Türkiyənin xarici siyasət prioritetlərinin önündə yeni strateji panorama açılır. Ankaranın hədəflərini şaxələndirmək üçün yaratdığı istiqamətlərdə Mərkəzi Amerika (Latın Amerikasının bir hissəsini əhatə edir) ölkələri ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması da dayanır.

Yanvarın 20-də Ankarada səfərdə olan Salvadorun Prezidenti Nayib Bukelenin Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın qəbulunda olması da Ankaranın Latın Amerikasına yön alan siyasətində növbəti səhifə açıldığını göstərir.

Ankara-San Salvador əlaqələri Türkiyənin müşahidəçi statusunda olduğu Amerika Dövlətləri Təşkilatı, Mərkəzi Amerika İnteqrasiya Sistemi, Karib Hövzəsi Dövlətləri Assosiasiyası, Karib Birliyi, MERKOSUR kimi təşkilatlardakı mövqeyinin güclənməsi və strateji maraqlarının təmini önündə duran maneələri aşmaq baxımından önəmlidir.

Beynəlxalq konyunkturada nüfuz dairələrinin statik vəziyyətdən çıxarılıb yenidən bölüşdürülməsi uğrunda aparılan savaşın nişanələrinin aydın nəzərə çarpdığı bir zamanda dövlətlər var olma instinktini işə salaraq güclənməyin formulunu axtarır.

Dünyanın siyasi sistemi üçün ortaya çıxan yeni sınaqlar, bir qədər gözdən-könüldən “uzaq düşmüş” yerləri də yada salmağa təhrik edir.

Türkiyə-Salvador münasibətlərinin rəngini açmaq prosesinin başlaması da həmin strateji məntiqdən doğur.

Türkiyədə Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hakimiyyəti zamanı ölkənin Latın Amerikası regionu ilə əlaqələrinin səviyyəsi yüksəlib.

Bəzi məqamları diqqətə çatdırmaq istərdik:

1. 2002-ci ildə Türkiyə ilə Latın Amerikası ölkələri arasında ticarətin həcmi 1 milyard dollar idisə, 2021-ci ildə bu rəqəm 15 milyard dollar təşkil edib,

2. Türkiyə 15 milyardlıq həcmi iki və ya üç dəfə artırmağı qarşıya məqsəd qoyub,

3. Türkiyəli biznesmenlərin həmin regionda investisiyalarını artıracağı gözlənilir.

İqtisadi pəncərələrin artması siyasi məramın yerinə yetirilməsində baryer olan düyünlü nöqtələri açır ki, bu da Ankaranın xeyrinədir.

Nayib Bukelenin Türkiyəyə səfərində iki ölkə arasında iqtisadiyyat, ticarət, diplomatiya, müdafiə sənayesinə dair altı sənəd imzalanıb ki, bu da əlaqələri yüksək səviyyəyə çatdırmaq yolunda vacibdir.

Burada ən diqqət çəkən məqam müdafiə sənayesi ilə bağlı sənəddir, hərçənd ki, sənədin mətni açıqlanmır. Lakin düşünmək mümkündür ki, Türkiyənin Salvadora müdafiə sənayesi məhsulları ixrac edəcəyi gözlənilir ki, bu da Latın Amerikası ölkəsinin ordu gücünü artırmağa hesablanıb.

Salvadorla hərbi sahədə əməkdaşlıq Türkiyənin Mərkəzi Amerikadakı hərbi iştirakı üçün əsaslar yaradır.

Təbii ki, bu proseslərdə Türkiyənin təkbaşına hərəkətlilik nümayiş etdirməsi barədə düşüncələrə dalmaq sadəlövhlük olardı. Yəqin ki, Qərb siyasi dairələrinin “dərin beyinləri” Türkiyənin artan qüdrətini öz yararına yönəltmək istəyir.

Rusiyanın Venesuelada və Kubada hərbi baza yaratmaq ideyalarının dövriyyədə olduğu zamanlarda Qərb digər oyunçuların regiona gəlməsinə şərait yaradır.

Bukelenin Ərdoğanla birgə mətbuat konfransında verdiyi mesajın alt qatında Türkiyənin Mərkəzi Amerikada aktiv siyasi gücə çevrilməsinin izlərini görürük.

Bukele deyib: “Türkiyə daha böyük güc olacaq və bu, dünya üçün önəmli rol oynayacaq. Biz də Türkiyənin böyüməsinin bir parçası olmaq və onu müşayiət etmək istəyirik”.

Təəssüflər olsun ki, siyasi-strateji vitrinə yeni “məhsullar”ın qoyulması beynəlxalq güclər arasında qarşıdurmaya rəvac verir.

Bütöv.az

Dövlət Sosial Müdafiə Fondu (DSMF) pensiyaya vaxtından əvvəl çıxmaq istəyən şəxslərə müraciət edib.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə qurumun Sosial Ödənişlərin Təyinatı üzrə Mərkəzi Filialının direktoru Mail Məmmədov məlumat verib.

“Bəzən vətəndaşlar hesab edirlər ki, yaşları tamam olubsa, onlara avtomatik qaydada əmək pensiyası təyin edilməlidir. Ancaq bu, belə deyil. "Əmək pensiyaları haqqında” qanuna əsasən, pensiya kapitalı yığılarsa, avtomatik qaydada pensiya təyinatı olur. Əgər vətəndaş hesab edirsə ki, onun həmin dövrlər ərzində pensiya kapitalı varsa, 25 il və daha çox sığorta stajı varsa, qəbul şöbələrinə, DOST mərkəzlərinə müvafiq sənədlərlə müraciət edə bilər. Ona pensiya çıxmaq hüququnun olub-olmaması araşdırılaraq məlumat veriləcək", - o qeyd edib.

Bütöv.az

Dünya bazarında neft qiymətlərində azalma müşahidə olunur.

