Mehdiabad 2 saylı tam orta məktəbin şagirdi Nüşabə V sinfi bitirib, ilk yubiley yaşını geridə qoydu. Bu gün onun 11 yaşı tamam olur. Nüşabə balanı nənəsi, atası, anası, qardaşı, xalası, dayısı, təbrik edərək ona ən xoş arzularını bildirirlər. Atalı, analı böyüyüb, xoş günlər görməsini, firavan ömür sürməsini arzulayırlar.

Bir də arzu edirlər ki, tez böyüyüb şirin arzularına çatsın. Dövlətinə layiqli vətəndaş, millətinə layiqli övlad olsun. Uğurları ailəsinə sevinc gətirsin!

Abşeron rayonunda təqdimat

İyulyn 9-da Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Heydər Əliyev Mərkəzində müəllifləri Əziz Ələkbərli və Səbuhi Hüseynov olan “Qərbi Azərbaycan irsi: Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus qəbiristanlıqların sistemli qaydada dağıdılmasının nəticələri və beynəlxalq hüquqi məsuliyyətə dair hesabat və materiallar” kitabının I cildinin təqdimetmə mərasimi keçirildi.

Əvvəlcə Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət olundu, önünə gül dəstələri qoyuldu, xatirəsi ehtiramla yad edildi. Sonra Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi, Ümummilli Liderin və Şəhidlərimizin xatirəsi sükutla yad edildi. Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyev, Milli Məclisin deputatı Nigar Məmmədova, ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, professor Mahirə Nağıqızı, Şəhid ailələrinin üzvləri, rayonda məskunlaşmış Qərbi azərbaycanlılar və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbirdə azərbaycanlıların deportasiyasına həsr olunmuş “Qərbi Azərbaycan irsi” tədqiqatlar seriyasından sənədli videoçarx nümayiş etdirildi.

Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin üzvü, professor Mahirə Nağıqızı Qərbi Azərbaycanın minilliklər boyunca Azərbaycan xalqının yaşayış məskəni, zəngin mədəniyyətimizin, elmimizin, ədəbiyyatımızın, memarlığımızın beşiyi olmuş müqəddəs yurd yeri olduğunu, bu torpaqların nəinki coğrafi anlamda həm də mənəvi baxımdan hər birimizin qəlbində əvəzsiz yer tutduğunu, indi isə bu irsin yazılı sənəd halında, bir kitab şəklində gələcək nəsillərə ötürüldüyünü bildirdi.
Mahirə xanım hazırkı Ermənistan ərazisi minilliklər boyunca Qərbi azərbaycanlıların yaşayış yeri, doğma yurd-yuvaları olduğunu, lakin XX əsrin müxtəlif dövrlərində Ermənistan hökumətinin həyata keçirdiyi məqsədyönlü etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində Qərbi azərbaycalıların doğma yurdlarından zorla deportasiya edildiyini, bu təqiblər nəticəsində müxtəlif illərdə 2.5milyon insanın öz ev-eşiyindən didərgin düşdüyünü, min illərlə formalaşan maddi və mənəvi irsin məhv edildiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, erməni faşistləri nəinki abidələrimizi hətta məzarlıqlarımızı dağıdıb, yerlə yeksan ediblər. 22 mahalda 600-dən çox qəbiristanlığımız yer üzündən silinib. Təkcə Dərələyəz mahalından yüzlərlə din xadimini sürgün ediblər.
Dünyanın heç bir yerində görünməyən rəzalətə məhz indi Ermənistan adlanan yerlərdə imza atılıb. Beləki Ermənistan Ali Soveti müxtəlif vaxtlarda 80 dəfə topononimlərimizin adının dəyişdirilməsilə bağlı qərar qəbul edib. Natiq bütün olub keçənləri unutmadıq. Onu bizə unutdurmağa çalışdılar,- dedi. Onu da bilin ki, bütün başımıza gələnlərə rəğmən nə vaxtsa dogma yerlərimizə qayıdacağımıza əminəm.

Sonra deputat Nigar Məmmədova Prezident İlham Əliyevin 2022-ci ildə Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə keçirdiyi görüşdəki çıxışını xatırlatdı: “Vətən müharibəsindəki tarixi Qələbəmizdən sonra yaranan yeni reallıqda ən mühüm vəzifələrdən biri məhz Qərbi Azərbaycandan qaçqın düşmüş vətəndaşlarımızın öz yurdlarına qayıtması məsələsidir.”
Millət Vəkili əlavə etdi ki, bu il ölkəmizdə Konstitusiya ilidir. Aartıq 5 ildir Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və Konstitusyamıza əsasən ölkə boyu Dövlətimizin süverenliyi təmin olunub. Həm də yeni konstitusiyamızın 30 illliyidir. Bu nailiyyətlərin qazanılması uğrunda canından keçən şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyərək, onların ailələrinə, qazilərimizə minnətdarlığımızı bildiririk. Əsgərlərimizə güc və bol enerji diləyirik. Mövzumuza keçməzdən əvvəl bunları qeyd eləməyi özümə borc bildim. Çünki ordumuz daim bizim təhlükəsizliyimizin keşiyindədir.

Bilirsiniz ki, bu gün Qərbi azərbaycanlılar Azərbaycan Respublikasının müxtəlif bölgələrinə səpələniblər. Prezidentimiz bu məsələyə İyulun 4-də Xankəndi şəhərində keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşündə də toxundu. Qeyd etdi ki, Qərbi azərbaycanlıların Ermənistandakı öz dədə-baba torpağına sülh yolu ilə qayıdışının təmin edilməsi sahəsində səylər bundan sonra da davam etdiriləcək.
Ümidvarıq ki, gün gələcək onlar necəki Qarabağımıza gedirlər, eləcə də Qərbi Azərbaycandakı doğma yerlərinə gedə biləcəklər. Bizdə buna əminliyi yaradan Ali Baş Komandanımızın yürütdüyü uğurlu Ordu quruculuğu siyasətidir.

