Samirə Kərimli yazır:"Sarsılıb susmaq"

Stulda əyləşən qıza baxdıqda nə hiss edirsiniz? Bu şəkil muti olsa da ifadəlidir. Təsviri izhar eləmək lazım gələrsə; sözlərini deyə bilməyib boğazını düyünləyən, demədikləri sözlərə görə şişib qabardığını və gözlərinin qan ağladığını görürəm. Gərgin psixoloji emosional vəziyyəti görürəm. Deyə bilmədikləri ya fikirlərini hansı sözlə ifadə edə bilmədiyi üçün. Bu, sözlərin "əlsiz-ayaqsız" qalması hadisəsidir. Sanki sözlər yox, insanın özü xıncım-xıncım olur.
Vinsent Van Qoqun həyatı stulda əyləşən qıza bənzəyir. Vinsent ailənin ən böyük övladıdır. Baxmayaraq ki, ailənin ilk uşağı deyil. Özündən bir il əvvəl ölü dünyaya gələn başqa Vinsent də olub. Anası düşünürdü ki, indiki Vinsent onun yerini heç bir zaman əvəz edə bilməyəcək. Van Qoq ailəsinin istədiyi kimi yetişmək istəsə də, hər şey uğursuz nəticələnir.
Həmən dövrdə yaşadığı uğursuzluqlar Van Qoqu depressiyaya salır. Qardaşı Teoya yazdığı məktubda Van Qoq: "Ah,Teo! Kaş ki əlimi qoyduğum hər işin uğursuz olması səbəbindən yaşadığım dəhşətli depressiyadan çıxa bilsəydim, ətrafımdan eşitdiyim qınaqdan qurtula bilsəydim. Atam və mən Tanrıya böyük həvəslə şükür edərdik”.
Van Qoqun sonsuz inamla bağlandığı tək varlıq Tanrı idi. Qoq deyir: ”Allaha inanmadan və güvənmədən yaşamaq asan iş deyil, bunlar olmasa insan bütün cəsarətini itirər. Mənə görə dindar adamların Allahı bir qapı tutacağı qədər cansızdır". Vinsent cəmiyyətin reallığı görməsi üçün rəsm çəkməyə başlayır. O, hiss və düşüncələrini sözlərlə yox, çəkdiyi rəsmlərlə insanları düşündürməyə sövq etmək istəyirdi. Bu, Vansentin yeni dinidir. Bu, dinin Allahı isə özüdür. Sənətinin məqsədi bir növ kütlənin gözünü açmaqdır. O, rəsmlərində tamamilə reallığı əks etdirirdi. Sahədə işləyən işçilərin tər tökməsini, qabar tutan əllərini, qızmar günəşdən qaralan insan dərisini çəkməyi sevirdi. Onun personajları əmək sevər, zəhmətkeş olub. Baxmayaraq ki, kətan üzərində təsvirləri rəğbət görməyib və satılmayıb.
Uğursuzluqları onu böhrana gətirib çıxardı. Bir yeni il gecəsində rəssam dostu Paul Qoqenlə bir masada əyləşir, söhbətləşir. Bu zaman yaranan münaqişə nəticəsində əsəbdən – isterikadan qulağını kəsir. Kəsilmiş qulağını balaca kisəyə qoyur. Evə gedən zaman yolda gördüyü xanıma bu kisəni verir və dərhal evə yol alır. Xanım bunu hədiyyə kimi qəbul edib, torbanı açır.Həmən an qorxudan huşunu itirir. Van Qoq o gecə qanlar içində yatağında yatır. Vinsent bihuş halda tapıldıqdan sonra xəstəxanaya yerləşdirilir. Vinsent isterika xəstəliyinin ilk göstəricisindən sonra dəlixanaya yerləşdirilir. Qısa müddətdə sağlamlığına geri qayıdır. Baxmayaraq sonralar o yenidən dəlixanaya getməli olur.
Qızmar günəşli günün səhərində buğda sahəsinin ortasında əvvəlki kimi rəsm çəkən zaman o, qəfil silahla qabırğa qəfəsinə atəş açır. Bu hadisədən 2 gün sonra, yəni 29 iyul dünyasını dəyişir. Vanın uğurlu olduğu tək iş özünü öldürməsi olur. Teo qardaşı Vanın ölümünə dözə bilməyərək o da ölür. Heç bir qüvvə onları ayıra bilməzdi, ölüm belə.
27 iyul, 1890-cı il Parisdə özünün son portretini çəkmişdir. Hər fırça izi onun üsyankar saçlarını və kəskin baxışlarının bütün reallığını əks etdirirdi. Zehni və fiziki cəhətdən ağrılar içində olan adamın son portreti… Sanki portret dil açıb deyirdi: “Sözlərə ehtiyac qalmadan məni anlayacaqlar".

Samirə Kərimli,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi