14-07-2024, 19:17
UNESCO-nun mədəni dəyərləri kontekstində Səlim Karvansarayının mühafizəsi - İkinci yazı
Azərbaycan xalqının zəngin mədəni (maddi və qeyri-maddi) irsinin böyük bir hissəsi qədim yurd yerimiz olan Qərbi Azərbaycanda qalmaqdadır. Əsrlərlə yaşadığımız əzəli torpaqlarmızda tarixin müxtəlif mərhələlərində yaratdığımız mədəni irsimizi 3 kateqoriyaya ayırmaq olar.
1) Qeyri-maddi mədəni irs nümunələri.
2) Maddi mədəni irs nümunələri.
3) Təbii irs nümunələri.
Hər üç kateqoriyadan olan mədəni irs nümunələrimizin tədqiqi mühafizəsi ilə bağlı ciddi fəaliyyətlərin görülməsi tarixi zərurətdir. Biz bu araşdırmada 2-ci kateqoriyadan olan maddi mədəniyyət nümunələrimizin vacib tərkib hissəsi olan tarixi abidələrimizin mühafizəsi ilə bağlı beynəlxalq hüquqi təminatlara toxunacayıq.
Qərbi Azərbaycanın incisi olan Dərələyəz mahalı tarixi mədəni irsimizin ən dərin qatlarında özünə yer tutur. Memarlıq quruluşuna və daşıdığı məna çalarlarına görə bu tarixi abidələr içərisində karvansaralar xüsusi yer tutur. Dərələyəz mahalının Ağkənd kəndi ərazisində yerləşən Səlim karvansarayı da bu qəbildən olan mədəniyyət abidələrimizdəndir. Təəssüf ki, Səlim karvansarayının harada yerləşməsi ilə bağlı bəzi mənbələrdə yanlışlara yol verilmişdir. Əksər araşdırmaçılar tərəfindən karvansarayın Dərələyəz mahalının Ağkənd kəndi ərazisində yerləşməsi haqqında fikir birliyi olsa da bəzi mənbələrdə yanlış olaraq karvansarayın Zəngəzur mahalı ərazisində yerləşməsi barədə fikirlər yer almışdır. Məsələyə aydınlıq gətirək.
Səlim karvansaryı harada yerləşir Dərələyəzdə yoxsa Zəngəzurda?
Səlim karvansarayının Zəngəzur ərazisində yerləşməsi haqqında Naxçıvan Ensklopediyasında (Bakı -2002, səh 594, Səlim Karvansaryı məqaləsi səhifə 511) fikirlər hansı mənbədən qaynaqlanır. Onu da qeyd edək ki, bu mənbə əsasında digər müəlliflər və Vikipediya Açıq Ensklopediyasında da məqalə yer almaqdadır. Naxçıvan Ensklopediyasında yer almış məqalənin istifadə etdiyi ədəbiyyata nəzər yetirdikdə bəlli olur ki, görkəmli tarixçi alim tarixi abidələrin mahir bilicisi Məşədixanım Nemətovanın “Elm və həyat” jurnalının 1997-ci il tarixli 2-ci sayında yer almış “Köprükəndə konfrans” adlı məqaləyə istinad edilmişdir. Araşdırma məqsədi ilə ilkin mənbə kimi istinad olunan tarixçi alim M.Nemətovanın sözügedən məqaləsinə baxış keçirdik.
Bəlli oldu ki, Məşədixanım Nemətova Türkiyədə iştirak etdiyi konfrans barədə məlumat verəkən Səlim karvansarasından danışarkən “Zəngəzur yolunda Səlim keçidində” yerləşən ifadəsi yanlış olaraq Zəngəzur kimi başa düşülüb. Göründüyü kimi karvansaranın Zəngəzur ərazisində yerləşməsi ilə bağlı irəli sürülən fikirlərin heç bir əsası yoxdur. Tarixi abidə Dərələyəz mahalının Ağkənd kəndi ərazisində yerləşir və bu adda Qərbi Azərbaycan ərazisində başqa abidə yoxdur.
