Cəmaləddin Quliyev

Ermənistanın müharibə xərclərinin yarısı beynəlxalq ianələr hesabına ödənilib
Ermənilər arasında “Himnadram” kimi tanınan Hayastan Ümumerməni Fondu 1992-ci ildə Ermənistanın iqtisadi inkişafına dəstək olmaq üçün pul toplamaq naminə diasporu "ana ölkə" ilə əlaqələndirmək məqsədi ilə yardılıb. Mövcud olduğu müddət ərzində təxminən bir milyon Ermənistan vətəndaşı toplanmış 400 milyon dollara yaxın vəsaitdən müəyyən mənada faydalanıb.
“Himnadram” 2020-ci ilin payızında Azərbaycanla münaqişəyə girmiş Ermənistanın dadına yetişdi. Fond 200 milyon dollara qədər vəsait toplamaqla tarix rekorda imza atdı. ABŞ, Avropa, Avstraliya və digər ölkələrdə 750.000-ə yaxın şəxs Azərbaycana qarşı müharibədə ermənilərə yardım etmək üçün fonda töhfə verdi. Fondun nizamnaməsində Ermənistan hökumətinin birbaşa vəsait alıcısı ola bilməyəcəyi açıq-aydın göstərilsə də, toplanan məbləğin təxminən 60 faizi “təcililik” səbəbindən birbaşa dövlət büdcəsinə köçürülüb.
Müharibə bitəndə isə yüksək emosionallıq öz yerini rasionallığa verdi və donorlar 200 milyon dolların necə və hansı formada xərcləndiyini bilməyə çalışdılar. Ermənistanın hazırkı hökuməti siyasi rəqibləri, xüsusən də keçmiş prezident və “Himnadram” idarə heyətinin üzvü Robert Köçəryan tərəfindən maliyyəni israf etməkdə və mənimsəməkdə ittiham olunur.
Mübahisəyə son qoymaq üçün Ermənistanın keçmiş prezidenti Armen Sarkisyan “Himnadram”dan müstəqil audit tələb edib və yoxlama zamanı pozuntu aşkar edilərsə, bütün ianələri geri qaytarmağı təklif edib. Fondun icraçı direktoru Haykak Arşamyan bu qətnamə ilə razılaşıb. Bununla belə, yekun auditin məzmunu hələ ictimaiyyətə açıqlanmayıb…
"Himnadram"ın siyasətlə heç bir əlaqəsi olmadığını iddia etməsinə baxmayaraq, yarandığı gündən siyasətlə məşğul olub. Fondun ilk rəhbəri ovaxtkı prezident Levon Ter-Petrosyanın çoxdankı dostu və müttəfiqi Manuşak Petrosyan olmuşdu. Fonda rəhbərlik etdiyi altı il ərzində birtəhər topladığı sərvət, dəbdəbəli evlərin, mağazaların və restoranların çeşidi ilə yadda qalmışdı. Fonddan ayrıldıqdan sonra o, "Spektrum" adlı tikinti şirkətini qurdu..
Milliyətçi Daşnak Partiyasının Kaliforniyadakı gənclər federasiyasına rəhbərlik edən diaspor ermənisi Raffi Ovannisyan fondun yeni icraçı direktoru təyin olunanda ona Ter-Petrosyanın dövründə diaspor daşnakları ilə Ermənistan hökuməti arasında pisləşmiş münasibətləri düzəltmək tapşırılmışdı. 1999-cu ildə "Azg Daily"-yə verdiyi müsahibədə Hovanissian "Himnadram"ın siyasiləşməsini etiraf edirdi...
"Himnadram" daim hakimiyyətdə olanlara xüsusi xidmətləri ilə diqqət çəkirdi. Məsələn, 2007-ci ildə Göycə gölünün çimərliklərində yerləşən Kaputak Sevan kurort kompleksində külək sörfü mərkəzinin tikintisini maliyyələşdirib. Kurort “təsadüfən” keçmiş prezident Robert Köçəryanın həyat yoldaşı Bella Köçəryana məxsusdur. Obyekt üçün tələb olunan avadanlıqların alınmasını da fond ödəyib.
… Fondun 2013-cü ildə keçirdiyi illik telemarafondan sonra məlum olub ki, Qarabağda Ermənistanın dəstəklədiyi separatçı rejim üçün dəbdəbəli xidməti avtomobillər alınıb, bu rejimə bağlı şəxslərin şəxsi bank kreditləri ödənilib. "Himnadram"-ın digər icraçı direktoru Ara Vardanyan 2018-ci ildə Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti tərəfindən maliyyə mənimsəmələrində şübhəli bilinərək həbs edilib. Vardanyan onlayn qumar oyunları üçün 20 milyon dram limiti olan Himnadram kredit kartından istifadə etdiyini etiraf etmişdi..
