Xankəndi Zirvəsi məqsədlərə təkan verəcək

Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ilk daxil olduğu qurumlardan biri də İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatıdır. 1964-1979-cu illərdə fəaliyyət göstərmiş Regional Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının davamçısı olan bu hökumətlərarası təşkilat (İƏT) 1985-ci ildə Türkiyə, İran və Pakistan arasında iqtisadi, texniki və mədəni əməkdaşlığı möhkəmləndirmək məqsədilə yaradılmışdır.
1992-ci il noyabr ayının 28-də daha 7 ölkə-Azərbaycan, Əfqanıstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Türkmənistan da bu təşkilata daxil olmaqla İƏT üzvlərinin sayı 10-a çatdı. Təşkilatın genişlənməsini rəsmiləşdirən 28 noyabr tarixi qurumun təqvimində “İƏT günü” kimi qeyd olunur.
Ölkəmiz hər zaman İƏT-in fəaliyyətinə böyük önəm verir. Belə ki, təşkilatın uğurlu fəaliyyəti ona üzv olan bütün ölkələr üçün maraqlıdır. Çünki bu təşkilata üzv dövlətləri həm ortaq tarixi, həm də iqtisadi və siyasi maraqlar birləşdirir. Azərbaycan İƏT üzvü olaraq bir çox sahələrdə əməkdaşlığın inkişafı məqsədilə həmişə təklif və təşəbbüslərlə çıxış etmişdir. Təsadüfi deyil ki, ölkəmiz 2006 və 2012-ci illərdə İƏT Zirvə Toplantılarına ev sahibliyi etmişdir.
2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi və 2023-cü il sentyabrın 19-da lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində parlaq Qələbə əldə edən Azərbaycan artıq işğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların tədbirlərini keçirir. 2025-ci il iyul ayının 4-də İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşünün Xankəndidə yeni inşa edilmiş Konqres Mərkəzində keçirilməsi isə işğaldan azad edilmiş bütün Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda genişmiqyaslı yenidənqurma, bərpa-quruculuq işlərinin sürətlə davam etdirilməsinin bariz nümunəsidir.
Azərbaycanın bu mühüm beynəlxalq tədbirə Xankəndidə ev sahibliyi etməsi xüsusi rəmzi əhəmiyyət daşıyır. Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan artıq üçüncü dəfədir ki, ECO Zirvə görüşünə ev sahibliyi edir və bu dəfəki görüşün Xankəndidə – işğaldan azad olunmuş ərazidə keçirilməsi tarixi hadisədir. Bu, təkcə diplomatik deyil, həm də siyasi və mənəvi baxımdan mühüm bir siqnaldır: Azərbaycan işğaldan azad olunmuş torpaqlarda əmin-amanlıq və inkişaf mühitini bərpa edib və bu ərazilər artıq beynəlxalq tədbirlərin keçirildiyi mərkəzə çevrilib.
Prezident İlham Əliyev çıxışında Ermənistanın 30 ilə yaxın Azərbaycan ərazilərini işğalda saxladığını, bu müddət ərzində törədilmiş etnik təmizləmə, məscidlərin və qəbiristanlıqların dağıdılması, mədəni irsə qarşı vandalizm faktlarını beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırmaqla, bu işğalın ölkəmizə 150 milyard dollardan artıq zərər verdiyini və ərazilərə basdırılmış minaların partlaması səbəbindən 400-dən artıq vətəndaşımızın həlak olmasını və yaxud yaralanmasını bir daha qeyd etdi.
Məlumdur ki, bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Böyük Qayıdışa dair Dövlət Proqramı uğurla icra olunur, azad olunmuş ərazilərdə yeni şəhərlər və kəndlər salınır. Artıq 50 mindən çox vətəndaşımız öz doğma torpaqlarına qayıdıb oralarda yaşayır, işləyir və təhsil alırlar.
Tədbirdə Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmuş soydaşlarımızın hüquqları da xüsusi vurğulandı. Ermənistanın bu məsələdə dialoqun hər cür formasından imtina etməsi tənqid edildi, lakin İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının bu məsələdə Azərbaycanı dəstəkləməsi və beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmuş qətnamələr ümidverici addımlar kimi qiymətləndirildi.
Azərbaycanın ECO çərçivəsində gördüyü işlər–COP29 konfransına ev sahibliyi, Şuşada Biznes Forumu, Ağdamda Gənclər Forumu, Laçında Qadınlar Forumunun təşkili və Şuşanın 2026-cı il üçün ECO-nun Turizm Paytaxtı elan olunması-Azərbaycanın təşkilat daxilində yer alan nüfuz və fəallıq göstəricisidir. Bununla yanaşı, Azərbaycanda yaradılacaq ECO Tədqiqat və Təmiz Enerji Mərkəzləri gələcək əməkdaşlıq üçün yeni platformalar da vəd edir.
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə görüşündə çıxış edən dost və qardaş ölkələrin prezidentləri də Xankəndidə-qədim Qarabağ torpağında görüşməkdən məmnun qaldıqlarını və bu bölgənin sülh və inkişaf məkanına çevrilməsindən razılıqlarını bildirdilər. Eyni zamanda qeyd edildi ki, Xankəndi Zirvə görüşü qarşıya qoyulan məqsədlərə, planlara nail olmaq işinə təkan verəcək, çoxtərəfli və praktiki əməkdaşlığı yeni səviyyəyə qaldıracaq, həmçinin, münasibətlərin hərtərəfli inkişafına töhfə verəcəkdir.
İƏT-in 17-ci Zirvə görüşünün sonunda Xankəndi Kommunikesi qəbul edilib. Sənəddə bir sıra məsələlər: işğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri yüksək qiymətləndirilib, Ermənistandan qovulmuş soydaşlarımızın öz ata-baba torpaqlarına ləyaqətli qayıdış hüququ bir daha təsdiqlənib və digər vacib məqamlar öz əksini tapıb.

Rövşən Muradov
Milli Məclisin deputatı