Şübhəsiz ki, karvansaranın tarixinin araşdırılmasında görkəmli alim M.Nemətovanın rolu danılmazdır. Karvansara üzərindəki daş kitabənin oxunması ilə abidənin kim tərəfindən tikilməsi məsələsinə də məhz M.Nemətova aydınlıq gətirmişdir. Karvansaranın araşdırlması məsələsinə toxunarkən dəyərli tədqiqatçı Kamil Dərələyəzlinin (Məmmədovun) adını çəkməyə bilmərik. K.Dərləyəzlinin “Dərələyəz od içində” adlı kitabında Dərələyəz abidələri adlı bölməsində Səlim karvansarayı haqqında geniş bəhs etmişdir. K.Dərələyəzli kitabında karvansaradan bəhs edən məqaləni “AĞ KƏND KARVANSARASI” adlandırmışdır. Müəllifin fikirincə yerli əhali tərəfindən vaxtı ilə Şah Abbas və ya Səlim Karvansarası adlandırılması karvansaranın Türkiyə Sultanı Yavuz Sultan Səlim yaxud Səfəvi hökmdarı I Şah Abbas tərəfindən tikilməsi ilə bağlı yanlış təsəvvürdür.
Səlim Karvansarası kim tərəfindən tikilib?
Karvansaranın giriş qapısı (1,80x1,13m) üzərində fars dilində daşa (l,87x0,86m) oyularaq, həkk olunmuş kitabədə 1329-cu ildə Azərbaycan Elxanilər dövlətinin hökmdarı Əbu Səid xan Bahadur tərəfindən tikdirildiyi qeyd olunmuşdur. Kitabədə deyilir: "Əbu Səid xan Bahadur - dünyanın sultanı, insanların padşahı, ərəblərin və ərəb olmayanların hökmdarı, bütün xalqların çarı -Allah onun hökmranlığını və sultanlığını əbədi etsin - vaxtında bina olundu. Xeyrat sahibi Çuşkyab ibn (oğlu) Ləvənd ibn …şah Nur ibn … 729-cu il tarixdə" h.729–1328
Karvansaranın yerləşdiyi ərazidəki Ağkənd kəndində 1918-ci ilə qədər ancaq azərbaycanlılar yaşamış və kənddə ilk ermənilər (rəsmi statistikaya görə 172 nəfər) 1923–1925-ci illərdə köçürülüb məskunlaşmışlar. Həmin ərazilərdə yaşayan azərbaycanlılar 1988-ci ildə zorla qovulduqdan sonra Ermənistan hökuməti Səlim karvansarası ilə bağlı faktları tamamilə saxtalaşdıraraq, onu dünya ictimaiyyətinə erməni abidəsi kimi təqdim edir.
Ermənilər sözügedən karvansaranın tarixini hələ 60-cı illərdən saxtalaşdırmağa başlayaraq M.Harutyunyanın "Micnadaryan Hayasdani karavanadnerç u kamuçneri" (Erevan, 1960) kitabında abidəni erməni abidəsi kimi təqdim etməyə başlamışlar. Hətta daş kitabənin üzərinə saxta mətnlər də yerləşdirblər. Tədqiqatçı K.Dərələyəzli erməni tarixçilərinin tarixi Azərbaycan ərazilərindəki müxtəlif abidələri utanmadan öz adlarına çıxmalarını faktlarla ifşa edib: "M.Harutunyan "Orta yüzillərdə Ermənistanda karvansaralar və körpülər" kitabında Səlim karvansarası kimi hallanmasına baxmayaraq utanmadan qeyd edir: "1935-ci ildə S.Barxudyanın "Ermənistanın mədəniyyət abidələri" kitabında bildirilir ki, karvansaranın sənduqələrindəki yazı heç bir əhəmiyyət kəsb etmir (tarixşünaslıqda ənənəvi saxta erməni metodologiyası K.Həsənova, S.Vəkilov ), yalnız karvansara ümumittifaq əhəmiyyət kəsb etdiyi üçün Şərq xalqlarına burada dincəlmək və istirahət etmə imkanı vermək nöqteyi-nəzərindən yazılıb. Abidə Orbelyanlar nəslindən hökmdarlar hökmdarı Sumbatın və ya Liparid hökmdarı şərəfinə 781(1332)-ci ildə inşa olunub".
Hazırda turizm ərazisi kimi istifadə edilən Səlim karvansarası (www.findarmenia.ru/armenia/raznoe/selimskiy-karavan-saray) ermənilər tərəfindən ictimaiyyətə belə təqdim olunur: “Səlim karvansarayı 1332-ci ildə Çezar Orbelyan dövründə tikilib. O, günlərdən Sünik knyazları Orbelyan Çingiz xanın nəvəsindən nəinki mülklərini geri qaytarmaq , həm də öz daxili işləri ilə sərbəst məşğul olmaq imkanı əldə etmişlər”.
Mədəni irsin qorunmasına dair beynəlxalq hüquqi təminatlar.
