4-08-2025, 13:38
Qərbi Azərbaycandan deportasiyanın mənəvi-psixoloji aspektləri müzakirə edilib
Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyi tərəfindən həyata keçirilən “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsi çərçivəsində SES TV-də növbəti veriliş yayımlanıb.
Verilişin aparıcısı “Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyinin sədri, tanınmış hüquqşünas Səməd Vəkilov, qonağı isə Qərbi Azərbaycan İcması və İrəvan şəhər İcmasının sədri professor Fəridə Səfiyeva olub.
Verilişdə 1948–1953-cü illərdə Qərbi Azərbaycandan (indiki Ermənistan ərazisindən) azərbaycanlıların deportasiyası və onun mənəvi-psixoloji nəticələri ətrafında müzakirələr aparılıb.
Səməd Vəkilov qeyd edib ki, Qərbi Azərbaycan böyük bir coğrafiyanı əhatə edir və deportasiya zamanı əhalinin dağlıq ərazilərdən Kür-Araz ovalığına köçürülməsi rəsmi sənədlərdə pambıqçılıqla əlaqələndirilsə də, bu, faktiki olaraq zorla yerindən etmə hadisəsi olub:
"Təəssüf ki, iqlimə uyğunlaşa bilməyən və həyatını itirən soydaşlarımızın sayını hələ də tam müəyyən edə bilməmişik. Onları şəhid hesab etmək olar."
Fəridə Səfiyeva isə bildirib ki, deportasiyanın məqsədi Ermənistan ərazisində monoetnik bir dövlət formalaşdırmaq olub:
"İnsanlar ağır şəraitdə, zorla qatarlara doldurularaq köçürülürdü. Bu, dövlət siyasəti idi və məqsəd türksüz Ermənistan yaratmaq idi."
29-07-2025, 06:01
Səməd Vəkilov:"Zəngibasar həsrətli Əkbər Əliyev"
"Müvəkkil Hüquq Mərkəzi" İctimai Birliyi Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya" layihəsi çərçivəsində Salyan rayonu Yeni Uluxanlı kənd sakinləri ilə görüşüb.
Bu barədə QHT.az saytına layihənin rəhbəri tədqiatçı-hüquqşünas S.Vəkilov məlumat verib. O bildirib ki, Yeni Uluxanlı kəndi əsasən Qərbi Azərbaycanın Zəngibasar mahalından İ.Stalinin qərarı ilə öz doğma yurdlarından deportasiya edilmiş Azərbaycan türkləridir. Belə şəxslərdən biri də Əliyev Əkbər Adil oğludur. O, 18 may 1941-ci ildə Qərbi Azərbaycanın dilbər güşəsi olan Zəngibasar mahalının Zəngibasar kəndində anadan olub. İlk ibtidai orta təhsilini Zəngibasarda alıb. Sonra 1949-cu ildə öz doğma yurdlarını məcburi olaraq tərk etmək məcburiyyətində buraxılaraq Azərbaycana Papanin (Əli Bayramlı) rayonuna I saylı Şirvan Pambıqçılıq sovxozunun 3-cü şöbəsinə köç ediblər.
Əkbər Əliyev: "Biz gələndə burada Vedibasar mahalının Vedi kəndindən 6-7 ailə məskunlaşmışdır. Tədricən 1949-cu ildən 1952-ci ilədək köçürülmə davam etmişdir. Biz 1949-cu oktyabr ayında bir vaqonda 11 ailə olmaqla ev əşyaları və heyvanlarla bir vaqonda Azərbaycana gəldik. Biz gələndə kəndin yolu yox idi. İşıq yalnız 1955-ci ildə çəkildi. İbtidai məktəb 4-cü sinifə qədər idi. Sonra 7 illik məktəb oldu".
Əkbər Əliyev o günlərdən danışarkən dərin ah çəkir. Atam Kərimov Adil Əli oğlu 1941-ci ilin mən doğulandan 6 ay sonra dünyasını dəyişib.Ailə başçısı kimi anam Xədicə Kərimova qeyd edilmişdir. Anam Kərimova Xədicə Cabbar qızı əslən İrəvan şəhərindən idi. O,1903-cü ildə İrəvan şəhirində doğlub. İndiki Ararat stadionu anam babam Cabbar kişinin bağ sahəsi olub. Əkbər kişi digər ailə üzvləri haqqında məlumat verir. Onun bacı-qardaşları hamısı Zəngibasarda doğulsa da yurd həsrəti ilə Salyanda dünyasını dəyişiblər.
Əliyeva Sara Adil qızı (1927-2014-cü il)
Kərimova Xanımzər Adil qızı (1932-2016-cı il)
Əliyeva Məryəm Adil qızı(1938-2021)
Əliyev Yaqub Adil oğlu (1930-1993)
Əkbər Əliyevin oğlu Zülfüqar I Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı onun adını daşıyan Əkbər adlı nəvəsi isə 2024-cü tədris ilində ildə 550 bal toplayaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında Beynəlxalq münasibətlər fakültəsinə qəbul olmuşdur. Diplomat olmaq, siyasətlə məşqul olmaq onun uşaqlıqdan arzusudur. O, siyasət, tarix, coğrafiya ilə yaxından maraqlanır.Əsasən Qərbi Azərbaycan İcmasının tədbirlərində fəal iştirak edir, Qafan Rayon Gənclər Şurası ilə əməkdaşlıq edir. Qərbi Azərbaycanla bağlı bütün layihələrdə iştirak etməyə çalışır və onları dəstəkləyir, babasının məcburi çıxarıldığı Qərbi Azərbaycan torpaqlarına qayıtmaq uğrunda mübarizə aparmaq və doğma yurda qayıtmaq ən böyük arzusudur.
26-07-2025, 08:23
Doğum günün mübarək!
