Avrasiya ədəbiyyat festivallarını birləşdirən "LiFFt" Festivallar Festivalı 2016-cı ildən etibarən hər il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının himayəsi altında keçirilir. Avrasiya materikinin ədəbiyyat üzrə 5-ci "LiFFt" Festivalı 2021-ci ildə Türkiyədə, İstanbul şəhərində ədəbiyyatsevərləri bir araya toplayıb. Festivala 69 ölkədən, 500-ə yaxın şair - Türkiyə, Azərbaycan, Amerika, Rusiya, Belçika, Avstriya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, İsrail, Misir və dünyanın digər ölkələrindən qatılıblar. Festival Pandemiya şəraitinə uyğun olaraq, Taksimdəki İstanbul Kültür Mərkəzi “Yapı Kredi” səhnəsindən və ekranından, eyni zamanda LIFFT YouTube kanalında yayımlanmışdır.
Festival, Beynəlxalq Ədəbiyyat Hərəkatının Prezidenti, Rusiyanın avanqard şairi Margarita Al tərəfindən "Biz eyni planetin insanlarıyıq" devizi ilə açılmışdır.

Festival çərçivəsində bir çox görüşlər, dəyirmi masalar, təqdimatlar təşkil olunmuşdur. Festivalın təşkilatçıları LIFFT Vəqfi, Avrasiya Xalqları Assambleyası Ədəbiyyat Şurası, İLESAM (Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliyi) olmuşdur.
Festivalın müxtəlif nominasiyalar üzrə qalibləri elan edilmişdir. Qızıl medalı Misir şairi Aşraf Aboul Yazid qazanmışdır. Avrasiya materikinin ədəbiyyat üzrə 5-ci LiFFt Festivallar Festivalı qalibi tanınmış Misir şairi Aşraf Aboul Yazidin həmçinin kitabı “Qızıl LiFFt” seriyasından ingilis dilində dərcinə layiq görülmüşdür. O, 6-cı festivalın Misirdə keçirilməsini öz ölkəsi üçün təmin etmişdir.
Xatırladaq ki, öncəki illərdə laureat adlarını Tuğrul Tanyol (Türkiyə), Varis Yolçuyev (Azərbaycan), Konstantin Kedrov-Çelışev (Rusiya) və Oljas Süleymenov (Qazaxıstan) qazanıblar. Ümumilikdə, dünyanın 69 ölkəsinin -ABŞ, Avstriya, Türkiyə, Azərbaycan, Belarus, Misir, Almaniya, Rusiya, Bolqarıstan, Boliviya, Braziliya, Yunanıstan, İsrail, Hindistan, Meksika, İspaniya, İtaliya, İrlandiya, Çin, Qazaxıstan, Qana, Argentina, Kolumbiya, Kuba, Macarıstan, Niderland, Yeni Zelandiya, Polşa, Pakistan, Rusiya, Rumıniya, Venesuela, Serbiya, Səüdiyyə Ərəbistanı, Ukrayna, Fransa, Çexiya, İsveçrə, CAR, Cənubi Koreya, Aruba, Barbados, Monserrat, San-Tome, Prinsipe və s., 196 yazarı festivalın iştirakçı Sertifikatına layiq görülmüşdür.
Azərbaycandan festivala qatılaraq müsabiqədən keçən, iştirakçı statusu qazanan yazarlar: Səidə Sübhi, Azadə Novruzova, Təranə Turan Rəhimli, Elmira Almasova, Sahib Məmmədov, Marina Kolomazova, Səriyyə Məmmədova, Nərgiz İsmayılova, Sadiq Qarayev, Ramil Əhməd və Ləman Bağırovadır.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB), Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin (AJB) üzvü, şairə-publisist Azadə Novruzova Festivalın iştirakçısı Sertifikatı ilə yanaşı, Festivalın diplomu ilə də təltif olunmuşdur. Sözü dünyanın ən qiymətli cəvahiri sayan şairənin şeirləri də dünyada ilk dəfə hazırlanacaq 100 şair və yazıçının əsərlərindən ibarət « Jivoy Antloqii pisateley mira” adlı topluya salınacaq.
O, bu uğurunu müasir Azərbaycan ədəbiyyatının dünya xalqları arasında təbliğinə bir töhfəsi kimi dəyərləndirib. Diplomunun Nizami Gəncəvi Forumunun yekun ziyafət gecəsində dünyanın bir çox ölkəsindən qonaq olan dostlarının əhatəsində V Avrasiya Ədəbiyyat Hərakatının Prezidenti, hörmətli Mаrqarita Аl tərəfindən təqdim edilməsini sevinclə qarşıladığını bildirib. Festivala, bu nəhəng ədəbiyyat platformasına gələcək fəaliyyətində uğur diləyən şairə, sonda öz arzusunu belə ifadə etdi. Dostlarımdan tezliklə doğulduğum əsrarəngiz gözəllikləri olan Zəngəzurda görüşmək ümidi ilə ayrıldım...

