bir də əlimizdən çıxıb qaçsın ...Sözü pillə -pillə qalxır. Bəzən onun ağlaya-ağlaya yazdığı şeirlərə gülürlər. Bəzənsə gülə -gülə yazdığı şeirlərə ağlayırlar. Demək Qəşəm də dayazı sevmir. Bacardığı qədər dərində üzmək istəyir. Şübhəsiz bacardığı qədər. Şeirdə obrazlılığı sevmir. Amma bilmir ki, ( bəlkə də bilir) poeziyanın bəzəyi obrazlılıqdı. Şeirin bədii gücü zəif olduqda kütləviləşir. Şeirlərimizi aylarla sandığında saxlamaqdan da xüsusi zövq alır. Amma Qəşəmi olduğu kimi qəbul və təqdim edirəm. Ən az üç ildi deyir ki, sənin yaradıcılığından məqalə yazacam. Mən onu olduğu kimi təsvir etmişəm zənnimcə. Maraqlıdı ki, o məni necə görür? Ürəyimdən və duyğularımdan keçənləri duya bilirmi? Ümumiyyıtlə məni tanıyırmı Qəşəm Nəcəfzadə? Maraqlıdı. Qismət. Dedim axı Qəşəm Nəcəfzadə gizlənpaç oynamağı sevir.
Daha sonra dedilər ki, Fəxrəddin Teyyubun şeirləri kiflənib, naftalin iyi verir, nəyini tərifləmisiz? Oturub öz yazımı dönə -dönə oxudum. Axı tərif etməmişəm. Demişəm ki, Fəxrəddin Teyyub sözün əlindən tutub yeriyən şairdi. Burda nə var axı? Bu adam poeziya vurğunudu, sözü qarabaqara izləyir. Bunun nəyi pisdi ki? Hecaya qaçır, kökünə bağlıdı, qafiyə sevdalısıdı. Bu ondan irəli gəlir ki, vaxtilə qanunlarımızın keşiyində dayanıb... Öz yolu var. Özünə qoyduğu qadağalardan kənara çıxmır. Sərhəddi sevir. Əsas odu ki, hər şeirdə özüdü. Lap keçmişdə qalsa da, sözü köhnə paltardan çıxarmaq istəməsə də, bu adam hər sözündə özüdü. Onun haqqında yazdığım yazı da tərif yox, təqdimatdı.
Fəxrəddin Teyyub öz məhkumiyyətinə vurğundusa, onu kim yolundan döndərə bilər? Bu adam doğrularına sadiqdisə bunu sadəcə təqdir etmək lazımdı.
Xalq yazıçısı Anardan yazanda da narazı qalanlar çox oldu. Axı mən yazıçının şəxsi keyfiyyətlərindən yox, yaradıcılığından söz açmışdım. Özü də sevgiylə, pafossuz, heç bir fəxri ad güdmədən, məqsədsiz. Mən cismən Anarın yanında deyiləm, əlindən, ətəyindən də yapışmıram. Cəmi bircə dəfə görüşmüşük onunla . AYB -nin üzvlük vəsiqəsini təqdim edəndə. Onu uşaqlıqdan tanımışam və əsərləriylə böyümüşəm. Bütün səhviylə və düzüylə Anar yaxşı yazıçıdı mənim gözümdə. Təkrar edirəm ki, mən heç bir yazıçını, şairi tərif etməmişəm. Əksinə yumşaq -yumşaq tənqid etmişəm. Sadəcə içində qərəz olmadığı üçün tərif kimi qəbul ediblər. Ədəbi tənqid də belə olmalıdı.
Sonra da yenə gəlirəm əvvəlki fikirlərimə. Nizami də, Füzuli də, Xaqani də, Sabir də, Vurğun da, Əhməd də-hamısı bizimdi. Elə Qulu da, Qəşəm də, Fəxrəddin də , Anar da, Təranə də…
Nə kiçiklər böyükləri ələ salsın, nə də böyüklər kiçikləri topa tutsun. Yazarları təbəqələşdirməyək, şəhərləşdirməyək. Küçələrə , ölkələrə , qütblərə , qitələrə bölməyək. Azərbaycan, həqiqət və ədalət naminə..