WTI markalı neftin mart fyuçersləri 2,03 % ucuzlaşaraq bir bareli 83,81 ABŞ dolları olub.

“Brent” markalı neftin mart fyuçersləri 1,78 % ucuzlaşaraq bir bareli 86,81 ABŞ dolları təşkil edib.

Mənbə: Bloomberg

Bütöv.az

Azərbaycanda son sutkada koronavirus (COVID-19) əleyhinə 26784 vaksin vurulub.

Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahdan verilən məlumata görə, bir gündə birinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların sayı 2619, ikinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların sayı 2651, buster doza üzrə vaksinasiya olunanların sayı isə 21514 nəfərdir.

Ölkədə vurulan vaksinlərin ümumi sayı 11756566, birinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların ümumi sayı 5208739, ikinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların sayı 4723586, buster doza üzrə vaksinasiya olunanların sayı isə 1824241 təşkil edir.

Bütöv.az

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev yanvarın 20-də Fransa Prezidenti Kabinetinin kontinental Avropa və Türkiyə üzrə müşaviri xanım İzabel Dümonu və Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaarı qəbul edib.

Bu barədə AZƏRTAC məlumat yayıb.

Bütöv.az

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Tarix İnstitutunun Baş direktoru tarix elmləri doktoru, professor Kərim Şükürov akademiyanın prezidenti Ramiz Mehdiyevin ötən gün Rəyasət Heyətinin iclasında institutla bağlı səsləndirdiyi fikirlərə münasibət bildirib.

Qafqaz.media K.Şükürovun "Report"a açıqlamasını olduğu kimi təqdim edir:

"20 yanvar Ümumxalq Hüzn Günü ərəfəsində AMEA–nın prezidenti akademik Ramiz Mehdiyevin ştat cədvəli üzrə 250-dən çox elmi və texniki personalı olan Tarix İnstitutu, o cümlədən baş direktor kimi mənim haqqımda söylədiyi hüquqi baxımdan ziddiyyətli və həqiqəti əks etdirməyən fikirlərindən çox böyük təəssüf hissi keçirdim.

Ramiz Mehdiyev instituta rəhbərlik etdiyim bir ildən az müddət ərzində bir dəfə də olsun məni dəvət edib institut haqqında müzakirə aparmayıb. Fəsadlarını indi də yaşadığım COVİD-i ağır formada keçirib, hospitalda yatmışam, səlahiyyətlərim vitse-prezidentə verilib. Bir dəfə mənim səhhətimlə maraqlanmayıb. Onun belə bir qeyri-professional və qeyri-humanist idarəçiliyini bir tərəfə qoyuram. O, vəzifəsinə uyğun olaraq heç olmasa, Tarix İnstitutunun 2021-ci il üzrə illik elmi hesabatını belə oxumamışdır.

Onda aydın olardı ki, Tarix İnstitutunda elmi tədqiqat işlərinin və idarəetmənin təkmilləşdirilməsi sahəsində hansı müasir islahatlar həyata keçirilib. Mənim rəhbərliyim dövründə institutda 3-cildlik Respublika tarixi, Vətən müharibəsi-İkinci Qarabağ müharibəsinin tarixi yazılıb, institutun 12 elmi tədqiqat şöbəsi əməkdaşlarının 21 kitabı dövlət satınalmasına uyğun olaraq çapa təqdim olunub. 1993-cü ildən bəri ilk dəfə olaraq institutda Azərbaycan tarixinin yeni konseptual baxış əsasında akademik bircildliyi hazırlanıb, 15 cildlik Azərbaycan tarixi üzrə gərgin iş davam etdirilir. Azərbaycanın tarixi coğrafiyasına dair 1987-ci ildən bəri ilk dəfə fundamental kitab hazırlanır. Mən 44 günlük müharibədən sonra Ermənistanın Azərbaycana qarşı yönəlmiş tarix siyasətinin tənqidinə dair müntəzəm olaraq cavabla çıxış etmişəm, bunlar respublika kütləvi informasiya vasitələrində əks olunub. İnstitutun da təşkilatçılığı ilə doqquz ölkənin alimlərinin iştirakı ilə Qafqaz Albaniyasına dair beynəlxalq konfrans keçirilib.

Azərbaycanın müstəqillik tarixinə dair Ağdamda otuzadək alimin iştirakı ilə daha bir beynəlxalq konfrans təşkil edilib. İştirakçıların Ağdamın işğaldan azad edilmiş ərazilərinə səfəri olub. Tarix institutunda yeddi ixtisas üzrə elmi dərəcə verən dissertasiya şurasının səmərəli fəaliyyəti təşkil olunub. Görülmüş işlərin az bir qismi belədir və lazım gəlsə, mən institutun qeyd etdiyim hesabatını çap etdirəcəyəm ki, geniş ictimaiyyət də həqiqi vəziyyətlə tanış ola bilsin. İndi soruşuram: Ramiz Mehdiyev, Tarix İnstitutunda sizin təxəyyülünüzün məhsulu olan xoşa gəlməyən vəziyyət olsaydı, bu işlər necə həyata keçirilə bilərdi? Acı bir təəssüflə qeyd edirəm ki, AMEA –nın prezidenti milli akademiyaların rəhbərləri üçün səciyyəvi olan intellektual səviyyəli dialoq ilə deyil, məişət səviyyəli intriqalar ilə məşğul olur və onu akademiyanın gündəliyinə çevirir. Mən isə bütün fəaliyyətimi müasir çağırışlara cavab verə bilən modern Tarix İnstitutu yaratmağa həsr etmişəm.

Bu gün, 20 yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini dövlətimiz və xalqımızla birlikdə qeyd edəcəyəm. Sabah, 21 yanvarda bir tərəfdən AMEA prezidentinin Tarix İnstitutu və onun rəhbəri kimi mənim haqqımdakı qeyri-adekvat fikirlərinə etiraz olaraq, digər tərəfdən isə demokratik ənənələri əsas götürərək, nəinki tutduğum vəzifədən, o cümlədən Ramiz Mehdiyevin rəhbərlik etdiyi AMEA sistemindəki bütün işlərimdən istefa haqqında ərizəmi təqdim edəcəyəm".