Sözügedən mədəni irsin qorunması 16 noyabr 1972-ci il tarixində Parisdə qəbul edilmiş UNESCO -nun “Ümumdünya mədəni və təbii irsin qorunması haqqında” Konvensiyaya əsasən həyata keçirilir. Onu da qeyd edək ki, 5 sentyabr 1993-cü il tarixndə Ermənistan Respublikası, 6 dekabr 1993-cü il tarixində Azərbaycan Respublikası sözügedən Konvensiyaya qoşulmaqla dünya mədəni irsinin qorunması ilə bağlı beynəlxalq birlik qarşısında öhdəlik götürmüşdür. Lakin göründüyü kimi bütün məsələlərdə olduğu kimi ermənilər bu məsələdə də öhdəliklərini kobud surətdə pozurlar.
Qəbul edilmiş Konvensiyanın 1-ci maddəsinə əsasən «mədəni irs» dedikdə: “Abidələr: memarlıq, monumental heykəltəraşlıq və boyakarlıq əsərləri, arxeoloji xarakterli ünsürlər və ya strukturlar, kitabələr, mağara məskənləri və tarix, incəsənət, yaxud elm baxımından görkəmli universal dəyərə malik ünsür qrupları” nəzərdə tutulur.
Konvensiyanın 6-cı maddəsində deyilir: Bu Konvensiyanın hər bir tərəf-dövlətləri ərazisində yerləşən,1 və 2-ci maddələrdə müəyyən edilmiş mədəni və təbii irsi olan dövlətlərin suverenliyinə tam hörmət etməklə və milli qanunvericiliklə həmin irs barəsində nəzərdə tutulan hüquqlara xələl gətirməklə, onun bütün beynəlxalq birliyin mühafizə etməyə borclu olduğu ümumi irs olduğunu etiraf edirlər.
Bu Konvensiyanın hər bir tərəf-dövləti bu Konvensiyanın digər tərəf-dövlətlərinin ərazisindəki 1 və 2-ci maddələrdə xatırlanan mədəni və təbii irsə birbaşa, yaxud dolayısı ilə xələl gətirə bilən hansısa qərəzli hərəkət etməməyi öhdəsinə götürür.
Yuxarıda göstərildiyi kimi Ermənistan tərəfi tarixi abidələri saxtalaşdırmaqla UNESCO qarşısında götürdüyü öhdəlikləri kobud surətdə pozur. Azərbaycan tərəfi bu məsələdə öz prinsipial mövqeyini iki aspektdə irəli sürməsi daha təsirli olar.
1) Tarixi aspekt
2) Hüquqi aspekt
Hesab edirik ki, tarixi dəlilərlə məhz həmin abidələrin Azərbaycana məxsus olmasını, hüquqi dəlilərlə isə Ermənistanın beynəlxalq birlik qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməyə məcbur etməliyik.
ADPU-nun filologiya fakultəsinin dekanı, f.ü.f.doktoru, dosent,
UNESCO klubunun rəhbəri Könül Həsənova
Tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd Vəkilov
14-07-2024, 17:45
Almaniyanın cənubunda atışma - Ölənlər var
Almaniyanın cənub-qərbindəki Albstadt şəhərində (Baden-Vürtemberq federal əyaləti) atışma nəticəsində bir neçə nəfər ölüb.
Atışmada daha bir neçə nəfər yaralanıb.
Nəşrin məlumatına görə, atəş açan ovçu olub. Hazırda onlarla polis maşını və iki xilasedici helikopter hadisə yerindədir.
"Sudwest Presse" qəzetinin yazdığına görə, cinayətdən əvvəl ailə münaqişəsi baş verib, nəticədə kişi üç ailə üzvünü öldürüb.
14-07-2024, 17:20
Biləsuvarda qaz xətti zədələndi - Kənd qazsız qaldı
Biləsuvar rayonunda yeraltı qaz xəttinin zədələnməsi nəticəsində bir kənd qazsız qalıb.
Rayonun Əsgərabad kəndində rayon işıq idarəsi tərəfindən işıq dirəkləri basdırılan zaman diametri 160 mm-lik yeraltı orta təzyiqli qaz xəttini zədələnib.
Nəticədə Əsgərabad kəndinin 800 abonentin qaz təchizatı dayandırılıb.
Qəzanı aradan qaldırmaq üçün işlər görülür.
14-07-2024, 17:00
Trampa sui-qəsd xalqın iradəsinə hücumdur - Türkiyə XİN
ABŞ-nin keçmiş prezidentinə və qarşıdan gələn seçkilərdə prezidentliyə namizədlərdən biri olan Donald Trampa Pensilvaniyada seçki kampaniyası zamanı edilən hücumu ən sərt şəkildə qınayırıq.
Bu barədə Türkiyənin Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) məlumatında bildirilir.