Sonra Vətən müharibəsi şəhidi İlqar Vəliyevin həyat yoldaşı, Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının əməkdaşı Təhminə Vəliyeva çıxış edərək bildirdi ki, özü və həyat yoldaşı Qərbi Azərbaycandandırlar. O, atasının və həyat yoldaşının deportasiyadan əziyyət çəkdiklərini vurğulayaraq qeyd etdi ki, onların həmişə ən böyük arzuları həm Qarabağı azad görmək, həm də Qərbi Azərbaycana qayıtmaq olub. Bir var vətənpərvər olmaq, bir də var Vətən sevdalısı olmaq. İlqar Vətən sevdalısı idi, vətən uğrunda da şəhid oldu. Mən inanıram ki, gün gələcək Vətən Müharibəsində, vətən uğrunda şəhid olanların övladları Qərbi Azərbaycan torpaqlarını, dədə-babalarının ruhlarının dolaşdığı yerləri də ziyarət edə biləcəklər. Çünki onları o ruhda böyüdürük.
Təhminə Vəliyeva Abşeron rayonunda şəhid ailələrinə, qazilərə göstərilən diqqətdən də söz açdı.
Daha sonra Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı

Abdin Fərzəliyev bildiridi ki, Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi, diplomatik gücü və hərbi səfərbərlik bacarığı, o cümlədən ordumuzun şücaəti, şəhidlərimizin qəhrəmanlığı nəticəsində 44 günlük Vətən müharibəsində xalqımız Şanlı Qələbə qazandı. Tarixi ədalət zəfər çaldıqdan sonra respublikamızın ərazi bütövlüyü və suverenliyi tam bərpa olundu. Bir neçə il qabaq Şuşada yallı gedib, Qarabağ hayastandır deyənlər Dəmir Yumruğu görəndən sonra 5-cə dəqiqə İlham Əliyevlə fikir mübadiləsi aparmağa fürsət axtarırlar. Təsəvvür edin ki, 5 il əvvəl düşmən tapdağında olan Füzuli rayonu bu il özünün beynəlxalq hava limanında dünya liderlərini qəbul eləyir. Daşnakların yuva saldğı Xankəndidə qardaş ölkələrin prezidentləri eyni masa arxasında regionda, dünyada baş verən hadisələri, görəcəkləri işləri müzakirə edirlər. Bundan sonra xalqımızın yeganə problemi öz əzəli və əbədi torpaqları olan Qərbi Azərbaycanın həqiqi sahiblərinin ata-baba yurdlarına qaytarılması, onların hüquqlarının bərpasıdır.
Kitaba gəlincə “Qərbi Azərbaycan irsi” kitabını mən də əldə eləmişəm. Əziz müəllimin rəhbərliyi və gərgin zəhməti sayəsində ərsəyə gələn kitab tarixi faktlarla zəngin bir mənbədir. Vaxt tapdıqca oxumağa çalışacağam.
Hörmətli tədbir iştirakçıları, bilirsiniz ki, şəhid ailələrinə, qazilərə, veteranlara qayğının vəziyyəti həmişə möhtərəm Prezidentimizin diqqət mərkəzində olub. Ona görə biz də çalırıq heç kim diqqətdən kənarda qalmasın. Elə bu gün də Vətən Müharibəsi şəhidi Xəqani Əsgərovun övladı Ahu Əsgərovanın ad günüdür. Sizinlə birlikdə Ahu balamızı təbrik edəcəyik.
Beləcə Ahu balaya, 8 yaşının tamamlanması münasibətilə, Abşeron Rayon rəhbərliyinin hədiyyəsi və buket təqdim olundu. Mahirə Nağıqızı (Hüseynova) isə Qərbi Azərbaycan İcması üzvlərinin hüquqlarının qorunması və o yerlərdəki mədəni irsimizin araşdırılmasındakı xidmətlərinə görə, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif olundu.
Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra qonaqlarla xatirə şəkili çəkdirildi.

Tamxil ZİYƏDDİOĞLU
Fotolar Firuz DADAŞOVUNDUR

Səməd Vəkilov Qərbi Azərbaycanla bağlı yeni layihənin icrasına başlayıb.

“Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsinin icrasına başlayıb. Bu barədə təşkilatın sədri, tanınmış araşdırmaçı-hüquqşünas Səməd Vəkilov məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, layihənin əsas məqsədi Qərbi Azərbaycandan məcburi köçürülərək Salyan rayonunda məskunlaşmış icmaların tarixi və mədəni irsinin araşdırılması, qorunması və ictimaiyyətə tanıdılmasıdır.
“Qərbi Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən deportasiya olunan və Salyanda məskunlaşan şəxslərin həyat hekayələrinin toplanması Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasına mühüm töhfədir. Bu icmaların qeyri-maddi mədəni irsinin öyrənilməsi və sənədləşdirilməsi milli kimliyin qorunması baxımından vacibdir” – deyə Səməd Vəkilov bildirib.
Layihə çərçivəsində deportasiya olunan icmalarla bağlı kitab hazırlanacaq. Eyni zamanda Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixi həqiqətləri, maddi və qeyri-maddi mədəni irsi, toponimlərin dəyişdirilməsi, dini və tarixi abidələrin dağıdılmasını əks etdirən 5 televiziya verilişi çəkiləcək.
Qeyd edək ki, layihənin icra müddəti 4 aydır.