Bütöv.az

Əsgər İsmayılov,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

İsti yay günlərindən biri idi. Zamanın dostluq, aşinalıq süzgəcindən mərdliklə keçən Səyavuş Əlizadə ilə Mərdəkanı qarış-qarış gəzirdik. Xoş xatirəyə çevrilən, yaddaşımızda əbədilik qazanan bu gəzintiyə göy üzündə günəş çıxmazdan qabaq başladıq. Səyavuşun dünənə dayalı, sabaha inamlı sözündən-söhbətindən, sanki nur çilənirdi. Tariximizin, mədəniyyətimizin, incəsənətimizin sözün əsl mənasında keşikçisi olan kolleksiyaçı ilə görüşümüz Mərdəkan qalasında, günəşin batan tellərini izləməklə yekunlaşdı.
İllər bundan öncə, məhz həmin gün Səyavuş Əlizadə mənə böyük sevgilə ərsəyə gətirdiyi "Bakılı belə danışır" kitabını da hədiyyə etdi. Sonra da dostcasına, qardaşcasına: "Ədə, kitabı mütləq oxu, haaa!" - söylədi. Müəllifin bu fikirləri sevgidən doğan istək və tələb idi. Əlbəttə, tələb etməyə də mənəvi haqqı çatırdı, çünki müəllifin kitabının hasilə gəlməsində ömrünün altmış ilini ədəbiyyatımızın tərəqqisi yolunda şam kimi əridən xalq yazıçısı Qılman İlkinin böyük zəhməti, fədakar əməyi olmuşdur.
Səyavuş Əlizadənin o zamankı fikirləri indiki kimi yadımdadır: "Qılman müəllimlə hər görüşümüz yenilik idi, tapıntı idi. Bildiyini sevə-sevə öyrədir, köməyini əsirgəmirdi. İlk kitabımın da baş məsləhətçisi oldu, yorulmadan redaktə etdi". Daha sonra əlavə edərək: "Əsgər, Qılman müəllimin oğlu Ayaz Musayev böyük yazıçımızın şərəfli yolun davam etdirir." - dedi. Və çox keçmədi ki, "Tanıyırsanmı?" - sualını da mənə ünvanladı.
Tale elə gətirdi ki, Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi oldum. Ayaz Musayevin timsalında fakültəmizin digər vicdanlı müəllimlərini yaxından tanıdım. Buna taleyin xoş qisməti, xoş niyyəti... və sadalanacaq yüzlərlə söz birləşməsi tapmaq olar. Odur ki, göydə taleyi yazan Tanrıya, yerdə isə taleyimizdə əvəzsiz rol oynayan müəllimlərimizə min kərəm şükür (!) və min kərəm təşəkkür (!) yetirir, fikirlərimə isə davam edirəm.
Fikir demişkən, Ayaz Musayevin "Dialoq" adlı kitabında xüsusi bir məqam diqqətimi çəkir. Fakültəmizin sadə və səmimi müəllimi Mahmud Mahmudov həmin kitabda "Müəllif haqqında söz" adlı sərlövhə altında yazır: " "Ata yolu" adlı gələcək kitabımın əlyazmasına "Ön söz"ü almaq üçün mərhum yazıçımız, görkəmli sənətkar Qılman İlkinin mənzilinə gəlmişdim". Mahmud müəllimin digər fikirləri də olduqca maraqlı və əhəmiyyətli çəkiyə malikdir: "Ayaz müəllim hər şeydən əvvəl olduqca sadə və təvazökar bir insandır. Hər hansı məsələ üzrə özünü öymək, döşünə döymək onun təbiətinə busbütün "müğayırdır".
Müəllimimiz Mahmud Mahmudovun fikirləri ilə yazının əvvəlində adını çəkdiyim gənc kolleksiyaçı, hələ o zaman ilk kitabı işıq üzü görən əziz dostum Səyavuş Əlizadə düşüncələri arasında yaxınlıq və ortaya çıxan nəticə ondan ibarətdir ki, xalq yazıçısı Qılman İlkin göstərdiyi mənəvi qayğı ilə (burada fiziki zəhmət də var) həm də xalqın övladı olmağı bacarmışdır. İndi bu yüksək keyfiyyətlər: kübarlıq, zadəganlıq, əsilzadəlik özünü Ayaz Musayevdə göstərir.
Jurnalistika fakültəsinə qədəm qoyduğum ilk dərs günü yadımdadır. Ayaz müəllim yuxarı kurslara dərs tədris edirdi. Auditoriyanın qapısı isə açıq idi. Demək olar çox dərslər yekunlaşmışdı. Fakültədə az adam var idi. Mən isə dəhlizdə var-gəl edirdim: kitabım auditoriyaların birində qalmışdı. Sabahkı dərsə hazır olmalıydım. Narahat və nigaran halıma Könül Niftəliyeva və Ayaz Musayev biganə qalmadılar. O zaman müəllimlərimin mənəvi böyüklüyünü gördüm. Ayaz müəllimin sadəliyi və istiqanlığı isə tələbə qəlbinə o vaxtdan yol tapdı... Böyük M.S.Ordubadi əbəs yerə deməyib ki, "qədəmlərini tanıdığın yerlərə qoy".
Ənənələrə sadiqlik, müasirliyə açıqlıq Ayaz müəllimin təbiətindədir. O, mütərəqqi insan, zamanla ayaqlaşan ziyalıdır. Bütün bunlar onun yaradıcılığında da özünü göstərir. Vaxtilə dəyərli yazıçımız Qılman İlkin "Bakı və bakılılar" əsərində paytaxt Bakı ilə bərabər onun kəndlərini, tarixini, camaatını, bir sözlə keçmişini və çağdaşlığını qələmə alır. Yazıçının "Sən Bakını tanıyırsanmı?" adlı kitabı isə tarixi qaynaq baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Burada Bakının bilinməyən tərəfləri, sirli məqamları yazıçı məharəti ilə oxucuya çatdırılır. Qılman İlkin yaradıcılığı, kitabları cəmiyyətimiz - biz gənclər üçün qoyub getdiyi mənəvi vəsiyyətdir, mənəvi qidadır.

Bu gün texnologiyanın yüksək inkişafının nəticəsi olaraq, hər birimiz həm də sosial şəbəkənin bir üzvünə çevrilmişik. Ənənəvi münasibətlər həm də onlayn məcraya "daşınıb". Beləliklə, ənənəvi dostluğun onlayn davamını yaşayırıq. Bu yaşam tərzi fərqli və maraqlıdır. Kübar insanlar burada da öz yüksək mədəniyyəti ilə seçilirlər.

Ən böyük sosial şəbəkə olan FB istifadəçi sayına görə də seçilir. Adi həyatda olduğu kimi, burada da müəllimlərimizlə dostluq edirik. Ayaz müəllim dövrün müasir tələbini ziyalı baxışı, maarifyönlü istiqamətdə davam etdirərək, burada da gənclərə müəllimlik etməyi bacarır. Onun sosial şəbəkə üzərindən Azərbaycan tarixini və Bakının müasirliyini əks etdirən fotoşəkilləri, müdrik deyimləri olduqca sevilir və rəğbətlə qarşılanır. Və bunun nəticəsi olaraq, "Fikirlərə Bürünmüş Sətirlər" kitabı ərsəyə gəlir. Hətta deyərdim ki, bu kitabın sətirləri ətirlidir. Bu kitab həm də bir tələbənin, yəni mənim stolüstü vəsaitimə çevrilib.
Ayaz Musayevin işıq üzü görən kitabına ön sözü Ustad Cahangir Məmmədli yazıb. Və bu kitabı "ağıllı kitab" adlandırıb. Redaktoru isə dosent Mahmud Mahmudovdur. Müəllimlərimdən sonra bu kitab haqqında fikir bildirmək isə bir tələbə üçün məsuliyyətli və şərəflidir. Onu da qeyd edim ki, kitabda dünənlə bu gün arasında sıx vəhdət halını almış, müasir qiyafə "geyinmiş" fikirlər də var. Qədim xalqın bəzi deyimləri müəllifin diliylə müasirlik qazanmış, çağdaş çağımızda çay kimi çağlayıb, oxucu qəlbinə yol tapa, cığır aça bilmişdir.
Bəşəriyyəti adını dilimizə gətirmək istəmədiyimiz məlum virus bürüyəndə və dünyaya "Evdə qal, sağlam qal" sos siqnalı veriləndə Ayaz Musayev sosial şəbəkə vasitəsilə maraqlı sətirlərə imza atdı. Fikirlərin bir çoxunu kitabda oxuyuruq: "İnternetsiz dünya adama dar görünür", "Ey distant rejimində keçən həyat, sən nə qəribəsən!"
El dilində belə bir deyim var: "Mart çıxdı, dərd çıxdı". Ümumbəşəri virus da ölkəmizə məhz mart ayında "gəldi". O zaman yuxarıda çəkdiyimiz el məsəlinə Ayaz müəllim maraqlı yanaşma sərgilədi: "Mart mərd çıxdı, amma dərd naxələf çıxdı". Görünən də odur ki, naxələf virus hələ də bəşəriyyət üzərindən sovuşmayıb.
Kitabda tərbiyəvi əhəmiyyətə malik çoxsaylı sətirləri görmək olar: "Fikriniz haradadırsa, özünüz də oradasınız. Odur ki, həmişə yaxşı yerlərdə olmağa çalışın". Yaxud: "Feysbukdakı dostları mənə göstər, sənin kim olduğunu deyim". Bu fikirlərdə əxlaq, mədəniyyət yükü vardır. "Heç kim bu dünyaya əbəs yerə gəlmir. Hər bir insanın öz missiyası var" - deyən Ayaz Musayev hər kəsi düzgün əməl sahibi olmağa, yaxşı işlər görməyə, qəlbində xeyirxahlıq toxumunu cücərtməyə çağırır. Bu deyim isə müəllifin dilindən bəşəri səslənir: "Xeyirxahlıq və mərhəmətə nə məhdudiyyət? Təki istək olsun!" Ayaz müəllimin bu qəbildən olan digər deyimlərinə də nəzər salaq: "Özgə bostanına daş atmayın. Həmin daş bumeranq kimi özünüzə qayıda bilər.", "Balta unudar, amma ağac yaddan çıxarmaz!", "Xoş o kəslərə ki, yaxşılıqdan başqa əllərindən bir iş gəlmir."
"Siz dünyada öz bacarığınızdan istifadə edə biləcək yeganə insansınız" - cümləsi isə bəşər insanını qəflət yuxusundan oyadır, onun yadına ən ali varlıq olduğunu salır. Həqiqətən də bacarıq saf əmələ, düzgün tərbiyəyə, vicdana söykənməlidir. Hələ o zaman Sədi Şirazi deyirdi:
Biliyin olsa da bir ümman qədər,
Nadansan əməlin olmasa əgər.
Ayaz Musayevin bu fikirləri isə dediklərimizə ən tutarlı cavabdır: "İnsaniyyət olmayan yerdə heç nə yoxdur!"
Ayaz müəllimin "Fikirlərə Bürünmüş Sətirlər" kitabında diqqətimi çəkən ifadə belədir: "Mədəniyyət əncir yarpağı ilə başlayır. Əncir yarpağı götürüldükdə mədəniyyət məhv olub gedir." Bu deyimin fəlsəfi qatını açmaq olduqca çətindir. Odur ki, mənəvi tərəfinə toxunaq. Bütün ağacların çiçək açdığını görürük, amma əncir ağacında bu mənzərə elə də gözə çarpmır. Təbii ki, əncir ağacı da çiçək açır. Ancaq bu çiçəklər içi boş meyvələrin daxilində gizlənir. Bu da Tanrının bir möcüzəsidir. Narın dilimləri arasında olan pərdənin özü də Yaradanın möcüzəsidir. Bunu bədii şəkildə həm də mədəniyyət, əxlaq pərdəsi də adlandırmaq olar. Əncir yarpağı da ilk bəşər övladının abır-həya pərdəsi olub. Əncir çiçəyinin gizli açılması kimi, insan bədəninin də məhrəm qatlarının açılmaması, gizli qalması lazımdır.
Meyvə adı çəkmişkən yadıma ağ şanı, qara şanı, Kəhrəba üzümü, ənciri... ilə məşhur olan Bakı düşür. Və bir də əməlləri, gördüyü işlərilə xalqın qəlbində müqəddəslik qazanmış insanlar. Böyüklərdən eşitdiyim, bəlkə də oxuduğum bu olmuş hadisə isə düşünürəm ki, oxuculara, bunu bilməyənlərə də maraqlı olacaq. Azərbaycan milli burjuaziyasının ən parlaq simalarından olan, böyük xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev ömrünün sonlarını Mərdəkandakı bağ evində keçirirdi. O zaman hələ uşaq olan Qılman İlkin və dostları hər kəs kimi dənizə çimməyə gedərdi. Onların yolu, məhz Tağıyevin evlərinin yanından keçərdi. Tağıyev dəfələrlə o uşaqları bağına meyvə yeməyə dəvət edibdir. Tağıyev hər amalı, əfkarı, məqamı ilə xalqına atalıq etməyi bacarıb. Ayaz Musayevin haqqında danışdığımız kitabında müəllifin Tağıyev haqqında olduqca müdrik kəlamı yer alır: "Hər varlanan hacı - Zeynalabdin olmaz!"
"Yubiley - çoxlu insan, gözəl nitqlər, gül dəstələri... Amma sən hələ sağsan." - müəllifin bu ifadəsində kinayə var: insana vaxtında dəyər verilməsinə hesablanıb. Sətirlərə qüvvət olaraq yada qüdrətli şairimiz Cabir Novruzun "Sağlığında qiymət verin insanlara" şeiri düşür:
Bir arzum var, ay adamlar, qoyun deyim,
Sağlığında qiymət verin insanlara,
Yaxşılara sağlığında yaxşı deyin,
Sağlığında yaman deyin yamanlara.
Bu dəfə yamanın "ay aman" - diləməsi də onu məğlubiyyətdən, kapitulyasiya aktını imzalamaqdan qurtara bilmədi. Orta məktəbdə oxuyanda Qılman İlkinin "İntiqam" hekayəsini oxumuşdum. Sonralar həmin hekayənin filminə də baxdım. Qarabağ mövzusunda yazılan hekayədə namuslu Azərbaycan qadını erməni terrorçusundan intiqamını alır. Bu səhnə məni uşaq olmağıma baxmayaraq ruhlandırmışdır. Vətən torpaqlarının azadlığına inamımı artırmışdı. Tanrıya şükürlər olsun ki, zaman yetişdi. Haqq öz yerini tapdı. Ayaz Musayevin müdrik fikirləri kimi: "Qarabağ savaşı: 30 il duruş, bir gün vuruş!"