"Sözügedən sui-qəsd həm də xalqın iradəsinə hücumdur. Demokratik siyasətə zorakılıq, dövlət çevrilişi və digər qeyri-qanuni yollarla müdaxilə yolverilməzdir.
Ümid edirik ki, ABŞ-də seçkilər dinc şəraitdə baş tutacaq", - XİN qeyd edib.
14-07-2024, 16:28
DÜNƏNİN, BUGÜNÜN, SABAHIN QƏZETİ
“Vedibasar” qəzetilə, onun təsisçisi və baş redaktoru Sərtib İslamoğluyla tanış olduğum gündən düz 14 il keçir. Bu xoş təsadüf Azərbaycanımızın Müstəqillik Günü ərəfəsində olduğuna görə yaşadığım o xoş xatirələri hər il bu ərəfədə xəyalımda bir daha yaşayır, xoşhal oluram. Yaxınlarımla bölüşürəm. Məmnunluğumu gizlətmirəm.
Amma bu dəfə borc bildim ki, bir-birini tamamlayan bu ideoloji-sosial tandem barədə təəssüratımı, fikirlərimi daha geniş auditoriyada oxucularla bölüşüm, vətən həsrətiylə yaşayan niskilli yurddaşlarımın 20 ildən artıq müddətdə ürəyinə su çiləməyi, dərdlərinə şərik olmağı, nikbinlik ruhunu saxlamağı, hər birimizin qəlbindən doğma yurdlarımıza körpü salmağı bacaran “Vedibasar”ın əməyindən, əzəmətindən danışım. Bəli, cürətlə deyə bilərəm ki, “Vedibasar” sadəcə bir qəzet deyil, o, 20 ildən artıq müddətdə dövlətimizin siyasi-ideologiyasına, milli-mənəvi, tarixi və maddi-mədəni dəyərlərin qorunmasına xidmət edən ideoloji baza və aparıcı təbliğat maşınıdır.
Dahi Heydər Əliyevin tez-tez müxtəlif kürsülərdən öz çıxışlarında olduqca nikbin və kəsərli tərzdə “Qərbi Azərbaycan ərazilərindəki əzəli torpaqlarımıza qayıdacağıq” mesajının eskiz-layihəsinin həyata keçirilməsinin davamı olaraq Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycana Qayıdışla bağlı Qərbi Azərbaycan İcmasındakı məlum 24 dekabr 2022-ci il tarixli proqram xarakterli tarixi çıxışı və ondan sonra verilən əməli start da göstərdi ki, “Vedibasar” öz fəaliyyətini olduqca nikbin ictimai-siyasi notlar üzərində qurub, indiyədək dövlətinin və xalqının mənafeyi üçün ləyaqətlə xidmət edib.
2010-cu ilin bu günlərində tanınmış ziyalı, professor Əsgər Zeynalovla Azərbaycan nəşriyyatına getmişdik. 6-cı mərtəbənin dəhlizinə çatanda birdən o, qolumdan çəkib üzərində “Vedibasar” lövhəciyi yazılmış bir qapıya tərəf yönəltdi məni. “Gəl bura, səni bir qeyrətli oğulla tanış edəcəyəm” dedi. Daxil olduq otağa. Otaqdakı üzü nurlu insan indi artıq çox yaxşı tanıdığım Sərtib müəllim idi. Əsgər müəllim bizi tanış etdikdən sonra bir az dərdləşdik. Söhbətimizin qayəsi şəxsi həyat problemləri deyil, milli dəyərlər, elm, mədəniyyət, işğal olunmuş torpaqlarımız, vətən, yurd həsrəti barədə oldu. Təxminən 20 dəqiqəlik söhbətdən və Sərtib İslamoğluyla tanışlıqdan çox məmnun qaldım. “Vedibasar” qəzeti barədə əvvəllər geniş məlumatım olmasa da bu görüş, bu təbii, doğma münasibət məni ovsunladı. Yavaş-yavaş mən bu qəzetə, kollektivə bağlanmağa başladım. Etiraf edim ki, “Vedibasar”la, onun təsisçisi və baş redaktoru Sərtib İslamoğluyla tanış olduqdan sonra sanki üzümə bir ümid qapısı açıldı. Əvvəl vaxtlarda bura dərc edilmək üçün məqalələr aparırdımsa, daha sonra vətən həsrətiylə dolan ürəyimi boşaltmaq üçün də getməyə başladım. Sanki təsəlli almaq üçün özümə bir isti ocaq, qibləgah tapdım. Çünki “Vedibasar” redaksiyasında Sərtib müəllim başda olmaqla kiçik kollektiv tərəfindən o qədər gözəl, doğma, milli-dəyərlərlə dolu atmosfer yaradılıb ki, adam bura gələndə getmək belə istəmir. Bir stəkan çaylarını içib, pozitiv əhval alana kimi heç səni buraxmırlar da. Bura nə qədər “qanıqara” gəlsən də gedəndə pozitiv əhvalla, sanki vətən qoxusunu almış kimi, o isti ocaq qırağında bir stəkan çay içmiş kimi gedirsən burdan. Güman edirəm ki, “Vedibasar” bu minvalla özü yaşamaqla bərabər yüzlərlə, minlərlə, on minlərlə yurd həsrətli insanı mənəvi olaraq yaşadır.