Ağsaqqallar ehtiramla yad edilir

Bu günlərdə Qafan Rayon İcmasının bir qrup fəalı Zəngəzur mahalının Dovrus kəndində dünyaya göz açan qocaman müəllim, 94 yaşlı Həsən Abışova baş çəkib, hal-əhval tutub. Həsən müəllimin evində, şirin süfrə arxasında keçirilən görüşdə Qafan Rayon İcmasının nümayəndəsi, şair Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin salamını şatdırıb. Həsən müəllimə xitabən bildirib ki, Qafan camaatının maariflənməsində, təhsil almasında və ictimai fəliyyətlə cəmiyyətdə tutduqları mövqenin qazanılmasında müstəsna xidmətlərinizi nəzərə alaraq Qafan Rayon İcmasının sədri, professor Eldar Abbasovun tapşırığı ilə biz Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov və Afiq müəllimlə birlikdə sizi təbrik eləməyə gəlmişik.
Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin məktubunu oxuduqdan sonra Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov icma adından Həsən Abışova verilmiş Fəxri Fərmanı sahibinə təqdim eləyib. Sonra eloğlular bir-biri ilə daha yaxından tanış olublar. Xatirələr çözələnib. Qürbətləşən ellərimizdən, o yerlərdə keçən günlərdən söhbət açılıb. Həsən müəllimin gənclərimizə örnək ömür səhifələri varaqlanıb:
Abışov Həsən Həşim oğlu 10 may 1931-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinin Dovrus kəndində anadan olub.
1938-ci ildə Dovrus kənd məktəbinin birinci sinfinə gedib, 1944-cü ildə yeddinci sinfi bitirib. 1945-1946-cı ildə kolxozda işləyib. 1946-cı ildən Şəhərcik qəsəbəsində səkkizinci sinfə qəbul edilib və 1948-1949-cu ildə orta məktəbi bitirib. 1949-1950-ci illərdə Bayıl adasında neft sahəsində işləyib. 1955-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakultəsini bitirib. Universiteti bitirdikdən sonra təyinatla Qubadlı rayonu Alıquluuşağı məktəbində müəllim, 1956-cı ildən 1959-cu ilə qədər Qubadlı rayon partiya komitəsinin qərarı ilə “Avanqard” qəzetində məhsul katib vəzifəsində çalışıb.
1959-1968-ci illərdə Məmmədli və Göyərçik kənd məktəblərində müəllim işləyib.
1968-ci il sentyabr ayında ailəliklə birlikdə Qafan rayonunun Dovrus kəndinə qayıdıb. 1968-1974-cü illərdə Oxtar kənd məktəbində, 1975-1988-ci illərdə Dovrus kənd məktəbində müəllim işləyib.
1988-ci il Qarabağ hadisələri ilə erməni faşistlərinin təzyiqi altında doğma yurdu tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Elə o vaxtdan Bakı şəhərinə gələrək, 1989-1991-ci illərdə A. Vəliyev adına 258 nömrəli tam orta məktəbdə işləyib.
Həsən Abışov 1968-ci ildə Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Maarif nazirliyinin qərarı ilə “Baş müəllim” adına layiq görülüb. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin, rayon təhsil şöbəsinin Fəxri fərmanları ilə təltif edilib.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının I Müəllimlər qurultayının, Azərbaycan ziyalılarının I qurultayının iştirakçısı olub.
Hazırda təqaüddədir, 5 övladı, 10 nəvəsi və 5 nəticəsi var.
Ömrünün qürub çağlarını övladları, nəvə-nəticələrilə keçirən Həsən müəllim ellilərinin gəlişindən, unudulmamasından xeyli xoşhal olub. İcma rəhbərinə və zəhmət çəkib görüşünə gələnlərə minnətdarlığını bildirib.
Sonda xatirə şəkili çəkdirərək Qafanda görüşmək ümidilə ayrılıblar.

“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Zəngəzur bürosu

Güney Azərbaycan Təşkilatları və İranda Yaşayan Digər Türk Toplumlarının Bəyanatı