Bütöv.az

Rusiya ilə Ukrayna arasında ziddiyətlər getdikcə artmaqdadır. Qərb rəsmiləri bu barədə tez-tez açıqlamalar verir, Moskvaya xəbərdarlıqlar edirlər. Kremlin geri çekilmək fikri yoxdur. Kiyev isə hələ də qətiyyətlidir. Əslində zəfərlə bitən İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra separatizmdən əziyyət çəkən digər dövlətlərin, o cümlədən Ukraynanın da torpaqlarının azadığı uğrunda hərəkətə keçəcəyi gözlənilən idi. Ancaq ssenari, həqiqətən, sonadək eynimi olacaq? Bunu şübhə altına salan obyektiv və subyektiv səbəblər var. Fakt isə ondan ibarətdir ki, tərəflər arasındakı təzyiq getdikcə artmaqdadır.
Proseslərin gələcək inkişafına dair BDU professor, politoloq Əlimusa İbrahimovla söhbətləşdik:
- Bir neçə aydır davam edən Rusiya- Ukrayna qarşıdurmasının müharibə ilə nəticələnmək ehtimalı nə qədərdir?
- Bu, indi çoxlarını düşündürən əsas sualdır. Yüz ildən bəridir ki, belə vəziyyət yaranmamışdı. Həm Rusiya, həm də Ukrayna indiyədək heç vaxt bu qədər qarşı-qarşıya gəlməmişdi.
- ABŞ niyə bu qədər canfəşanlıq edir?

