Atletimiz Paralimpiya çempionu oldu

Parisdə keçirlən Yay Paralimpiya Oyunları daha bir idmançımız üçün qələbə ilə yekunlaşıb.
T13 kateqoriyasında uzunluğa tullanma yarışında iştirak edən Orxan Aslanov "Paris-2024"də qızıl medal qazanıb.
O, 7,29 metr məsafə göstərici ilə Paralimpiya çempionu adına layiq görülüb.
Bununla da Azərbaycan paralimpiyaçılarının Parisdə qazandığı medalların sayı 9-a (4 qızıl, 2 gümüş və 3 bürünc) çatıb.

İrandan Zəngəzur dəhlizinə qarşı növbəti bəyanat - Ermənilər sevindi[/color]

İranda Zəngəzur dəhlizilə bağlı narahatlıq güclənib.
İran parlamentinin Milli təhlükəsizlik və xarici siyasət komissiyasının sədri İbrahim Əzizi Zəngəzur dəhlizini əleyhinə çıxış edib.
O "Mehr" agentliyinə deyib ki, İslam Respublikası Zəngəzur dəhlizini “qırmızı xətt” hesab edir və sərhəddə hər hansı dəyişikliyə qəti cavab verəcək.
İbrahim Əzizinin sözlərinə görə, Zəngəzur dəhlizinə dair geosiyasi proseslər İranın marağında deyil.
İranlı deputat deyib ki, ölkəsinin ərazi bütövlüyünə təhlükə yaranarsa, rəsmi Tehran özünü müdafiə edəcək.
İranlı parlamentarın açıqlaması Ermənistanda az qala toy-bayram səviyyəsində qarşılanıb. Belə ki, Ermənistan KİV-ləri İbrahim Əzizinin bəyanatını sürətlə tirajlayıblar.
Qeyd edək ki, bu, son bir həftədə İran rəsmilərinin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı üçüncü səs-küylü bəyanatıdır. Bundan əvvəl İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sobhani və xarici işlər naziri Abbas Araqçi də oxşar açqılama ilə çıxış ediblər.

Azərbaycan və Özbək ədəbiyyatı
Azərbaycan və Özbək ədəbiyyatları Şərq ədəbiyyatının mühüm tərkib hissələridir. Onların inkişaf tarixi, mədəni və dil baxımından qarşılıqlı təsirlənmişdir. Özbək ədəbiyyatı əsasən Mərkəzi Asiya, Azərbaycan ədəbiyyatı isə Qafqaz bölgəsinə xas olub, onların arasındakı fərqləri və oxşarlıqlarını öyrənmək ədəbiyyatın inkişafının bir çox cəhətlərini aydınlandırır.
Tarixi və Mədəni Təsirlər
Azərbaycan və Özbək ədəbiyyatları çox cəhətdən İslam mədəniyyəti və Şərq şeiri ilə təsirlənmişdir. Hər iki ədəbiyyatda da sufilik, ruhaniyyət və fəlsəfi mövzular mühüm yer tutur. Məsələn, hər iki ədəbiyyatda da insanın daxili dünyası, mənəvi axtarışlar və təbiətin müqəddəsliyi kimi mövzular geniş işıqlandırılmışdır.
Şeir
Hər iki ədəbiyyatda da şeir geniş inkişaf etmişdir. Şeir üsulları, mövzuları və formaları oxşar olsa da, dil və üslubda fərqlər mövcuddur. Şeirdə istifadə olunan obrazlar və mənəvi axtarışlar oxşar, lakin hər bir dilin özünə xas ifadə üsulu mövcuddur.
Tarixi İnkişaf
Özbək ədəbiyyatı tarixi olaraq Mərkəzi Asiya tarix və mədəniyyət kontekstində inkişaf etmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı isə Qafqaz bölgəsinin tarixi şəraitlərindən təsirlənmişdir. Özbək ədəbiyyatı əsasən köçəri qəbilələr və İslam mədəniyyəti ilə bağlıdır, Azərbaycan ədəbiyyatı isə Qafqazdakı bir çox xalqların mədəniyyətinə bağlıdır.
Dil və Üslub
Özbək ədəbiyyatı özbək dilində inkişaf etmişdirsə, Azərbaycan ədəbiyyatı isə azərbaycan dilindədir. Bu dillərdə şeir və proza üsulları, leksik və sintaktik fərqləri meydana gətirir. Özbək ədəbiyyatı Türk dilləri qrupuna, Azərbaycan ədəbiyyatı da eynilə türk dilləri qrupuna daxildir, bu dillərdə fərqli qrammatik qaydalar mövcuddur.
Özbək Şair və Yazıçılar
Özbək ədəbiyyatında Alisher Navoiy, Babur, Abdulla Qodiriy kimi şair və yazıçılar tanınmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatında isə Nizami Gəncəvi, Füzuli və Mirzə Fətəli Axundov kimi ədiblər xüsusi yer tutur. Onların yaradıcılıq üslubları və mövzuları fərqli olsa da, bir çox oxşarlıqlar da mövcuddur.
Təhlil: Alisher Navoiy “Lison ut-tayr” əsərində sufi mövzuları dərinliklə araşdırır. Şeirdə "quşlar" vasitəsilə insanın mənəvi axtarışları təsvir edilir. Navoiy bu əsərdə mənəviyyat, səmimiyyət və özünü anlamaq haqqında yazır. Əsər özbək şeirində mühüm əhəmiyyət kəsb edir, onun sintaktik və leksik xüsusiyyətləri səmimiyyəti və sədaqəti ifadə edir.
"Güclü aləmə heç bir şey də,
Yoxsa bir neçə olsa bir şey.
Yaxşı sözlər əslində, bu dünya,
Dostluğu göstərir yalnız bir az."

Təhlil: Abdulla Qodiriy "O'tkan kunlar" romanında özbək xalqının tarixi həyatı və sosial problemlərini əks etdirir. Əsər özbək cəmiyyətindəki sosial quruluşu, dəyərləri və insani vəziyyətləri dərindən təhlil edir. Roman çoxlu sosial və şəxsi çətinlikləri işıqlandırır.
"Keçmiş günlərin dərdli izləri,
Yaşanmış illər unudulmaz.
Hər bir üzdə bir nifrət izləri,
Könlüni qısan sözlər."

Azərbaycan Şair və Yazıçıları
Təhlil: Nizami Gəncəvi “Xəmsə”sində tarixi və fantastik elementləri birləşdirir. Əsər, xüsusilə "Xosrov və Şirin" kimi hekayələrdə, sevginin və insanlığın dəyişimini təsvir edir. Nizami Gəncəvinin şeiri fəlsəfi və mənəvi axtarışları əks etdirir.
Füzuli "Leyli və Məcnun" əsərində romantik və sufi mövzuları işıqlandırır. Əsər sevgi, mənəviyyat və insanın daxili dünyasını dərindən təhlil edir. Füzuli şeirində mənəvi axtarışlar və hisslər üstün əhəmiyyət kəsb edir.
"Sevgi qayğısı yanan qəlbimdə,
Qəlbim yanar, hər zaman bir yenidən.
Leylinin taleyi xoşbəxtliyə uyğun,
Məcnunun dərdini göstərir gözəllik."
Nəticə
Azərbaycan və Özbək ədəbiyyatları arasındakı fərq və oxşarlıqları təhlil etməklə, onların tarixi, mədəni və dil baxımından nə qədər zəngin olduğunu görmək mümkündür. Hər iki ədəbiyyat da öz xalqının mədəniyyətini və tarixini dərindən əks etdirir. Eyni zamanda, onların şeiriyyəti, mövzuları və ifadə üsulları fərqli və özünəməxsusdur. Özbək və Azərbaycan ədəbiyyatları arasındakı bu fərqlər və oxşarlıqlar ədəbiyyatdakı inkişafı və mədəni dəyişiklikləri daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.

Lazizbek RAXİMOV,
Buxoro Dövlət Universitetinin tələbəsi

“Məni oxumağa vaxt tapılarmı?”

Yaxın vaxtlarda dil-ədəbiyyat müəllimi Vidadi Loğmanoğlunun “Məni oxumağa vaxt tapılarmı?” kitabı şapdan çıxıb. “Kəlbəcər harayı" qəzetinin baş redaktoru Zahid Muxtar kitaba ön sözü yazıb. Həmin ön sözü və şairin kitabda çap olunmuş şeirlərindən bir neçəsini oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.
Vidadi müəllim 1952-ci ildə Şahbuz rayonunun Kükü kəndində anadan olub. 1979-cu ildə Naxçıvan DPİ-nun dil-ədəbiyyat ixtisasını bitirib.
"Hələ bu dünyaya sözüm var mənim" kitabından sonra bu, Vidadi Loğmanoğlunun ikinci kitabıdır. "Tanrıya gedən yol" şeirində belə yazır Loğmanoğlu:
Üzü Tanrı dağınayam,
Həm Göytürkəm, Qara xanam,
Dədəm Qorqud, Oğuz xanam,
Oğul olan qandan keçir.
Çox-çox uzaqlara boylanır şeir müəllifi, keçmişi ilə nəinki fəxr edir, iftixar hissi ilə söz açır öz keçmişindən. Öz torpağına bağlı olanları, ölümün üzünə dik baxanları, qanını bu torpağa halal edənləri əsl oğul hesab edir. Elə bu niyyətlə də başqa bir şeirində erməni faşistlərinin təcavüzünə məruz qalmış xalqımıza belə səslənir:
Tanrı dözüm vermə mənə,
Bu halımdan məst olaram.
Qaytar məni öz donuma,
Qürurumdan qurd olaram.
Şair Vidadi Loğmanoğlu "Özündən güc alana bax" şeirində özgəsinin quyusuna su tökənləri ittiham edir:
Dərman gəzmə yad qapıda,
Səni, məni tapsa qada.
Gəl üzünü tutma yada,
Özündən güc alana bax!
Zaman-zaman sərhədləri kiçilən Vətənin bu gün azadlığa qovuşduğunu, nəhayət özünə gəldiyini "Sən ocaqsan Məmməd Araz" şeirində aşağıdakı kimi qələmə alır:
Yüzillərdir söndüyüm gün,
Çox bölündüm həmin o gün,
Gəl, özümə döndüyüm gün,
İndi gəlib Məmməd Araz.
Dərdi çox böyükdür Loğmanoğlunun; dünyada bütün xalqların birləşdiyi halda bu Vətənin hələ də ikiyə bölünməsi bir düyün kimi qalır. Açılmır bu düyün, ona görədir ki, "De bildinmi, de kiməm mən?!" şeirində belə yazır müəllif:

Bir bədəndə iki canam,
İki canda bir bədənəm,
Çoxu bilməz daha kiməm,
De, bildinmi, de kiməm mən?!