Bu günlərdə yaşadığımız kritik tarixi məqamda Güney Azərbaycanın siyasi təşkilatları bir bəyanatla Güney Azərbaycan və İranın digər bölgələrindəki türk xalqına müraciət edərək “Güney Azərbaycan Təşkilatlarının Əməkdaşlıq Şurası”nın yaradıldığını bəyan etdilər.
Güney Azərbaycan Təşkilatlarının Güney Azərbaycan Xalqına və İran Coğrafiyasında Yaşayan Digər Türk Toplumlarına Ünvanlanan Bəyanatı
Azərbaycan türk milləti!
Bu gün artıq heç kimə sirr deyil ki, İranın ən böyük milli zümrəsi olan türk milləti uzun illərdir şiddətli zülm və haqsızlıqla üzləşib. Teokratik rejim öz varlığını saxlamaq üçün ölkənin milli sərvətlərini əsassız ideoloji avantüralara xərcləmiş, xalqın canını və malını girov götürmüşdür. Bu hakimiyyətin yeganə məqsədi öz varlığını davam etdirmək olub.
Ötən yarım əsrdə İran İslam Respublikası, xüsusilə Azərbaycana və ölkənin digər xalqlarına zülm, iztirab və fəlakətdən başqa bir şey gətirməmişdir. Bu gün əhalisinin yarıdan çoxunu Azərbaycan türklərinin və digər türk toplumlarının təşkil etdiyi İranda minlərlə insanımız rejimin terror siyasəti nəticəsində fiziki, ruhi və psixoloji təzyiq altında yaşayır, millətimizin təməl hüquqları sistemli şəkildə pozulur.
Ötən iki həftə ərzində İran-İsrail müharibəsi kontekstində bu rejimin İrandakı xalqları necə dəhşətli şəraitdə yaşamağa məcbur etdiyi dünyaya bir daha aydın oldu. Bu müharibədən yaranan fəlakətli vəziyyət İran rejiminin bölgəni necə uçuruma doğru itələdiyini açıq şəkildə göstərir.
Digər tərəfdən, belə həssas və tarixi şəraitdə bəzi radikal kürd qrupları növbəti dəfə Azərbaycan torpaqları ilə bağlı əsassız iddialar irəli sürərək, onları işğal etməyə çağırıblar. Millətlərin birgə mübarizəsi üçün müvafiq imkanın yaradıldığı bir vaxtda bu səylər nə təsadüfi xarakter daşıyır, nə də sadə lokal mübahisə ilə məhdudlaşır; daha doğrusu bu hərəkətlər bilavasitə xalqların birliyinə xələl gətirmək məqsədi ilə həyata keçirilir və İran rejiminin ömrünü uzatmaqdan başqa heç bir nəticə verməyəcək. Təbii ki, terrorçu qrupların bu işğal yönümlü çağırışları qarşısında mərkəzi hakimiyyətin susması xüsusi məna kəsb edir və çox diqqət çəkir. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycan xalqının öz müdafiəsini təşkil etməkdən başqa yolu qalmır. Şübhə etmirik ki, Azərbaycan türk milləti özünü müdafiə etmək gücündədir və bütün gücünü səfərbər edərək, terror qruplaşmalarının Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsinə imkan verməyəcək.
Əminik ki, bu yolda sülh və sabitlik istəyən qonşu dövlətlər və xalqlar, eləcə də bütün dünyada mütərəqqi qüvvələr bizim yanımızda olacaqlar.
Biz Güney Azərbaycan təşkilatları olaraq bu tarixi və həssas məqamda bəyan edirik ki, torpağımızda öz müqəddəratımızı təyin etmək məqsədi ilə bir araya gəldik və keçmişdə olduğu kimi bu coğrafiyada yaşayan bütün xalqların dinc yanaşı yaşaması və həmrəyliyi prinsipini ön plana çəkdik. Biz bütün insanların hüquqlarını, azadlığını və təhlükəsizliyini irq, dil, din, etiqad və s. görə ayrı-seçkilik etmədən təmin etməyi öhdəmizə götürürük. Bunun əsasında “Güney Azərbaycan Təşkilatlarının Əməkdaşlıq Şurası”nı yaradır və millətimizə bəyan edirik:
* Milli birliyimizi gücləndirək!
* Vətənimizi, torpağımızı, milli kimliyimizi birlikdə qoruyaq!
* Gəlin ayıq olaq və qarşıdakı təhlükələrə hazır olaq!
* Azadlıq, Ədalət, Milli Hökumət!
* Gələcək bizimdir!
27.06.2025
"Güney Azərbaycan Təşkilatlarının Əməkdaşlıq Şurası"
1. GAÖB – Güney Azərbaycan Öyrəncilər Birliyi;
2. Dirəniş – Azərbaycan Milli Müqavimət Təşkilatı;
3. GAMAC – Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Cəbhəsi;
4. AZOH – Azərbaycan Öyrənci Hərəkatı;
5. GAİP - Güney Azərbaycan İstiqlal Partiyası;
6. ACP - Güney Azərbaycan Cümhuriyyət Partiyası;
7. GADP - Güney Azərbaycan Demokrat Partiyası;
8. GAQP - Güney Azərbaycan Qurtuluş Partiyası;
9. AMP – Azərbaycan Mərkəz Partiyası;
10. MDŞ - Güney Azərbaycan Milli Dövlətçilik Şurası;
11. ADF – Azərbaycan Demokrat Firqəsi.
https://www.instagram.com/p/DLZd72zoebD/?igsh=NWF1cXZheTR4ZDZx

