2-11-2024, 06:28
Çingiz Qaraşarlı
professor
İşğalçı kim idi? Türklər, yoxsa bizanslılar
Hazırda öz gerçək tarixlərini ya unutmuş, ya da bilərəkdən saxtalaşdıran yunanlıların bəşəriyyəti inandırmağa çalışdıqları mifə görə, Konstantinopol da, onun yerləşdiyi Anadolu da tarixən bizanslılara məxsus olmuş və bu əraziyə ilkin olaraq Osmanlı dönəmində gəlmiş türklər onların yurdlarını işğal etmişlər.
Anadolunun Bizans imperiyası tərkibinə daxil olmasından çox-çox əvvəllər bu bölgədə mövcud olmuş qüdrətli Troya və onun əhalisinin mənşəyi haqqında isə onlar susmağı üstün tuturlar. Halbuki, bu ərazinin daha qədim sakinləri troyalıların türk olduqlarını VII-XIV əsrlərə aid Avropa yazarları açıqca qeyd edirlər. VII əsrə aid Fredeqar Xronikasına görə, Türklər Troyanın istilasından sonra iskit torpaqlarında yerləşmişdilər (E.Afyoncu, Truvanın intikamı).
Troyalıların türk olduqlarını XII-XIV əsr Avropa müəllifləri Nikole Gilles, Tireli Vilyam, Andrea Dangalo, Brakkiolini, İsidor, Feliks Fabri və digerleri yazırlar.
İstanbulu fəth edən Sultan Mehmed 1462-ci ildə Midillinin fəthi zamanı Çanakkaledə Troya xarabalıqlarının olduğu yerə gələrək, qəhrəmanların məzarlarını araşdırmışdı. Troya haqqında bütün yazılanlardan xəbərdar olan Fateh Sultan Mehmed Troya xarabalığındaykən başını aşağı əyərək demişdi: «Allah məni bu şəhərin və xalqının müttəfiqi olaraq bu zamanadək qoruyub saxladı. Biz bu şəhərin düşmənlərinə qalib gəldik. Yunanlıların biz asiyalılara qarşı etdikləri pis davranışların intiqamını aradan uzun zaman keçməsinə baxmayaraq, onların nəsillərindən aldıq» (E.Afyoncu, Truva‘nın intikamı).
Sultan Mehmedin dediyindən göründüyü kimi, İstanbulun fəthini o, işğal deyil, qisas hesab etmiş, vaxtilə yunanlıların işğal etdikləri bu torpağı gec də olsa qurtardığını dilə gətirmişdi.
Troyalılarla türklərin eyni şəxs adlarını daşımaları da qədim Avropa mənbələrinin məlumatlarını təsdiq edir:
Priam troyalıları qədim türklərlə bağlayan ilginc bir şəxs adıdır. O, Troyanın sonuncu çarı olmuş və Troya onun çarlığı dövründə süquta uğramışdır.
Priam şəxs adına qədim türk (qazax) eposunda («Priyamın hekayəti») rast gəlirik. Burada Priyam Turan ölkəsinin qəhrəmanı, Əfrasiyab bahadırı kimi təsvir olunur.
Troya – türk onomastik paralelləri arasında çox sayda şəxs, tayfa, yer və mifoloji surətlərin adlarını aşkar edirik. Həmin adların türk variantları qədim türk dilində, eləcə də qədim türk adlarını qoruyub saxlamış qazax, qırğız, tatar, başqırd, çuvaş və Sibir türklərinin dillərində aşkar olunur:
Alber. Troyalı döyüşçüyə məxsus Alber şəxs adı qə¬dim türk antroponimiyasındakı Alper, Alp er, Alp ər şəxs adının fonetik variantıdır. Türkoloq N.A.Baskakov Alper şəxs adının alp («igid», «qəhrəman») və er («ər», «bahadır») sözlə¬ri əsasında yarandığını yazır.
Əfsanəvi Turan ölkəsinin hökmdarı Alp er Tonqa eyni adı daşımışdır.
Alp qədim türk dilində bir neçə mürəkkəb şəxs adının da tər¬kibində işlənmişdir: Alp Tarxan, Alp Teqin, Alp Turmuş.