Qədim Naxçıvan torpağına bağlı olan Loğmanoğlu "Naxçıvanım" şeirində onun yetirdiyi dahi şəxsiyyətlərlə belə öyünür:
Ordubadi, Cavid oğlu,
Mirzə Cəlil qəlbə nurdu,
Məmməd Araz çələng qurdu,
Zirvələrdə zirvəm, tacım,
Heydər yurdu Naxçıvanım.
İmzası şeir-sənət pərəstişkarlarına çoxdan tanış olan Vidadi Loğmanoğlunun şeiriyyət aləmi çox zəngindir. Burada mövzu rəngarəngliyi ilə forma müxtəlifliyi vəhdət təşkil edir. Şeirin hansı formasında, hansı mövzuda bir şeir yazıbsa hamısı xoşagələndir, hamısı diqqəti cəlb eləyəndir, çünki burada bir əsl şair ürəyi döyünür, bir əsl şair qələmi tərənnüm eləyir. İnsan qəlbinin incə hissləri olan məhəbbət də, təbiət təsvirləri də, nəsihət- didaktika da, haqq-ədalət də, Vətən sevgisi də bu şeirlərdə çox məharətlə, kamil ustalıqla öz əksini tapır.
Azərbaycan xalqına çox görkəmli söz övliyaları, dahi şəxsiyyətlər bəxş eləyən Naxçıvan torpağının boya-başa yetirib ilham verdiyi Vidadi Loğmanoğlu poeziyası fəxrə, fəxarətə layiqdir. Çünki, əvvəlcədən də qeyd etdiyim kimi, burada əsl bir vətəndaş şair ürəyi çırpınır.
Dağımız, qanımız, canımız, dərdimiz, sevincimiz bir olan Naxçıvan torpağının od qoruyanı qüdrətli bir qələm sahibi şair qardaşım Vidadi Loğmanoğluna əzəmətli Kəlbəcər dağlarından, İstisu hərarətindən qucaq-qucaq sevgi dolu salamlar çatdırır, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları, can sağlığı arzulayır və yeni bir şeir toplusu ilə onu oxucuları ilə baş-başa qoyuruq.
Zahid Muxtar,
"Kəlbəcər harayı" qəzetinin baş redaktoru,
Azərbaycan Mətbuat Şurasının üzvü.

ÖZÜNDƏN GÜC ALANA BAX..!

Zaman mənə dərs veribdi,
Qanı saxta olana bax,
Kimlərəsə tərs veribdi,
Ruhu yalan olana bax.

Tarixləri salsan yada,
Oda salar məni oda.
Yol birsə də bu arada,
Düyünləri salana bax.

Namərd olan yola gəlməz,
Girov düşən bir də gülməz,
Belə dərdi naşı bilməz,
Dön saçını yolana bax.

Uyma düşmən hiyləsinə
Qazsan quyu pilləsi nə?
Gəlsən tamah gülləsinə,
Söylədiyin yalana bax.

Dərman gəzmə yad qapıda,
Səni, məni tapsa qada,
Gəl üzünü tutma yada,
Özündən güc alana bax.

SAZ VƏ ONUN QARA KÖYNƏYİNƏ
Duydum niyə, duydum nədən,
Biçilib qara köynəyin,
Örtüyün özündən incə,
Tikilib qara köynəyin.

Sən tarixim, sən yaddaşım,
Sən əzəlim, sən yurddaşım,
Söylə, nələr çəkib başım,
Tikilib qara köynəyin.

Gülüşümü çəkdin dara,
Çeşid-çeşid dərdim ara,
Ürəyimə düşən yara,
Tikilib qara köynəyin.

Dərd bilənsən, dil bilənsən,
Çox ağlayıb, az gülənsən,
Hərdən məni öldürənsən,
Tikilib qara köynəyin.

Dərdlərimin yaşın saxlar,
Hamı dağılar, yox olar,
Sən qalarsan, tək saz qalar,
Tikilib qara köynəyin.

Dərdimlə əkiz doğuldun,
Əhdinə sadiq sən oldun,
Sən Nəsimi tək soyuldun,
Tikilib qara köynəyin.

Loğmanoğlu təbib olsun,
Bilsin ki, nəyin var, nəyin.
Səni duymayanım ölsün,
Tikilib qara köynəyin.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
6 sentyabr 2024-cü il

Bir vaxtlar maraqlı yazıları, reportajları ilə mətbuatımızda iz qoymuş tarixçi dostumuz Ramiz Nəcəflinin qızı Nuranənin doğum günüdür. Ramiz bəy övladına ürək sözlərini belə ifadə edib: Əziz qızım Nuranə doğum günün mübarək! Sənə xeyirli və bərəkətli ömür arzulayıram. Sənin kimi övlad sahibi olmaq hər ataya nəsib olmur. Sən ailəmizin dünyasısan. Daimi üzündən gülüş əskik olmasın!

Biz də Bütöv Azərbaycançılar və Bütöv Azərbaycançı Gənclər qrupu adından Nuranəni təbrik edir, arzularının çin olmasını diləyirik! Bir də Arzu edirik ki, Nuranə tezliklə bütövləşmiş böyük vətənimizin Şəxsiyyət vəsiqəsini daşısın və bununla qürurlansın!

