3-04-2024, 16:37
Mətbuata və millətə bağlı ömür
Nəzərə alsaq ki, canlını söz yaşadır, bu mənada hər bir cəmiyyətin də var olması üçün mətbuatın – azad sözün mövcudluğu əsasdır. Əbəs yerə deyildi ki, bu məfhum "dördüncü hakimiyyət", "cəmiyyət aynası"... olaraq və insanların sərbəst fikir ifadə etmək arzusunu gerçəkləşdirmək, həqiqəti üzə çıxarmaq yolunda önəmlidir. Mətbuat dedikdə ilk ağlımıza bu sahənin qüdrətli tədqiqatçısı, Ali Media Mükafatı laureatı, "canlı ensiklopediyamız" adlandırılan və ən nəhayət, Bakı Dövlət Universitetinin professoru, jurnalistlərin müəllimi rəhmətlik Şirməmməd Hüseynov gəlir. Hər dəfə Jurnalistika fakültəsində Şirməmməd müəllim haqqında xoş sözlər, ən ali fikirlər eşidirəm. Böyük söz adamı sovet ideologiyasının hökm sürdüyü ağır senzura şəraitində tələbələrinə millət sevgisini ötürdüyünü, gələcək müstəqilliyə inamını eşidirəm. Nəhəng mətbuat adamının hər qələm məhsulu Azərbaycanın istiqlalı, bir sözlə milli dəyərlər, milli ideallarla qol-boyun idi.
Şirməmməd Hüseynovun kitabları içərisində ömrünün uzun illərinin mənəvi məhsulu olan “Parlament hesabatları” müstəqil Azərbaycan mətbuatının zirvəsi, xalqın milli sərvəti sayılır. Şirməmməd Hüseynov Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Üzeyir Hacıbəyov, Əli Bəy Hüseynzadə, Əhməd bəy Ağaoğlunun fikir və mülahizələrini önə çıxararaq “Milli irsimizdən səhifələr” adlı kitabında yaşatmış, gələcək nəsillərə ərməğan etmişdir. Kitabda elə materiallar var ki, bu gün də oxucular üçün yenidir. Maraqlı və ibrətli məqam ondan ibarətdir ki, Şirməmməd müəllimin yaradıcılığında millət ziyalılarını, xalq yolunda özlərini, ailələrini fəda edən, istiqlal və istiqbal naminə hər zillətə qatlaşanları, habelə sapı özümüzdən olan baltaları da olduqları kimi göstərmişdir.
30-dan çox kitab və monoqrafiyanın, 800-dən artıq elmi və elmi-publisistik məqalənin müəllifi olan Şirməmməd müəllim Cəlil Məmmədquluzadə, Həsən Bəy Zərdabi, Əli Bəy Hüseynzadə irsini hər tərəfli araşdıraraq yetişməkdə olan nəsilə çatdırılmasında xidmət göstərmişdir. Alimin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurucularının fəaliyyətinə dair araşdırmaları Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində böyük rolu var. O, “Tərəqqi”,”Yoldaş”, “Açıq Söz”, ”Azərbaycan” və s. mətbuat orqanlarının dərc etdiyi çoxsaylı məqalələri bir yerə toplayaraq oxucuların ixtiyarına vermişdir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Bu nəcib Sərəncam Cümhuriyyətimizin qurucusu Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və onun silahdaşlarının həyat və yaradıcılığına işıq tutur. Yaddaş üçün deyək ki, Şirməmməd Hüseynov M.Ə.Rəsulzadənin 1920-ci ilə qədərki yaradıcılığını əhatə edən beşcildliyi, həmçinin onun mühacirətdə yaşadığı dövrlərdə qələmə aldığı əsərləri Azərbaycan mətbuatının ən müqəddəs səhifələrindən sayılır.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin bütün külliyyatını xalqa çatdırmağı qarşısına məqsəd qoyan Şirməmməd Hüseynovun ruhu şaddır. Azərbaycanın dəyərli alimi Şirməmməd Hüseynovun Azərbaycan Mətbuat tarixini yüksək səviyyədə araşdıraraq bu gün biz gənclərə bir xəzinə ərmağan etmişdir. Bu xəzinə illər keçsə belə Şirməmməd Hüseynov ismi ilə birlikdə əbədi olaraq yaşayacaq.
Fatimə ƏZİZLİ,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
18-03-2024, 06:53
Məryəm ABDULLAZADƏ yazır:"Dil millətin varlığıdır"
Hər dil bir millətin varlığını təşkil edir. Azərbaycan mətbuatına nəzər saldıqda tarixən publisist ziyalılarımızın yaradıcıllıqlarında dil məsələsinin ön planda yazıldığının şahidi oluruq.