İki damla göz yaşısan
sıxsam gözlərimi dənizə
gəmilər boğulacaq
balıqların donu daralacaq
dərya yetim ayrılıqlar doğacaq
həsrət-həsrət baxışlar boylanacaq
küçələrin gözlərindən.
Qəhər tıxanacaq boğazına
yosunlar dolaşıq düşəcək
telləri əlçimlənəcək dalğaların
qağayılar sərgərdan olacaq
özgə ellər Vətən olmur
qaçqın uşağa.
Vətən yarımır naxələfdən oğul doğanda
noğullar kəsərsiz olur
oğullar fərsiz olanda.
Arılar bal yığammır
çiçəklər solanda.
yağış ol, ələn üstümə
quruyum ...günçıxanda.
Butov.az

“Ermənistan parlamentinin spikeri təyin edilmiş Alen Simonyan itkin düşən və əsirlərin qohumları ilə görüşür, timsah göz yaşları tökür və deyir ki, onlar gecələr yatmırlar – yalnız əsirləri düşünürlər. Ertəsi gün isə onun Nikol Paşinyanın qaynı və uğursuz “DJ Edo” ləqəbli baş nazir aparatının rəhbəri Eduard Ağacanya Yunanıstanın Mikonos adasına uçurlar və sahil diskotekasında əylənirlər”.

Bütöv.az xəbər verir ki, bu məlumatı Ermənistanı 7or.am saytı yayıb.

“Bu günlərdə Paşinyanın qaynı Qraçın daha bir əndrəbadi diskoteka rəqsi qeydə alınıb. O, Paşinyanın oğlu Aşot, deputat Sisak Qabrielyan və ölüm gətirən keçmiş səhiyyə naziri Arsen Torosyan diskotekada dincəliblər (videoda Sisak Qabrielyan görünür, lakin şahidlər Paşinyanın qaynı Hraçın Arsen Torosyan, Aşotik və Edonun orada olduğunu söyləyir). Şahidlərin dediyinə görə, alkoqol və narkotikin təsiri altında olan üzdəniraqlar “fədakarcasına” rəqs ediblər…”- erməni nəşrinin yaydığı məlumatda belə deyilir.

“Türkiyə və Ermənistanın iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılması məsələləri üzrə xüsusi nümayəndələri yaxın vaxtlarda görüş keçirə bilər”.

Bununla bağlı Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu məlumat verib.
“Münasibətlərin normallaşdırılması prosesinin başlanması üçün xüsusi nümayəndələr təyin etdik. Yaxın vaxtlarda onlar danışıqlar aparacaqlar”, - deyə türkiyəli nazir bildirib.

O, həmçinin qeyd edib ki, İstanbul-İrəvan aviareyslərinin icrasına yaxın günlərdə başlanılacaq.

“Şirkətlər müraciətlər göndəriblər. Biz onları nəzərdən keçiririk. Onlardan bəziləri yaxın günlərdə uçuşlara başlayacaq. Bütün bu qərarları qəbul edərkən Azərbaycanla müzakirələri davam etdiririk”, - deyə Türkiyə XİN başçısı qeyd edib.

Mənbə: TASS

Bütöv.az

İnternet məkanında balansı təmin etmək üçün klassik irsin təbliğini dövlət dəstəkləməli, rəsmi qurumlar bu işdə maraqlı, təşəbbüskar olmalıdır

Bu gün milyon illər yaşı olan dünyamıza “qloballaşan dünya” deyirlər. Bu adı təzə, özü köhnə olan dünyada, internet az qala televiziyanı da, teatrı da, rabitəni də, poçtu da, daha nələri, nələri də əvəz edir. Bəlkə də, əvəz etmir, sadəcə rahatlaşdırır, bəlkə də, daha əlçatan edir və s.

Bu barədə “Kaspi” qəzeti məqalə dərc edib.

Ensiklopediyadan vikipediyaya

Yadımdadır, əvvəllər bizə lazım olan məlumatları, onlara aid şəkilləri ikicildli Uşaq və oncildli, 6265 səhifəlik Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasından axtarıb tapırdıq. Demək olar ki, bütün evlərdə indi internet olan kimi ensiklopediyalar vardı. Amma bu gün həmin ensiklopediyaları vikipediyalar əvəz edir.