- Çünki ABŞ və onun Avropa üzrə müttəfiqləri Rusiyanın SSRİ-ni bərpa edəcəyindən narahatdır. Əslində Rusiyanın son davranışları da buna əsas verir. Kreml ən azından öz nüfuzunu da da artırmaq istiqamətində addımlar atır. Və bu, dediyim kimi, bütün dünyada SSRİ-ni bərpa etmək səyləri kimi qiymətləndirilir. Yəni əslində Qərbi narahat edən Rusiyanın Ukraynanı işğal edəcəyi yox, keçmiş imperiyanı bərpa etmək cəhdləridir.
- Qərbin xəbərdarlıqları nə qədər səmimidir?
- Əslində ABŞ “Rusiyanın Ukraynaya hücuma keçəcəyi təqdirdə necə davranacağı” sualına hələ də cavab tapa bilmir. Amma Vaşinqton müharibəyə başlamayacaq. Çünki əks halda Moskva çıxılmaz vəziyyətdə qalıb nüvə silahından istifadə etməli olacaq. Bu, Qərbi qorxudur. Ümumiyyətlə, Avropa Ukraynaya görə Rusiya ilə münasibətləri pisləşdirmək istəmir. Çünki Avropa Rusiya qazından asılıdır. Bu mənada Qərbin Kremlə qarşı sanksiya tətbiqindən başqa görəcəyi tədbir yoxdur. Hərçənd sözügedən sanksiyaların da getdikcə təsiri azalacaq. Müəyyən müddətdən sonra Vaşinqtonun əlində Moskvaya qarşı tətbiq edə biləcəyi vasitəsi qalmayacaq. Bu nöqteyi-nəzərdən Qərbin Rusiyaya münasibəti dəyişməsə, ABŞ kəşfiyyatının dediyi kimi, fevralda olmasa belə, yaxın gələcəkdə Ukraynanın işğalı gözləniləndir. Ancaq məsələ ondan ibarətdir ki, Rusiya müharibə istəmədiyini deyir.
- Şimal qonşumuz, həqiqətən, müharibə istəmirsə, nə üçün savaş fonu yaradır?
- Rəsmi Moskva hazırda tərəddüd edir. Onun bundan sonrakı davranışı ABŞ-ın və Avropanın mövqeyindən asılıdır. Əgər Qərb güzəştə getsə, Kremlin işğalının qarşısını ala bilərlər. Halbuki hər iki tərəf geri çəkilməyəcəyini deyir. Hadisələrin necə inkişaf edəcəyini isə yaxın gələcək göstərəcək. Amma əgər ABŞ və Rusiya dünyaya sülhlə bağlı mesajlar verirlərsə, deməli, öz aralarında da razılığa gəlməyi bacarmalı, nümunə olmalıdırlar.
- Nə Vaşinqton, nə də Moskva geri çəkilirsə, razılıq necə əldə oluna bilər?
- Bildiyiniz kimi, Türkiyə son vaxtlar proseslərdə fəal iştirakçıdır. Qardaş ölkənin həm Rusiya, həm Ukrayna, həm də ABŞ-la münasibətləri normaldır. Bu mənada Ankaranın vasitəçiliyi gözləniləndir. Fikrimcə, Türkiyə yaxın vaxtlarda vasitəçi kimi “oyuna daxil olacaq”. Hətta, ehtimal var ki, həmin tərəflər özləri bu barədə Ankaraya müraciət edəcəklər.
- Ola bilərmi, Rusiyanı müharibədən çəkindirən amillərdən biri də Gürcüstan faktorudur?
- Bu, həmin məqamlardan biridir. Rusiyada çox yaxşı başa düşürlər ki, Ukrayna ilə vəziyyət daha da gərginləşsə, təkcə Gürcüstanda deyil, həm də Moldovada, Belarusda durum dəyişəcək. Moskvada bunu nəzərə alırlar. Ona görə də Kreml Ukraynanı digər vasitələrlə özünə tabe etməyə çalışacaq və son ana qədər hərbi əməliyyatlardan çəkinəcək. Ümumiyyətlə, müharibə Rusiya üçün ağır nəticələrə səbəb ola, hətta onun dağılmasına gətirib çıxara bilər. Xüsusilə nəzərə almaq lazımdır ki, Kremlin ətrafındakı bir çox dövlətlə problem var. Bu, onun işini bir az da çətinləşdirəcək. Daha konkret desək, müharibə başlayacağı təqdirdə Rusiyanın yanında kimin olacağı sual altındadır.
- Potensial hərbi toqquşmada Çinin mövqeyi necə olacaq?
- Adını çəkdiyiniz dövlət adətən toqquşma vəziyyətlərində neytrallığını qorumağa çalışır. Bu ritorika potensial Rusiya- Ukrayna toqquşması üçün də istisna deyil. Pekinin həm Moskva, həm də Kiyevlə münasibətləri yaxşıdır. Rusiya ilə ABŞ arasında müharibə başlasa idi, Çin, çox güman, birincinin yanında olardı. Lakin dediyim kimi, indiki situasiyada Pekinin tərəf tutacağı gözlənilmir.
- İndiki gərgin vəziyyətdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Ukraynaya səfəri nəyə hesablannışdı?
- Bu, hər şeydən əvvəl Azərbaycanın müstəqil xarici siyasət yeritdiyinin, kimsədən asılı olmadığını göstərir. Bir il bundan əvvəl- İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Kiyev bizim yanımızda idi. İndi biz də, şübhəsiz, vəfa borcumuzu ödəməliyik. Səfərin əsas məqsədi iqtisadi çətinliklər yaranacağı təqdirdə, həmrəy olduğumuzu, Ukraynaya dəstək verəcəyimizi bildirmək idi. Düşünürəm ki, indi Ukraynaya da bizim iqtisadi sahədə dəstəyimiz daha çox lazımdır, nəinki hərbi istiqamətdə. Çünki NATO Kiyevi silah-sursat baxımından kifayət qədər təmin edir. Əlbəttə, səfər təkcə Ukrayna üçün deyil, həm də bizim üçün maraqlı və faydalı idi. Bu, xüsusilə ərzaq təminatı və təhlükəsizliyi məsələsində özünü göstərəcək. Ümumiyyətlə, zənnimcə, gələcəkdə Azərbaycan- Türkiyə- Ukrayna triosu ciddi işlər görə bilər. Ankara- Kiyev əlaqələri isə bizim hərbi sənayəmiz üçün ciddi perspektivlər vəd edir.
- Bu yaxınlaşmalar, sizcə, Rusiyanı qıcıqlandırmır?
- Əlbəttə, əlaqələr Moskvanın narazılığına səbəb olacaq və bəlkə də, artıq olur. Amma Kreml indi buna biruzə verə biləcək, əks addımlar ata biləcək vəziyyətdə deyil. Rusiya bu ittifaqdan öz mənafeyi naminə istifadə etməyə çalışacaq. Necə ki, Türkiyə Cənubi Qafqaza gələndə bunu etdi. Nəzərinizə çatdırım ki, qardaş ölkə bölgəyə girməsə idi, şimal qonşumuzun işi çox çətin olacaqdı.
- Müharibə başlamasa, proseslər səngiyən templə inkişaf etsə, bu, Prezident Vladimir Zelenski əleyhinə narazılığa səbəb olmaz? Axı xalq artıq savaşa, torpaqların azadlığına köklənib…
- Bəli, etirazlar gözləniləndir. Əlbəttə, kimsə hakimiyyətini təhlükəyə atmaq istəməz. Amma bu o demək deyil ki, o, müharibədə maraqlı olmalıdır. Savaş bütün hakimiyyətlər, siyasi liderlər üçün itki deməkdir. Düşünün, hərbi əməliyyatlar başlasa, nə qədər insan həlak olacaq…Üstəgəl, nə ABŞ, nə də onun Avropadakı müttəfiqləri Ukraynanı müdafiə etməyəcək, tərəflər təkbətək qalacaq. Bununla belə, güman edirəm ki, bundan sonra Ukraynada hakimiyyət dəyişilsə belə, Qərbə meyil daha da güclənəcək, nəinki Rusiyaya.
- Bəs Krım, Donetsk və Luqanskın müharibəsiz azad olması mümkündür?
- Bunun üçün NATO Rusiyanın tələblərini yerinə yetirməlidir. Bu isə ağlabatan deyil. Ümumiyyətlə, o ərazilərin nəinki müharibəsiz, heç müharibə ilə də Ukraynaya qaytarılması mümkün görünmür