ƏSL SƏNƏT DƏYƏRİNİ İTİRMİR-FOTOLAR

“Butov Azerbaycan ” qəzetinin sevimli oxucuları, bu axşam qonağımız Muqimi adına Özbəkistan Dövlət Musiqili Dram Teatrının aktyoru, müğənni və teleaparıcı, “Şöhrət” medalı laureatı, “Mədəniyyət və incəsənət fədaisi” döş nişanı sahibi Rəsulxan Qədirxanovdur.
Söhbətimiz aktyorun yaradıcılığından, sənətin həyatımızdakı rolundan, teatr aləmindən kino, sənətkarın cəmiyyətdəki mühüm vəzifələrini barədədir.
— Söhbətimizə sənət və onun həyatımızda yeri haqqında başlayaq...
— Sənətkara, sənət adamlarına hörmət edən, onlara xüsusi önəm verən xalqımızın olması biz sənətkarlar üçün layiqli qiymətdir. Sənətin həyatımızda yeri misilsizdir. Məhz buna görə də onun vasitəsilə insanları yaxşılığa dəvət edir, onları doğru yola yönəldir, qəlblərində nəcib xüsusiyyətlər oyadır. Fikirlərimi babamız Əbu Əli ibn Sinanın müdrik kəlamı ilə yekunlaşdırmaq istərdim: “Sənət möcüzədir. Ürəyin və beynin elə yerləri var ki, onlara ancaq sənət vasitəsi ilə daxil olmaq olar”. Mahnılara qulaq asanda enerjimiz, həyəcanımız aşıb-daşır, filmə baxanda bir qəhrəmana heyran olur, onun kimi olmağa çalışırıq. Təbii ki, sənətin müsbət təsiri onun həyatımızda böyük əhəmiyyət kəsb etdiyinə əyani sübutdur.
—Sənətdə öz yerinizi tapıb, pərəstişkarların sevgisini qazanırsınız. Kino və teatrda əhəmiyyətli və uğurlu əsər yaratmağa sizi nə vadar edir?
—Nə qədər ki, peşəmə sevgim, sədaqətim qalıb, mənə dəstək olan bir kollektivlə həmişə eyni səhifədəyəm, məni başa düşən, nailiyyətlərimə sevinən, kinoda, teatrda rollarımızın hərarətli olmasından məmnunam. Tamaşaçılar tərəfindən qəbul edilmək və işimizin layiqincə tanınması özlüyündə bir motivasiyadır. Xüsusi məqsədlər üçün yorulmadan çalışan, ətrafdakılara hər zaman yaxşılıq etməyə çalışan insanların daim enerji ilə dolu olduğunu vurğulamaq istərdim.
—Siz həm də aparıcılıq, ifaçılıq edir, həm də oxuyursunuz. Bu üç sahəni bərabər götürmək sizin üçün çətin deyilmi?
— Bu sahələr bir-birinə yaxın olsa da, hər üç peşəni birləşdirmək asan deyil. Əsasən, vaxtımın və diqqətimin çox hissəsini aktyorluğa yönəldirdim. O ki qaldı xanəndəliyə, o, teatrda rolun ifa prosesində mühüm rol oynayır. Bəzi səhnələrdə mahnı ifa etmək lazımdır.
Teatrda hər şey canlı olduğu üçün aktyor bunu bacarmalıdır. Yaradıcı sənətkar olmağın bir çox müsbət cəhətləri var. Deyirlər ki, “İstedadın 1 faizi qabiliyyətdir, qalan 99 faizi isə əməkdir”.
—Rollarınızın hər biri sizin üçün dəyərlidir, çünki onu bütün istedadınız və gücünüzlə oynayırsınız. Hər halda, heç vaxt unudulmayan, onun təsirində, əhval-ruhiyyəsində yaşayan bir qəhrəmanın olması təbiidir. Filmdə və ya teatrda rolunuz və ya xarakteriniz haqqında danışırsınızsa...
—Düz deyirsiniz, hər bir əsər sənətkar üçün qiymətli olduğu kimi şəxsən mənim üçün də hər rol qiymətlidir. Çünki nə qədər axtarsan, məharətlə ifa etməyə can atsan da, bəzi rollara əqli və mənəvi fiziki hazırlıq görülür. Hətta uğursuz çıxışlarımın da mənim üçün yeri var.
Həmin rol vasitəsilə səhvlərimi, çatışmazlıqlarımı düzəldirəm, təcrübə məktəbindən keçirəm.
Məsələn, “Daşkəndli Nozanin Məlikə” tamaşasında uşaqlar Müzəffər obrazını canlandırıb, çoxlu rəğbət qazanıblar. Mübaliğəsiz desəm ki, ədəbiyyatımızın böyük şəxsiyyəti Boborahim Məşrabın rolu məni xüsusilə həyəcanlandırdı və təsirləndirdi.
—Bəzi aktyorlar yalnız mənfi rollar oynayır, bəziləri isə müsbət rol oynayır. Hər ikisini yerinə yetirirsən. Sizdən daha çox nə tələb edilir?
—Əvvəllər daha çox müsbət rollar oynayırdım. İndi mənfi rolları da oynayıram. İstər mənfi, istərsə də müsbət, əsas odur ki, rolum saxta olmasın, təbii olaraq ortaya çıxsın. Mənə tapşırılan rolu bacardıqca tamaşaçıya çatdırmağa çalışıram.
—Sosial şəbəkələr vasitəsilə ictimaiyyətə yayılan videolar, kiçik, keyfiyyətsiz videolar əsl sənətə diqqəti azaltmırmı?
—Hər tamaşaçı öz marağına, dünyagörüşünə, səviyyəsinə görə nə lazımdırsa onu alır. Milyonlarla dəniz daşları birləşsə, onların heç biri qızılı əvəz edə bilməz. Demək istədiyim odur ki, bu kimi bütün müvəqqəti qazanclar keçicidir. Bu gün maraqla baxılacaq, sabah dəyərini itirəcək. İllər, əsrlər keçsə də əsl sənət öz dəyərini itirmir.
—Gənclər arasında incəsənətə, kinoya, teatra daha çox sevgi və marağın aşılanması üçün hansı işlər görülməlidir?
—Bu, böyük mövzudur.
Bir sözlə, daha çox araşdırma və yaradıcı yeniliklər edilməlidir.
— “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin oxucularına arzularınız...
—“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin abunəçilərinə, oxucularna işlərində böyük uğurlar, bütün arzularının həyata keçməsini arzulayıram!
—Bizimlə söhbətə vaxt ayırdığınıza görə təşəkkür edirik!

Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

XARİCDƏ YAŞAYAN AZƏRBAYCANLI ALİMLƏRİN I FORUMU

2024-cü il sentyabrın 9–11-də, Bakı şəhərində “Xaricdə yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin I Forumu” keçiriləcək. Bu münasibətlə tədqiqatçı-jurnalist Araz Yaquboğlunun Forumun iştirakçısı, professor Ələddin Allahverdiyevdən götürdüyü müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

Qısa arayış: Professor Ələddin Allahverdiyev dünya okeanı və kosmik fəzanın tədqiqatlarında, dəniz seysmik kəşfiyyatı, elektron, müdafiə və tibb sənayesində istifadə olunan piezoelektrik cihazların və aparatların yaradılmasında dalğa və rəqs proseslərinin öyrənilməsi üçün riyazi modellərin və metodların yaradılması sahəsində Sovet, Rusiya və Azərbaycan alimdir. O, 1947-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Basarkeçər rayonunun Kəsəmən kəndində anadan olub. Bakıda 190 saylı orta məktəbi medalla bitirib. M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsinin və onun aspiranturasının məzunudur. SSRİ Elektron Sənaye Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat “Fonon” İnstitutunda kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi və riyazi modelləşdirmə şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışmışdır. “Green Star International” şirkətində Elm və İstehsalat üzrə Baş Direktorun müavini, Moskvanın Zelenoqrad şəhər Orta və Kiçik Biznes Müəssisələri Assosiasiyasının direktoru, Moskva Biznesi İdarəetmə Akademiyasında ali və tətbiqi riyaziyyat kafedrasının müdiri və professoru, İqtisadiyyat və menecment fakültəsinin dekanı, 1-ci prorektoru, Moskva “MİET” Milli Tədqiqat Universitetinin professoru, tədris işləri üzrə prorektor müavini, tədris prosesinin keyfiyyəti sahəsinin rəhbəri vəzifələrində çalışıb.