Sahibini gözləyən daş sütun

(Burada Azərbaycan xalqının böyük mütəfəkkiri Azərbaycan Demokratik Respublikasının banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin büstü qoyulacaqdır...)
Mən Bakı Dövlət Universiteti jurnalistika fakültəsinin tələbəsi kimi artıq dörd ildir ki, hər gün üzərində bu sözlər yazılmış daş sütunun qarşısından keçib dərsə gedirəm. Və hər dəfə eyni diqqətlə bu daş sütunun üstünə kiril əlifbası ilə həkk olunmuş sözlərə birdən nəsə diqqətimdən yayınar deyə nəzər yetirirəm. Nəzərə alsaq ki, kiril əlifbasından latın əlifbasına keçid etməyimizdən artıq on illər ötüb, onda bu qənaətə gələrik ki, bu sütun Bakı Dövlət Universitetinin yaşlı ağacları, daşdan və dəmirdən hasarları kimi illərdir ki, hər gün universitetin müəllim və tələbə heyətini səssiz-səssiz qarşılayır...
1918-ci ilin 28 Mayında ilk respublikamız müstəqilliyini – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranışını elan edib. Düz 100 ildən çox sürən çar əsarətindən sonra Azərbaycan xalqı üçün bu cümhuriyyətin qurulması yeni bir azadlıq işartısı oldu. Dahi publisist Üzeyir Hacıbəylinin də “Bir yaş”da qeyd elədiyi kimi: “Novzad dövlətimizin təvəllüdü, ana bətnindən doğulması çətinliklə əmələ gəldi. Ana vətən, balasını doğarkən, özünü qurban verəcək dərəcəsinə gəlmişdi... Azərbaycan torpağı bir xərabazara, bir viranəyə dönəcək idi. Onun, o madəri mehribanının nazik sinəsi, zərif bədəni üzərində gəzən qaba ayaqlar, həm anası bətnindəki balasını çəkmələrinin təpikləri altında tapdalamaq, əzmək və xurd-xaş etməklə anasını da, balasını da öldürmək istəyirdilər. Lakin bu zəif sinə içində gizlənmiş olan eşq və məhəbbət o dərəcə böyük bir qüvvətə haiz idi ki, zəif cismi, qüvvətli ruh sayəsində düşmən zülmü qarşısında tab və taqətdən düşməyib yaşamaq və yaşatmaq iqtidarını qeyb etmədi”.
Bu yazıları ilə mütəfəkkir istiqlalımıza kəm baxan qaraguruhçuların naxələf əməllərinə baxmayaraq çətinliklə cümhuriyyətin yaranmasından iftixarlanırdı. Elə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hələ bir yaşında ikən gənc nəsli maarifləndirmək, ona təhsil vermək, Azərbaycan millətini inkişaf etmiş xalqlar cərgəsində görmək kredosu ilə Azərbaycanın ən görkəmli, tarixi və ilk ali təhsil müəssisəsini – Bakı Dövlət Universitetini qurdu. Hələ o zamanlardan çar senzurasının qılıncının arxasının da, qabağının da kəskin olan vaxtlarından xalqımızın böyük ziyalıları bilirdi ki, bu ümməti bu əsarətdən, gerilikdən, cəhalət buxovlarından yalnız elm və təhsil işıqlı səhərə çıxara bilər. Elə cümhuriyyəti də bu məsləkdə olmuş təhsilli ziyalılar qurmadımı? Azərbaycan millətinə istiqlal və hürriyyətin şirinliyini daddırmadımı? Yalnız elm və təhsilin Azərbaycan millətini işıqlı, nurlu sabahlara çıxara biləcəyini göstərmədimi? Buna görə də cümhuriyyət qurucuları başda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmaqla Azərbaycanda ilk ali təhsil ocağını yaratdılar.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə heç bir Avropa təhsili almadan yüksək erudisiya sahibi olmuş, Azərbaycan xalqının cəhalət buxovları ilə zəncirlənmiş vaxtlarında onu azadlığa aparan hərəkatın öndə gedənlərindən birinə çevrilmiş, bu amalda qələmi ilə mübarizə aparmış və nəhayətində öz məslək yoldaşları ilə birgə niyyətlərinə çatmışlar. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə fəaliyyətinin tədqiqatçıları göstərirlər ki, Rəsulzadə özü Bakı Dövlət Universitetinin ilk müəllimlərindən olub. O, Bakı Dövlət Universitetinin auditoriyalarında Osmanlı tarixindən dərs deyirmiş. Biz tələbələr M.Ə.Rəsulzadənin publisistik yaradıcılığına baxanda onun azad mətbuat, azad cəmiyyət, millətin istiqlal savaşı və bu yolda apardığı mübarizələr, habelə bu qəbildən olan ictimai əhəmiyyətli məsələlərdəki düşüncələri, siyasi görüşləri bizi valeh edir. O zamanlar Avropa təhsili olmadan, dövrün, zamanın çətinliklərlə dolu olduğu bir vaxtda bir şəxsin bu qədər bilgə, bu qədər dünyagörmüş olması və bütün bunları qələmə alaraq gələcək nəsli düşünməsi, bu görüşləri gələcək Azərbaycan nəslinə ötürməsi, doğrudan da, Üzeyir Hacıbəylinin “Təəssürat” silsilə məqaləsində Rəsulzadə haqqında qələmə aldığı gözəl bir ifadə kimi — bir vətən övladı olduğunu, onun simasında vətən, millət sevərliyini, həqiqi ziyalılığı, istiqlal aşiqliyini ehtiva edir. M.Ə. Rəsulzadənin qurduğu cümhuriyyətin ömrü 23 ay sürsə də, ilk ali təhsil ocağının – Bakı Dövlət Universitetinin ömrü uzun oldu. Bu günlərə qədər daha da böyüyərək, təkmilləşərək qapılarını hələ də bu xalqın gənclərinə açmaqdadır. Heç şübhəsiz, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mədəni quruculuq sahəsində gördüyü ən böyük iş elə Bakı Dövlət Universiteti oldu. O, bu xalqın ilk milli ali təhsil məktəbi olmaqla Azərbaycanın gələcəyi üçün parlaq zəkalı, vətənpərvər, milli ruhda və tərbiyədə vətəndaşlar yetişdirdi və yetişdirməkdədir. Bu universitet bizə ilk istiqlaliyyət dövrümüzdən bir millət üçün ən şirin nemət olan azadlığın daddırıldığı bir dönəmdən xatirə qaldı...
İndi yazının ilk abzasında verilmiş bir söz var!
“Burada Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin büstü qoyulacaqdır”.
Kaş bu daş sütunda söz verildiyi kimi adı gedən o Vətən övladının son nəfəsinə qədər Azərbaycan xalqının istiqlal və istiqbalı üçün yad diyarlarda çarpışaraq mübarizə aparmış mütəfəkkirin də bu universitetə bir xatirəsi qoyulaydı... Bizim xalqımızın hər bir fərdinə verilmiş sözləri tutmaq yaraşır. Bəs, görəsən, bu vədin həyata keçirilməsi bu qədər qeyri-realdırmı ki, bu neçə illərdə nə xatirə büstü qoyulub, nə də daş sütun götürülüb...
Bu yerdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin “Milli əxlaq” məqaləsində gənclərə edilən nəsihətlərdən birini xatırladım: “ Verilən sözlərə və edilən sərbəst anlaşmalara mütləq riayət...” Mən də bir vətəndaş və ən asası bu universitetin tələbəsi olaraq arzu edirəm ki, universitetimizdə o daş sütunun yerinə xatirə büstü qoyulsun. Və verilmiş vəd reallığa qovuşsun...