Klassiklərdən müasirlərə

Hazırda “google”, “yandex” və s. kimi möhtəşəm axtarış sistemləri var. Və hansı sahədə məlumat axtarmağından asılı olmayaraq, axtardığın bir saniyənin içində ekranında görünür. Bu qədər sadə. Amma bu sadəliyin içində xoşagələn və lazımlı proses çox olsa da, xoşagəlməyən nüanslar da var. Məsələn, internet resurslarında klassiklər haqqında məlumatlar, nədənsə müasirlərdən bir qədər geri qalır. Görəsən, bu yaxşıdır, ya pis? Və ümumiyyətlə, bu proses necə tənzimlənməlidir? Kimin diqqətində olmalıdır bu cür məsələlər?


Xırda detallar, qalmaqallar

Yazıçı-dramaturq İlqar Fəhmininfikrincə, internet resurslarında diqqət cəlb edən, daha tez yayılan materiallara ehtiyac olur. “Amma klassik ədəbiyyat, köhnə ədəbiyyat elə deyil. Nizaminin, Füzulinin həyatından hansı qalmaqallı, maraqlı detalı indiki dövrdə qaldırmaq olar ki?.. Onlar daha çox akademikdir. Ona görə də, xüsusi saytlarda, xüsusi mənbələrdə belə məlumatlara yer ayrılır. Bugünkü yazıçılar, şairlər və ümumiyyətlə, tanınmış insanlar, sənət adamlarının həyatından, yaradıclığından qalmaqallı bir hadisəni, bir detalı götürüb yazırlar… İnsanlar oxuyur, paylaşır və beləliklə də, çox yayılır. Sürətlə yayılan resurslarda ədəbiyyatın, sənətin özündən daha çox hansısa xırda nüanslara, xırda detallara, hadisələrə, qalmaqallara toxunan məsələlər diqqət tələb edir. Ona görə də, müasirlərin həyatından, yaradıcılığından hansısa qıcıqlandırıcı məqamları ön plana çəkib onu təqdim etmək daha optimal, daha yaxşı, daha məqsədəuyğun olur. Və belə bir məqamları tapıb yazırlar ki, oxunsun, İP qazanılsın.

Maraqlı detal, yoxsa sənət?

İ.Fəhmi bir başqa tendensiyanın şahidi olduğunu da dilə gətirdi: “Klassiklərlə bağlı hər hansı materiallar yayımlanır. Amma həmin materialda klassiklərin yaradıcılığını, fəaliyyətini, həyatını yox, daha çox həyatındakı hansısa qıcıq yarada biləcək xırda bir detalı götürüb işıqlandırır, ətrafında qalmaqal yaradırlar. Bu, əlbəttə ki, heç də yaxşı deyil. Çünki bəzən olur ki, böyük bir sənətkarın çox dəyərli külliyyatı, əsərləri qalır bir qıraqda, onunla heç maraqlanan olmur. Amma həyatında hansısa bir xırda detal, kiminləsə nə vaxtsa mübahisəsi və ya elə ailədaxili konflikti, problemi şişirdilir, ön plana çəkilir. Və ancaq bu haqda danışırlar. Həmin şəxsiyyətin sənəti, əsərləri, yaratdıqları isə qalır bir kənarda. Bu baxımdan, mən sürətli yayılan resurslarda klassik və ciddi sənət, həmçinin sənətkarlarla bağlı müxtəlif yazıların getməyini istəmirəm. O müstəviyə salınıb yüngülləşdirilməkdənsə, qoy elə akademik səviyyədə qalsın. Qoy elə az olsun onları tanıyan, az olsun onları oxuyan. Amma qoy onları yaxşı yerdən, yaxşı tərəfdən tanısınlar. Əsərlərindən tanısınlar”.


Klassiklər bəşəri sərvətdir

Şair Cəlil Cavanşir deyir ki, klassiklər bəşəri sərvətdir: “Eyni zamanda, onları mənsub olduqları xalqın, ölkənin milli sərvəti də hesab etmək olar. Yəni Nizami həm bütün dünya üçün, həm də Azərbaycan üçün önəmlidir. Bunu digər dahilər və klassiklər haqqında da demək olar. Milli və bəşəri sərvət olan klassiklərə ilk növbədə dövlət, daha sonra YUNESKO kimi beynəlxalq qurumlar sahib çıxmalı, onların təbliğatına lazımi diqqət ayırmalıdır. Müasirlərimizin internetdə və s. multimedia resurslarında çox görünməsi, məncə, onların təbliğat prosesinə birbaşa qoşulması ilə bağlıdır.