Askan. Homerin «İliada» poemasında troyalılardan biri bu adı daşıyır. Bu şəxs adının tam qarşılığına qədim hunlarda və müasir altay türklərinin dilində rast gəlirik.
Türk dilləri əsasında bu şəxs adının aydın etimoloji yozu¬mu var: çuvaşca askan sözü «şux», «dəcəl», «çoşğun», «az¬ğın», «güclü» mənalarını ifadə edir.
Paris. Troya çarı Priamın oğlanlarından biri olmuş Paris xa¬kas türklərinə aid Paris kişi adı ilə müqayisə edilə bilər. Bu şəxs adı başqa türk dillərindəki Baris, Barıs, Barış, Bars variantlarında işlənmiş kişi adının xakas variantıdır. b
2-11-2024, 05:55
Ləman RƏCƏBOVA,
Bakı Slavyan Universitetinin
Xarici Dili Müəllimliyi fakültəsinin tələbəsi
Qəlbimdə yaşamaq, "yanmaq", yaratmaq eşqi...
Bəzən olur ki, xəyalən keçmişə qayıdırıq. Xatirələri "oyadırıq". Xəyal nuru mənəvi aləmimizin ən dərin qatına işıq salır. Çox keçmir ki, xəyaldan ayrılır, gələcəyi düşünürük. Bu məqam daxilimizdə doğan sual bizi özümüzlə baş-başa qoyur: mənim üçün yaşamaq nədir? Məsələn, ünlü şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə "yaşamaq yanmaqdı" yazırdı. Mətbuat tədqiqatçısı Şirməmməd Hüseynov yaşamağı qanmaqda, dərk etməkdə görürdü. Yazıçı Anar kimlik, milli varlıq, özünüdərk prosesi əsasında yaratdığı əsərə-kitaba "Yaşamaq haqqı" ismini vermişdi. Bu mənada fiziki, mənəvi, bioloji var olma, yaşama və böyümə (sözün hər gerçəkliyində) atlasının müəyyənləşdirdiyi mənzərə fonunda qəlb aləminin dəruni dərinliklərindən eşidilən, insanı oraya səsləyən sədalar yüksəlməyə başlayır. Bu mənzərə gözlər önündə gün işığı qədər aydın, yaxud payız yağışına qarışmış dumantək qarışıq da görünər...
Yaşamaq sadəcə gündəlik işlərimizi həll etdikdən sonra başımızı buludabənzər ağ yastığa qoyaraq rahatlıq tapmaq deyil. Gərək ki, düşünəsən, suallarla özün-özünə müraciət edəsən: Həyat, görəsən, bizi lacivərd səmaya — göyün ənginliklərinə qaldıran xəyallardanmı, ya gözümüzü bağlayanda ürəyimizdən keçən istəklərdənmi ibarətdir? Biz həyatdan nə istəyirik: yaşamaq, görmək, anlamaq, kəşf etmək, sevmək, sevilmək? İnsan həyatı dərk etdiyi andan böyüyür, yaşayır (!).. O, anlayır. Anlayır ki, əsla öz dəyərini dəyərdən salmamalıdır. Həyat prizmasına öz pəncərəsindən baxmağı öyrənməlidir. O, tək qalmaqdan, düşünməkdən və beləcə böyüməkdən qorxmamalıdır. İnkaretmə yanğısına düşməməli, özünü tapmalı və onunla üzləşməlidir. Həyatdan nə istədiyinin fərqinə varmalı və yelkənini başqa dənizlərə açmağı öyrənməlidir.
Məncə, hər insan həyatında bir dəfə də olsa öz yaşamından uzaqlara getməli, həsrət yanğısına düşməli, başqa qəlblərin incəliyinə toxunmalıdır. Fərqində olmalıdır ki, qoca dünyaya nə üçün gəlib və nə istəyir?!
Əgər mən nədənsə əziyyət çəkirəmsə, deməli, burada mənim üçün sıxıntı, narahatlıq var. Bəli, mümkündür ki, bir başqası üçün bu adi haldır. Buna görə insan gərək çətinlikdən, ən əsası həyatdan qaçmasın, qorxmasın... Özünü rüzgara buraxsın və dərindən nəfəs alsın. Başını səmaya qaldırsın: nizamlı şəkildə düzülən durna qatarına nəzər salsın. Məncə biz çox yaxşı bilirik ki, rüzgar o qədər də qorxulu bir şey deyil. Əsas odur ki, gəmini dənizə çıxaracaq qədər cəsarətin olsun. Qasırğa isə hər zaman, hər insanın həyatına bir az da olsa müdaxilə edir.