Görünür, məhz qeyd etdiyim bu isti münasibətlərə görə bu gün informasiya məkanında yazılı mətbuatın rəqabətdə bir qədər geri qalmasına baxmayaraq ayda iki sayı çap olunan “Vedibasar” hələ də öz oxucu auditoriyasını saxlamaqda davam edir. Düşünürəm ki, köhnə mətbu yayım ənənəsindən çıxmadan sürətli informasiya dövründə rəqabətə davam gətirməsi və ciddi maliyyə çətinliklərini dəf edə-edə bu günədək oxucularının xidmətində olması, yalnız abunəçilərin hesabına özünü maliyyələşdirən, ayaqüstə qalan “Vedibasar”ın kimlik vəsiqəsidir. Yəqin ki, bu qəzet sevilməsə, oxucunu təmin edə bilməsə idi iyirmi ildən artıq müddəti belə şərəflə gəlib bu gün də bir yazılı mətbu orqan olaraq ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında iştirak etmək qüdrətinə, qabiliyyətinə malik ola bilməzdi.
“Vedibasar” üzərində olduqca məsuliyyətli və şərəfli bir missiyanı daşıyır. Müstəqil ictimai-siyasi qəzet olaraq ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələrdən, ölkə rəhbərliyinin uğurlu siyasi, diplomatik addımlarından tutmuş, son illərin ən aktual məsələlərindən olan Qərbi Azərbaycan İcmasının gördüyü işlərə, keçirdiyi tədbirlərə, ölkəmizin elmi-mədəni nailiyyətlərinə, tarixi məlumatlara, tədqiqat-araşdırma materiallarına, sosial-iqtisadi məsələlərə, poeziya nümunələrinə, idman uğurlarınadək bütün mövzuları işıqlandırmağa macal tapır. Maraqlıdır ki, bütün bu vacib amillər yüksək səviyyəli, peşəkar jurnalistika işi çərçivəsində qəzetin öz dəst-xəttinə uyğun olaraq uzun illərboyu sistem halında idarə olunur. Görünür, bu peşəkarlıq Sərtib müəllimdə hələ illər öncə, Respublikanın başı üstünü qara buludlar aldığı ötən əsrin 88-ci illərində Qarabağda azğın separatçıların baş qaldırdığı vaxtlarda müvafiq Dövlət strukturunda mətbuata nəzarət vəzifəsini yerinə yetirdiyi dövrdə formalaşmışdı. Həmin dövrdə o nəinki separatçı xarakterdə olan yazıları respublikanın mətbu orqanlarında dərc olunmasının qarşısı alıb, həm də onlara bilavasitə himayədarlıq edən Mockva təyinatlı yerli rəhbərlərlə mübarizə apararaq Azərbaycan, dövlətimiz naminə, özünü təhlükə qarşısına ataraq qətiyyətini, sözünün kəsərini ortaya qoya bilmişdi. Məhz möhkəm xarakterli, saf əqidəli, vətənpərvər Sərtib Məhərrəmov özünü bu mübarizə meydanında sübut edə, gələcək peşəkar jurnalist karyerasına möhkəm təməlli yol sala bilmişdir. O yol ki, bu gün özünün də dediyi kimi - “öz əqidə, amalı və sevgisindən” yaradıb ərsəyə gətirdiyi, balası qədər sevdiyi və artıq özünü respublikanın mətbuat məkanında təsdiq eləmiş “Vedibasar”ı evlərə, qəlblərə, eləcə də elm, mədəniyyət ocaqlarına aparır. “Vedibasar” materiallarından mənbə kimi istifadə edilir. Bu məqamları nəzərə alan Sərtib İslamoğlu maliyyə çətinliklərinə baxmadan qəzetin illik saylarını kitab şəklində çap etdirməklə oxucu üçün daha rahat şərait yaratmış və bununla jurnalistika sahəsində bir ilkə yeniliyə imza atmışdır. Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda “Vedibasar”ın artıq 21-ci cildi də işıq üzü gördü.
