MAARIFLƏNDİRİCİ PROQRAMLAR ÇOXALDILMAlIDIR

Dördüncü hakimiyyət adlandırılan informasiya kanallarımızın fəaliyyəti dövlətçilimiyizin möhkəmləndirilməsinə, ölkə başçısının xarici və daxili siyasətinin kütlələr arasında yayılmasına xidmət edən məzmunlu verilişlər hazırlayaraq nümayiş etdirir. Ölkə prezdentinin neqativ halların aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirdiyi siyasətin işıqlandırılmasında müstəsna rol oynayır. Lakin onların bu fəaliyyətini qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Neqativ hallara qarşı mübarizəni təkcə ölkə prezdentimi həyata keçirməlidir? Bəs informasiya kanallarının ölkə prezdentinə dəstəyi nədən ibarətdir? Yerlərdə neqativ halların üzə çıxarılıb islah edilməsində informasiya kanallarının rolu əvəzsizdir. Artıq buna münbit şərait də yaradılmışdır. Telekanalların maarifləndirici fəaliyyətini də qənaətbəxş hesab etmək olmaz. İşıqlandırılmasına ehtiyac duyulan nə qədər problemlərimiz var. İnsanların siyasi mədəniyyətinin artırılması, ekoloji, hüquqi, iqtisadi, pedaqoji biliklərin artırılmasına yönələn yüzlərlə teleproqromlar hazırlamaq mümkündür. Dünya səmasını qara bulud kimi bürüyən quş qripi, donuz qripi, ebola, koronavirus bəlaları məhz ekoloji maarifləndirmənin kafi olmadığını göstərir. Bu kimi problemlərin həll edilməməsi və bu istiqamətdə maarifləndirici proqramların həyata keçirilməməsi bugünkü faciələrin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Hüquqi biliklərin geniş yayılmasına da böyük ehtiyac var. Hüquqi biliklərin zəif olması ucbatından insanlar bəzən özü də dərk etmədən hüquqazidd hərəkətlərə yol verir. Bu da onları məhkəmə salonlarına aparıb çıxarır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində insanların iqtisadi biliklərinin də artırılmasına ehtiyac duyulur. Yeni iqtisadi şəraitdə rəqabət anlayışını aydın təsəvvür etməyən iş adamları bazar iqtisadiyyatının əxlaqi dəyərlərinə əməl etməyərək səhvlərə yol verir. Bəzən cinayətə də əl atırlar ki, bu da iqtisadi qanunların tələblərinə uyğun gəlmir. Bu gün insanların siyasi cəhətdən maarifləndirilməsinə də ehtiyac duyulmaqdadır. Türk dünyasının dahi mütəfəkkirləri Əl-Fərabi, İbn Sina, Nəsrəddin Tusi, Əli Xınalızadə, Ziya Göyalp siyasi mədəniyyəti dövlət əxlaqı kimi şərh edərək, hamını onu mənimsəməyə səsləyirlər. Bu xüsusda Nəsrəddin Tusi özünün “Əxlaqi-Nasiri” əsərində yazır:
“Ünsiyyət və əlaqə yalnız o zaman baş tutar ki, nəyin nizama aparıb çıxaracağını, nəyin pozğunluğa səbəb olacağını, hər kəslə təkbətək necə davranmaq lazım olduğunu öyrədən elmi yaxşı biləsən. Bu elm ictimaiyyət elmidir. Deməli, hamı bu elmi öyrənməyə səy etməlidir ki, fəzilət sahibi olmağı bacarsın; əks halda rəftar, müaşirət və davranışda səhvlərə yol verilər, dünyada qanunsuzluqlar olar.” (s.177)
Telekanallarımızda elmi biliklərin geniş təbliğinə də ehtiyac duyulmaqdadır. Tarixin bütün dönəmlərində görkəmli alimlər, şairlər insanların elmi biliklər əldə etməsinin vacib tələb olduğunu qeyd etmişlər. Türk xalqının böyük oğlu Əl-Fərabi (IX əsr) elmi biliklər əldə etməyi insanları xoşbəxtliyə aparan yol kimi qiymətləndirmişdir. O, özünün “Sosial-etik traktatlar ” əsərində mənasız müharibələri, çəkişmələri, şər əməlləri yox etmək üçün insanları maarifləndirməyə səsləmiş, bilik və fəaliyyətin uzlaşmasını vacib şərt hesab etmişdir. Dahi Nizami də oğluna nəsihətində elmi biliklərlə ucalmağın mümkün olduğunu söyləmişdir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə elmi bilikləri kitablardan əldə etmək unudulmuşdur. Bu boşluğu doldurmaq üçün telekanallar qarşısında həlli gözlənilən problemli vəzifələr var. Elmi biliklərin insan həyatındakı rolunu göstərmək üçün daha bir tarixi fakta müraciət etmək yerinə düşərdi. Əhəmənilər imperiyasının banisi II Kir (e.ə. 600-530) ətraf dövlətləri zəbt edir, lakin Lidiya deyilən bir ölkəni tutmağa nail ola bilmir. O, vəzirinə müraciət edərək, onun məsləhətini dinləyir. Vəzir deyir: Bu dövlətin sakinləri hərb elmini çox yaxşı bilirlər. Onları ticarətə və saz çalmağa alışdırmaq lazımdır ki, elmdən uzaq düşsünlər. O zaman sən öz məqsədinə nail ola bilərsən.
Bədnam qonşumuz ömrünü çoxdan başa vurmuş Metsamor atom-elektrik statnsiyasının ətəyindən bərk-bərk yapışır ki, bəlkə əllərini atom silahına çatdırıb türk dünyasını məhv etsin. Bununla kifayətlənməyən bədnam qonşumuz indi də kosmosda əməkdaşlıq etmək üçün onlarla dostluq edən dövlətlərlə saziş imzalamaq niyyətindədir. Bunun üçün işçi qrupu da yaradılmışdır (RBK kanalı, Subtrasiya 28.04.2021, saat 09:00da). Bu əməkdaşlığın arxasında nəyin gizləndiyi hamıya aydındır. Telekanallarımızda maarifləndirici layihələrə nadir hallarda rast gəlmək mümkündür. Yüzlərlə maarifləndirici verilişlərin efirə çıxmasına böyük ehtiyac var.
Sovetlər birliyi dövründə Azərbaycan televiziyası yuxarıda göstərdiyimiz problemlərə dair hər il yüzlərlə proqromlar nümayiş etdirərək, xalqımızı elmi biliklərlə silahlandırmışdır. Həftədə bir neçə dəfə ayrı-ayrı fənlər üzrlə teledərslər həyata keçirilirdi. Bunu yenə də həyata keçirmək telekanalların müqəddəs borcudur. Elmi-tədqiqat institutları, ali məktəblər yuxarıda göstərdiyimiz problemlərə dair yüzlərlə lahiyələr hazırlayıb efirə çıxa bilərlər. Sadəcə olaraq bunu onlardan tələb etmək lazımdır. Xalqın gələcəyini düşünmək hər bir ziyalının müqəddəs borcudur.

Kərim MƏMMƏDOV,
pedaqogika üzrə elmlər doktoru, professor.