1-11-2024, 21:38
Lukaşenkoya 7 rəqib çıxdı
Belarusda prezident seçkilərində iştirak etmək istəyən namizədlərin imzatoplama qruplarının qeydiyyatı üçün sənədlərin qəbulu başa çatıb.
Doqquz nəfər prezidentliyə namizəd olmaq arzusunu bildirib.
Hazırda Mərkəzi Seçki Komissiyası yalnız dörd nəfərin sənədlərini qeydə alıb. Onlardan biri hazırkı prezident Aleksandr Lukaşenkodur.
1-11-2024, 21:02
Bakı kəndlərindən şəhərə necə gələcəyik? - Dəqiq cavab
COP29 tədbiri zamanı Bakı şəhərinin daxilində bir sıra küçə və prospektlərdə istiqamətlərin dəyişdirilməsi nəzərdə tutulub.
Bu barədə COP29 konfransı günlərində tətbiq olunacaq nəqliyyat planının təqdimatına dair brifinqdə DİN-in Nəqliyyatı İntellektual İdarəetmə Mərkəzinin rəisi Namidan Piriyev danışıb.
Onun sözlərinə görə, mərkəzdən hava limanı istiqamətində hərəkət edənlər 8 Noyabr prospektindən və Zığ yolundan istifadə etməklə gedə biləcəklər.
Bundan başqa, Sabunçu-Zabrat istiqamətində yaşayanlar, Heydər Əliyev prospektindən əlavə köməkçi yolla Bakıxanov qəsəbəsi ərazisindən keçməklə, Koroğlu m/st yanından sağ zolaqla - Bəşir Bünyadov, Yavər Əliyev və Asəf Əsədullayev küçəsində “Komsomol” körpüsünün altından istifadə etməklə Sabunçu yoluna çıxa bilərlər.
Sabunçu rayonu istiqamətindən şəhərə gəlmək istəyənlər isə, Balaxanı yolu ilə Binəqədi rayonu ərazisini keçməklə oradan şimal istiqamətinə və paytaxtın mərkəzinə gələ bilərlər.
Mərdəkan istiqamətindən hava limanına getmək istəyən sürücülər isə, Şüvəlandan Qala-Hövsan yoluna çıxıb, daha sonra oradan Zığ yoluna keçib aeroporta gedə biləcəklər.
1-11-2024, 20:35
"Qarabağ"ın oyunu qolsuz başa çatdı
Misli Premyer Liqasının XII turunun açılış oyununda "Turan Tovuz" doğma meydanda "Qarabağ"la qarşılaşıb.
Tovuz şəhər stadionunda baş tutan görüşdə hesab açılmayıb.
Oyunda sonra Ağdam klubu 28 xalla turnir cədvəlinə başçılıq edir. Qərb təmsilçisi isə 25 xalla ikinci sırada qərarlaşıb.
Qeyd edək ki, turun digər qarşılaşmaları noyabrın 2-3-də gerçəkləşəcək.
1-11-2024, 20:26
Sürücülərin nəzərinə: COP29 zamanı postlar qurulacaq
COP29 tədbiri zamanı Bakıda nəqliyyatın hərəkətinin optimal təşkili üçün bir sıra küçə və prospektlərdə istiqamətlərin dəyişdirilməsi nəzərdə tutulub.
Bunu COP29 konfransı günlərində tətbiq olunacaq nəqliyyat planının təqdimatına dair brifinqdə DİN-in Nəqliyyatı İntellektual İdarəetmə Mərkəzinin rəisi Namidan Piriyev deyib.
Qurum rəhbəri bildirib ki, Şıxov istiqamətində, yəni, Salyan yolunun 14-cü kilometrliyindən şəhərə daxil olan nəqliyyat vasitələri Lökbatan dairəsi yaxınlığında təşkil olunacaq nəzarət postundan Bakı kənar-dairə yol istiqamətinə yönəldiləcək. Oradan Badamdar istiqamətinə gedənlər həmin istiqamətə, Yasamal, Şamaxinka kimi tanınan əraziyə daxil olmaq istəyənlər isə həmin əraziyə gedən istiqamətdə təşkil olunacaq postlardan fasilələrlə buraxılacaq. Yəni, nəqliyyatın əsas hissəsi Biləcəri, avtovağzal və Sumqayıt istiqamətinə yönəldiləcək.