Bu gün-26 iyul yazıçı-publisist, ehtiyatda olan tibb xidməti polkovnik-leytenantı, Hərbi Jurnalistlər Birliyi İdarə heyətinin üzvü, dostum Elman Süleyman oğlu Rüstəmovun doğum günüdür.
O, Zəngəzur mahalının Qafan Rayonunun Yuxarı Girətağ kəndində doğulub. Azərbaycan Tibb Universitetini bitirsə də taleyini Azərbaycan Ordusuna bağlayıb. Elə öz ixtisası üzrə də müstəqil Azərbaycanın yeni formalaşan ordusunda xidmətə başlayıb. Elmanın elə xasiyyəti var ki, istər oxuduğu məktəblərdə, istərsə işlədiyi kollektivlərdə, istərsə də yaşadığı məhəllələrdə yalnız dostlar qazanıb. Çünki onun mayası xeyirxahlıqdan yoğrulub.
Elmanla məni dostlaşdıran isə onun qələm əhli, ruh adamı olması və daxili zənginliyidir. Xeyirxahlıqdan zövq alan dostumu ortaq dostlarımız
Əlayət Kərimov, şair Vidadi Loğmanoğlu, həkim Fikrət Orucov, gənc dostlarımız Vaqif və İsa təbrik edir.
Elman əzizim, sənə sağlam ömür, firavan həyat arzulayırıq. Arzu edirik ki, illərlə çəkdiyin çətinliklər, vətən həsrəti geridə qalsın! Hər səhəri xoş xəbərlə açasan!
Sayğılarla: Tamxil Ziyəddinoğlu
22-07-2025, 00:50
VAQİF SULTANLININ “SƏHRA SAVAŞI”
ROMANI SERBİYADA YAYINLANDI
Bu günlərdə yazıçı Vaqif Sultanlının “Səhra savaşı” romanı Serbiyada nəşr olunmuşdur. Belqraddakı nüfuzlu “Alma” nəşriyyatında yayınlanan romanı serb dilinə Semra Bayats və Susana Byelitsa çevirmişdir. Nəşriyyatın Asiya Ədəbiyyatı Kitabxanası seriyası ilə yayınladığı kitabın redaktoru Diana Javanoviçdir. Roman tanınmış yazıçı-publisist və dilçi Corce Otaşeviçin təşəbbüsü ilə Serbiyanın Xalq Kitabxanalarının ortaq layihəsi əsasında yayınlanmışdır.
Vaqif Sultanlının nəsr yaradıcılığında xüsusi yer tutan, şərti-metafоrik üslubda qələmə alınmış rоmanda təsvir olunan hadisə və əhvalatlar zamanın çatlaması ilə gələcəkdən imtina edərək keçmişə dönən qəhrəmanın taleyi fonunda aşkarlanır. Romanda bəşəriyyətin keçib gəldiyi tarixin ənənəvi səpkidə deyil, tərs müstəvidə canlandırılması müəllifə insan və dünya haqqında fəlsəfi düşüncələrini bütün yönlərilə canlandırmağa imkan vermişdir.
“Səhra savaşı” romanı ədalətsizliyin yaşanılmaz hala gətirdiyi çağdaş dünyaya hakim olan özgələşmə, yaddasızlaşma, mənasızlaşma, gərəksizləşmə kimi sosial və mənəvi-əxlaqi problemlərə kəskin etiraz ruhu ilə seçilməkdədr. Süjet xətti fəlsəfi-mifoloji düşüncədən qaynaqlanan, bədii konflikti İnsanla Zaman arasında cərəyan edən romanın baş qəhrəmanı kimi canlandırılmış Qoca obrazının timsalında hadisələrə işıq tutulması mətnin estetik özəlliyini şərtləndirir. Əsərdə yer üzündə gündən-günə dərinləşməkdə olan ziddiyyətlərin, qarşıdurmaların, çarəsizliyin, çıxılmazlığın real mahiyyətini aşkarlamağa yönəlik sorunlara aydınlıq gətirilməsinə çalışılır.
İlk dəfə 2013-ci ildə Azərbaycan oxucularına təqdim olunan roman indiyədək dünyanın bir sıra dillərinə çevrilmiş, Amerika Birləşmiş Ştatları, Böyük Britaniya, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, İran və başqa ölkələrdə yayınlanmış, haqqında müxtəlif səpkili araşdırmalar aparılmışdır.
18-07-2025, 07:45
SEVGİ VARLIĞIN ONTOLOJİ MÖHÜRÜDÜR
Müsahibimiz tanınmış italyan şairi, yazıçı, jurnalist, tərcüməçi və nəşriyyatçı, "P. Benintende" Lirik-Drama Assosiasiyasının Prezidenti, "LE MUSE" ədəbi jurnalının baş redaktoru Maria Tesa LIUZZOdur.
-Ədəbiyyat və sənətdə ifadə azadlığını necə qiymətləndirirsiniz?
-İfadə azadlığı – hər bir insanlığın ayrılmaz simasını əks etdirməli – qarı qar kimi əriyir və hər yerdə koyun kölgələri salır. Gənclər üçün isə bir mərhəmət pərdəsi çəkməliyik: tənqidi güc ya yoxdur, ya da çox zəif, bəzən psixoloji, bəzən humanistlikdən uzaq. Sosiloq Franco Ferrarottinin (vəfat etmiş) vurğuladığı kimi: “Sürətlə məlumatlanan çoxsaylı axmaqlar xalqı formalaşdırır. Məktəb və cəmiyyət öz hörmətini itirib, həmrəylik ruhu mövcud deyil.”
Mədəniyyət paylaşmaq, dəstək vermək deməkdi, taxt uğrunda yarış deyil. Poetika birlik əksikləri olmayan bir məkan yaratmalıdır: hiss, cəsarət, ədalət. Bu, gözəlliyin bədəni, qəlbi və ona sitayiş edilməli, parçalanmamalıdır. Mədəniyyət xalqlar guşəsini sulayan, bilik ağına şərəf verən bir çiçək olmalıdır. Amma reallıq çox fərqlidir: bəşəriyyət çox zaman sənətdən uzaq, təbiətə və həyatın müqəddəsliklərinə qarşı amansız canavara çevrilir.