Araz Yaquboğlu (A.Y.): – Ələddin müəllim, İnformasiya vasitələrində gedən məlumata görə 2024-cü il 9–11 sentyabr tarixlərində Bakı şəhərində xaricdə yaşayan və çalışan, əslən Azərbaycandan olan alimlərin iştirakı ilə “Xaricdə yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin I Forumu” keçiriləcək. Bu tədbirə dəvət olunmuş alim kimi bu haqda nə deyə bilərsiniz?
Ələddin Allahverdiyev (Ə.A.): –Müasir tariximizdə Vətəndən xaricdə yaşayıb çalışan Azərbaycanlı alimləri Bakıda yeni bir qurum ətrafında toplayaraq müqayisə olunmayan belə bir möhtəşəm tədbir xüsusi, elmi-mədəni-siyasi əhəmiyyət kəsb edir. “Xaricdə yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin I Forumu” adlanan, Dünya Azərbaycanlı Alimlər Dərnəyinin təşkilatçılığı, Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin və Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə baş tutan bu tədbir dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan azərbaycanlı alimləri bir araya gətirmək, onların təcrübə və bilik mübadiləsini təşkil etmək, elm xadimləri, alimlər arasında şəbəkələşməni yaratmaq, diaspor fəaliyyətinə töhfə verməklə Vətənlə əlaqələri möhkəmləndirmək, elm və texnologiya, texnika, energetika, təhsil, səhiyyə, iqlim dəyişikliyi və digər sosial elmlər və mədəniyyət sahələri ilə bağlı strateji planların hazırlanması və icra olunmasında Azərbaycana dəstək olmaq, işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası prosesinə töhfə vermək, elm sahəsində karyera hədəfləyən gənc nəslin inkişafına dəstək olmaq, təhsillə bağlı müxtəlif məzmunlu layihələrin, proqramların hazırlanmasını, elmi işlərin dəstəklənməsini təmin etmək məqsədi daşıyır.
A.Y. – Ələddin müəllim, siz 56 ildir ki, Vətəndən xaricdə, keçmiş SSRİ-nin, indi isə Rusiya Federasiyasının paytaxtı Moskvada yaşayıb çalışırsınız. Sizin oraya təhsilinizi davam etməyə getməyiniz, sonra isə uzun illər orada qalıb işləməyiniz haqqında qısa da olsa məlumat verməyiniz oxuculara maraqlı olardı.
Ə.A. – 1968-ci tədris ilinin sonları idi. Azərbaycan Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsinin 3-cü kursunu bitirirdim. Məni dekanlığa dəvət edib, M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsinə köçürülmək üçün SSRİ Ali Təhsil Nazirliyindən universitetə 1 yer ayrıldığını və əlaçı tələbə kimi məni o yerə göndərmək qərarlarını və bu münasibətlə təbriklərini söylədilər. İlk anda gözlənilməz təklifə təəccübümün, sonra isə sevincimin həddi-hüdudu yox idi. Axı bu mənim uşaqlıq arzum idi. Hələ 4–5 siniflərdə oxuyarkən dərsliklərin birində Moskva Dövlət Universitetinin qülləli binasının şəklini görərkən qeyri-ixtiyari olaraq, “mən burada oxuyacağam” sözlərini söyləmişdim. Moskva Dövlət Universitetinə köçürülməyim, orada tələbə və aspirant olduğum gənclik illəri həyatımda, ömür tariximdə silinməz izlər buraxmışdır. Ümumiyyətlə, Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti mənim elmi-mədəni-siyasi dünyagörüşümün formalaşmasında xüsusi rol oynamışdır. Təsəvvür edin, hər altıncı gün universitetin teatr zalında, tamaşalarına bilet almaq çox çətin olan Böyük Teatrın opera və balet truppalarının universitet üzərində hamilik, şeflik tamaşalarına baxmaq imkanımız vardı. Müntəzəm olaraq Universitetin Akt zalında dünyanın ən məşhur alimlərinin iştirakı ilə, elmin ən müasir, mübahisəli, eyni zamanda aktual problemlərinə həsr olunmuş elmi diskussiyalar təşkil olunardı. Elmin yeniliklərinə böyük maraq göstərən biz tələbə və aspirantlar bu nadir əhəmiyyətli elmi tədbirlərdə qabardılan fikirləri xüsusi “aclıqla” udardıq. Universitetin konsert zalında ölkənin ən məşhur, görkəmli alimləri, yazarları, kino, teatr xadimləri, bəstəkar və rəssamları ilə təşkil olunan görüşlər olduqca maraqlı keçərdi. Bu görüşlərdə hər kəs mövzu ətrafında onu maraqlandıran sualları vermək imkanına malik idi. Bir qayda olaraq bu görüşlərdə mən Azərbaycanla bağlı suallar verməyi sevərdim. Bir məqamı da qeyd etmək istərdim. Klassik musiqini, xüsusilə simfonik musiqini anlamaq, başa düşmək üçün müəyyən daxili hazırlıq, zaman kəsiyi gərəkdir. O illərdə XX yüzilliyin əvvəllərində Berlində təhsil almış, musiqini dərindən bilən və sevən məşhur riyaziyyatçı alim, akademik Pavel Sergeyeviç Aleksandrovun “İkinci günləri” (“Aleksandrovskiye vtorniki”) adlanan, klassik alman və avropa musiqisinə (Bax, Mosart, Bethoven, Gendel, Qaydn, Vaqner, Ştraus, Şuman, Brams, Şopen, List, Qriq, Berlioz, Bize və s.) həsr olunan gecələri həyatımda xüsusi rol oynamış, klassik musiqini az-çox başa düşməyə, dinləmək mədəniyyətinə sahib olmağa kömək etmişdir. P.S. Aleksandrov Berlindən gətirdiyi çoxsaylı klassik musiqi disklərini səsləndirər, musiqinin ayrı-ayrı məqamlarını dinləyicilərə açıqlayar, onların suallarına təfərrüatı ilə cavablar verərdi. Yeri gəlmişkən, hələ tələbəlik illərindən topladığım fonotekamda dünya, Azərbaycan musiqi klassiklərindən tutmuş muğam, saz və xalq musiqimizə qədər 400-dən çox cürbəcür, hətta çox nadir disklər var. Semestr imtahanlarına, bir qayda olaraq, klassik musiqinin, xüsusilə Bethovenin sonataları, Qriqin “Per Günt”ü, muğam və saz havalarının müşayiəti ilə hazırlaşardım. Elmə xüsusi marağım, öz elmi sahəmdə mənə qədər həll olunmamış məsələləri həll etmək həvəsi də məhz o illərdən, Moskva Dövlət Universitetində tələbə və aspirant olduğum illərdən yaranmış və həyatım boyu davam etmişdir. Orada aldığım fundamental elm və biliklər sonralar təyinatla işlədiyim SSRİ Elektron Nazirliyinin qapalı müəssisəsində – MF Nİİ “Fonon” İnstitutunda ölkə təhlükəsizliyni təmin etməyə yönəlmiş xüsusi əhəmiyyət kəsb edən texniki problemlərin həllində mənə böyük stimul vermiş, köməklik göstərmişdir.
A.Y. – Professor, sizin “Xaricdə yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin I Forumu”na dəvət olunmağınız təsadüfi deyil, sizin elmi və ictimai fəaliyyətinizə verilən yüksək dəyərin təzahürüdür. Siz çoxsaylı elmi əsərlər, ixtiralar müəllifisiniz, bir çox xüsusi elmi-texniki əhəmiyyəti olan məsələlərin həllinə nail olmusunuz. Onların bir çoxunun mövzusunun və daxili mahiyyətinin qapalı olmasını nəzərə alaraq, təfərrüatı ilə olmasa da, qısaca şəkildə onlar haqqında məlumat verərdiniz.
Ə.A. – Hələ M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsində tələbə və aspirant ikən və 1970-ci illərin ortalarından SSRİ elektron sənayesi nazirliyinin qapalı müəssisəsində, MF Nİİ “Fonon” Elmi-Tədqiqat İnstitutunun riyazi modelləşdirmə şöbəsində kiçik elmi iºçi, baş elmi işçi, onun müdiri vəzifəsində çalışarkən, dünya okeanında və kosmosda, dəniz seysmik kəşfiyyatında, elektronikada, müdafiə və tibb sənayesində istifadə olunan pyezoelektrik aparat və cihazların işlənib hazırlanmasında riyazi modellərin yaradılması, dalğa və rəqs proseslərinin öyrənilməsi metodlarıyla bağlı elmi problemərlə məşğul olmuşam. Bu sahələrdə istifadə olunan alət və cihazların yaradılmasına həsr olunmuş 30-dan çox elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor layihələrinin elmi rəhbəri və ya rəhbər müavini, baş konstruktoru olmuşam. Bu illər ərzində mən bir sıra mühüm, yeni elmi nəticələr əldə etmişəm və texniki ideyalar irəli sürmüşəm ki, onlar texnikanın yuxarıda qeyd olunan müxtəlif sahələrində öz praktiki təcəssümünü, tətbiqini tapmışlar. Elmi ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilən bəzi elmi nailiyyətləri qısaca nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Xüsusilə, ilk dəfə olaraq, uzun illər ərzində həll olunmamış qalan, minimum kütləyə və ya həcmə malik olan, dinamik rejimdə əvvəlcədən müəyyən edilmiş xüsusi fiziki xüsusiyyətlərə cavab verən pyezoelektrik elementlərin optimal formasının müəyyən edilməsi problemini həll etməyə nail olmuşam. Bu elmi nəticələr əsasında qeydə alınmış ixtiralar dünya okeanında su altında hərəkət edən obyektlərin yerini və ayrı-ayrı xarakteristikalarını müəyyən etməyə imkan yaratmış, müvafiq elmi sahələrin mütəxəssislərini maraqlandıran informasiyaların kosmik obyektlərdən – süni peyklərdən və kosmik gəmilərdən qeydə alınıb, Uçuşları İdarəetmə Mərkəzinə texniki xarakterli məlumatlar ötürmək və qəbul etmək üçün, qəbuledici-ötürücü qurğularının yaradılmasında çox vacib rol oynamışdır. Bu tipli məsələləri həll etmək üçün mən ilk dəfə riyaziyyatda yaxşı məlum olan Pontryaqinin maksimum prinsipini tətbiq etmişəm. Elektroelastiklik nəzəriyyəsinin mürəkkəb iki və üçölçülü dinamik məsələlərini həll edərkən ümumiləşdirilmiş variasiya prinsipinə əsaslanan sərhəd və sonlu elementlər metodunu da tələbələrimlə birgə ilk dəfə uğurla mən tətbiq etmişəm. Bu məsələlərin həlli dinamik rejimdə həcmli rəqslərə məruz qalan, texnikanın ayrı-ayrı sahələrində, xüsusən hərbi texnikada istifadə olunan pyezoelektrik cihazların tədqiqində və yaradılmasında da uğurla istifadə olunmuşdur. Diskşəkilli pyezokeramik membranlarda “kənar effektinin” mövcudluğu da nəzəri cəhətdən ilk dəfə mənim tərəfimdən açılmışdır. Həmmüəlliflərimlə birgə hazırlanmış pyezokeramik ötürücü süni ürək yaratmaq probleminin həllində uğurla istifadə edilmişdir. 450-dən çox açıq və qapalı elmi işlərin və yeddi ixtiranın müəllifiyəm. O cümlədən, 2 qapalı monoqrafiyanın, 20-dən çox Ali təhsil nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş bir sıra dərsliklərin çap edilməsinə nail olmuşam, Bu monoqrafiyalar əsasında müvafiq qapalı iş sahələrində çalışan mütəxəssislərə, dərsliklər əsasında isə uzun illər universitetlərdə aspirant və tələbələrə mühazirələr oxumuş, praktiki məşğələlər aparmışam. Ali peşə təhsilinin təşkili problemlərinə və təhsil texnologiyalarına dair bir sıra elmi məqalələr dərc etdirmişəm. Elmi rəhbərliyim altında 7 aspirant, o cümlədən 3 azərbaycanlı, namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. Menecment sahəsində bir sıra nüfuzlu beynəlxalq sertifikatlarım mövcuddur. Ümumiyyətlə, əldə edilmiş elmi nəticələr əsasında 30 beynəlxalq və ümumittifaq elmi qurultay, konqres, konfrans və simpoziumlarda 60-dan çox elmi məruzə ilə, o cümlədən 12 sifarişli plenar məruzə ilə çıxış etmişəm.
A.Y. – Ələddin müəllim, sizin fikrinizcə xaricdə yaşayan azərbaycanlı öz tarixi Vətənini – Azərbaycanı layiqincə təmsil etmək üçün hansı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır?
Ə.A. – Tarixi vətənimiz Azərbaycandan kənarda yaşayan hər birimiz onun milli-mədəni-mənəvi dəyərlərinin daşıyıcısı kimi yaşadığımız ölkədə öz yerimizi, məsuliyyətimizi daim düşünməli, yaddan çıxarmamalıyıq. 56 ildir Moskvada yaşayaraq və çalışaraq əmin olmuşam, ölkəmizə, xalqımıza münasibət hər birimizin oradakı peşəkar fəaliyyətimizdən, cəmiyyətdəki davranış mədəniyyətimizdən, dünyagörüşümüzdən alınan təəssüratlarla, Azərbaycanın, onun tarixini və mənəvi dəyərlərini düzgün, aydın, layiqli təqdimatı, təbliği ilə, eləcə də vətəndaşı olduğumuz ölkənin ictimai həyatında yaxından iştirakımız vasitəsilə formalaşır. Yaşadığımız ölkənin tarixinə, mədəniyyətinə, adət-ənənələrinə, mövcud qanunlarına, onları dərindən bilmək, onlara hörmətlə yanaşmaq, onun bir parçası, fəal vətəndaşı olmaq çox mühüm rol oynayır. Əminəm, Azərbaycanın tarixini, mədəni-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini dərindən bilmədən, Vətənin gözəlliklərini hiss etmədən, duymadan onun layiqli daşıyıcısı olmaq, onu yüksək səviyyədə təmsil etmək mümkün deyil! Yüksək peşəkarlığımız, ölkələrimizin və xalqlarımızın tarixi, mədəniyyətlərarası əlaqələrini yaxşı bilmək və cəmiyyətin müxtəlif səviyyələrində olan insanlarla gündəlik ünsiyyətdə onlardan məharətlə istifadə etmək də mühüm rol oynayır. Orta məktəb müəllimim, görkəmli dövlət xadimi, böyük ziyalı, unudulmaz rəhmətlik Qəşəm Aslanovun mənə Moskvaya göndərdiyi məktubların birində tövsiyə etdiyi kimi: “Biz öz hərəkətimiz, sözümüz, söhbətimiz və münasibətimizlə baş ucaltmalıyıq. Hərəkətdə çevik, münasibətdə həssas, zövqdə incə, baxışda itigözlü, dözümdə yenilməz olmalıyıq. Bax bunlardır bizim nəslin tarixi borclarının bir qismi.” Bütün bunları biz gənclərimizdə, gənc nəslimizdə və ətrafımızda olan hər kəsdə tərbiyə etməliyik. Bu işdə biz ziyalıların, xüsusən də Vətəndən uzaqlarda yaşayan və fəaliyyət göstərən alimlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür! Ziyalı sözü, ana dilimizdə xalqına elm və bilik gətirən, onun “qaranlıqlarına nur saçan” insana şamil edilir!
A.Y. – Uzun müddət Moskvada yaşayıb çalışdığınız dövrdə orada Azərbaycana aid keçirilən tədbirlərlə bağlı xatirələrinizi də eşitmək maraqlı olardı.
Ə.A. – Moskvada yaşadığım bütün bu illər ərzində mənim Rusiya vətəndaşı olaraq bir alim kimi həyatım elm və texnologiya ilə, təhsillə sıx bağlı olub, yuxarıda adlarını çəkdiyim texnika sahələrində müxtəlif mühüm texniki cihaz və aparatların yaradılması üçün riyazi modellərin işlənib hazırlanması sahəsində, professor, kafedra müdiri, dekan, prorektoor, 1-ci prorektor qismində isə ali məktəblərdə təhsil sisteminin təşkili, təhsil prosesində keyfiyyət texnologiyasının təmini problemlərinin həlli ilə bağlı olub. Moskvanın bir rayonu olan, elektronikanın ayrı-ayrı sahələrini təmsil edən qapalı müəssisələri birləşdirən Zelenoqrad şəhərində fəaliyyət göstərən mədəniyyət üzrə metodika şurasının uzun illər sədri kimi sovet, xüsusilə rus və Azərbaycan mədəniyyətlərinin təbliğini də mən həyatımın çox maraqlı və əhəmiyyətli dövrü kimi dəyərləndirirəm. Eyni zamanda qeyd etmək istərdim, mən heç vaxt unutmamışam ki, bir azərbaycanlı olaraq, Azərbaycan mədəniyyətinin və mənəvi dəyərlərinin daşıyıcısı kimi tarixi Vətənim Azərbaycan qarşısında məsuliyyət daşıyıram. Ona görə də mən Moskvada oxuduğum, işlədiyim və yaşadığım illər ərzində fəaliyyətimin bəzi məqamları üzərində dayanmaq, ayrı-ayrı xatirələrimi təklifinizlə məmnuniyyətlə sizinlə bölüşmək istədim. 60-cı illərin sonlarından M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, Moskvada təhsil alan azərbaycanlı tələbə-gənclər və aspirantlar üçün əsil birləşdirici mədəniyyət mərkəzi idi. Həmin dövr, xüsusən də Azərbaycan KP MK-nın o vaxtkı 1-ci katibi, ümummilli lider Heydər Əliyevin 1973-cü ildə Moskvada Azərbaycanın daimi nümayəndəliyində tələbə və aspirantlarla olan görüşündən sonra mədəniyyətimizin ən məhsuldar, gərgin nümayişi dövrü idi. Buna biz yaradıcı ziyalılarımız – şair və yazıçılar, bəstəkar və rəssamlar – B.Vahabzadə, N.Xəzri, Qabil , M.Araz, T.Salahov, T.Nərimanbəyov, F.Əmirov, X.Mirzəzadə, M.Maqomayev və başqaları ilə keçirdiyimiz maraqlı görüşlərlə nail olmuşduq. Bu görüşlərə təkcə Moskva Dövlət Universitetindən deyil, digər universitetlərdən də müəllim və tələbələri,müttəfiq respublikaların və Şərqi Avropanın Moskvada təhsil alan digər millətlərin nümayəndələrini də dəvət edirdik. Bu görüşlərdə Moskva yazıçıları, rəssamları, musiqiçiləri yaradıcı ziyalılarımızı müşayiət edir, mədəniyyətimiz haqqında fikirlərini bölüşürdülər. Moskva Dövlət Universitetində Novruz bayramı, Yeni il və digər əlamətdar tarixlərin qeyd olunmasını təşkil edən fəal tələbələr və aspirantlardan ibarət qrup yaratmışdıq. Bu tədbirləri təşkil etmək üçün öz cüzi təqaüdlərimizdən pul toplayır, dəvət olunmuş mədəniyyət xadimlərinə, İttifaqlar evinin Sütunlu salonunda, Estrada Teatrında, Böyük Teatrda və s.-də Azərbaycan və onun mədəniyyətinə həsr olunmuş konsertlərdə çıxış edən sənətçilərimizə təqdim etmək üçün gül dəstələri alıb hədiyyə edirdik. Universitetlərdə, məktəblərdə Azərbaycana, onun mədəniyyətinə, elminə həsr olunmuş gecələr keçirirdik. Şəxsən mən bu tədbirlərdən sonra 30-a yaxın milli mahnılarımız və rəqslərimiz olan qrammofon vallarımı Moskva məktəblərinə hədiyyə etmişəm. Sonralar Zelenoqradda işləyərək, meriyanın 500 yerlik zalında mədəniyyət üzrə şəhər metodik şurasının sədri kimi rus, sovet mədəniyyətinin müxtəlif aspektlərinə həsr olunmuş mövzularla yanaşı, Azərbaycan mədəniyyətinə həsr olunmuş tədbirlər keçirməyə nail olmuşdum. Zəmanəmizin görkəmli bəstəkarı Qara Qarayevin 60 illik yubiley gecəsində onun səhnədə nəhəng portretini asmışdıq, foyedə isə onun yaradıcılığına həsr olunmuş sərgi, musiqi müşayiəti, musiqisi ilə çəkilmiş filmlərdən parçalar nümayiş etdirirdik. Tədbirdən bir gün əvvəl Q.Qarayevin ölkənin ən ali mükafatına layiq görülməsi, ona Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verilməsi qərarı isə, gecədə onun haqqında söylənilən ən yüksək sözlərin sübutu və təsdiqi idi. SSRİ Rəssamlar İttifaqının 1-ci katibi, dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahovun yaradıcılığına həsr olunmuş tədbir və onunla görüş Azərbaycan təsviri incəsənətinin qürurvüerici təntənəsinə çevrildi. Mədəniyyətimizə, onun şanlı səhifələrinə həsr olunmuş bu cür tədbirlərdə iştirak edən dinləyicilər və tamaşaçılar bu tədbirlər vaxtı və ondan sonra yaxınlaşıb çoxsaylı suallar verir, Azərbaycan mədəniyyəti ilə bağlı maraqlı, faydalı məlumatlara görə bizə təşəkkür edirdilər.