Fond daim çirkli pulların yuyulması ilə də gündəmə gəlir. İllik qara bazarı təxminən 300 milyon dollar olan Ermənistan və onilliklər ərzində beynəlxalq yoxlamanın qeyri-mümkün olduğu boz zona olan Qarabağ uzun müddət “Himnadram”-ın genişmiqyaslı əməliyyatları üçün təhlükəsiz sığınacaq olub. “Himnadram”-ın on altı ölkədəki filialları xeyriyyə təşkilatının bir hissəsi olduğuna görə vergidən azaddır. Uzun illərdir ki, bəzi erməni oliqarxları bu vergidən azad statusdan geniş şəkildə istifadə ediblər.
….”Himnadram” Ermənistan və Qarabağı birləşdirən iki magistral yolun tikintisini maliyyələşdirib: biri azərbaycanlıların sıxışdırılıb çıxarıldığı Şuşa və Laçın rayonlarından, digəri isə Kəlbəcərdən keçir. Qarabağda bir sıra digər yollar da asfaltlanıb, o cümlədən Araz çayının ən cənub sahillərini Ermənistan Respublikası ilə birləşdirən Şimal-Cənub yolu və əvvəllər əsasən narkotik və silah ticarəti üçün istifadə olunub.
Bu yollar həm də Ermənistan və Qarabağın faktiki olaraq vahid iqtisadi məkanda birləşməsini təmin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu.
…1994-cü ildə Ermənistanın birinci Dağlıq Qarabağ müharibəsində qələbəsindən sonra müharibə zamanı çoxsaylı maddi-texniki çətinliklərlə üzləşən Ermənistan silahlı qüvvələri nəzarəti altında olan ərazilərdə ilk növbədə hərbi təyinatlı yolların tikintisinə başladılar. Həmin yolların əksəriyyətini məhz Himnadram maliyyələşdirdi: fondun ikinci, üçüncü, beşinci, altıncı, yeddinci, on altıncı və on yeddinci telemarafonlarının hamısı yol tikintisi üçün vəsait toplamağa həsr olunmuşdu..
Himnadramın Qarabağdakı fəaliyyəti təkcə yol tikintisi ilə məhdudlaşmır. “Artsax kəndlərinin yenidən məskunlaşdırılmasi” layihəsi çərçivəsində Qarabağa qanunsuz köçürülməyə sponsorluq edib.
“Himnadram”ın Qarabağda onilliklər ərzində göstərdiyi səyləri - faktiki olaraq Ermənistanın hərbi işğalını gücləndirmək və beynəlxalq səviyyədə dəstəklənən sülh təkliflərinin həyata keçirilməsinə mane olmaq məqsədi daşıyan - fondun 2020-ci il Qarabağ müharibəsi zamanı toplanmış ianələrinin məhz necə xərcləndiyini soruşmaq ağlabatandır. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın sözlərinə görə, Himnadramın Ermənistan hökumətinə etdiyi ianələr hökumətin müharibə xərclərinin təqribən yarısını ödəyib – yenə də şübhəli fəaliyyətdir, bu, birbaşa fondun nizamnaməsinə ziddir.
…. Əgər Ermənistanın müharibə xərclərinin “təxminən yarısı” beynəlxalq ianələr hesabına ödənilibsə, o zaman bunun bir hissəsi çox güman ki, təkcə hərbi texnikanın alınmasını deyil, həm də müharibə zamanı Azərbaycan şəhərlərini hədəfə almış erməni artilleriyasının saxlanmasını əhatə edirdi….
Xeyriyyə pullarının hərbi fəaliyyətləri maliyyələşdirmək üçün istifadə edildiyi sübut olunarsa, “Himnadram”ın vergidən azad statusu sual altına düşə bilər. İllərlə aparılan araşdırmalar ABŞ-da yerləşən xeyriyyə təşkilatlarının fərdləri necə aldatdığını və hətta terror təşkilatları üçün ianə topladığını ortaya çıxarıb. Ermənistan Fondunun vergidən azad statusunun müxtəlif maraq qruplarına müxtəlif ölkələrdə, ilk növbədə ABŞ-da yaşayan insanlardan yoxlanılmadan pul almasına və son nəticədə həm də oliqarxiyanı dəstəkləmək üçün istifadə edilməsinə imkan verdiyini söyləmək heç də yanlış olmazdı (tərcümə edilmiş mətn)..