Müasir dövrün tələbi budur ki, müxtəlif mədəniyyətləri və ənənələri mənimsəmək, xarici ölkələrə səfərimizdə planlarımızı asanlaşdırmaq məqsədilə gərəkdir ki, əlavə bir dil öyrənəsən. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bir dil səslər, qrammatika və ya lüğət baxımından ana dilinə nə qədər oxşardırsa, onu öyrənmək də bir o qədər asandır. Fərqli dillər hər bir fərd üçün fərqli çətinliklər yaradır. Məsələn, ola bilər ki, bir dildə lüğəti öyrənmək asan, tələffüz etmək isə çətin ola bilər. Başqa bir dildə isə bunun əksini tapa bilərsiniz.
Dil öyrənmək, əslində, beyin üçün çox yaxşıdır. Bunu araşdırmalar göstərir. Hətta dil öyrənmək zehni birdən çox yolla açır və insanları digər mədəniyyətlərdən xəbərdar etməklə yanaşı, həm də xüsusi dil və əqli faydalar gətirə bilir. Məsələn, linqvist nöqteyi-nəzərdən başqa bir dili öyrənmək, əslində, bütün dillərin strukturunu başa düşməyi asanlaşdırır. Xüsusilə vurğulamaq lazımdır ki, uşaq yaşdan dil öyrənən fərdlər erkən yaşdan insanların fərqli perspektivlərə və fərqli baxış nöqtələrinə malik ola biləcəyini qavraya bilirlər.
Bu gün müxtəlif mənbələr vasitəsilə dili necə öyrənməklə bağlı müxtəlif tövsiyələri əldə edə bilərik. Amma burada əsas məsələ odur ki, söhbət hansı dili öyrənməkdən gedir və fərdin yaş baxımından həyatın hansı mərhələsindədir?
Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutunun sədri, psixoloq Elnur Rüstəmov dilin neçə yaşda və nə vaxt öyrənməyin doğruluğu ilə bağlı suallarımıza aydınlıq gətirdi. Qeyd etdi ki, ikidilli uşaqlar başqa mədəniyyətlərə daha empatik və açıqfikirli olurlar.
“Bu mövqedə valideynlərdə yaranan fikir ayrılıqları yeni problemə çevrilir. İkinci dili öyrənməyin çoxsaylı üstünlükləri ilə bərabər bir çox valideynlər öz uşaqlarına ikinci dili nə vaxt və necə öyrənmələri ilə bağlı tərəddüdlər yaşayırlar. Çox zaman sual «uşağa məktəbəqədər yaş dövründə ikinci dil öyrətmək üçün yüklənən öhdəliklər doğrudurmu?» formasında olur. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, məktəbəqədər yaş inkişaf üçün ən yaxşı dövrdür. Uşağın inkişafının ilk beş ilində olan beynin dil öyrənmə qabiliyyəti, sonrakı mərhələlərlə müqayisədə bənzərsizdir”.
Psixoloqun sözlərinə görə, uşaqlarda beyin xarici dillərin səslərinə məhəl qoymağı öyrənmədiyi və yeni səsləri daha yaxşı təqlid edə bildiyi üçün onlar doğma və ya yaxın olmayan ifadələri belə tələffüz edə bilirlər.
“Uşaq yeniyetməlik dövrünə çatdıqdan sonra isə bu fürsət pəncərəsi daralır”.
Elnur Rüstəmov məsələni bir faktla əsaslandırdı:
“Kaliforniya Universitetinin Psixologiya və Dilçilik üzrə dosenti David Barner deyir ki: “İnsanlar bir sonrakı yaşlarda ikinci dili öyrənmək qabiliyyətinə görə fərqlənsələr də, hər bir uşaq həyatının ilk bir neçə ilində iki və ya daha çox dili sərbəst öyrənə bilər. Məktəbəqədər uşaq kitablar, mahnılar, musiqi və hərəkətlər, eləcə də barmaq oyunu vasitəsilə sıxıcı olanı daha maraqlı qəbul edir. Bunların hamısı məktəbəqədər uşaqların sevdiyi təkrarlara malikdir və onlara yeni məlumatları saxlamağa kömək edir. Nəticədə məktəbəqədər uşaqların öyrənməyə ümumi müsbət münasibəti ilə birlikdə, yeni səsləri təqlid etmək, şans vermək və hədəf dildə danışmağa başlama ehtimalı daha yüksək olur”.
Elnur Rüstəmov vurğulayır ki, dünyada mədəniyyətlərarası qarşılıqlı əlaqənin artması ilə qlobal modelə yaxınlaşma dövründə ikinci dili sərbəst şəkildə öyrənmək çox rahat və faydalıdır.