Tarazlığın mərkəzində ölüm alverçiləri, pul tanrısı, istismar və ağalıq var. Hərəkətsiz ruhların ölüm hallarının sayı artır, ayın, mövsümlərin, çiçəklərin, otun ətri, vicdansız canavarların varlığı uzanır. Strategiya görünməyənləri əhatə edir, orada təvazö beləkin yerini qabalıq tutur, gizli qaranlıq başlayır – heç kim görmək istəmir, məğlubiyyəti qəbul etmir: biliyindən, insaniyyətindən, ruhaniyyətindən, ədalət və şərəf duyğusundan məhrumdur. Belə insanlar heç vaxt qazanmış zəfərin təəccübünü görə bilməyəcəklər. Və bütün bunların əsas kökü- kin, qisasçılıqdır. Bu, yalnız bacarıqsızlara yaraşıq sığınacaqdır.
-Fəlsəfi baxışlarınız yaradıcılığınıza necə təsir edir? Ədəbiyyat və fəlsəfə münasibətini necə görürsünüz?
- Həqiqət və ardıcıllıq mesajı aydınlıq itir, şəffaflıq sınaqdan çıxmazsa, həqiqi yazının müqəddəs elementləri xəyanətlə barışar. Sosial, intellektual və bəşəri aşınmalara səbəb olan süni manipulyasiya meydan sulayır. Mən inanıram ki, hər bir əsər öz vicdanından təsirlənir; bu bir düşüncə halıdır, öz düşüncələrinin avtopsiyasıdır — bu, yazarın öz həssaslığı və biliyi ilə doğur. Fəlsəfə elmi kimi sözə yönəlir, dərin düşünməyi, təhlili sevən, öyrənən bir alim işi görür. Yazıçı isə bəzən xəyal qurur, bəzən gündəlikdən motiv alıb səthi cümlələrlə ifadə edir — bəzən qəzəb altında yazır. Tez-tez insan əlaqəsi yox, şəxsi maraqlar var.
-Yazıçı ilə filosof arasındakı fərqi necə dərk edirsiniz, bu iki sahəni necə uyğunlaşdırırsınız?
- Dediyim kimi, filosof həyat və tarix zərbələrini bilən, sosial məsələlərə yaxın, sosiloqa oxşayan bir alimdir. Bu gün şair və yazıçı kimi yetişənlər göbələk kimi çoxalır; lakin kritik düşünmə vasitələri yoxdur. İnsana reaksiya qazandırmaq yerinə, sözün inqilabçısı olmaq, inancda möhkəm, həyatda azad olmaq lazımdır. Lakin bunu bacarmırıq- ictimai razılıq üçün sadəcə məlumatsızlıq becərilir.
-Ədəbi fəaliyyətin və ədəbi əlaqələrin yaratdığı imkanlar hansılardır?
-Təəssüf ki, belə imkanlar çox azdır. Bu gün sadəcə mənfəət, alçaq rəqabət və qarşıdurmanı müşahidə edirik. Mən həmişə tək getmişəm, savad süstəyinə ehtiyac duymamışam. 54 ildir yazıram (ayaq biləyi vaxtımdan -əlifbanı deməyə gücüm çatmayan çağdan!) və nəşr etdirirəm. Boş müsabiqələrdə qəti iştirak etmirəm, gülünc təqdimatlar, yazı müsadərələri mənə aid deyil. Yaxşı yazı -qışqıran səsdir, etirazdır, vicdanı silkələyir, bu, bir növ iman, həqiqət və ümid mesajıdır.
- Ədəbi mükafatlar müəllifə necə təsir edir? Bu formada tanınma prosesini necə qiymətləndirirsiniz?”
- Yaşamaq üçün hikmətli olmaq lazımdır, insan bilmədiyini həndəsi şəkildə mənimsəməlidir. Mən karyeram ərzində çoxsaylı mükafatlar almışam, yalnız mahiyyətli olanları qəbul etmişəm: Mədəniyyət Nazirliyinin fəxri mükafatları, çəkilən diplomlar... Bəzi pullu mükafatları isə rədd etmişəm. Düşünürəm ki, gerçək varlıq yeyində ortada görünmək istəmir -bu, endirimli mallara bənzəyir.
-Bu gün yazarların məqsədləri necə dəyişib? Oxucular kimlər olmalı və necə dəyişməlidir?”
-Payız yarpağı kimi yağış altında gözəlliyi ilə fərq yaratmayan mükafatlar mənim üçün maraqsızdır. Bu cür mükafatlar yazıçının fəaliyyəti və nüfuzunu həll etmir, eyni məhz şair üçün də doğrudur; əsərlərdir ki, yazıçının qiymətini sübut edir. Təəssüf ki, çoxları öz zəifliyinin fərqində olsa da -əyləncəli bazarda çırpındığı halda, azad insanlara təəssübkeşliklə yanaşırlar. Bu cür “ştamlara” qarşı fikirli qalmalıdır.
- Müasir ədəbiyyatda eklektik yanaşma ilə ənənəvi üsullar arasında tarazlığı necə qurmaq olar?