A.Y. – Ələddin müəllim, sizin xalqımızın iftixarı, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin şəxsiyyətinə və yaradıcılığına sonsuz sevginiz və ehtiramınız hamımıza məlumdur. Yəqin ki, bu cür tədbirlər sırasında Ü.Hacıbəyliyə həsr olunmuş tədbir də keçirmisiniz.
Ə.A. – Əlbəttə, Araz müəllim. Üzeyir Hacıbəyli Azərbaycan musiqisində köklü dönüş yaratmış cahanşümul dahi bəstəkardır. O, XX əsrin əvvəllərinədək şifahi xalq musiqi sənəti şəklində mövcud olan Azərbaycan milli musiqisini Qərbi Avropa bəstəkarlıq məktəblərinin nailiyyətləri, forma və janrları ilə zənginləşdirərək musiqimizin bütün dünyada şöhrət qazanmasında əvəzsiz rol oynamışdır. Onun təkcə “Arşın mal alan” operettası dünyanın 80 dilinə tərcümə olunmuş, 76 ölkəsinin 187 teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. İstər XX əsr musiqimizin, istər XX əsr teatrımızın tarixi, istərsə də əsrin birinci yarısında siyasi və ictimai həyatımızın mürəkkəb və ziddiyyətli yolu Üzeyir Hacıbəylinin adıyla sıx surətdə bağlıdır. Üzeyir Hacıbəyli eyni zamanda bəstəkar, müəllim-pedaqoq, gözəl alim, incə yumorlu yazıçı-dramaturq, kəskin qələmli jurnalist, publisist, yorulmaz ictimai və siyasi xadim kimi hərtərəfli fəaliyyəti olan böyük bir şəxsiyyətdir. O, ilk növbədə bir bəstəkar kimi dahi Məhəmməd Füzulinin ölməz poeması əsasında yaranmış ilk Azərbaycan operasının, “Leyli və Məcnun”un, dünya şöhrətli “Arşın mal alan”ın və “O olmasın bu olsun”un, bütün türk dünyasının qeyrət, qəhrəmanlıq və cəngavərlik himninə çevrilən “Koroğlu” operasının, dahi Nizaminin bənzərsiz qəzəl inciləri ilə həmahəng səslənən “Sənsiz” və “Sevgili canan” romanslarının, türkçülüyü, iki qardaş – Azərbaycan və Türk xalqlarının nisgilini, türkün şanlı bayrağını tərənnüm edən “Çırpınırdı Qara dəniz” mahnısının, hər üç, ilk müstəqil Azərbaycan Demokratik Respublikasının, sovet və müasir müstəqil Azərbaycanın Respublikasının Dövlət himnlərinin və onlarca bu kimi möhtəşəm musiqi əsərlərinin yaradıcısıdır.
Üzeyir Hacıbəyli müəllim-pedaqoq kimi istedadlı bəstəkar məktəbi yaratmış, o dövrün və sonrakı nəsil Azərbaycan musiqi incəsənətinin görkəmli nümayəndələrinin hər birinin taleyində, musiqiçi kimi formalaşmasında böyük rol oynamışdır. Zənnimcə, Üzeyir Hacıbəylinin musiqimizdə ən mühüm, vacib, taleyüklü xidməti, rolu onun təkcə möhtəşəm müsiqi əsərləri yaratmasında deyil, uzaqgörən dahi bəstəkar, alim, siyasi xadim kimi musiqisimizin gələcək inkişaf perspektivlərini, estetik prinsiplərini müəyyən edərkən, qərb musiqi məktəbinin nailiyyətləri, forma və janrları ilə zənginləşdirərkən ilk növbədə öz milli xalq musiqimizə, muğama və aşıq musiqisinə köklənməyi əsas tutmasındadır. Bəli, SSRİ xalqlarının mədəniyyətinə həsr olunmuş mövzular, tədbirlər içərisində dahi Üzeyir bəy şəxsiyyəti və yaradıcılığı kənarda qala bilməzdi. Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığına həsr olunmuş və böyük uğurla baş tutmuş gecədə səslənən bir çox məlumatlar tədbirdə böyük canlanma yaratmış, dinləyicilər tərəfindən xüsusi marağa səbəb olmuşdu. Ü.Hacıbəylinin 1907-ci ildə yazdığı “Leyli və Məcnun” operasının təkcə ilk Azərbaycan operası deyil, həm də Şərqdə, o cümlədən bütün İslam aləmində ilk opera olması haqqında, İosif Stalinin Üzeyir Hacıbəylinin musiqisini çox sevdiyi, “Arşın mal alan” operettasını əzbərdən bilməsi barədə məlumatlar böyük maraq doğurdu. Şəxsən onun göstərişi ilə 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti ongünlüyündə “Koroğlu” operası və “Arşın mal alan” operettası proqrama daxil edilmiş və böyük maraqla qarşılanmışdır. Yeri gəlmişkən, məşhur rus bəstəkarı, Leninqrad Konservatoriyasının rektoru Aleksandr Qlazunov Üzeyir bəyin 1913-cü ildə yaratdığı “Arşın mal alan”ı yüksək qiymətləndirərək onu Rusiyada “ilk operetta” adlandırmışdır. Hollivudda eyniadlı filmin çəkildiyi, musiqinin müəllifinin isə erməni əsilli Maqalyan olduğu bildirilən məlumat dinləyiciləri çox təəccübləndirdi və bir çoxlarının ironiyalı gülüşünə səbəb oldu. Maqalyanın milli xislətinə məxsus olan bu mənfur hərəkətindən xəbər tutan Üzeyir Hacıbəyli Stalinin “Arşın mal alan” operettasını çox bəyəndiyini bildiyi üçün etirazını şəxsən ona ünvanlamışdı. Tezliklə bəstəkara Stalindən şəxsi teleqram gəlir: “Mən bizim, sovet, əsl “Arşın mal alan”ı çəkməyi təklif edirəm”. 1945-ci ildə Azərbaycanda eyniadlı film çəkildi və Stalin mükafatına layiq görüldü və sonradan isə bu film bütün dünyanı dolaşdı, ölkəyə yüz milyonlarla qazanc gətirdi. 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti ongünlüyündə hər bir musiqi əsərinin teatr səhnəsində 2 dəfədən çox göstərilməsinə icazə verilməmsinə baxmayaraq, ongünlük ərzində “Koroğlu” operası Stalinin şəxsi göstərişi ilə Böyük Teatrda 3 dəfə tamaşaya qoyuldu və Stalinin özü şəxsən iki dəfə onlara qatıldı. Bir çox tamaşaçılar kimi onu da operanın möhtəşəm uvertürası, Bülbülün xalq qəhrəmanı Koroğlu obrazında oxuması və səhnədə çıxışı heyran edirdi. Stalin “Koroğlu” operasını “ən gözəl sovet operası” adlandırmışdı. Ongünlükdən sonra Kremldə Azərbaycan nümayəndə heyətinin şərəfinə verilən ziyafətdə Stalin Üzeyir bəyi o vaxt SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin sədri və Xarici İşlər Naziri vəzifələrində çalışan Vyaçeslav Molotovla öz arasında oturtmuşdu və gecə boyu çox sevdiyi “Arşın mal alan”dan ariyalar, mahnılar oxuyurdu. Təsadüfi deyil ki, ongünlükdən sonra Üzeyir Hacıbəyli sovet bəstəkarları arasında ilk dəfə SSRİ xalq artisti adına layiq görülüb və Lenin ordeni alıb. Eyni zamanda sevimli müğənnimiz Bülbül də SSRİ xalq artisti adına, “Koroğlu” operası isə Stalin mükafatına layiq görülüb. Bütün bu faktlar, məlumatlar dinləyicilər tərəfindən Azərbaycan mədəniyyətinin, Azərbaycan musiqi incəsənətinin ən yüksək səviyyəsi kimi qəbul edilirdi.
A.Y. – Moskva Dövlət Universitetndə keçirilən tədbirlərdə də Azərbaycanla bağlı maraqlı, qürurverici məlumatlar səslənərdi...
Ə.A. – Bəli, hələ Moskva Dövlət Universitetinin mədəniyyət evində tanınmış mədəniyyət xadimləri ilə görüşlərdə onlara verdiyimiz suallar vasitəsilə Azərbaycan, onun mədəniyyəti, ayrı-ayrı nümayəndələri haqqında da xoş sözlər deyilir, yüksək qiymətlər verilirdi. Məsələn, Rəsul Həmzətov onunla görüşdə Azərbaycan poeziyasını yüksək qiymətləndirərək, onun müasir tarixində Səməd Vurğunu xüsusilə qeyd edərək, onu öz müəllimi adlandırırdı. Onun fikrincə, “Səməd Vurğun vasitəsilə Azərbaycan bir baş ucaya qalxıb.” Azərbaycan musiqisi haqqında nə düşündüyünü soruşduqda, məşhur erməni bəstəkarı Aram Xaçaturyan Ü.Hacıbəylinin, Q.Qarayevin, F.Əmirovun və A.Məlikovun yaradıcılığı haqqında çox yüksək sözlər deyərək, öz əsərlərində, xüsusən də “Qayane” və “Spartak” baletlərində Azərbaycan xalq mahnı və rəqslərindən geniş istifadə etdiyini etiraf edirdi. O söyləyirdi ki, əslən naxçıvanlı olan anasının uşaqlıqda ona zümzümə etdiyi, oxuduğu xalq mahnıları ömürlük onun beyninə həkk olunub. SSRİ-nin nüfuzlu mədəniyyət xadimlərindən Azərbaycan poeziyası və musiqisi barədə yüksək qiymətlər və etiraflar eşitmək çox qürurverici idi. Azərbaycan musiqisi ilə bağlı daha bir xatirə. 1970-ci ildə Moskva Dövlət Universitetinin tələbə və inşaat briqadası yay tətilində Macarıstan Xalq Respublikasına işləməyə getmişdi. Polşa, ADR, Bolqarıstan, Macarıstanın özünün və Leninqrad universitetlərinin tikinti qrupları da orada işləyirdi. Son ziyafətdə 7 tələbə və inşaat komandaları arasında keçirilən müsabiqənin yekunları və qalibləri elan edilərkən, tədbirin ortasında təşkilatçılar komandalar arasında mahnı müsabiqəsi də elan etdilər. Bizim komandanın üzvləri hamının sözlərini biləcək mahnı seçməkdə çətinlik çəkirdi. Bir qədər düşündükdən sonra yadıma Qənbər Hüseynlinin “Cücələrim” mahnısı gəldi və mən onu oxumağı təklif etdim. Məlum oldu ki, hər kəs mahnının sözləriylə hələ uşaqlıqdan tanışdır. Bizim ifamız zamanı digər komandaların bəzi üzvləri də bizə qoşuldular və səsvermə ilə yekdilliklə, alqışlarla mahnımız qalib gəldi. Bu hadisənin o anda nə dərəcədə qürurverici olduğunu, qəlbimdə hansı hisslər yaratdığını təsəvvür edirsiniz! Yeri gəlmişkən, yerinə yetirilmiş işlərə görə də komandamız 1-ci yeri tutmuşdu. Mən tələbə və inşaat briqadasının komandiri kimi Macarıstan Komsomolu Mərkəzi Komitəsinin (KIZ) Fəxri Fərmanı və Moskvaya gəldikdən sonra isə Moskva Şəhər Komsomol Komitəsinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olundum. Macarıstanlı dostların və digər dəstələrin üzvlərinin söhbət zamanı Moskva Dövlət Universitetinin tələbə-inşaat dəstəsinin komandirinin azərbaycanlı olmasını xüsusi şəkildə vurğulamaları da mənə qürur verir, sevinc hissi bəxş edirdi.
A.Y. – Uzun illər professor, kafedra müdiri, dekan, 1-ci prorektor işlədiyiniz Moskva Dövlət Biznesi İdarəetmə Akademiyasında da, Azərbaycanla bağlı xatirələriniz maraqlıdır...
Ə.A. – Akademiyada rəqs şousu müsabiqələrində tələbələrim Azərbaycan rəqsləri ilə nömrələr hazırlayırdı. Yeni il, 8 mart və digər bayram axşamlarında bütün professor-müəllim heyəti bu tədbirlərin kulminasiya zirvəsini, Azərbaycan rəqslərinin səslənməsini səbirsizliklə gözləyiərdilər. Bu anda məclis xeyli canlanar, xüsusi bir rövnəq alardı. Mən isə qürur içində hər bir həmkarımla, xüsusilə qadın həmkarlarımızla rəqs etməkdən və onların gündən-günə bizim oyun ritmlərini öyrənmələrindən zövq alardım. Akademiyanın Elmi Şurasının iclaslarında, elmi konfranslarda və digər tədbirlərdə də bu və ya digər kontekstdə mütləq mənə doğma olan AZƏRBAYCAN sözü səsləndirilərdi!
Hörmətli Araz müəllim, bütün bu xatirələrlə mən yalnız öz əminliyimi ifadə etmək istədim ki, bizim hər birimiz öz biliyimiz, intellektual səviyyəmiz və digər imkanlarımız daxilində yaşadığımız xarici ölkələrdəki diaspor təşkilatları vasitəsilə fərd olaraq və ya təşkilatlanaraq, kollektiv şəkildə ölkəmiz haqqında düzgün, yüksək fikir, təəssürat yaradılmasına öz töhfəmizi verə bilərik. Daim xalqımızın, tarixi Vətənimizin müsbət imicinə, eyni zamanda yaşadığımız ölkə ilə Azərbaycan arasında, xalqlarımız arasında dostluq, tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq əlaqələrinin möhkəmlənməsinə və inkişafına töhfə vermək iqtidarında olmalıyıq!
A.Y. – Dağlıq Qarabağın işğalı, itirilmiş torpaqlarımızın geri qaytarılması, Vətənimizin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi ilə bağlı problemlərin həlli hər bir Azərbaycanlını, o cümlədən xaricdə yaşayan soydaşlarımızı səfərbər etmişdi, hər kəs öz imkanı, bacarığı daxilində ümumi Qələbəyə öz töhfəsini verməyə səy edirdi.
Ə.A. – Keçən əsrin 80-ci illərinin sonlarından başlayaraq 30 il ərzində, xüsusən də 44 günlük Vətən müharibəsində, demək olar ki, bir çoxlarınız kimi mən də hər gün, hər an xüsusilə ziyalılar, bir çox universitetlərin professor-müəllim heyəti arasında, digər auditoriyalarda aktiv fəaliyyət göstərərək, Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı həqiqətləri izah edir, onlara başa salmağa çalışırdım. Münaqişə başladığı andan bu günə qədər bu mövzuyla bağlı iştirak etdiyim bütün müzakirələrdə mən qarşıma bir məqsəd, qeyri-erməni millətlərə (ermənilər onsuz da tarixi saxtalaşdırmaqda ustadırlar), ilk növbədə ruslara münaqişənin həqiqi səbəblərini, onun yaranma və inkişaf mərhələlərini, bu münaqişədə Rusiyanın tutduğu mövqeyini, Rusiya imperiyasının bütün dövrlərdə əzəli torpaqlarımızda İran, Türkiyə, Livan, Suriya və başqa ölkələrdə yaşayan ermənilərin yerləşdirilməsində, Azərbaycan türklərinin dəfələrlə Ermənistandan deportasiya olunmasında, Qarabağın ermənilərə təhvil verilməsində rolunu açıqlamaqla, başa salmaqla, dəlillərlə sübut etməklə onları özümüzə tərəfdaş etməyə çalışmaq olmuşdur. Bu mənada əlimdə olan materiallar, faktlar, topladığım ədəbiyyat həmişə köməyimə gəlmişdir.
Bu mövzularla bağlı görüşlərdə, söhbətlərdə, müzakirələrdə işğal altında olan doğma torpaqlarımızın mənfur qonşu işğalçılardan azad edilməsi üçün, Vətənimiz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasını təmin etmək uğrunda Ali Baş Komandanın, Respublika Prezidentinin rəhbərlik etdiyi Qalib ordumuzun ədalətli müharibəsini təkzibolunmaz şəkildə, əzmlə sübut etməyə çalışmışam. Bu gün hər bir azərbaycanlı kimi mən də Qələbəmiz, Qalib xalqım, Qalib Vətənim, Qalib ordum, onun Ali Baş Komandanının, dərin, strateji düşüncəli, uzaqgörən, dünya səviyyəli siyasətçinin, prezidentimiz İlham Əliyevin müdrikliyi və əzmkarlığı sayəsihdə başımı dik tutaraq qürurla addımlamaqdan məmnunluq duyuram!
44 günlük Vətən müharibəsində qazanılmış tarixi parlaq Qələbənin tariximiz üçün misilsiz əhəmiyyəti artıq əbədi olaraq milli şüurumuzda qızıl hərflərlə həkk olunub. Təbii ki, Vətəndən xaricdə yaşayan hər birimiz qürur duyuruq ki, ərazisinin bir parçası işğal edilmiş Azərbaycanın övladları yox, ərazi bütövlüyünü bərpa etmiş vahid Azərbaycanımız olan tarixi Vətənimizin qürbətdə yaşayan övladlarıyıq.
Allah bu Qələbə uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərimizə rəhmət eləsin! Onların müqəddəs ruhu qarşısında baş əyirəm!
Bu gün isə “Qərbi Azərbaycan icması”nın yaradılması, onun gündəlik fəaliyyəti, Qərbi Azərbaycana qayıdış proqramının uğurla həyata keçirilməsi Qədim torpaqlarımız olan dahi Dədə Ələsgər yurdu Göyçə mahalına, Zəngəzura, İrəvana, Dərələyəzə möhtərəm Prezidentimizin ifadə etdiyi kimi sülh yoluyla qayıdacağımıza hər birimizin inamı böyükdür!
A.Y. – Moskvada yaşayan diasporumuzu birləşdirməyə, orada milli-mədəni dəyərlərimizi qoruyub saxlamağa, tanıtdırmağa, inkişaf etdirməyə məsuliyyət daşıyan “Moskva Azərbaycanlılarının Milli-Mədəni Muxtariyyəti”nın fəaliyyəti haqqında nə deyə bilərsiniz?
Ə.A. – Təəssüflər olsun ki, son illər bu qurumun rəhbərliyinin fəaliyyətsizliyi, onun işinə biganə, laqeyd yanaşması nəticəsində təşkilat durğunluq dövrünü keçirirdi. Sevindirici haldır ki, təşkilatın 2 il əvvəl demokratik yolla seçilmiş yeni rəhbərliyi qısa müddət ərzində fəallıqla, Moskvada yaşayan ziyalılarla geniş məsləhətlər keçirərək düşünülmüş proqram, fəaliyyət strategiyası əsasında çalışaraq bu təşkilatın işinə yeni nəfəs gətirməyə, Moskvada Azərbaycan diasporunun birliyinə, konsolidasiyasına, Rusiya ilə Azərbaycan arasında dövlətlərarası münasibətlərin davamlılığını təşviq etməyə və real münasibətlərə kömək etməyə nail olmuşdur. Bu vacib işdə “Moskva Azərbaycanlılarının Milli-Mədəni Muxtariyyəti”nin rəhbəri, Moskva veteranları və əlilləri üçün bir çox layiqli, nəcib işlər görmüş Bəxtiyar Həsənovun tükənməz enerjiyə, vacib biliklərə malik düşüncəli rəhbər, təcrübəli sahibkar, xeyriyyəçi iş adamı kimi göstərdiyi səylər təqdirə layiqdir. Onun təşkilatda kollektivi ilə birlikdə yaratdığı işgüzar ab-hava, Moskvanın ayrı-ayrı elm, təhsil, mədəniyyət ocaqlarında, dövlət qurumlarında gördükləri tədbirlər vasitəsilə gündəlik çoxşaxəli fəaliyyəti xalqımız, tarixi Vətənimiz haqqında, onun milli-mədəni-mənəvi dəyərlərini qoruyaraq, onlar haqqında tarixi həqiqətləri Moskva, Rusiya ictimaiyyətinə çatdırmağa, Moskvadakı soydaşlarımızın hüquqlarını müdafiə etməyə, Rusiya və Azərbaycanı birləşdirən çoxsahəli əlaqələrin qarşılıqlı faydalı şəkildə intensivləşdirilməsinə, hərtərəfli inkişafına və dərinləşməsinə bir diaspor təşkilatı kimi davamlı körpü rolunu oynamağa yönəldilmişdir!
A.Y. – Müsahibə üçün vaxt ayırıb suallarımızı cavablandırdığınız üçün sizə təşəkkür edir, elmi və digər fəaliyyətinizdə yeni uğurlar diləyirəm!
Ə.A. – Mən də sizə cansağlığı, uğurlar diləyirəm!
P.S. Professor Ələddin müəllim haqqında daha geniş məlumatı Vikipediyadakı Ələddin Allahverdiyev adlı 9 dildə (Azərbaycan, rus, ingilis, alman, türk, fransız, gürcü, qağauz, Cənubi azərbaycanlılar üçün əski əlifbada ) verilmiş məqalədən oxuya bilərsiniz.