“Valideynlər övladlarının erkən uşaqlıqda fürsət pəncərəsindən yararlanmalı, gələcək həyatında uğur qazanması üçün lazım olan üstünlükləri verməlidirlər. Ən əsası, bunu əyləncəli etməyi unutmamalıdırlar. Çünki uşaqlar əyləndikdə dil öyrənmələri daha sürətli inkişaf edir”.
Psixoloq deyir ki, yeni dil öyrənməyin uşağa heç bir əks təsiri yoxdur. Bu yaş dövründə olan uşaq sözləri ifadə etməyi bacarmalı, rahat öyrənməli və qabiliyyətlərini nümayiş etdirməyi bacarmalıdır.
Bəs 6 yaşından etibarən məktəbə qədəm qoyan uşaqlar üçün məktəblərdə dil dərslərinin proqramı necə qurulmalıdır? Müəllimlər hansı addımları atmalıdırlar ki, ömrünün 11 ilini məktəbə sərf edən fərd xarici dili öz ana dili kimi oxusun, yazsın, danışsın? Bu barədə ingilis dili üzrə müəllim, mentor Vüqar Məmmədovla həmsöhbət olduq. Vüqar Məmmədov xarici dilin tədrisində yol verilən yanlışlıqlara aydınlıq gətirdi:
“İlk növbədə, məktəb müəllimlərinin kvalifikasiyası vacib məsələdir. Belə ki, müəllimlər özləri ingilis dilində danışmaqda çətinlik çəkirlər, əlavə olaraq onlar özləri qrammatika əsaslı öyrəniblər deyə, dili də o istiqamətdə tədris edirlər. Buna görə də müəllimlərin özləri yaxşı olardı ki, beynəlxalq kurslar keçsinlər. Ən əlası CELTA-dır, lakin bundan başqa TESOL və başqaları da var. Ən azından TKT modullarını keçməlidirlər”.
Vüqar Məmmədovun sözlərinə görə, ilk olaraq hələ müəllimlər özlərini təkmilləşdirməlidirlər.
“İngilis dili müəllimləri dilçiliyin atası sayılan Dr. Stephen Krashen məqalələrini oxumalı, A.J. Hoge-nin yaratdığı sistemi analiz etməlidirlər. Bundan sonra tələbələrdə dilə qarşı maraq yaratmağa yönələ bilərlər. Kimdən soruşsan, deyir ki: “İngilis dili çətin, ağır, sıxıcıdır, biz heç vaxt bu dili öyrənə bilməyəcəyik. Buna əsasən söyləmək olar ki, növbəti addımlardan vacibi bu yolda tələbələrin zehniyyətini dəyişmək olmalıdır”.
Vüqar Məmmədov bildirir ki, dili öyrənmək çətin və sıxıcı deyil, əksinə, çox əyləncəli və maraqlıdır. Yanaşma tərzi düz olmadığından vəziyyət bura gəlib çıxıb:
“Əslində, dərindən düşünəndə dil yox, metodika, dərsliklər, məktəb və müəllimlər sıxıcıdır. Ona görə əvvəlcə zehniyyət dəyişdirilməlidir.”
Vüqar Məmmədov vurğulayır ki, ən vacib məsələ dil öyrənmək və mənimsəməyin tam başqa anlayışlar olmasıdır.
“Dil təbii olaraq mənimsənilir. Necə ki, biz məktəbə gedəndə artıq danışırdıq, başa düşürdük. Biz öz dilimizdə danışmağı məktəbdə mənimsəməmişik. Məktəbdə dili öyrənmişik. Belə ki, yazmağı, oxumağı, dilin strukturunu, qrammatikasını, morfologiya, sintaksis və sairə. Bunlar məktəbdə öyrədilib. Lakin bunlara kimi biz artıq danışa bilirdik. Demək ki, məsələnin kökü xarici dili əvvəlcə mənimsəmək, sonra öyrənməkdir.
Mentor Vüqar Məmmədov qeyd edir ki, dili eşitmədən danışmaq və başa düşmək mümkün deyil.
“Əgər mən, “Lets gelarihir” ifadəsini yazdığım formada eşidirəm və anlamıramsa, deməli, onun “lets get out of here” normal ifadəsini oxuyub anlamağın faydası yoxdur. Elə tələbələrin əksəriyyətinin ağrılı yerlərindən biri də budur: “Ay müəllim, biz oxuyub başa düşürük, amma onu eşidəndə tuta bilmirik”. Səbəb? Elə cavab sualın özündədir. Biz yalnız oxuyub tərcümə edirik. Dinləmə yoxdur”.
Müəllimin fikrincə, tələbələrə öz maraq dairələrinə uyğun hekayə kitabları (story books) verilməlidir:
“Dinləmə üzərindən öyrənməli, self-study proqramları ilə işləməlidirlər. Bütün bunlar da vaxt alır, bəli. Lakin elə doğru yol da budur”.