-Hər şeydə məqsədli böyük ideyanı realizə edə bilmək üçün kimsə təşəbbüs göstərməlidir. Tez-tez fərqli mənbələrdən gələn nəzəri və bədii yanaşmalar həmin ideyanı zəif çiçəyə çevirir, sırf hər şeyə uyğun, amma dəyərsiz “dəstələr” yaradır. Bu gün böyük yazıçılar və ciddi tənqidçi kəsim artıq nadir haldır, improvisatorlar isə eyni bostan kimi çoxalıb, sözün mükəmməlliyi qarşısında vəfalı ola bilmir. Mənim tanıdığım italyan və xarici varlı ustadlarla birgə təcrübəm göstərir ki, klassik müəlliflər tarixdə qalacaq, digərləri isə - səmərəsiz ibarələr, külə önündə uçar, unudulacaq qalıqlardır. Belələri -fırıldaqçı, adam qanı ilə bəslənən, məşhur “hörümçək adamlar” və yol kəsən müasir “ağqol rəqiblərdir”, su üzərində yaşayan metropolis planlayanlardır.
- Bu gün yazıçıların əsas məqsədləri̇ necə dəyi̇şi̇b? Bu gün oxucu ki̇tlələri̇ necə dəyi̇şə bi̇lər?
- Keyfiyyət çatışmır. Biz nifrət, kin və intiqamla dolu bir mühitdə yaşamağa və mübarizə aparmağa məcburuq. Sanki minalarla dolu bir sahədə irəliləməyə çalışırıq. Sosioloji baxımdan, bir çox sərhəd xəttində olan insanlar öz qəzəbini azad və demokratik şəkildə düşüncələrini ifadə edənlərə yönəldirlər. Müəlliflər bu mənzərədə həm qələm, həm vicdan savaşçısı kimi davranmaq məcburiyyətindədirlər.
-Yazıçıların və şai̇rləri̇n əsərləri̇ ədəbi̇yyatdan kənar cəmi̇yyətə necə təsi̇r edi̇r?
- Səbrli olun -ən uzun günlərin də sonu var. “Unutmayın ki, yaradıcı anlar dayandırıla bilər; bağlar salın, divarlar tikməyin.” Hermann Hessenin “Klingsorun son yayı”nda təsvir etdiyi o qorxulu peyğəmbərliyin gerçəyə çevrilməsinə imkan verməyək. Biz bir tənəzzül dövründə yaşayırıq.
İnsanın dəyəri, onun "mən"indən nə dərəcədə və hansı anlamda azad ola bilməsi ilə ölçülür- bu, Albert Eynşteynin fikridir. İmmanuel Kant isə şərin kökünü özünü həddindən artıq sevməkdə görür və bildirirdi ki, bu, insanın bütün prinsiplərinə hakim olarsa, hər cür şərin qaynağına çevrilə bilər. “Əyri taxta” anlayışı da bu kontekstdə unudulmamalıdır.
Əxlaq sahibi insan, tənqidlərin, yalanların dağı altında da sağ qala bilər, çünki o, zamana və gücə deyil, həqiqətə və azadlığa bağlıdır.
Transsendensiya gücdə, hökmranlıqda deyil- yaxşılığı, ədaləti və xalqlar arasında sülhü təşviq etməkdədir. Unutmayaq ki, biz ruh dövründəyik. Aydın düşüncə, insanı qısqanclıq, təxribat və emosional asılılıqlardan uzaq tutur. Hallusinogen və zəhərli təsirə malik insanlardan mənəvi göbək bağını kəsmək vacibdir. Platonun öyrətdiyi kimi, patoloji eqo bütün pisliklərin atasıdır və bəziləri bu eqodan qurtula bilmir.
Ancaq qapının o tərəfində həmişə bir təbəssüm bizi gözləyir -sevgi şəklində təcəlli edən yeni bir idrak. Bu sevgi sözə çevrilib insanın mənəvi və varoluşsal dinamikasına sual yönəldən bir yol olur. Sevgi-varlığın ontoloji möhürüdür.
Söhbətləşdi:
Cahangir NAMAZOV,
"Butov Azərbaycan” qəzetinin Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü.
8-07-2025, 10:28
Ağsaqqallar ehtiramla yad edilir
Bu günlərdə Qafan Rayon İcmasının bir qrup fəalı Zəngəzur mahalının Dovrus kəndində dünyaya göz açan qocaman müəllim, 94 yaşlı Həsən Abışova baş çəkib, hal-əhval tutub. Həsən müəllimin evində, şirin süfrə arxasında keçirilən görüşdə Qafan Rayon İcmasının nümayəndəsi, şair Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin salamını şatdırıb. Həsən müəllimə xitabən bildirib ki, Qafan camaatının maariflənməsində, təhsil almasında və ictimai fəliyyətlə cəmiyyətdə tutduqları mövqenin qazanılmasında müstəsna xidmətlərinizi nəzərə alaraq Qafan Rayon İcmasının sədri, professor Eldar Abbasovun tapşırığı ilə biz Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov və Afiq müəllimlə birlikdə sizi təbrik eləməyə gəlmişik.
Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin məktubunu oxuduqdan sonra Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov icma adından Həsən Abışova verilmiş Fəxri Fərmanı sahibinə təqdim eləyib. Sonra eloğlular bir-biri ilə daha yaxından tanış olublar. Xatirələr çözələnib. Qürbətləşən ellərimizdən, o yerlərdə keçən günlərdən söhbət açılıb. Həsən müəllimin gənclərimizə örnək ömür səhifələri varaqlanıb:
Abışov Həsən Həşim oğlu 10 may 1931-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinin Dovrus kəndində anadan olub.
1938-ci ildə Dovrus kənd məktəbinin birinci sinfinə gedib, 1944-cü ildə yeddinci sinfi bitirib. 1945-1946-cı ildə kolxozda işləyib. 1946-cı ildən Şəhərcik qəsəbəsində səkkizinci sinfə qəbul edilib və 1948-1949-cu ildə orta məktəbi bitirib. 1949-1950-ci illərdə Bayıl adasında neft sahəsində işləyib. 1955-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakultəsini bitirib. Universiteti bitirdikdən sonra təyinatla Qubadlı rayonu Alıquluuşağı məktəbində müəllim, 1956-cı ildən 1959-cu ilə qədər Qubadlı rayon partiya komitəsinin qərarı ilə “Avanqard” qəzetində məhsul katib vəzifəsində çalışıb.