Ələddin müəllimin ailəsi haqqında qısa məlumat:
Həyat yoldaşı Kəngərli Məhsəti M.V. Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin kimya fakültəsini və onun aspiranturasını bitirmişdir. Kimya elmləri namizədi, materiaşünaslıq sahəsində çoxsaylı elmi məqalələr müəllifidir.
Ələddin müəllimin bir oğlu, bir qızı, dörd nəvəsi var.
Oğlu, Allahverdiyev Toğrul “Beynəlxalq iqtisadiyyat” ixtisası üzrə Rusiya Federasiyasi Xarici İşlər Nazirliyinin Diplomatik Akademiyasını və “Təşkilat menecmenti” ixtisası üzrə Rusiya Dövlət İdarəetmə Universitetini “Fərqlənmə” diplomları ilə bitirib. İqtisad elmləri namizədidir. Elmi monoqrafiyanın, 30-dan çox elmi məqalənin müəllifidir. Amsterdamda “Eurasian Resources Group” (“Avrasya resurslar qrupu”) kompaniyasında icraçı direktor vəzifəsində çalışır.
Qızı, Allahverdiyeva-Rəfibəyli Aytən İ.M.Seçenov adına Moskva Dövlət Tibb Akademiyasını “Fərqlənmə” diplomu ilə bitirmişdir. Qətər dövlətinin paytaxtı Doha şəhərində plastik cərrahiyyə üzrə həkim işləyir.