Klassiklərin məhdud imkanı

Müasirlərimiz birbaşa və dolayı yollarla gündəmdə qalmaq üçün çabalayır, əziyyət çəkir. Yeri gələndə bu məqsədlə pul xərcləyir. Ancaq klassiklərimizin bu imkanı məhduddur. Klassikləri və ya dünyasını 20-30 il öncə dəyişmiş sənətkarları dövlət gündəmdə saxlaya bilər. Fikrimi yenidən Nizami Gəncəvi nümunəsi ilə izah edim. Nizami Gəncəvini öncə dövlət təbliğ etməli, daha sonra onun yaradıcılığına dəyər verən qələm adamları, Azərbaycan insanı bu təbliğata töhfə verməlidir. Nizami müasirimiz olsaydı, bu təbliğata qoşulardımı, bilmirəm. Ancaq dəqiq bilirəm ki, internet məkanında balansı təmin etmək üçün klassik irsin təbliğini dövlət dəstəkləməlidir. Rəsmi qurumlar bu işdə maraqlı, təşəbbüskar olmalıdır”.

Bütöv.az

Rəsmi İrəvan hələ ki AZAL-dan Ermənistan ərazisində həyata keçirilən uçuşlara görə ödəniş almayıb.

Bütöv.az xəbər verir ki, bu barədə Ermənistan Mülki Aviasiya Komitəsi bildirib.

Xatırladaq ki, oktyabrın 6-dan “Azərbaycan Hava Yolları” Bakıdan Naxçıvana sərnişin reysləri həyata keçirmək üçün Ermənistanın hava məkanından istifadə etməyə başlayıb.

Zəngəzur dəhlizi boyunca dəmir yolu xətti çəkiləcək.

Bütöv.az-ın məlumatına əsasən, bu barədə Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin bəyanatında bildirilir.
Qeyd olunub ki, qarşılıqlı prinsip əsasında sərhəd və gömrük nəzarəti üçün müvafiq tədbirlər görülməklə, dəmir yolu xətlərinin bərpasına davam etmək razılaşdırılıb.

Xatırladaq ki, Brüsseldə Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş keçirilib.

“Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti üç ölkə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bununla yanaşı, Zəngəzur dəhlizi də logistika və ticarətdə yeni alternativ olacaq”.

Ordum.az xəbər verir ki, bunu Bakıda keçirilən Azərbaycan-Türkiyə-Gürcüstan biznes forumunda Türkiyənin Xarici İqtisadi Əlaqələr Şurasının prezidenti Nail Olpak deyib.

Onun sözlərinə görə, üç ölkə arasında iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmək üçün imkanlar genişdir: “Məsələn, bu il Azərbaycanla Türkiyə arasında ticarət dövriyyəsinin dəyəri 2 milyard ABŞ dolları təşkil edib. İki ölkənin bütün sahələrdə, o cümlədən müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığı genişlənir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə böyük layihələrin icrasında birlikdə ola bilərik”.

Bütöv.az

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Eçmiədzindəki 5 nömrəli məktəbin açılışında iştirak edib.

Bütöv.az erməni KİV-ə istinadən xəbər verir ki, Paşinyanın rayona səfəri zamanı səhər tezdən ərazidə gücləndirilmiş xidmət tədbirləri həyata keçirilib. Belə ki, polislər rayonu gəzərək vətəndaşları səkiləri “təmizləməyə”, maşınları yığışdırmağa məcbur edib. Bu da haqlı olaraq sakinlərin narazılığına səbəb olub.

Bununla yanaşı, əraziyə çox sayda polis qrupları və canlı qüvvə cəlb olunub.

Heydər Əliyevin Zəngəzur və Naxçıvanın bir hissəsinin Ermənistana verilməsi ilə bağlı tarixi çıxışından olan bir hissə ümummilli liderin anım günündə sosial şəbəkələrdə geniş marağa səbəb olub.

Bütöv.az Xezerxeber.az-a istinadla xəbər verir ki, çıxışda Heydər Əliyev işğal planını və torpaqlarımızın ermənilərə verilməsini tarixi detallarla, çox aydın şəkildə izah edir və bir çoxları üçün sensasiya sayıla biləcək faktları açıqlayır.