1959-1968-ci illərdə Məmmədli və Göyərçik kənd məktəblərində müəllim işləyib.
1968-ci il sentyabr ayında ailəliklə birlikdə Qafan rayonunun Dovrus kəndinə qayıdıb. 1968-1974-cü illərdə Oxtar kənd məktəbində, 1975-1988-ci illərdə Dovrus kənd məktəbində müəllim işləyib.
1988-ci il Qarabağ hadisələri ilə erməni faşistlərinin təzyiqi altında doğma yurdu tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Elə o vaxtdan Bakı şəhərinə gələrək, 1989-1991-ci illərdə A. Vəliyev adına 258 nömrəli tam orta məktəbdə işləyib.
Həsən Abışov 1968-ci ildə Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Maarif nazirliyinin qərarı ilə “Baş müəllim” adına layiq görülüb. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin, rayon təhsil şöbəsinin Fəxri fərmanları ilə təltif edilib.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının I Müəllimlər qurultayının, Azərbaycan ziyalılarının I qurultayının iştirakçısı olub.
Hazırda təqaüddədir, 5 övladı, 10 nəvəsi və 5 nəticəsi var.
Ömrünün qürub çağlarını övladları, nəvə-nəticələrilə keçirən Həsən müəllim ellilərinin gəlişindən, unudulmamasından xeyli xoşhal olub. İcma rəhbərinə və zəhmət çəkib görüşünə gələnlərə minnətdarlığını bildirib.
Sonda xatirə şəkili çəkdirərək Qafanda görüşmək ümidilə ayrılıblar.
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Zəngəzur bürosu
2-07-2025, 17:16
Növbəti layihəmizə start verildi
İyulun 1-dən “Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin “Qərbi Azərbaycanlı repressiya, soyqırımı qurbanlarının tədqiqi” layihəsinin icrasına başlanıb.
Layihənin əsas məqsədi Qərbi Azərbaycanda soydaşlarımızın 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1992-ci illərdə ermənilər tərəfindən kütləvi terror və qanlı soyqırımlarına məruz qoyulmasının, talan edilmiş maddi mədəniyyət abidələrimizin, sənət incilərimizin, minlərlə toponimlərimizin tədqiq və təbliği, Qərbi Azərbaycana qayıdışın təşviqidir.
Layihənin icrasının Bakı şəhərində, Abşeron, Zəngilan və Cəbrayıl rayonlarında həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub. 1992-ci ildə Zəngilanda Vətənin bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olan, nəşi 44 günlük Zəfərimizdən sonra tapılan Qərbi azərbaycanlı Müşfiqin məzarını ziyarət etmək, Xudafərində Qərbi Azərbaycanlı yazıçı-ziyalılarla yurda qayıdışımızın, təhlükəsizliyimizin əsas təminatçısı olan əsgərlərin görüşü təşkil ediləcək.
“Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin mətbuat xidməti
24-06-2025, 09:25
Yollar ayırdı bizi
Dostum BƏXTİYAR BAYRAMOVun
x a t i r ə s i n ə
(ELEGİYA)
... İnsan ömrü yollarda keçir. Yola nə var ki?! Heç kəsin kimliyinə məhəl qoymadan hamını istədiyi unvana--mənzil başına çatdırar. Dərd bizim dərdimizdir: evdən çölə çıxanda yüz ölçüb, bir biçməyə çalışır, Allah-təaladan yolumuzun uğurlu olmasını diləyirik. Təəssüf ki, bəzən seçdiyimiz ən gözəl yolun da bizi ürəyimizdəki arzulara qovuşdurmağa "gücü çatmır."
Bəxtiyarla yolumuz dədə-baba yurd yerimizdə, İrəvan mahalında kəsişmişdi. Onda evli-eşikli kişilər idik. Halbuki bir-birinin beş addımlığında qərar tapmış Zəngibasar kəndlərində
(Bəxtiyar Asağı Necilidə, mən isə Qaraqışlaqda) dünyaya göz açıb , ərsəyə yetmişdik. Görünür, alnımıza belə yazılıbmış, yollar bizi məhz o vaxt-- 80- ci illərin ikinci yarısında Qərbi Azərbaycanın paytaxtında, "Sovet Ermənistanı" qəzeti redaksiyasında görüşdürməliymiş. Elə ilk tanışlıqdanca xasiyyətimiz tutduğundan qədim-qayım bir dostluğun təməli qoyulmuş oldu.
Aramızdakı xoş ünsiyyət həm də atalarımız, əmilərimiz, əmiuşaqlarımızın (yeri gəlmişkən, Bəxtiyarın əmisi oğlu Azər bəyi bu günədək özümə ən əziz dost bilirəm) yaxın tanış olmalarından qaynaqlanırdı.
Hər ikimiz ziyalı ailəsindən idik. Xüsusən, "Bayramov" soyadı o tərəflərdə yaxşı tanınır, hörmət-izzətlə qarşılanırdı. Tək bir fakta toxunacam: Bəxtiyarın əmisi Məhərrəm Bayramov olduqca böyük nüfuz sahibi kimi xatırlanırdı. O, vaxtilə məsul işlərdə (məs:Amasiyada raykom katibi) çalışmış, Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədr müavini vəzifəsinədək yüksəlmişdi. Məhərrəm müəllim həm də təcrübəli tədqiqatçı -alim, pedaqoq idi. Ömrünün son dönəmini isə jurnalistikaya həsr etmişdi--1974-cü ildən 1981-ci ilədək "Sovet Ermənistanı" qəzetinin baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Bəxtiyar ixtisasca müəllim idi, amma qəzetçiliyə özgə bir həvəsi vardı. Təəssüf ki, bu yolda birgə fəaliyyətimiz uzun sürmədi-- müəyyən səbəblərdən Bakıya köçüb, burda yurd saldı.
