Dünyada buğda ucuzlaşır, Azərbaycanda isə... - QİYMƏTLƏR

Son 1 ildə dünyada buğda 6,9 faiz ucuzlaşıb. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, 2024-cü ilin yanvarında dünya birjalarında tonu 248 dollara satılan buğdanın qiyməti bu ilin yanvarında 231 dollara düşüb.
ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məlumatına görə, ötən il dünyada buğda istehsal cüzi artaraq 791 milyon ton olub. İstehsal artsa da qalıq buğda ehtiyatı 274 milyon ton səviyyəsində sabitləşib.
Nəticədə dünya ölkələrində buğda ehtiyatı 1 milyard 64 milyon tondan 1 milyard 65 milyon tona yüksəlib.
Son 2 ildə dünya bazarında satılan buğdanın həcmi cəmi 1 milyon ton azalıb və 222 milyon ton təşkil edib.
Ölkələr daxili tələbatı ödəmək üçün ixracı azaltmağa məcbur qalıblar.
Çünki 2023-cü illə müqayisədə ərzaq və toxum məqsədilə istifadə olunan buğdanın həcmi 637 milyon tondan 639 milyon tona yüksəlib.
Beləliklə, ötən ilin sonuna buğda ehtiyatı qalığı 274 milyon tondan 267 milyon tona düşüb. Bütün bunlar buğda bazarında tələbin artdığını, lakin təklifin sabit qaldığını və ticarətin azaldığını göstərir. Dünya üzrə ehtiyatların istehlaka nisbətinin azalması buğda bazarının gələcəkdə daha gərgin olacağını deməyə əsas verir.
ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 2025-ci il üzrə proqnozları da ürəkaçan deyil.
Düzdür, Nazirlik 2025-ci ildə qlobal istehsalın 3 milyon ton artaraq 794 milyon ton olacağını proqnozlaşdırır. İstehsal artsa da bu özünü məcmu təklifdə göstərməyəcək, yəni ilin əvvəlinə qalıq və illik istehsalın birgə həcmi 1 il əvvəllə müqayisədə 4 milyon ton azalaraq 1 milyard 61 milyon tona düşəcək.
Belə ki, bu il qlobal buğda ehtiyatları həcminin 3,4 faiz azalacağı və 258 milyon tona enəcəyi gözlənilir. Nəticədə dünya üzrə ehtiyatların istehlaka nisbəti göstəricisi 32 faiz səviyyəsində olacaq.
Ötən mövsümlə müqayisədə əsas buğda ixracatçısı olan ölkələrdə ilin əvvəlinə olan qalıq həcminin 5 milyon ton azalaraq 62 milyon ton, istehsal həcminin isə 0,8 faiz azalaraq olacağı gözlənilir. Bununla da əsas ixracatçı ölkələr üzrə ümumi təklif səviyyəsi 445 milyon ton olacaq.
Bu il dünyada buğda satışları da 5,7 faiz azalacaq. Təşkilatın qiymətləndirmələrinə görə bazarlara 209 milyon ton buğda çıxarılacaq.
Dünya buğda ticarətinin 2024/2025-ci məhsul ilində əvvəlki məhsul ili ilə müqayisədə 5,7% azalaraq 209 milyon ton olacağı proqnozlaşdırılır.
Çində ilin əvvəlinə olan qalıq həcminin 4 milyon ton azalaraq 135 milyon ton olacağı gözlənilir. Qara dəniz regionu ölkələri qrupu üzrə istehsal həcminin 2% azalaraq 138,2 milyon tona, ixracın isə 13,4 faiz azalaraq 73,3 milyon ton olacağı proqnozlaşdırılır.

Bəs Azərbaycanda vəziyyət necədir?

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ildə 1 milyon 686 min ton buğda istehsalı olub. Buğdanın məhsuldarlığı 30,9 sentner olub. Ötən il ölkəmiz xaricdən 280 milyon dollar dəyərində 1 milyon 292 min ton buğda idxal edib. 2023-cü illə müqayisədə Azərbaycanın buğda idxalı 9,9 faiz və ya 116 min 685 ton çox olub.
Amma dəyər baxımından buğda idxalına çəkdiyimiz xərc 7,9 faiz azalaraq 24 milyon 302 min dollar olub.
Hesabat dövründə buğda idxalına çəkilən xərc Azərbaycanın ümumi idxal xərclərinin 1,3%-ni təşkil edib.
Maraqlıdır ki, ötənilki tendensiya bu il də davam edir, cari ilin yanvarında Azərbaycan 86 min 654 ton buğda idxal edib. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, bu həcmdə buğdanın dəyəri 18 milyon 695 min ABŞ dolları təşkil edib. Ötən ilin yanvarı ilə müqayisədə Azərbaycanın buğda idxalı 24 faiz artsa da, ümumi dəyəri 15 faiz azalıb. Başqa sözlə, buğdanı çox alırıq və həm də ucuz alırıq.
Bu ilin yanvarında idxal olunan 1 ton buğdanın orta statistik qiyməti 7,4 faiz azalaraq 232 dollardan 216 dollara düşüb. Hesabat dövründə buğda idxalına çəkilən xərc Azərbaycanın ümumi idxal xərclərinin heç 1 faizinə də çatmayıb. Azərbaycan buğdanı əsasən Rusiya və Qazaxıstandan alır.
Azərbaycanın buğda ilə təminatının son 5 il üzrə göstəricilərinə nəzər salaq.
Azərbaycanın ərzaq balansı üzrə göstəricilərdən aydın olur ki, son 5 ildə ilin əvvəlinə qalıq buğda ehtiyatı 830 min tondan 300 min tona düşüb. Bu müddətdə istehsal 2,1 milyon tondan 1,8 milyon tona enib. Son 5 ildə Azərbaycanın buğda idxalı 1,1-1,5 milyon ton arasında dəyişib. 2019-cu il Azərbaycanda buğda istehsalı və idxalının ən yüksək həddə olub. Həmin il ölkədə 2,1 milyon ton istehsal, 1,6 milyon tona qədər idxal həyata keçirilib.
Hələ ki, dünya bazarında buğda ucuzdur. Amma bu Azərbaycanda əks tendensiya ilə müşahidə olunur. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti 25 fevral 2025-ci il tarixinə "Un istehsalçılarının topdansatış məntəqələri, satış qiymətləri" barədə məlumatına əsasən, 50 kq-lıq un kisəsinin satış qiymətləri 26,8 manat - 28,20 manat arasında dəyişir. İlin əvvəli ilə müqayisədə un qiymətləri 10-50 qəpik arasında qalxıb. 6 ay əvvəllə müqayisədə artım 1,5-2 manatadək olub.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycanda buğda ununun qiyməti son illər davamlı olaraq artır. 2019-cu ildə kiloqramı 1,1 manata satılan buğda ununun orta illik qiyməti 50 faizədək artıb.