Azərbaycan Dövlət Texniki Universitetinin II kurs tələbəsi, Türkiyə-Azərbaycan Qardaşlıq İctimai Birliyinin Səbail RT-nın Gənclər və idman məsələləri üzrə sədr müavini

Türk Dövlətləri Təşkilatının keçmişi və gələcəyi

Türk Dövlətləri Təşkilatının təməli hələ 1992-ci il 30 oktyabr tarixində qoyulmuşdur. Türkiyənin ev sahibliyi və Turqut Özalın başçılığı ilə Ankarada ilk iclası keçirilmiş və TÜRK KENEŞİ adlandırılmışdır.
12 iyul 1993-cü il tarixində Qazaxıstanın Almatı şəhərində Nursultan Nazarbayevin başçılığı ilə keçirilən iclasda TÜRKSOY qurulmuşdur. TÜRKSOY türk dili ailəsinə aid edilən dilləri danışan ölkələrin mədəniyyət səylərini birləşdirən beynəlxalq təşkilatdır. Təşkilata üzv olan ölkələr arasında elm, təhsil, mədəniyyət, incəsənət sahələrində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, ortaq türk dəyərlərinin dünyada tanıdılması bu qurumun əsas fəaliyyət istiqamətlərini təşkil edir.
21 noyabr 2008-ci il tarixində Türkiyənin İstanbul şəhərində Abdullah Gülün başçılığı ilə keçirilən iclasda Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası yaradılmışdır. Qərargahı Bakıda yerləşən bu qurumun məqsədi türk dövlətləri parlamentləri arasında əlaqələri və əməkdaşlığı genişləndirməkdən ibarətdir.
3 oktyabr 2009-cu il tarixində Azərbaycanın Naxçıvan şəhərində keçirilən iclasda Naxçıvan müqaviləsi imzalanmış və Türk Şurası qurulmuşdur. Bu münasibətlə də 3 oktyabr TÜRK DÜNYASI GÜNÜ kimi qəbul edilmişdir. Hazırda hər il oktyabr ayının 3-ü bütün türk xalqları tərəfindən bu əlamətdar gün qeyd olunur.
Türk Dövlətləri Təşkilatı 1992-2010-cu il tarixlərində Türkdilli Dövlətlər Təşkilatı adlandırılmışdır. Bu təşkilatın məqsədi türksoylu dövlətlər və ölkələr arasında hərtərəfli əməkdaşlığa nail olmaqdır. Beynəlxalq hökumətlərarası təşkilat kimi əsas fəaliyyət prinsipləri tərəflər arasında qarşılıqlı etimadın möhkəmləndirilməsi, xarici siyasət məsələlərində ortaq yanaşmaya nail olmaq, beynəlxalq ekstremizm, terrorizm, separatçılıq kimi məsələlərə qarşı birgə mübarizə, ticarət əlaqələri, investisiyalar, elm, təhsil mədəniyyət, KİV, hüquq və digər sahələrdə əməkdaşlığın genişləndirilməsi və bir sıra digər əhəmiyyətli məqamlardan ibarətdir. Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 1-ci zirvə görüşü 20-21 oktyabr 2011-ci il tarixində Qazaxıstanın Almatı şəhərində Nursultan Nazarbayevin başçılığı ilə iqtisadiyyat və ticarət əməkdaşlığı mövzusunda toplanmışdır.
Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 2-ci zirvə görüşü 22-23 avqust 2012-ci il tarixində Qırğızıstannın Bişkek şəhərində Almazbek Atambayevin başçılığı ilə təhsil, elm və mədəniyyət əməkdaşlığı mövzusunda toplanmışdır. Bu iclasın ilk günündə təşkilatın bayrağı qəbul edilmişdir. Bayrağın dizaynında Azərbaycan bayrağının ulduzu, Qazaxıstan bayrağının rəngi, Qırğızıstan bayrağının günəşi və Türkiyə bayrağının ayparasından istifadə edilmişdir.

Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 3-cü zirvə görüşü 15-16 avqust 2013-cü il tarixində Azərbaycanın Qəbələ şəhərində İlham Əliyevin başçılığı ilə nəqliyyat əməkdaşlığı mövzusunda keçirilmişdir. Burada türk dövlətlərinin nəqliyyat və bağlantı sahələrində əlaqələrinin genişləndirilməsi məsələləri müzakirə olunmuş, bu istiqamətdə bir sıra razılaşmalar əldə olunmuşdur.
Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 4-cü zirvə görüşü 4-5 iyun 2014-cü il tarixində Abdullah Gülün başçılığı ilə turizm əməkdaşlığı mövzusunda keçirilmiş, görüş Türkiyənin Bodrum şəhərində baş tutmuşdur.
Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 5-ci zirvə görüşü 10-11 sentyabr 2015-ci il tarixində Qazaxıstanın Astana şəhərində Nursultan Nazarbayevin başçılığı ilə media və informasiya əməkdaşlığı mövzusunda keçirilmişdir. Burada türk dövlətləri arasında media və informasiya sahələrində əməkdaşlığın daha yüksək səviyyədə qurulması üçün razılıqlar əldə edilmiş, bu istiqamətdə konkret əməkdaşlıq proqramı qəbul olunmuşdur.
Qurumun 6-cı zirvəsi 1-3 sentyabr 2018-ci il tarixində Qırğızıstanın Bişkek şəhərində Sooronbay Jeenbekovin başçılığı ilə gənclik və milli idmanlar mövzusunda keçirilən görüş nəticəsində baş tutmuş, türk idmançılarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi və türk xalqlarının gəncləri arasında idman yarışlarının mütəmadi xarakter alması əsas müddəa kimi qəbul olunmuşdur.
Türkdilli Dövlətlər Əməkdaşlığı Şurasının 7-ci zirvə görüşü 15 oktyabr 2019-cu il tarixində Azərbaycanın Bakı şəhərində İlham Əliyevin başçılığı ilə kiçik və orta sahibkarlığın dəstəklənməsi mövzusunda keçirilmiş, Azərbaycan Respublikasının TDƏŞ-ə sədrlik etməsi barədə razılıq əldə olunmuşdur.
10 aprel 2020-ci il tarixində dünyada başlamış “Covid-19” pandemiyası ilə əlaqədar qurumun fövqəladə toplantısı çağrılmış, pandemiya ilə mübarizədə həmrəylik və əməkdaşlıq barədə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlığı Şurasının Fövqəladə Zirvə görüşünün Bakı Bəyannaməsi qəbul olunmuşdur.
Qurum Ermənistanın Azərbaycana qarşı törətdiyi cinayət əməlləri ilə bağlı daim ölkəmizin haqq işinə dəstək olmuş, ermənilərin separatçı mövqeyini pisləmişdir. 2020-ci ilin iyul ayında Tovuz hadisələri baş verərkən də, 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı da TDƏŞ ardıcıl bəyənatlar vermiş, ermənilərin Gəncə, Bərdə, Tərtər kimi şəhərlərimizdə dinc sakinlərə qarşı törətdiyi terror əməllərini qətiyyətlə pisləmişdir. Həmin ilin 20 oktyabrında təşkilatın baş katibi Bağdad Amreyevin rəhbərliyi altında nümayəndə heyəti Gəncədə terror törədilən bölgəni ziyarət etmiş, Ağdam və Füzuli rayonlarında olmuş, Türk dünyası adından erməni vəhşiliyini pisləyən və Azərbaycanla həmrəylik mövqeyini əks etdirən bəyanatla çıxış etmişdir.
31 mart 2021-ci il tarixində Qasım-Comərd Tokayevin başçılığı ilə videokonfrans formatında görüşdə Türkistan mənəvi paytaxt elan edilmiş, Türk Şurasının beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi məsələləri müzakirə olunmuşdur.
12 noyabr 2021-ci il tarixində Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 8-ci zirvə görüşü Türkiyənin İstabul şəhərində Rəcəb Tayyib Ərdoğanın başçılığı ilə rəqəmsal çağda yaşıl texnologiyalar və ağıllı şəhərlər mövzusunda keçirilmiş, bu sahədə qarşıda duran problemlərin həlli müzakirə olunmuşdur. Bu görüş zamanı Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlığı Şurasının adı müzakirə olunmuş, dəyişdirilərək Türk Dövlətləri Təşkilatı kimi qəbul olunmuşdur.
Hazırda Türk Dövlətləri Təçkilatının 5 əsas üzvi var:
Azərbaycan, Özbəkistan, Türkiyə, Qazaxıstan, və Qırğızıstan.
Türk Dövlətləri Təşkilatının 2 müşahidəçi üzvi var:
Türkmənistan və Macarıstan. Şimali Kipr Türk Respublikası gələcəkdə təşkilata üzv olmaq istəyindədir. Ukrayna və Əfqanıstan isə gələcəkdə müşahidəçi olmaq arzusunu qeyd etmişlər.
Türk Dövlətləri Təşkilatının 3 baş katibi olmuşdur:
1-ci baş katib 2009-2014-cü illərdə Halil Akıncı;
2-ci baş katib 2014-2018-ci illərdə Ramil Həsənov olmuş;
3-cü və hal-hazırkı baş katibi Bağdad Amreyevdir.
Gələcəkdə Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan ölkələr arasında sərhədlərin olmaması, bu ölkələrə səyahət zamanı üzv ölkələrin pul vahidlərinin istifadəsi planlaşdırılır. Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan ölkələrin ortaq konstitusiyası olacaq və bu törə bütövlükdə TÜRK TÖRƏSİ adlanacaq.
Türk Dövlətləri Təşkilatına dünyanın bütün bölgələrindən üzvlər qəbul olunacağı istisna deyil. Bu üzvlər arasında, əsasən, Avropa, Afrika və Amerika qitələrindən olan ölkələrin yer alacağı proqnozlaşdırılır.
TÜRK DÖVLƏTLƏRİ TƏŞKİLATI DÜNYAYA SÜLH VƏ BARIŞ GƏTİRƏCƏK!!!