Professor Ələddin Allahverdiyevin elm, texnika və təhsil sahələrində qazandığı nailiyyətlərə görə aldığı bəzi mükafat və təltiflərini də nəzərinizə çatdırıram:
– Rusiya Kosmonavtika Federasiyasının Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, general-leytenant, Lenin mükafatı laureatı, professor, texnika еlmləri doktoru, kosmik proqramlar üzrə Dövlət komissiyasının sədri Georgi Aleksandroviç Tyulin adına medal;
–Rusiya Elmlər Akademiyasının nəzəri və tətbiqi mexanika üzrə Milli Komitəsinin görkəmli alim-mexanik, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, akademik, professor, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, dörd Lenin ordenli, bir neçə Dövlət mükafatı laureatı Xəlil Əhmədoviç Raxmatulin adına medal;
– Üç dəfə – 1975, 1977 və 1980-ci illərdə Sov.İKP MK-nın, SSRİ Nazirlər Sovetinin, Həmkarların MK-nin, ÜİLKGİ MK-nin təsis etdiyi “Sosializm yarışının qalibi” döş nişanları;
– “Moskvanın 850 illiyi” dövlət medalı;
– “M.V. Lomonosov adına MDU-nun 250 illiyi” yubiley medalı;
– “Rusiya Federasiyasının ali peşə təhsilinin fəxri işçisi” adı;
– Ümumrusiya Sərgi Mərkəzinin qızıl medalı;
– Ümumittifaq Elmi Tibbi-Texniki Cəmiyyətinin Mərkəzi İdarəsi Rəyasət Heyətinin baxış-müsabiqəsinin qalibi diplomu;
– 4 il dalbadal (2001–2004) Moskva Hökumətinin təhsil sahəsində elm və texnologiyalara dair təsis etdiyi “Moskva Qrantı” müsabiqəsinin laureatı adı və pul mükafatları;
– Rusiya Federasiyasının, bəzi xarici ölkələrin, bir çox beynəlxalq qurumların, təşkilatların çoxsaylı fəxri fərmanları, diplomları və s.