1988-ci ildə Qarabağ hadisələri tüğyan edəndə mən də Bakıya köcməli oldum. Təbii ki, ilk görüşüb dərdləşdıyim adamlardan biri də Bəxtiyar oldu...
O zamanlar nələr çəkdiyimiz hamıya məlumdur. 90-cı-cı illərdə qaçqın və köçkünlərin mətbu orqanı olan "Vətən səsi" qəzeti fəaliyyətə başladı. Bəxtiyar da orda çalışırdı, özü də canla-başla! Hətta bir neçə ildən sonra baş redaktor vəzifəsinə qalxdı, çox gərəkli işlər gördü. Onda mən Az TV-də çalışırdım. Tez-tez zəngləşir, hal-əhval tuturduq. Bir müddət sonra isə... yollar bizi yenidən eyni məkanda görüşdürdü: Bəxtiyar televiziya sahəsinə keçmişdi. Necə deyərlər, dostluğumuza " ikinci nəfəs" verilmişdı. Və beləcə, olduqca maraqlı keçən aylar- illər bəzi məsələləri sanki arxa plana cəkmişdı. Yoxsa...Bir də ayılıb görməzdik ki, saçımız-saqqalımız əməlli-başlı ağarıb. Artıq Bəxtiyar TV-də xeyli püxtələsmişdı, "Maarifçilik" redaksiyasına rəhbərlik edirdi, o qədər arzusu, niyyəti vardı ki! Amma...
Belə yerdə deyiblərmis: "Sən saydığını say..." Hə, fələyin gözü tökulsün, qoy deyim. Bəxtiyarın səhhətində müəyyən problemlərin olduğunu bilirdik. Di gəl ki, belə yox də! Şəkər xəstəliyi "mehriban düşmənçiliyindən"qalmadı:qısa zaman kəsiyində gözləri bərk zəiflədi, böyrəklərində, ürəyində
ciddi fəsadlar baş qaldırdı. Neçə-neçə adda iynə -dərmanı bir yana, əməliyyat dalınca əməliyyatlardan keçdi.Allah-təala ömür-gün yoldaşının, iki oğul balasının, qızının canlarını sağ eyləsin, uzun ömür versin onlara! Göstərdikləri ideal qayğı, maddi-mənəvi dəstək, keçirdikləri daxili sarsıntıların müqabilində, heyif ki, Bəxtiyarı ayaqları üstə qaldırmaq mumkün olmadı...
Dərd gələndə batmanla gəlir, belə yerdə deyiblərmis. Şəxsən məni. yandırıb yaxan odur ki, taleyin üzü dönəndə yaman dönür, yaxşıya-yamana fərq qoymur. Bəxtiyar kimi həyatsevər, millətpərəst, ailəcanlı, qəlbitəmiz
bir İnsan, hər kəsin xosbəxtliyini istəyən, xeyirdə-sərdə yanında olan
vəfalı Dost bu qədər ağrı-acıya düçar olmamalıydı. Kaş ki, Əbədiyyətə, Haqq evinə sarı rahat, əcəli bir ölumlə, "ayaqları üstundə" getsəydi...
P.S. Yenə də yollar ayırdı bizi --özü də bu dəfə həmişəlik! Olümündən vur-tut 3 gün keçir. Amma bu qısa vaxt həftələr, aylar qədər uzun gəlir mənə... Elə gün olmazdı ki, zəngləşib hal-əhval tutmayaq. Arada görüşür, nisgilli çay süfrəsi arxasında oturub doyunca dərdləsirdik, Belə gorüslərə hədsiz sevinsə də, başıni agir-ağır bulayar, siqareti bir-birinin oduna yandırardı. Heç cür inana bilmirəm ki, o məhzun çöhrəsini, o mərhəm səsini bir daha eşitməyəcəyəm...
Allah rəhmət etsin, qəbri nurla dolsun!
Mərhum dostum barədə bu ürək çırpıntılarımı onun 70 illik yubiley yaşı
(3 il əvvəl) münasibətilə qələmə aldığım şeirlə tamamlayıram.
Gəl sənə söyləyim sözün düzünü,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək.
Nahaq yerə çox da üzmə özünü,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Kiminin ağlı yox, bəxti yüyrəkdi,
Hər əməli yalan-palan, kələkdi,
İşə bax ki, düşünürlər mələkdi,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Qardaşım, səninki belə gətirdi,
Halalca zəhmətin kədər bitirdi,
Yaxşılıqlar etdin, dərd-sər yetirdi,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Nə tez ötüb keçdi cavanlığımız,
Gözəl günlərimiz, xoş çağlarımız,
Atalı-analı o vaxtlarımız,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Adın Bəxtiyardı, özün-biixtiyar,
Şükr, arxan-dayağın, oğlun-qızın var,
Sən öz gəncliyini nəvəndə axtar,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Cavanlıqda oymaq-oymaq gəzərdin,
Arana-yaylağa quştək şəkərin,
İndi hücum çəkir xatirələrin,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Yadına sal İrəvanı, Dilcanı,
Başına döndüyün daşı-qayanı,
Harda qaldı "Sovet Ermənistanı?"
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!
Sən qələm əhlisən, söz adamısan,
Haqqın dərgahında saç ağartmısan,
Şükrlər Allaha, 70-ə çatmısan.
Şöz ver ki, 100-ü də aşıracaqsan,
O məşhur kəlməni unutmayasan:
"Dınya belə gəlib, belə gedəcək!"