Düşünürəm ki, məhz elə həm qəzetin qazandığı nüfuzuna, sanbalına, həm də baş redaktoru Sərtib İslamoğlunun peşəkar, yenilikçi jurnalist kimi müsbət keyfiyyətlərinə görədir ki, ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda yaxşı tanınan akademik Nizami Cəfərov, Hidayət Orucov, Polad Bülbüloğlu, Əsgər Zeynalov, mərhumlar Buludxan Xəlilov, İsrafil Məmmədov, elm, incəsənət, mədəniyyət, siyasət adamlarının yazıları mütəmadi olaraq bu qəzetdə dərc edilir, oxucu xidmətinə təqdim olunur.
Əlavə etməyi borc bilirəm ki, bu peşəkar mətbuat işçisinin doğum günü də məhz öz peşə bayramıyla üst-üstə düşür. Bu təsadüfdür, yoxsa tale, alın yazısı? Bilmirəm.
Odur ki, fürsətdən istifadə edib bu yüksək kürsüdən Sərtib İslamoğlunu həm qarşıdan gələn yubiley 70 yaşı, həm də 22 iyul Mətbuat Günü münasibətilə böyük səmimiyyətlə təbrik edirəm!
Bütün qeyd etdiyim vicdanlı, ləyaqətli işlərə görə artıq ölkəmizin mətbuat arenasında öz imzasını təsdiqləmiş, tutduğu doğru yolla başıuca addımlayan əziz “Vedibasar”ımızın yaradıcısı və sükanı arxasında olan Sərtib İslamoğluna, eləcə də kollektivin digər üzvlərinə və bu qəzetin nüfuzuna, cəfakeşliyinə böyük dəyər verib məqalələr dərc etdirən, böyük elmi titullara və nüfuza malik olan ziyalılarımıza öz təşəkkürümü bildirir və deyirəm: “Zəhmətiniz hədər deyil, əziz dostlar!”
Hüseyn-Xəzər,
AJB-nin üzvü
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti 12 iyul 2024
14-07-2024, 16:17
Arzuları ürəyində qalan bala
Qubanın “Şəhidlər xiyabanı”nda əbədi uyuyan igid oğullarımızdan biri də rayonumuzun Davidoba kəndindən olan Cabbarov Orxan Hətəm oğludur. Orxanı artıq hər birimiz tanıyırıq. Lakin onun həyat və fəaliyyəti, döyüş yolu, daşa dönmüş arzu və istəkləri barədə bilmədiklərimiz bildiklərimizdən heç də az deyil. Odur ki, Şəhid Orxan Cabbarovu daha geniş oxucu auditoriyasına tanıtmaq məqsədilə atası Hətəm kişinin evinə yollandım. İçəridən yanıqlı bayatı səsi gəlirdi.
Əzizim oğlum getdi,
Sevincimi aldı getdi.
Quruca canım qalıb,
Əqlimi aldı getdi.
Ağırdır, oğul dərdi,
Çəkirəm oğul dərdi.
Yaman əydi qəddimi,
Çəkdikcə oğul dərdi.
Ehmalca həyət qapısının zəngini basdım. Qapını üzümə açan şəhidin atası Hətəm kişi idi. Hava soyuq olduğundan tez evə daxil olduq. Hələ də özümə gələ bilmirdim, nə deyəcəyimi, nəyi soruşacağımı unutmuşdum. Sükutu qapının səsi pozdu. İçəri daxil olan şəhidin anası Zülfiyyə və bacısı Gülşən idilər. Məqsədimi anlayan Zülfiyyə ana məni oğlunun şərəfinə otaqların birində təşkil olunan xatirə guşəsinə apardı. Qürurlu gözləri sual dolu ana ciyər parasını, qeyrətli Vətən oğlunu belə xatırladı:
“Orxan çox səliqəli oğlan idi. Onu dediyindən döndərmək mümkün deyildi. Orxan bilirdi ki, Vətən dardadır. Odur ki, döyüşə yollandı. Sonra da Tanrı əlimizdən dərgahına aldı onu.”
Bayaqdan qəhərlənmiş Hətəm kişi də göz yaşlarını silərək bizi oğlunun tərcümeyi-halı ilə tanış etdi.