Araz Yaquboğlu
tədqiqatçı-jurnalist, AJB-nin və AAB-nin üzvü.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
6 sentyabr 2024-cü il

GÖZLƏNİLMƏZ HAL
(Hekayə)

Günəşli bir yay günü idi. Altı yaşlı iki əkiz qardaş Vitya və Kirill valideynləri ilə birlikdə kəndlərinə gəliblər. Artıq saat on bir idi. Atam işə getdi, anam isə iş üçün harasa gedirdi. Uşaqları küçədən evə çağırdı.
- Vitya, Kiryuşa, mən işə getməliyəm. Hələlik evdə qalın, çölə çıxmayın. Mən qayıdacağam, sonra gəzməyə gedə bilərsən, tamammı?
“Yaxşı,” oğlanlar bir ağızdan cavab verdilər.
- Yaxşı uşaqlar, qapını bağlayın və heç kimə açmayın.
Ana getdi, oğlanlar oynamağa başladılar. Bir çanta köhnə oyuncaqlar çıxarıb hamısını bir anda yerə tökdülər. Qırmızı avtomobil hər ikisinin xoşuna gəlirdi. Vitya əvvəlcə onu götürdü, lakin Kirill dərhal reaksiya verdi:
- Geri ver, o, əslində mənim idi.
"Sənin idi, indi mənimdir",- Vitya gülümsəyərək cavab verdi və qaçmağa başladı.
Qardaşı onu qovanda o, küçəyə qaçmaq qərarına gəldi. Həyət çox gözəl idi! Tezliklə maşını unudub, qabaqlarında qanad çalan xallı kəpənəyi tutmağa başladılar.
- Birdən Kirill qardaşına xatırlatdı: “Anam bizə evdə çıxmamağı tapşırmışdı.
- Oh, gedək, - deyə qardaşı cavab verdi.
Uşaqlar tez qaçaraq evə girib qapını bağladılar. Kirill mətbəxə daxil olaraq yerə, divana və sınıq boşqaba tökülən şəkər gördü.
- Kirill, boşqab sındırmısan? – Vitya təəccüblə soruşdu.
-Hansı boşqab? – oğlan mətbəxə girdi və bütün mənzərəni gördü. - Yox, mən yox.
- Mən də yox..
-Vitya, biz bayırda olanda kimsə evə giribsə? Qorxuram... Gəl valideynlərimizin otağında gizlənək, ananın gəlişini gözləyək, ona hər şeyi danışarıq.
- Kirill qorxmuş səslə razılığını bildirdi.
Oğlanlar valideynlərin otağına girib nəfəsləri kəsilmiş halda oturub, boşqabı kimin sındırdığını anlamağa çalışır və indicə hansısa hadisələrin baş verəcəyini gözləyirdilər. Onlar yarım saat belə oturmuşdular ki Vitya yuxuya getdi. Birdən Kirill nəsə cingiltili bir səs eşitdi və təlaşla qışqırdı. Vitya qışqırtıya oyandı.
- Gəl qaçaq! – Kirill qışqırdı və orada kimin olduğunu görmək üçün otaqdan qaçdı. Vitya onun arxasınca qonaq otağına qaçdı. Orada oğlanlar qırıq bir vaza gördülər.
"Heç kim yoxdur" Vitya əllərini araladı.
- Bəlkə ruhdu ... ola bilər? – Kirill titrək səslə dedi.
"Bilmirəm, çox qorxuram" deyə,- qorxa-qorxa cavab verdi.
"Gəl bir yorğan götürək, altında gizlənək və gözləyək" dedi Kirill. Beləliklə uşaqlar böyük bir yorğan götürüb altında gizləndilər. Ancaq çox gözləməli olmadılar. Tezliklə divanın cırıltısını eşitdilər. Yorğanın altından sürünərək çıxdılar və bütün vəziyyətin günahkarını gördülər...
-Vay? – qardaşlar bir-birinə baxıb güldülər. Onların qarşısında qonşunun qırmızı tüklü pişiyi- Boriska var idi.
- Bəs ona görə belə qorxduq? – Vitya təəccüblə soruşdu.
Oğlanlar pişiyi tutub bayıra atdılarr və evi yığışdırdılar. Ana gələndən sonra qardaşlar ona sərgüzəştlərini danışdılar. Ana, əlbəttə ki, itaətsizliklərinə görə onları danladı, amma cəzalandırmadı: uşaqlar artıq kifayət qədər qorxmuşdular və yəqin ki, dərslərini almışdılar. Bu hadisədən sonra oğlanlar analarına tabe olub, baş verən hər şeyə daha diqqətli olmağa başlayıblar.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
6 sentyabr 2024-cü il

ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin nümayəndəsi Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etdi

Azərbaycanda səfərdə olan ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin nümayəndəsi Bakıda Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edib.
ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin Avropa Avrasiya Regional Mərkəzinin rəhbəri Patrik Prior Şəhidlər Xiyabanında ehtiramını bildirib.
O, münaqişə nəticəsində yaxınlarını itirən ailələrə başsağlığını ifadə edib.

Şuşada 32 ildən sonra ilk toy - FOTO

Şuşanın toylu-büsatlı günləri yenidən başlayıb - 32 ildən sonra şəhərdə ilk dəfə toy mərasimi keçirilir.
44 günlük Vətən müharibəsi veteranı Elmir Məmmədlinin toy mərasimi İsa bulağında təşkil edilib.
Qeyd edək ki, Şuşa şəhərində indiyədək 177 ailənin, yəni 672 nəfərin daimi məskunlaşması təmin olunub.