Ruhuna ehtiramla: Mirzə Yusif
19-06-2025, 10:29
“Əziz Peyğəmbərimiz” adlı kitab çap edilib
Bu günlərdə “Vətən səsi”nin əməkdaşı, AYB-nin üzvü, Prezident mükafatçısı Mina Rəşidin “Əziz Peyğəmbərimiz” adlı uşaq və gənclər üçün nəzərdə tutulan kitabı çap edilib. Kitab “AVE print” nəşriyyatında işıq üzü görüb.
Yazıçı, “Ulduz” jurnalının şöbə redaktoru Hicran Hüseynovanın kitabda yer alan yazısında qeyd edilir ki, nəşrdə sonuncu peyğəmbərimiz olan Muhəmməd (s.a.s) peyğəmbərin həyatından, ümumən İslam dininin gözəlliklərindən, üstünlüklərindən bəhs edilir. Ən başlıcası isə odur ki, müəllif bütün bu bilgiləri həm gözəl, axıcı poeziya dilində, həm də məktəb yaşlı uşaqların başa düşəcəyi qədər sadə, anlaşıqlı bir dildə qələmə alıb. İmanlı, inamlı övlad yetişdirmək istəyən valideynlər, bu kitab gözəl məqsədinizə çatmaq yolunda ən böyük yardımçınız olacaq. İnşəAllah!
Qeyd edək ki, kitabın redaktorları tanınmış yazıçılar - Sevinc Nuruqızı, Hicran Hüseynova və Ayişə Nəbidir. Tərtibatçı isə Elşən Şıxlıdır.
Onu da əlavə edək ki, bu Mina Rəşidin sayca 9-cu kitabıdır.
Günel QULİYEVA
16-06-2025, 06:59
DİRİLİ QURBANİ YARADICILIĞNDA
QARABAĞ VƏ ŞƏRQİ ZƏNGƏZUR ŞİVƏLƏRİ
Dirili Qurbani XV-XVI əsrlərdə yaşayıb yaratmış Azərbaycan aşıq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olub, ozan-aşıq keçidində bu sənətin banisidir. Onun şeirlərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dialekt və şivələrin izlərinə rast gəlinir. Bu, əsasən fonetik, leksik və qrammatik xüsusiyyətlərdə özünü göstərir. Konkret desək, Qurbaninin əsərlərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dialektlərinə aid bəzi fonetik xüsusiyyətlər müşahidə edilir. Əminliklə deyə bilərik ki, Dirili Qurbaninin şeirlərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dialektlərinin təsiri açıq-aşkar hiss olunur. Onun yaradıcılığında rastlaşdığımız fonetik, leksik və qrammatik xüsusiyyətlər həmin bölgələrin dil xüsusiyyətlərini əks etdirir. Şeirlərindəki şivə elementləri aşıq ədəbiyyatında xalq dilinin necə qorunduğunu və inkişaf etdiyini göstərən dəyərli nümunələrdir. Tədqiqatlarda Qurbaninin poeziyasına Qarabağ mühitində bir sıra şivə xüsusiyyətlərinin əlavə olunduğu qeyd edilir. “Nobat gəldi mana yetdi. Günüz səbrü qəralımı, gecə yuxum kəsən dilbər! Vəzir sana qarğayıram. Mana ola etibarın istərəm və s”. Bunların bir qismi dastançı aşıqların şivə xüsusyyətindən irəli gələ bilməsi fikirlərinin olduğu qeyd olunmalıdır. Professor Qəzənfər Kazımova (1996) görə, “Qapına gəlmişəm, sayılam, sayıl. Haq verən paylara olmuşam qayıl – kimi misralarda sayıl, qayıl sözləri müəllif tərəfindən sail, qail şəklində yazılmış və tələffüz edilmiş, sonralar aşıqlar tərəfindən lorulaşdırılmışdır. Şairin qoşma və gəraylılarında bu gün canlı danışıq dilində özünü geniş şəkildə göstərən, tarixi tələffüzün nəticəsi kimi formalaşmış –dır şəxs şəkilçisinin qısa forması (-dı) və mənsubiyyət şəkilçili sözün təsirlik hal şəkilçisiz formalaşma halları işlək formalar kimi diqqəti cəlb edir. Adətdi dərəllər yaz bənövşəni, Ayrılıqmı çəkib, boynu əyridi? Mənim dərdim ara tez-tez, haq diləyin yetirməsin və s. Bülbül ayrılığı sitəmdi gülə, Gülabatın naxış süsən sünbülə... (Kazımov, 1996)
Dirili Qurbaninin şeirlərində bəzi sözlər məhz Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dialektlərinə məxsusdur:
“dağaşanı” – sərt, inadkar
“heş” – heç
“dədə” – ata mənasında deyil, həm də böyük, ağsaqqal anlamında işlənir.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur şivələrində “dır” şəkilçisi “dı”, “du”, “dü” formasında işlənir:
“yaxşıdır”əvəzinə “yaxşıdı”, “düzdür” əvəzinə “düzdü” və s.
Bəzi tədqiqatlarda Qurbaninin ədəbi dilində Qaradağ şivəsinə aid söz və ifadələrin olduğunu da qeyd etmək lazımdır. Onun şeirləri sadə xalq danışığına əsaslandığı üçün burada müxtəlif bölgə şivələrinin təsiri olduğunu da unutmamalıyıq. Qaradağ şivələri də bura daxildir. Xüsusən aşıq üslübunda işlədilən qoşma və gəraylılar bu təsirin ən çox nəzərə çarpdığı yanrladır. Yalnız Şimali Azərbaycanda deyil, həm də Güney Azərbaycanda, xüsusən Qaradağ bölgəsində geniş yayılmış dialektik ifadələr Qarabağ və Şərqi Anadolu bölgələrinin ləhcə və şivə züsusiyyətləri ilə yanaşı, Güney Azərbaycan, xüsusən də Qaradağ şivələrinin izlərinə də rast gəlinir. Aşıq-şairin əlimizdə olan bəzi əsərləri əsasında apardığımız araşdırmalar maraqlı məluamatlar ortaya qoyur. “Dolana–dolana” (s.37) şeirində NOBAT (növbə)
Nobat gəldi mana yetdi
Saqi dolana-dolana.