Ulu öndər çıxışında bildirir ki, Azərbaycanın əzəli torpaqları olan Mehri rayonunun Nüvədi kəndi 1929-cu ildə ermənilərə verilib və kənd əhalisi doğma torpaqlarını qorumaq üçün mübarizə aparıblar.

Ulu öndər Heydər Əliyev təəssüflə bildirir ki, həmin illərdə Azərbaycanın digər ərazilərində sürətlə erməni əhalisinin yerləşdirilməsi prosesi davam edib. Nəticədə isə Naxçıvanla Azərbaycanın digər ərazisi arasında ermənilərin nəzarətinə keçən ərazi süni şəkildə genişləndirilib.


Ulu öndər Heydər Əliyevin bu tarixi çıxışı da bir daha göstərir ki, Zəngəzur mahalı tarixən Azərbaycana məxsus olub və burdakı yerli azərbaycanlı əhali oradan zorla çıxarılıb. Buna görə də bu torpaqlardan zorla çıxarılaraq etnik təmizləməyə məruz qalan azərbaycanlıların öz dogma yurdlarına qayıtması üçün tam olaraq hüquqları çatır və bu, beynəlxalq hüquqda öz əksini tapıb.

Mövzu ilə bağlı daha ətraflı videomaterialı təqdim edirik:

QIRMIZI YARPAQLI AĞAC
(hekayə)