Vüqar Məmmədova görə, qrammatika haqda bilikləri, tonlarla sözləri başa yığmaqla, test kitabçalarını işləməklə yalnız DİM imtahanlarını vermək olar.
“Səbirli və disiplinli qalmaq və az-az, lakin davamlı addımlarla hərəkət etmək lazımdır. Bir sözlə, dili yalnız həyat tərzinə çevirərək öyrənmək mümkündür”.
14-03-2024, 19:12
11-03-2024, 11:37
Təbrik edirik!
Bu gün BDU nəzdində İqtisadi humanitar kollecin tələbəsi Nəzrin Əliyevanın doğum günüdür. Anası Ülviyyə , atası Etibar, bacısı Nərmin,nənələri Rəhilə və Seyalı , xalası Bəyaz, xalası oğlu Avtandil xalası qızı Əsma adından təbrik edirik. Nəzərinə uğurlu bir həyat , xoşbəxt, sağlam yaşamağı arzulayırıq. Doğum günün mübarək Nəzrin bala!
29-02-2024, 10:52
29-02-2024, 00:57
29-02-2024, 00:42
27-02-2024, 20:02
26-02-2024, 09:01
25-02-2024, 23:27
Addım səsi
Atılan addımlar hər insan üçün fərqlidir. Bu addımlarda insan üçün ən qiymətli olan qəlbin döyüntüsü, saatın saniyəsi vardır. Ümumiyyətlə, irəli-geri atılan addımlar görüləcək işin nüvəsidir. Hər şey burada gizlidir. Bu mənada addımlar böyük və kiçikliyindən asılı olmadan cəsarətlə atılmalıdır.
Bəziləri kimisə geri qaytarmaq, həyatında yeni səhifələr açmaq və ya aylarla qəlbində gizlətdiyi sirrlərin parıldamasını görmək üçün hərəkətə keçir. Fəqət elə addımlarda var ki, onu atsaq da xeyiri yoxdur. Sanki yerimizdə sayırmış kimi addımlayırıq. Buna misal kimi xatirələrdə yaşayan insanlar üçün atılan addımları misal göstərmək olar, məhz bu addımlar yararsız olur.
Bəzən düşünürsən ki, hər ayrılıqda da addım səsi vardır. Bax, bu səs çox vaxt qulaqda ağrılı-acılı zümzüməyə çevrilir. Ancaq üzüntü onların getməsi deyil, doyunca zaman keçirə və içimizdəki sevgini ötürə bilmədiyimizin səsidir. Ancaq ağır da olsa ayrılıq addımları ilə xoş xatirələrdə qalmağı da təsəlli hesab etmək olar. Və onları xatırladıqca qəlb az da olsa rahatlıq tapır. Qəlb hərdən acı da çəkir, görəsən, "nə edir, nə yeyir-içir?", "məni ağlından keçiribmi, nəsə məni ona xatırladıbmı", deyə öz-özünə pıçıldayır... Əlbəttə, ayrılıq addımları qüssəlidir, ölüm ondan da betər. Mahnıda deyildiyi tək:
Bir ayrılıq, bir ölüm,
Heç biri olmayaydı!
İnsan düşünəndə ki, addım ayrılığa, daha betəri əbədiyyətə doğru atılır, o zaman insan içdən göynəyir... Bəzən şirin dünyadan köçən insanlar yada düşür. Məzarının başına gedib saatlarca danışıb, göz yaxşı axıtsan da nə dəyişəcək? Ünvanlanan suallar da bir daha çiçək açmayan ağac kimi quru və cavabsız qalır. Amma onları qəlbdən, ağıldan silmək dəvəni iynə dəliyindən keçirməyə bənzəyir. Zaman keçir, həyat davam edir. İnsanlarda da həyatlarına davam edir. Gülsələr də o təbəssümün fonunda qəmli notlar gizlənir. "Davam etmək" heç də elə-belə, sadə ibarə deyil. Onun qüvvəti, qüdrəti Tanrı qədər müqəddəsdir. Atdığınız addımlarda, dediyiniz sözlərdə çox diqqətli olun. Elə sözlər var ki, onların deyilməsi insanı canlı ölüyə çevirə bilər. Sevgidən qorxmayın, qaçmayın, sevin, sevilin. Ən başlıca özünüzü olduqca çox sevin, özünüzlə çox vaxt keçirin. İçində sevgi olmasa ətrafına sevgi verə bilməzsən. Addımlarınızı sevgi ilə atın və daim cəsarətli olun. Unutmayın kiçik addımlar qayalıqda çiçəyin böyüməsi üçün bir damcı su ola bilər.
Tərlanə Abdullayeva,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!