Lalə TURAN

Növbəti layihəmizə start verildi

İyulun 1-dən “Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin “Qərbi Azərbaycanlı repressiya, soyqırımı qurbanlarının tədqiqi” layihəsinin icrasına başlanıb.
Layihənin əsas məqsədi Qərbi Azərbaycanda soydaşlarımızın 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1992-ci illərdə ermənilər tərəfindən kütləvi terror və qanlı soyqırımlarına məruz qoyulmasının, talan edilmiş maddi mədəniyyət abidələrimizin, sənət incilərimizin, minlərlə toponimlərimizin tədqiq və təbliği, Qərbi Azərbaycana qayıdışın təşviqidir.
Layihənin icrasının Bakı şəhərində, Abşeron, Zəngilan və Cəbrayıl rayonlarında həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub. 1992-ci ildə Zəngilanda Vətənin bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olan, nəşi 44 günlük Zəfərimizdən sonra tapılan Qərbi azərbaycanlı Müşfiqin məzarını ziyarət etmək, Xudafərində Qərbi Azərbaycanlı yazıçı-ziyalılarla yurda qayıdışımızın, təhlükəsizliyimizin əsas təminatçısı olan əsgərlərin görüşü təşkil ediləcək.
“Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin mətbuat xidməti

Xankəndidə Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə hərbçilərin yürüşü keçirilib - FOTO

Xankəndi şəhərində 26 iyun- Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə hərbçilərin yürüşü keçirilib.Qürurlu anlarla yadda qalan yürüşün önündə Azərbaycan əsgəri addımlayıb.
Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumata görə, şəxsi heyət hərbi orkestrin müşayiəti ilə şəhərin mərkəzi küçələrində müəyyən edilən marşrutlar üzrə yürüş edib.Hərbi vətənpərvərlik mahnıları, qələbə marşının sədaları yerli sakinlərinə və şəhərin qonaqlarına xoş ovqat bəxş edib və böyük maraqla dinlənilib.Azad Xankəndi torpağında yürüş edən hərbi qulluqçular, vətəndaşlar tərəfindən alqışlarla qarşılanıb.Bayram yürüşü şəhərin Zəfər meydanında başa çatdı.

Xatırladaq ki, Ermənistan silahlı qüvvələrinin təxribatlarına cavab olaraq 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayan Vətən müharibəsi 44 gün davam edib və noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Ermənistanın məğlubiyyətini bildirən kapitulyasiya aktına imza atması ilə nəticələnib. Azərbaycanın 30 ilə yaxın Ermənistanın işğalı altında qalan torpaqlarının azad olunması ilə nəticələnən bu qələbə ölkəmizin ərazi bütövlüyünü təmin edib. Qırx dörd gün ərzində Azərbaycan Ordusu tərəfindən 300-dən çox kənd, qəsəbə və şəhər, o cümlədən Şuşa işğaldan azad edilib. İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycanın 3 minə yaxın hərbi qulluqçusu, təqribən 93 mülki şəxs şəhid olub, minlərlə əsgər, zabit və dinc sakin yaralanıb.
Qələbənin üç ilinin tamamında – 2023-cü il sentyabrın 19-dan 20-nə keçən gecə Qarabağdakı separatçı və qeyri-qanuni erməni hərbi birləşmələrinə qarşı lokal xarakterli antiterror tədbirləri həyata keçirilib. Bu əməliyyat təxminən 23 saat davam edib və Azərbaycanın bütün əraziləri üzərində dövlət suverenliyinin tam bərpa olunması ilə nəticələnib.