2021-ci ilin adi payız günlərindən biri idi. Əslində bəlkə də bu gün heç adi gün deyil, sadəcə belə deməyə öyrənmişik. Payızın artıq son günləri olmasına rəğmən günəşli gün idi. Kimlər üçünsə gün hələ indi başlasa da mən onu artıq demək olar ki, tamamlamışdım. Dünən axşamdan iş başındayam. Artıq yorulduğumu hiss edib telefonda saata baxdım. 03.12.2021 Cümə günü 10:01. Mən yazı masamın arxasında oturanda hələ 02.12.2021 idi. Artıq buz kimi olmuş çayımın son damlalarını da udumlayıb, masadan qalxdım. Əlimdə fincan mətbəxə keçdim. Fincanı yaxalayıb, başı aşağı mətbəx masasındakı məcməyiyə qoydum və pəncərədən küçəyə, daha doğrusu havaya baxmağa başladım. Hava adama gəl-gəl deyirdi. Nazik qara yelliyimi geyinib aşağı düşdüm. Hava o qədər xoş idi ki, başıma nəsə qoymağa ehtiyac duymadım. Gəzə-gəzə gəlib Akademiya Bağına çatdım. Bura demək olar ki, Bakının gözü sayıla biləcək əsas xiyabanlarından birinin başlanğıcında yerləşən böyük bağdır. Həm Elmlər Akademiyası metro stansiyası, həm də Elmlər Akademiyası özü və bir çox institutları bu ərazidə yerləşir. Səhər-axşam bu bağda çoxlu insanların gəzişdiyini görmək olar. Pandemiya ilə əlaqədar sərt karantin günlərində bağa giriş yasaqlansa da hal-hazırda elə bir qadağa yoxdur. İnsanlar yenə səhər-axşam maneəsiz olaraq burada öz ehtiyaclarını ödəyirlər. Necə deyərlər şəhərin ən ucqar guşələrindən maşınlarla bu bağda gəzməyə gələnlər də daxil olmaqla, yaxın ətrafda yaşayan insanlar bu bağda gəzməyi sözün əsl mənasında hələ anasının qarnında öyrənir və uşaq arabasından başlamış ta əlil arabasına qədər bütün həyatı boyu davam edir. Bu bağda adax-çiçək eləməyi, qaçmağı, şeir əzbərləməyi, sevişməyi, şeir yazmağı, qocalmağı öyrənirlər. Bir sözlə bu bağ elə əsl həyat məktəbi, akademiyasıdır. Mənim də digər insanlardan elə bir fərqim yoxdur. Ən azı gündə bir dəfə, ya səhər, ya da axşam bu bağda təxminən 2 saat gəzməsəm olmaz. Müxtəlif səbəblərdən əgər bu gəzinti alınmasa, sanki həmin gün tamamlanmamış qalır...
Adətim üzrə Texniki Universitet tərəfdən bağa girib öz marşrut istiqamətimdə hərəkətə başladım. Bağa girən kimi saata baxıram, 10:20 idi. İynəyarpaqların altından keçəndə payız hiss olunmasa da, tut, palıd, qaraağaclar olan hissəyə çatanda günəş şüaları altında daha da cazibədar görünən sarılı, qırmızılı müxtəlif rəngli yarpaqlar insanın ruhunu oxşayır. Qeyri-iradi nə vaxtsa yazdığım şeirdən “Sarı yarpaq gör nə gözəl, Kimə güldü, kimə xəzəl…” misralarını xatırladım. Payızın qıpqırmızı yarpaqlarla bəzəyib amansız qışın görüşünə hazırladığı orta boylu bir ağacın altında dayandım. Hələ məktəbli vaxtlarımdan botanika və coğrafiya fənlərindən həmişə “5” alsam da bu ağacın adını yadıma sala bilmədim. Sadəcə onun görünüşü, bu halı diqqətimi həmişə cəlb edirdi. Mən də onun yanından keçəndə ayaq saxlar, səsizcə iki doğma şəxs kimi dərdləşər, sonra da sükutla, bir az da hüznlə ayrılardıq. Son günlər, yəni yarpaqları qızarmağa başlayandan hər bu ağacı görən kimi artıq uzun müddət üzərində işlədiyim, bir türlü bitirə bilmədiyim “Generalın ölümü” povesti, daha doğrusu oradakı ümumiləşdirilmiş zabit obrazı gəlib durur gözümün qabağında…
Qarlı qışı qarşılamağa qırmızı yarpaqlarla bəzənib-düzənmiş halda hazırlaşmış, yaşıl vaxtlarından daha ötkəm, daha qürurlu olan bu ağacı əsərimin qəhrəmanına bənzədirdim. “Deyirəm, bu zabit peşəsi də çox qəribə peşədir, bir ömür boyu əlləşib-vuruşub, min bir əziyyət bahasına nə vaxt səni haqlayacaq güllənin görüşünə hazırlaşırsan… Eynən amansız qarlı qışın görüşünə qırmızı yarpaqlarla bəzənib-düzənib hazırlaşan bu adsız ağac kimi…” – düşünə-düşünə adsız ağacdan aralanıb yoluma marşrut üzrə davam edirdim ki, gözümə sataşan mənzərə diqqətimi cəlb etdi. Orta boylu dolu bir oğlan ondan nisbətən hündür şumal digər bir cavanın əlindən tutub addım atmasına, yeriməsinə yardım etməyə çalışırdı. Əslində buna əlindən tutmaq demək olmazdı. İkisi də hardasa