Şamaxı-İsmayıllı istiqamətindən hərəkət edən nəqliyyat vasitələri Müşfiqabad-Xocahəsən yolunda təşkil olunacaq postlarda nisbətən azaldılmaqla Şamaxinkadan geriyədönmə və Ziya Bünyadov prospektinə fasilələrlə buraxılacaq.
Quba-Sumqayıt istiqamətindən hərəkət edən nəqliyyat Sumqayıtın girişində yerləşən yanacaqdoldurma məntəqəsinin yanında təşkil olunacaq postda müvəqqəti azaldılacaq və avtomobillər fasilələrlə buraxılacaq.
Sumqayıt-Novxanı istiqamətindən gələn nəqliyyat isə Binəqədi-Baksol yolunda təşkil olunacaq postdan fasilələrlə buraxılacaq.
Bütün bu qeyd olunanlar şəhərə daxil olmaq üçün nəzərdə tutulub.
1-11-2024, 20:11
10-dan çox marşrutun hərəkəti dayandırılır
COP29-un ilk 4 günündə 10-dan çox marşrut xətti üzrə avtobusların hərəkəti dayandırılacaq.
Bu sözləri Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri (AYNA) Anar Rzayev “COP29 nəqliyyat planının təqdimatına dair” xüsusi brifinqdə bildirib.
Onun sözlərinə görə, sabahdan hər bir marşrut dəyişikliyi ilə bağlı məlumatlar paylaşılacaq.
“Bu məlumatlarda marşrutlar üzrə hərəkəti dayandırılan avtobuslar və alternativ marşrutlar göstəriləcək. Bütün məlumatları birdəfəyə paylaşıb çaşqınlıq yaratmaq istəmirik. Buna görə, məlumatları hissə-hissə paylaşmağa üstünlük veririk”, - deyə AYNA sədri qeyd edib.
1-11-2024, 19:50
Şabranda faciə: azyaşlı həyatını itirdi
Şabran rayonunda bədbəxt hadisə nəticəsində 4 yaşlı uşaq həyatını itirib.
Hadisə rayonun Padar kəndində baş verib.
Belə ki, 4 yaşlı İsmixanova Fatimə Mizəfər qızı əlində bıçaq olan zaman yerə yıxılıb. Bu zaman kəsici alət onun boğazını deşib.
Azyaşlı xəstəxanaya aparılarkən yolda dünyasını dəyişib.
1-11-2024, 19:38
İraqın Baş naziri Türkiyədə
İraqın Baş naziri Məhəmməd Şiə əl-Sudani Türkiyədə səfərdədir.
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan baş nazir qəbul edib.
Görüşdə Türkiyə-İraq arasındakı ikitərəfli münasibətlərlə yanaşı, regional və qlobal məsələlər də müzakirə edilib.
Ərdoğan başda İnkişaf Yolu layihəsi olmaqla tarixi köklərə malik Türkiyə-İraq əlaqələrinin inkişaf etdirilməsinin hər iki ölkə üçün saysız faydalarının olacağını və bunun üçün zəruri addımları qərarlılıqla atmağa davam edəcəklərini bildirib.
1-11-2024, 19:10
Taksilər COP29 zolaqlarına girə biləcək?
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) iştirakçılarının rahat hərəkəti üçün çəkilən COP29 zolaqlarından xüsusi taksilər də istifadə edə biləcək.
Bunu Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi yanında Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyinin (AYNA) İdarə Heyətinin sədri Anar Rzayev COP29 günlərində tətbiq olunacaq nəqliyyat planının təqdimatına dair brifinqdə deyib.
O bildirib ki, bu taksilər qırmızı rəngli, elektrik mühərrikli taksilərdir: "Vətəndaşlar və tədbir iştirakçıları konfrans günlərində adi taksilərdən istifadə edə bilərlər. Lakin həmin taksilərin COP29 zolaqlarına daxil olmasına məhdudiyyət tətbiq ediləcək".
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!