Kənan Novruzov

Bütöv.az

Məryəm İmanova,
BDU Jurnalistika fakültəsinin II kurs tələbəsi

Ramiyə İmranqızı (İskəndərzadə Ramiyə İmran qızı) 1952-ci ildə Goranboy rayonunun Sarov kəndində anadan olub. 1982-ci ildə Bakı Dövlət Universitetini (BDU) bitirib. Elm və mədəniyyətə çox böyük dəyər verən Ramiyə İmranqızı 2003-cü ildə "Azərbaycanın qadın aşıqları" mövzusunda dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almışdır. Ramiyə xanım bir tədqiqatçı kimi apardığı dəyərli elmi araşdırmaları qadın aşıqlarımıza verilən ən böyük dəyərdir. Digər tərəfdən, Ramiyə xanımın özünün də satirik istedadı bu elmi tədqiqat işinin yüksək səviyyədə ərsəyə gəlməsinə təkan vermişdir. "Ömür bir karvandır" seçilmiş şeirlər kitabı ədibin yaradıcılığının bir hissəsini təşkil edir. Oxuculara təqdim olunan bu kitabda müəllifin qəlbləri oxşayan gözəl şeirlərlə birlikdə, onun topladığı və dahilərin dediyi müdrik kəlamlara da yer verilir.
Filoloqun şeirlərinin böyük hissəsini bizi dünyaya gətirən müqəddəs varlığa- anaya həsr edib.

Onun "Ana" şeirindən:

"Gəl, öpüm mən sənin o ağ saçından,
Mənə pay vermisən sən öz yaşından.
Gecələr yatmayıb böyütdün məni,
Gözlərim rəng aldı qara saçından"
O, öz anasının timsalında digər anaların övladları uğrunda çəkdiyi əziyyəti vurğulayır. Saçlarını övladı yolunda ağardan, öz varlığı ilə ümid olan, ömrünü ona həsr edən analar...
Onun "Anamı düşünərkən" şeirindən:
"Yəqin, görüşərik səninlə bir gün,
Sənsizlik ürəyimi üzdü büsbütün!
Onda sarılarıq bir-birimizə,
Allah da son qoyar həsrəti bizə!"
Hər misrası ürək ağrıdır. Xanım bu şeirləri ilə oxucuları valideynlərinə elə sağ vaxtı hörmət bəsləməyə çağırır. Bizi onların qədrini dünyadan getmədən bilməyə səsləyir. Çünki bu zalım zaman onları bizdən alanda insanın lap canından can ayrılır.
Özü kimi yetişdirdiyi övladları da ziyalı, öz sözünü demiş insanlardır. O, bütün əsgər analarının səsi kimi çıxış edərək mükəmməl şeirlər ərsəyə gətirmişdir.
"Oğul" şeirinə nəzər salaq:

''Tökülsə də, qanın o yurd yerinə,
Qoyma, Vətən oğlu, qəddin əyilə!
Düşmən məğlub olub məhv olan günə,
Ağ qoçu qurbanlıq bağlaram, oğul!"
Ramiyə xanımın bu misralarından aydın olur ki, sonu ölüm belə olsa, düşmən məhv edilməlidir.
"Namusun, qeyrətin qoy coşsun sənin,
Düşmən əlindədir neçə qız, gəlin.
Qanını almasan, sən şəhidlərin,
Axirət evində yanaram, oğul!"
Yuxarıda gətirdiyimiz nümunələrdən yola çıxaraq deyə bilərik ki, Ramiyə xanım bu gün müasir Azərbaycan ədəbiyyatında özünün orijinal üslubu ilə fərqlənən ədiblərdəndir. Düşünmək olar ki, müəllif gələcəkdə Azərbaycanda ədəbiyyatına daha böyük töhfələr verəcək.
Vətənpərvərlik mövzulu şeirləri ilə ictimai şüuru formalaşdıracaq.