“Pərim gəlsin” (s.40) şeirində YALAV (alov),
Əyninə geyib qırmızı,
Yalav kimi yanır üzü...
Yenə orada, “Dilbər” şeirində SƏBRÜ-QƏRALIMI (səbrü-qərarimi),
İtirmişəm maralımı,
Bir sinəsi yaralımı,
Günüz səbrü qəralımı,
Gecə yuxum kəsən dilbər.
“Qızların” (s.50) şeirində ADNA AXŞAMI (cümə axşamı, 4-cü gün). BƏLGƏ qoymaq (nişan qoyma, nişanlamaq).
Adna axşamında bəlgə qoyasız,
Kəsilə qovğası, qalı qızların.
“Gedirəm” (s.53) şeirində CƏLAY-VƏTƏN (vətəndən ayri düşmək, dərbədər olmaq)
Nə müdətdi cəlay-vətən olmuşam,
Baş götürüb Gəncə deyib gedirəm.
“Deyərsən” (s.56) şeirində XAYIN (xain)
Aralıqdan haq götürsün xayını,
Xain olan haqdan almaz payını.
“Bu qızın” (s.58, 59) şeirində LALA (lalə)
Ləblər mirvarıdı, incidir dəndan,
Al yanağı əlvan lala bu qızın.
“Gətiri” (s.59) şeirində İRƏNGİN (rəngin) və LALA (lalə)
Başına döndüyüm vəfalı dilbər,
İrəngin dağlardan lala gətiri.
“Saqinin” (s.59) şeirində QARA BAĞRIM (qara çiyərim) və ÇATILI (çatılmaq, bir-birinə sarılmaq mənasında)
Ay ilə gün bir-birinə çatılı,
Sevdiciyim yağnan bala qatılı,
Doğram-doğram olub közə tutulu,
Qara bağrım bıçağında saqinin.
“Ras gəldim” şeirində (s.60) RAS (rast gəlmək, rastlaşmaq)
Pərinin bağında seyran eylədin,
Almalı, heyvalı yaza ras gəldim.
“Ayrı” (s.78) şeirində KİMSƏNƏM (bir kimsəm)
Sənin elin, günün, qardaşların var,
Mənim kimsənəm yox, yar, səndən ayrı.
“Mənim” (s.76) şeirində MƏTAH, MATAH (qiymətli, əziz)
Sərim təvəlladır, üzüm payəndaz,
Yoxdur bundan qeyri bir mətah mənim.
“Dönübdü” (s.77) şeirində BƏDƏSİL (əsli olmayan)
Bədəsilin eşidən tək sözlərin,
Yəqin etdim, ömrüm zayə dönübdü.
“Dolanım” (s.83) şeirində ARIX (arıq)
Qarı nənə, sən bir arıx dəvəsən.
Qanqal gərək, xırda-xırda gəvə sən
“İmdi” (s.84) şeirində UMSUX (umsuq, ümidin boşa çıxması )
Umsux etdin məni, qoydun avara,
Dedim bir şir, aslandır imdi.
“Mənim” (s.90) şeirində İRƏNG (rəng)
Ha elədim, əlim yara yetmədi,
Günbəgün irəngim saralar mənim!
“Dedim” şeirində (s.94) TUŞUNDA (tuşu, yönü, tərəfində, üzbəüz mənasında)
Oturmuşdum Təktüklünün başında,
Ocaq qırağında, pirin tuşunda.
Yara üz (s.98) şeirində NAGÜMAN (gümanı çatmayan, ümidsiz)
Nagümanam mən bur dərddən sağalam,
Təbib birdi, dərd min birdi, yara yüz.
“Ay əsər indi” (s.99) şeirində ZAİL (zay olmaq) LƏMYESİR
Ağlım zail oldu, halım didərgin,
Nə ki var əndamım ay əsər indi.
“Qaldı” (Dədə Yediyarla I deyişmə, s.107 ) şeirində LƏMYESİR (yetim, kimsəz)
De kimə can gəldi, qələm çalındı,
Neçə min il dünya ləmyesir qaldı
Bayatıların (s.118) birində AVLAR (ovlayar) və ZƏRDABLAR (ilan vurduqdan sonra zəhərin bədənə yayılması mənasında), yaxud XALXA (burada xalqa mənasında işlədilib). Xalxa şəms etmək (camaata, el-obya şəms etmək, bəyan etmək, bildirmək anlamında. Yeri gəlmişkən, el arasında bəzi məsələləri, hadisələri çılğınlıqla çatdırmaq, bəyan etmək, hayküylə bildirmək yaxşı hal sayılmayıb. Ona görə də aşıq deyir ki, günəş kimi, şəms kimi mənim dərdimi aydınlatma, problemimi car eləmə. Qoy, öz dərdimi özüm çəkim.)
Pərim bağda gül avlar
Sərim bağda gül avlar.
Qurbanı vurub təlxələr,
Canın alıb zərdablar.
Yaxud
Vurubdu təlxə məni,
Şəms etmə xalxa məni.
Aləm gəlsə, əlac yox,
Sal südə çalxa məni.
Burada xalxa şəms etmək
Göründüyü kimi, biz burada bəzi ifadə və anlayışların, sözlərin Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgəsində bu gün də işləndiyinin şahidi oluruq. Belə nəticəyə gəlirik ki, Dirili Qurbani bu ifadələri saxlamaqla özünün kimliyi və arxaik sözlərin haradan qaynaqlandığı fikrini ortaya qoymuş olur.
Mahmudov Yusif Məhəmməd oğlu
tarix üzrə fəlsəfə doktoru,
ətraf mühit üzrə tədqiqatçı
Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər
Akademiyasının müəllimi
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!