Yollar ayırdı bizi

Dostum BƏXTİYAR BAYRAMOVun
x a t i r ə s i n ə

(ELEGİYA)
... İnsan ömrü yollarda keçir. Yola nə var ki?! Heç kəsin kimliyinə məhəl qoymadan hamını istədiyi unvana--mənzil başına çatdırar. Dərd bizim dərdimizdir: evdən çölə çıxanda yüz ölçüb, bir biçməyə çalışır, Allah-təaladan yolumuzun uğurlu olmasını diləyirik. Təəssüf ki, bəzən seçdiyimiz ən gözəl yolun da bizi ürəyimizdəki arzulara qovuşdurmağa "gücü çatmır."
Bəxtiyarla yolumuz dədə-baba yurd yerimizdə, İrəvan mahalında kəsişmişdi. Onda evli-eşikli kişilər idik. Halbuki bir-birinin beş addımlığında qərar tapmış Zəngibasar kəndlərində
(Bəxtiyar Asağı Necilidə, mən isə Qaraqışlaqda) dünyaya göz açıb , ərsəyə yetmişdik. Görünür, alnımıza belə yazılıbmış, yollar bizi məhz o vaxt-- 80- ci illərin ikinci yarısında Qərbi Azərbaycanın paytaxtında, "Sovet Ermənistanı" qəzeti redaksiyasında görüşdürməliymiş. Elə ilk tanışlıqdanca xasiyyətimiz tutduğundan qədim-qayım bir dostluğun təməli qoyulmuş oldu.
Aramızdakı xoş ünsiyyət həm də atalarımız, əmilərimiz, əmiuşaqlarımızın (yeri gəlmişkən, Bəxtiyarın əmisi oğlu Azər bəyi bu günədək özümə ən əziz dost bilirəm) yaxın tanış olmalarından qaynaqlanırdı.
Hər ikimiz ziyalı ailəsindən idik. Xüsusən, "Bayramov" soyadı o tərəflərdə yaxşı tanınır, hörmət-izzətlə qarşılanırdı. Tək bir fakta toxunacam: Bəxtiyarın əmisi Məhərrəm Bayramov olduqca böyük nüfuz sahibi kimi xatırlanırdı. O, vaxtilə məsul işlərdə (məs:Amasiyada raykom katibi) çalışmış, Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədr müavini vəzifəsinədək yüksəlmişdi. Məhərrəm müəllim həm də təcrübəli tədqiqatçı -alim, pedaqoq idi. Ömrünün son dönəmini isə jurnalistikaya həsr etmişdi--1974-cü ildən 1981-ci ilədək "Sovet Ermənistanı" qəzetinin baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdı.
Bəxtiyar ixtisasca müəllim idi, amma qəzetçiliyə özgə bir həvəsi vardı. Təəssüf ki, bu yolda birgə fəaliyyətimiz uzun sürmədi-- müəyyən səbəblərdən Bakıya köçüb, burda yurd saldı.
1988-ci ildə Qarabağ hadisələri tüğyan edəndə mən də Bakıya köcməli oldum. Təbii ki, ilk görüşüb dərdləşdıyim adamlardan biri də Bəxtiyar oldu...
O zamanlar nələr çəkdiyimiz hamıya məlumdur. 90-cı-cı illərdə qaçqın və köçkünlərin mətbu orqanı olan "Vətən səsi" qəzeti fəaliyyətə başladı. Bəxtiyar da orda çalışırdı, özü də canla-başla! Hətta bir neçə ildən sonra baş redaktor vəzifəsinə qalxdı, çox gərəkli işlər gördü. Onda mən Az TV-də çalışırdım. Tez-tez zəngləşir, hal-əhval tuturduq. Bir müddət sonra isə... yollar bizi yenidən eyni məkanda görüşdürdü: Bəxtiyar televiziya sahəsinə keçmişdi. Necə deyərlər, dostluğumuza " ikinci nəfəs" verilmişdı. Və beləcə, olduqca maraqlı keçən aylar- illər bəzi məsələləri sanki arxa plana cəkmişdı. Yoxsa...Bir də ayılıb görməzdik ki, saçımız-saqqalımız əməlli-başlı ağarıb. Artıq Bəxtiyar TV-də xeyli püxtələsmişdı, "Maarifçilik" redaksiyasına rəhbərlik edirdi, o qədər arzusu, niyyəti vardı ki! Amma...
Belə yerdə deyiblərmis: "Sən saydığını say..." Hə, fələyin gözü tökulsün, qoy deyim. Bəxtiyarın səhhətində müəyyən problemlərin olduğunu bilirdik. Di gəl ki, belə yox də! Şəkər xəstəliyi "mehriban düşmənçiliyindən"qalmadı:qısa zaman kəsiyində gözləri bərk zəiflədi, böyrəklərində, ürəyində
ciddi fəsadlar baş qaldırdı. Neçə-neçə adda iynə -dərmanı bir yana, əməliyyat dalınca əməliyyatlardan keçdi.Allah-təala ömür-gün yoldaşının, iki oğul balasının, qızının canlarını sağ eyləsin, uzun ömür versin onlara! Göstərdikləri ideal qayğı, maddi-mənəvi dəstək, keçirdikləri daxili sarsıntıların müqabilində, heyif ki, Bəxtiyarı ayaqları üstə qaldırmaq mumkün olmadı...
Dərd gələndə batmanla gəlir, belə yerdə deyiblərmis. Şəxsən məni. yandırıb yaxan odur ki, taleyin üzü dönəndə yaman dönür, yaxşıya-yamana fərq qoymur. Bəxtiyar kimi həyatsevər, millətpərəst, ailəcanlı, qəlbitəmiz
bir İnsan, hər kəsin xosbəxtliyini istəyən, xeyirdə-sərdə yanında olan
vəfalı Dost bu qədər ağrı-acıya düçar olmamalıydı. Kaş ki, Əbədiyyətə, Haqq evinə sarı rahat, əcəli bir ölumlə, "ayaqları üstundə" getsəydi...
P.S. Yenə də yollar ayırdı bizi --özü də bu dəfə həmişəlik! Olümündən vur-tut 3 gün keçir. Amma bu qısa vaxt həftələr, aylar qədər uzun gəlir mənə... Elə gün olmazdı ki, zəngləşib hal-əhval tutmayaq. Arada görüşür, nisgilli çay süfrəsi arxasında oturub doyunca dərdləsirdik, Belə gorüslərə hədsiz sevinsə də, başıni agir-ağır bulayar, siqareti bir-birinin oduna yandırardı. Heç cür inana bilmirəm ki, o məhzun çöhrəsini, o mərhəm səsini bir daha eşitməyəcəyəm...
Allah rəhmət etsin, qəbri nurla dolsun!
Mərhum dostum barədə bu ürək çırpıntılarımı onun 70 illik yubiley yaşı
(3 il əvvəl) münasibətilə qələmə aldığım şeirlə tamamlayıram.

Gəl sənə söyləyim sözün düzünü,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək.
Nahaq yerə çox da üzmə özünü,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Kiminin ağlı yox, bəxti yüyrəkdi,
Hər əməli yalan-palan, kələkdi,
İşə bax ki, düşünürlər mələkdi,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Qardaşım, səninki belə gətirdi,
Halalca zəhmətin kədər bitirdi,
Yaxşılıqlar etdin, dərd-sər yetirdi,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Nə tez ötüb keçdi cavanlığımız,
Gözəl günlərimiz, xoş çağlarımız,
Atalı-analı o vaxtlarımız,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Adın Bəxtiyardı, özün-biixtiyar,
Şükr, arxan-dayağın, oğlun-qızın var,
Sən öz gəncliyini nəvəndə axtar,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Cavanlıqda oymaq-oymaq gəzərdin,
Arana-yaylağa quştək şəkərin,
İndi hücum çəkir xatirələrin,
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Yadına sal İrəvanı, Dilcanı,
Başına döndüyün daşı-qayanı,
Harda qaldı "Sovet Ermənistanı?"
Dünya belə gəlib, belə gedəcək!

Sən qələm əhlisən, söz adamısan,
Haqqın dərgahında saç ağartmısan,
Şükrlər Allaha, 70-ə çatmısan.
Şöz ver ki, 100-ü də aşıracaqsan,
O məşhur kəlməni unutmayasan:
"Dınya belə gəlib, belə gedəcək!"