Bütöv.az

Jurnalist, şair, müəllimə Zəminə Cavadlının 60 illik yubileyinə

Jurnalist, şair, müəllimə Zəminə Cavadlının yanvarın 21-i doğum günü və 60 illik yubileyidir. Zəminə xanımı sakit təbiətli, ədalətli, gözəl rəftarlı bir insan kimi çox sevirəm. Düşünürəm, bu əziz gündə ona nə hədiyyə etsəm könlünə fərəh, gözlərinə gülüş qonar. Zəminə xanım şeiri çox sevir. Onun belə bir şeiri var, “Bir nəğmə oxu mənə!”

Bir nəğmə oxu mənə,

Qaytar keçmişə məni.

Bir sevgi dastanı de,

Yenidən sevim səni.

Elə bir söz söylə ki,

Xəyanəti unudum.

Elə bir söz söylə ki,

Bir də, sənə vurulum.

Odur ki, onun şeirlərindəki o hisslər, duyğular mənə bu misraları yazdırdı. Necə hədiyyədi, bəyənərmi görəsən?

Sənə nə hədiyyə edim, əzizim,

Qəbində bir ağrı, acı qalmasın?

Sənə nə hədiyyə edim, birdənəm,

Gözündə, könlündə heç vaxt solmasın.

Sən sınıq qəlbimin ağ çiçəyisən,

Səni düşünürəm gözlərimdə nəm.

Bağışla, o xoşbəxt günlərimizə,

Bağışla, qəlbini sındırmışam mən.

Beləliklə, bu günlərdə Zəminə xanımla etdiyimiz kiçik bir müsahibəni Sizə təqdim edirəm.

-Zəminə xanım, Sizi yubileyiniz münasibətilə ürəkdən təbrik edirik. Uşaqlıq arzularınızdan danışarsınızmı?

- Çox sağ olun. Mən Agdam rayonunun, Əliagalı kəndində dogulmuşam. Beşinci sinifdə oxuyanda, Əlfi Qasımovun “Adilənin taleyi” əsərini oxumuşdum. Oradakı qız jurnalist idi. O obraz mənə elə xoş təsir bagışlamışdı ki, jurnalist olacağıma qərar vermişdim. Məktəbdə bütün müəllim və şagirdlər bilirdilər ki, arzum jurnalist olmaqdı. Jurnalist olmaqdan qeyri bir sənət sahibi olacağımı heç vaxt düşünməmişdim. O zaman ancaq fəhlə balası olmalıydın ki, sənədlərini elə yerlərə verə biləsən. Birinci il bəzi səbəblərdən sənədlərimi götürmədilər. İkinci il 1980-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə qəbul olundum.

-Bir jurnalist kimi harada çalışmağa başladınız?

-Mən ilk dəfə, 1990-cı ildə “Qarabag” qəzetində müxbir kimi işə qəbul olunmuşam. 1998-99-cu illərdə “Ədalət”, 2006-2008-ci illərdə isə “Respublika” qəzetində çalışmışam. 2008-ci ildə özüm “Saglamlıq və Rifah” adlı qəzet nəşr etdirməyə başlamışam. 3 ildir qəzetin nəşri dayanıb. “İdeal qadın” adlı jurnal da, təsis etmişdim. Pandemiya dövründə jurnalın fəaliyyətini dayandırdım. İnşallah, bu ildən yenidən jurnalın çapına başlamagı düşünürəm.

-Siz həm də, müəllimsiniz...

-Mən həm müəlliməm, həm də, jurnalistika ilə məşgulam. 2009-2012-ci illərdə Cəlilabad rayon Cəlayir Kənd Tam Orta Məktəbində direktor kimi fəaliyyət göstərmişəm. 10 ilə yaxındır ki, Agdam 33 saylı məktəbdə dil-ədəbiyyat müəllimi işləyirəm.

-Qələbəmizi, böyük Zəfəri necə qarşıladınız?

-Şəhər mühitində yaşamagı sevməmişəm. Bütün varlığımla kəndimə, elimə baglıyam. Qələbə xəbərini eşidəndə sevincdən öləcəyimi hiss etdim. Sonra birtəhər özümə gəldim. Mən bu möhtəşəm xəbərdən indi də özümə gəlməmişəm...

-Bir az da, kitablarınızdan danışarsınızmı?

-Mənim 5 kitabım işıq üzü görüb: “Üşüməsin əllərin”, “Bir ömrün acı xatirəsi”, “Məhəbbətdən doğulanlar”, “Minlərdən iki şəhid” və “Oxşar taleli yeddi igid”.

-Daha çox nəylə məşğul olmağı sevirsiniz, xüsusi bir hobbiniz varmı?

-Mənim hobbim şeir yazmaq, şeir oxumaqdır. Poeziya mənim həyatımdır desəm, inanın... Şeirə, poeziyaya böyük maragım oldugundan yazılarımda şeirə daha çox üstünlük verirdim. Publisistik yazılar yazsam da, daha çox şeir yazmışam. Kitablarıımın çoxu demək olar ki, şeirdir.

-Bizi ailənizlə qiyabi olsa da, tanış edərsinizmi?

-Bir qızım, iki ogul nəvəm var. Ən böyük arzum odur ki uşaqlarımız azad, firəvan bir həyatda yaşasınlar. Öz-özümə həmişə belə bir sualla müraciət edirəm: yenidən dünyaya gəlməyini istəyərsənmi? Deyirəm, yox. Bu həyatda lazımi qədər yaşamışam. Bəs edər. Allahımdan çox razıyam. Həyatda çoxlu dostlarım var, yaxşı qohumlarım var, Allah mənə gözü-könlü tox övlad verib, iki nəvəm var. İtkilərim çox olsa da, səbr edib dözmüşəm. Qalanlarıma şükür edirəm. Fəxr elədiyim qardaşım, güvəndiyim bacım var.

-Sizə həyatda cansağlığı, işlərinizdə uğurlar arzulayırıq.

-Mən də, diqqətinizə görə, qəzetinizə və Sizə təşəkkür edirəm.

Söhbətləşdi: Mina Rəşid

Bütöv.az