yaşıd olardılar. Orta boylu oğlan bütün bədəni və var gücü ilə ucaboylu oğlana dayaq olmağa çalışsa da bu onda yaxşı alınmırdı. Açıq-aydın hiss olunurdu ki, gücü çatmır. Qardaşa da oxşamırdılar. Tamam fərqli fizionomiyaya malik iki şəxs idi. Hətta elə ilk baxışdaca ayrı-ayrı millətin nümayəndələri olduğu aydın sezilirdi. Nə qədər arıqlamış olsa da qarabuğdayı hündür oğlanın şux qaməti, əzələli bədəni, bir az da zəhimli görünüşü sarıyanız ortaboylu, dolu bədənli oğlandan çox fərqlənirdi. Sarıyanız oğlanın “…ha qeyrət, ha qeyrət qardaş” kəlmələri aydın eşidilirdi. Qarabuğdayı hündür oğlan isə böyük tərəddüdlər içərisində nə qədər addım atmağa çalışsa da bu onda heç cür alınmırdı. Yaxınlıqda ağ maşın dayanmışdı. Sarıyanız ortaboylu oğlan arada qanrılıb maşına tərəf baxır nəsə narahat görünürdü. “Yəqin ki, ondan düşüblər” fikri keçdi eynimdən. Onların tuşuna çatana qədər:
“Qazi qardaş, səndələmə, mətin ol,
Bu torpağın altı, üstü sənindir!
Addımını ürəklə at, şax yeri,
Bu torpağın altı, üstü sənindir!
* * *
Altda qalan, “üzü bərkdir” deyilən,
Yerli-yersiz harda gəldi söyülən,
Dağı, daşı “əppək” kimi yeyilən,
Bu torpağın altı, üstü sənindir!”
Bu misralar süzülüb keçdi ruhumun süzgəcindən. Sarıyanızın “Qardaş, qardaş”- deyə məni haylaması ilham pərisini hürkütdüyünə görə şeir yarımçıq qaldı. Oğlanın yəqin ki, artıq üçüncü “Qardaş”ı idi ki, məni sanki yuxudan oyatdı. “Qardaş, zəhmət olmasa yardım et.”- mən onların tuşuna çatıb dayananda sarıyanız oğlan bir daha mənə müraciət etdi. Cəld dönüb onlara tərəf getdim. Və çata-çata: “Salam! Allah köməyiniz olsun! Necə yardımçı ola bilərəm?”- deyə soruşdum.
– Zəhmət olmasa, siz qardaşın qolundan ikicə dəqiqəlik tutun, mən maşının yük yerindən bir-iki şey götürməliyəm. Həm də hələ qapıları bağlamamışam. Maşın sovetin istehsalı olan ağ rəngli “06” idi.
– Buyurun. – deyə ucaboylu oğlanın qolundan yapışdım. Və elə o an belə saxlaya bilməyəcəyimi anlayıb eynən sarıyanız oğlan kimi bütün bədənimlə dayaq duraraq bu işgəncənin nə vaxt bitəcəyini gözləməyə başladım. Oğlanın nə qədər zəif və gücsüz olmasına baxmayaraq, hazırlıqlı adam olması hər halından bəlli idi. Məlum döyüşlərdə yaralanıb-yaralanmadığını dəqiqləşdirmək istəyim nə qədər güclü olsa da, marağımı boğurdum. Ancaq oğlanın üzündəki ifadə sadəcə: “Dost, niyə belə üzgünsən?”- ifadəsinin lap deyə dilimdən çıxmasına səbəb oldu.
– Deyiləsi dərd deyil, müəllim. Boş ver. – dedi və çətinliklə olsa da yavaş-yavaş addımlamağa başladıq.
– Yenə də. – deyə sözgəlişi yenə soruşdum. Müsahibim arada yüngülcə səndələsə də getdikcə addımlarını yeyinləşdirir, daha ürəkli təsir bağışlayırdı.
– Nə bilim, Vallah.
– Allah köməyiniz olsun. Özünüzü sıxmayın. Həm də paylaşmaq adama yüngüllük gətirir. Bir də görürəm, hərbçiyə oxşayırsınız. Allah bütün mərd oğullara kömək olsun.
– Nədən bildiniz ki, hərbçiyəm?
– Sizdə zabit qaməti var. Hərtərəfli hazırlıqlı adama oxşayırsınız.
– Bəli, zabitəm.
– Rütbəniz?
– Kapitan.
– Məlum hadisələrdə hansı tərəfdə idiniz?
– Füzuli cəbhəsində idim. Elə ilk gün yaralandım. Heç nə edə bilmədim. Neçə illər əziyyət çək, əlləş-vuruş gözlə və o gün gəlsin sən heç nə edə bilmə. Tam səmimi deyirəm. Yaralanmağıma, bu halıma deyil, məhz belə alınmasına çox üzülürəm.
– Buna görə belə dilxorsunuz? Bir ildən çox vaxt keçib. Şükür Allaha torpaqlarımız geri alınıb. Siz iştirak edə bilməsəniz də, sizin zabitlər, əsgərlər bu məsələni həll etdilər. Üzqaramızı təmizlədilər. Bir də hərənin öz missiyası var bu həyatda, üzülməyə dəyməz.
– Tək o deyil. Yəqin, xəbəriniz var helikopter qəzasından?
– Bəli, əlbəttə. Çox üzüldüm. 14 şəhidimiz və 2 yaralımız var. Bəzi xəbərlərdə 4 yaralı da deyirdilər. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin.
– Amin. Bu televiziya, mətbuat adamı lap dəli edir.
– Nə olub ki? – dolayısı ilə də olsa özümü bu tayfadan hesab etdiyimə görə iradın üzümə deyilməsi məni lap müttəhim yerinə qoymuşdu.