Orxan Cabbarov 1994-cü ilin sentyabrın 29-da Quba rayonunun Davidoba kəndində dünyaya göz açmışdı. 2000-ci ildə ailə üzvləri ilə birlikdə Qazaxıstanın Rudniy şəhərinə köçmüş, 2001-ci ildə Rudniy şəhər 10 saylı orta məktəbinə daxil olmuşdur. 2006-cı ildə ailə üzvləri ilə birlikdə ölkəmizə qayıdaraq təhsilini şəhid Saleh Şahbalayev adına Hacıhüseynli kənd tam orta məktəbində davam etdirmişdir. 2013-cü il iyunun 4-də həqiqi hərbi xidmətə çağırılmış və 2015-ci ilin 1 yanvarına qədər N saylı hərbi hissədə xidməti başa vurmuşdur. 2017-ci ilin fevral ayının 15-dən mart ayının sonuna kimi MAHHXHQ-nın hazırlıq kursunda təlim keçmişdir. 2017-ci ilin aprel ayının 27-də N saylı hərbi hissədə BTR-82A-ya sürücü-mexanik vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2020-ci ilin sentyabr ayının 27-də Vətənimizin azad olunması uğrunda başlanan Vətən müharibəsində döyüşlərə qatılmışdır. Füzuli, Cəbrayıl, Suqovuşan, Xocavənd rayonlarının işğaldan azad olunması uğrunda gedən döyüşlərdə fəal iştirak etmişdir. Orxan Cabbarov 8 noyabr tarixində düşmən üzərində qələbə çalınandan yeddi ay sonra, 2021-ci ilin iyul ayında Gizirlik kursuna daxil olub. 2021-ci il sentyabr ayında kursu bitirdikdən sonra xidmətini BTR komandiri vəzifəsində işğaldan azad olunmuş Laçın, Kəlbəcər rayonları ərazilərində gizir kimi davam etdirib.
2021-ci il 16 noyabrda cəsur döyüşçü, doğma Vətənini öz canından çox istəyən, bütün varlığı ilə torpağını, xalqını sevən 27 yaşlı Orxan Cabbarov komandiri olduğu BTR-də partladılaraq, ekipaj üzvləri ilə birlikdə şəhidlik zivəsinə ucalmış, 2021-ci il, 18 noyabrda Quba rayonun Şəhidlər xiyabanında dəfn edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən gizir Orxan Cabbarov “Vətən uğrunda”, “Cəbrayılın azad olunmasına görə”, “Xocavəndin azad olunmasına görə” və “Füzulinin azad olunmasına görə” medalları ilə təltif olunmuşdur.
Daha sonra 27 dekabr 2021-ci il tarixli Prezident Sərəncamı ilə Şəhid Orxan Cabbarov ölümündən sonra “III Dərəcəli Rəşadət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Kəndin girəcəyində Orxan Cabbarovun portreti qoyulmuşdur. Ürəyində şəhidlərin ruhunu yaşadan, onları öz doğma övladı sayan, xəmiri milli-mənəvi dəyərlərimizlə yoğrulan hər kəs bu portretin qarşısında ayaq saxlayaraq, onunla – uşaq yaşlarından vətənpərvər ruhda böyüyən Orxanla qəlbən söhbət etməyi özlərinə borc bilirlər.
Evin otaqlarının birində şəhid Orxan Cabbarovun xatirəsinə həsr edilən guşədə Orxanın şəkilləri, orden-medalları, onların vəsiqələri, çoxlu əl işləri diqqətimi cəlb etdi. Guşədə qoyulmuş masanın üstündə bir qovluq da var idi. Onu açıb baxdım.
Bu qovluqda Orxanın əllə çəkdiyi çoxlu sayda rəsmləri toplanmışdı. İndi də şəhidin bacısı Gülşən xanım qardaşı haqqında xatirələrini bizimlə bölüşərək bildirdi ki, Orxan ailənin ümidi, köməyi idi. Qardaşım kiçik yaşlarından rəssamlığa həvəs göstərirdi, təhsil aldığı məktəbin sərgi lövhələri və tədbirləri Orxanın əl işləri ilə bəzənərdi. Rəssamlıq bacarığı, yaxşı oxumağı və nizam-intizamı ilə fərqləndiyinə görə məktəb rəhbərliyi tərəfindən bir-neçə dəfə fəxri fərmanlarla təltif olunmuşdu.
İndi şəhid qardaşımdan yaddaşlarda yaşayacaq həzin xatirələr, bir də əl işləri qalıb...
Mənə elə gəlir ki, rəssamlıq bütün sənətlərin ən gözəlidir. Ona görə ki, rəsm əsəri duyğuları birləşdirir. Ona baxanda hər kəs xəyalının ifadəsi ilə bir zaman yarada bilər. Bu sənətin ucalığıdır. İnsan üçün bir yüksək məqam da var -Vətən! Vətənə olan sevginin ən yüksək forması məncə igid oğulların onun dar günündə harayına səs verməsi, onun azadlığı uğrunda gözünü qırpmadan canından keçməsidir.