– Yəqin, fikir vermisiniz, siyahıda hərbçilərin arasında lap sonda işçi deyə təqdim olunan bir nəfər var?
– Bəli, soyadını unutdum, ancaq belə bir adam var. Özü də deyirlər məşhur adam olub. Polkovnikdir.
– Bəli, polkovnik. Qəhrəman. Mərd. Qorxmaz. Bilirsiniz, belə insanları olduğu kimi təqdim edib tanıtmağa heç doğru-düzgün söz də yoxdur. Bəlkə də var mən bilmirəm.
– Haqlısınız. Hərdən belə məsələlər olur. Yəqin, tələsik siyahı istəyəndə rəsmi məlumatlar əsasında belə tərtib olunub. Bunu ancaq belə izah etmək oar. Deməli, əsl narahatçılığınız bu səbəbdəndir? – Bu vaxt sarıyanızın yük yerini tappıltı ilə örtməsi ikimizin də eyni vaxta maşına tərəf baxmağımıza səbəb oldu. Onun bir əlində “06” nın yük yerindən çıxardığı qatlama kətil, digərində top və çiynində yüngül yorğan kimi bir örtük var idi. Sarıyanızın əllərinin dolu olduğundan kapitana bir az da yoldaşlıq etməli oldum. Sarıyanız gəlib bizə çatanda kapitan sözünə davam etdi:
– Xeyr. Təsadüf deyil… Bax, görürsünüz bu qatlama kətili? 1 ildən artıq vaxt keçib. Allahın əlil arabasını ala bilməmişik. Əlil demişkən. Hələ heç əlillik də təyin olunmayıb. Ancaq, bilirsinz məni üzən, qorxudan əsas məsələ bunların heç biri deyil.
– Bəs nədir sizi belə narahat edən?
– Qorxuram ki, sabah Allah eləmımiş bir şey olsa, məsələn, lap elə bu bağda yıxıldım başım dəydi səkiyə, və ya – bu vaxt bağın içndəki yolda döngəni sürətlə dönüb siqnal verən xarici markalı maşını işarə edərək – maşın vurdu öldüm. Onda deyəcəklər bu gün Elmlər Bağında bir “əlil” ölüb. Hə, mütləq əgər xəbər verən olsa, bax belə verəcək. “Əlil” ölüb. Həlak olanlardan biri “işçi” olub… nəsə, boş ver müəllim. Sizi də yordum. Haqqınızı halal edin.
– Bu nə sözdür, cənab kapitan, borcumuzdur. – Hiss etdim ki, “cənab kapitan” ifadəsi qarabuğdayı oğlanın ürəyinə yağ kimi yayıldı. Bəti-bənizi açıldı. – Buyurun. Halal, halal xoş. Allah köməyiniz olsun. Bu ara qatlama kətili yerə qoyub telefonla rus dilində danışan sarıyanıza işarə edərək:
– Dostum deyəsən rusdur? – deyə soruşdum.
– Bəli. Atası da anası da rusdur. Bakılıdır. Uşaqlıqdan bir məhlədə böyümüşük. O qədər dost-tanışdan ən çətin günlərimdə mənə dayaq olan, həmişə yanımda olub dəstək verən təkcə bu oldu. Adı İqordur.
– Bəs sizin adınız necə oldu? Bayaqdan gəzirik heç soruşmadım.
– Adım Çingizdir. Çingiz.
– Çingiz, üzr istəyirəm. Bəlkə yersiz sualdır. Qardaşınız yoxdur?
– Xeyr . Tək uşağam. Bilirsiniz atam da hərbçi olub. O da kapitan rütbəsində Birinci Qarabağ Müharibəsində yaralanmışdı. Mənim 7 yaşım olanda rəhmətə getdi. Uşaq olsam da onun yaralarına görə acılar içində necə əzab-əziyyət çəkə-çəkə necə yaşadığını, can verdiyini unuda bilmirəm. Deyəsən məni də eyni aqibət gözləyir.
– Hansı ildə anadan olmusunuz, Çingiz müəllim?
– 20 yanvar 1990 – cı il. Özü də bilirsiniz harada?
– Harada?
– Kamçatkada. Atam orada xidmət edirmiş. 20 yanvar hadisələrindən sonra mən lap körpə olanda qayıdıb Bakıya. Sonra da müharibə. Və sizə danışdığım kimi. Bax belə, müəllim. Bəs sizin adınız necə oldu? Yəqin daha burada tez-tez rastlaşacağıq.
– Mənim adım Vahiddir. Vahid Dilsiz.
– Hə eşitmişəm. Deməli Vahid müəllim sizsiniz. Çox sağ olun! Yenə siz arada-bərədə hərbçilərin problemlərindən yazırsınız. Allah sizdən razı olsun.
– Minnətdarm. Siz sağ olun. Sizin etdiklərinizin yanında bizimkilər heç nədir.
– Elə deməyin. Bayaq siz özünüz dediniz axı, hər kəsin öz missiyası var.
– Elədir. – Bu vaxt telefonla danışıb qurtaran İqor qatlama kətili yoldan bir az kənarda ağacların altında açaraq, çiynindəki örtüyü də üstünə atıb bizə tərəf yaxınlaşdı. Çingizi İqora təhvil verib: – Hələlik. Siz demiş yəqin tez-tez burada görüşəcəyik. – deyib marşrut üzrə dövrə vurmağa başladım. Mən dövrə vurduqca “əlil” və “işçi” kəlmələri də burğu kimi beynimə işləyirdi.

03.12.2021 – Bakı ş.

Zaur USTAC,
“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru,
şair-publisist.