Bu gün artıq əbədiyaşar qəhrəmanlarımız üçün rəsm əsərləri çəkilir, şeirlər yazılır, mahnılar bəstələnir, kitablar çap edilir. Çünki, bu qəhrəmanlar əbədi yaşamaq haqqı qazanıblar.
Baxışına nisgil, həsrət hopmuş şəhid Orxan Cabbarovun bu qısa ömür salnaməsini onun haqqında qələmə aldığım şeirlərdən birinin iki bəndi ilə bitirmək istəyirəm :
Gör neçə ürəyi fələk dağladı,
Anan ağı dedi, səni ağladı.
Bacın Gülşənin də üzü saraldı,
Gələndən bəd xəbər şəhid Orxanın.
Hər gün dilə gəlir, susmur o dillər,
Məzarın üstünü bəzəyir güllər.
Yas tutub, oxumur indi bülbüllər,
Gələndən bəd xəbər şəhid Orxanın.
Bəli, say-seçmə oğullarımızı itirdi Vətən. Torpaq uğrunda, namus-qeyrət uğrunda qurban getdi çinar boylu, şair ürəkli, Nəsimi dözümlü, Koroğlu nərəli ərənlərimiz.
Azərbaycan xalqının belə igid qəhrəman oğullarından biri olan Cabbarov Orxan Hətəm oğlu da ürəklərə köçüb, əbədiyyətə qovuşdu.
Uyu qardaşım! Küknar ağacları ilə əhatələnmiş Qubanın Şəhidlər xiyabanında rahatca uyu! Sənin məzarın bütün qubalıların ziyarətgahı olacaq.
Süleyman İSKƏNDƏROV,
A.A.Bakıxanov adına “Gülüstan” elmi-ədəbi məclisinin üzvü
12 aprel 2024-cü il
Qımıl kəndi
14-07-2024, 15:45
Bakıda binada yanğın - Sakinlər təxliyə edildi
Bakıda yaşayış binasında yanğın olub.
Məlumata görə, Suraxanı rayonunda dördmərtəbəli yaşayış binasının 2-ci mərtəbəsində ümumi sahəsi 84 m² olan 2 otaqlı mənzilin bir otağının yanar konstruksiyaları 20 m² sahədə yanıb. Yüksək temperaturdan mənzilin dəhlizi 8 m² sahədə qarsalanıb və 3-cü mərtəbədə yerləşən mənzilin 1 ədəd plastikdən ibarət pəncərəsi əriyib.
Yanğın zamanı yanğınsöndürənlər tərəfindən 10 nəfər bina sakini təhlükəsiz əraziyə təxliyə olunub.
Mənzillərin qalan hissəsi yanğından mühafizə olunub. Yanğın yanğından mühafizə bölmələri tərəfindən söndürülüb.
14-07-2024, 14:52
Sabahdan DİM-də imtahan materiallarının emalına başlanılacaq
Bu gün ali məktəblərə I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçirilib.
Dövlət İmtahan Mərkəzdən verilən məlumata görə, iyulun 15-dən etibarən DİM-də imtahan protokolları və materialların emalına başlanılacaq.
İmtahanlarda istifadə olunan açıq tipli tapşırıqların yoxlanılması vaxt tələb etdiyindən nəticələrin iki həftədən sonra elan olunması nəzərdə tutulur.
14-07-2024, 14:27
İmtahana telefonla girdilər - Xaric olundular
Bu gün ali məktəblərə I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçirilib.
Dövlət İmtahan Mərkəzdən verilən məlumata görə, ilkin məlumatlara əsasən, 3 nəfərdə mobil telefon aşkarlandığı üçün imtahandan xaric olunub.
Üzərində mobil telefon tutulduğu üçün imtahandan xaric olunanların müsabiqə nəticələri ləğv olunur və onlar ixtisas seçiminə buraxılmırlar.
14-07-2024, 14:27
İmtahana telefonla girdilər - Xaric olundular
Bu gün ali məktəblərə I və IV ixtisas qrupları üzrə qəbul imtahanı keçirilib.
Dövlət İmtahan Mərkəzdən verilən məlumata görə, ilkin məlumatlara əsasən, 3 nəfərdə mobil telefon aşkarlandığı üçün imtahandan xaric olunub.
Üzərində mobil telefon tutulduğu üçün imtahandan xaric olunanların müsabiqə nəticələri ləğv olunur və onlar ixtisas seçiminə buraxılmırlar.
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!