Ruhuna ehtiramla: Mirzə Yusif

Professor Eldar Məmmədbəyli yazır:

DÜNYANIN HAZIRKI QLOBAL PROBLEMLƏRİNİN

HƏLLİNDƏ UKRAYNA PROBLEMİNİN YERİ

Bütün Rusiya cilovsuz və insanları ən dəhşətli, mənasız qətllər törətməyə sövq edən vəhşi instinktlərdən dəhşət içində inildəyir.
L.N.Tolstoy. Heç kimi öldürmə


Hazırda biz insanların yaşadığı yer kürəsində onu titrədən elə qlobal problemlər ortaya çıxmışdır ki, onların həlli olduqca çətindir, demək olar ki, mümükünsüz kimi görünür. Baş verən qlobal problemlərin həll yolunun tapılması və yerinə yetirilməsi məsələsində bütün əmək, yaradıcı, elmi fəaliyyətində şaquli istiqamətdə dərinliklərə baş vurmağa həvəssiz olan, üfüqi istiqamətdə yayılmış formada işləməyi üstün tutan müsəlmanlar, onların aparıcı tərkibinə daxil olan türk dünyası (özəlliklə Azərbaycan türkləri), bu çalxalanan dünyanın qaynar qazanında yerləşən insanlar üçün dünyalarca mürəkkəb proseslərin mənasını dəqiq başa düşməsi və özləri üçün daha əlverişli mövqeni seçməsi, ağıllı hərəkət etməsi, müqayisəli baxsaq, daha çətindir.
Bəşəriyyət ətrafda baş verən kataklizmlərdən, tufandan, dəniz və okean püskürməsindən, zəlzələlərdən, güclü yağışlardan, qasırğalardan, içməli su və bütovlükdə susuzluq problemlərindən, qlobal istilik problemlərindən, suyu, havanı, torpağıın ekoloji cəhətdən çirkləndirən tullantılardan əziyyət çəkir, qorxur.
Təbii və süni sürətdə yaradılan müxtəlif patogen mikroorqanizmlər tərəfindən törədilən müxtəlif qorxulu infeksiyalar, dərman azlığı, bir çox kasıb ölkələrdə qida çatışmazlığından əziyyət çəkən uşaqların və qocaların problemləri və digər problemləri həll edə bilməyən qoca dünyanı müharibə yolu ilə özünə tabe etmək istəyən iri dövlətlərin əlindən qurtarmaq indi ən zəruri məsələdir.
Dünyada yeni düzən yaratmaq bəhanəsi ilə onu yenidən bölmək istəyən və ya köhnə, sıradan çıxmış imperiyasını bərpa etmək məqsədi güdən iri dövlətlər bu bəlaların qarşısını alıb sülh və barışmaq əvəzinə istehsal etdikləri silahları satmaq, torpaqları zəbt etmək, insanları qırıb talamaq yolunu tutmuşlar.
Hazırda, dünyanın belə qaynar qazanların, od-alovun içində qovrulan, dağıdılan bölgələrindən biri Ukraynadır. Hamımızın əvəzinə azadlıq uğrunda vuruşan, canından keçən ukraynalılar haqqında öz fikirlərimi nəzərinizə çatdırmaq istədim.
Belə bir deyim var: Zülm etmək, qırğın törətmək, hər şeyi dağıtmaq fəaliyyəti vaxtaşırı olur, amma xeyirxah işlər, qurmaq, yaratmaq əməlləri stabil olaraq həmişə davam edir. Qeyd etdiklərimə əsaslanaraq dünya liderlərinə üz tutub deyirəm, bu qanlı müharibələrdən əl çəkin! Xeyirxah insanlara, ziyalılara, din xadimlərinə, əsgərlərə, hamıya-hamıya müraciət edirəm, gəlin bu müharibələrin qarşısını almağa çalışaq. Dörd ilə yaxın müddətdə davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılmasına kömək edək. Təcavüzkarın müstəqil dövlətin, BMT-nin tanıdığı sərhəddindən çıxmasını tələb edək. Hamı bilməlidir ki, azad dünyanın, demokratiyanın taleyi burada həll olunur.
Amerika sosioloqları və camaatı sorğu statistikasını çox xoşlayır və müxtəlif sorğulara ürəkdən inanırlar. Görünür, bu ondan irəli gəlir ki, onların ölkəsində həmişə bu sahəyə ciddi yanaşılır. Sorğuda ıştirak edən hər kəs dəridən-qabıqdan çıxır ki, anketdəki suallara doğru-dürüst cavab versin. Amma bizim ölkəmizdə aparılan sosioloji sorğulara, özəlliklə, Zahid Orucun apardığı sorğulara şübhəli yanaşanlar çoxdur. Amerikalılar həmişə müxtəlif sahələrə dair: dünyanın ən yaxşı adamı, dünyanın ən qətiyyətli kişisi, Who is who? (Kim kimdir?) və s. sorğular aparırlar. Son illərin sorğularında bir çox hallarda dünyanın ən qətiyyətli kişisi sorğusunda V.Putin birinci yerə çıxırdı. Amma ən sonuncu sorğuda bu yeri Ukrayna prezidenti V. Zelenski tutdu. Çox qəribədir, dünyada (yer kürəsində) baş verən hadisələri yüksək dəqiqliklə izləyən ABŞ, İsrail və Britaniya kəşfiyyatı Rusiyanın Krımı bir gecədə necə asanlıqla tutduğunu əvvəlcədən görə bilmədilər, Putin və Rusiya dünyanın bir saylı bəlasına çevrildi. Allaha şükür olsun ki, Rusiyanın Ukraynaya hücumunu kəşfiyyat tam dəqiqliyi ilə əvvəlcədən xəbər verdi.
Əziz oxucular! Peyratesdən (pirat, dəniz qulduru - yunanca) ötrü dünyada işdən başqa heç nə mövcud deyil. O sözün həqiqi mənasında var-dövlətin bolluğundan çatlayır, sərvətini yığmağa yer tapmır. Onun mülkləri və müəssisələri bütün dünyanı başına götürüb, şeytanla birgə işləməkdən xeyir gəlməz. Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, planetimizdə insanlar tərəfindən baş verən haqsızlığın hamısını şeytanın üstünə yıxmaq Allahın təkliyi prinsipinə uyğun gəlmir.
Onu da deyim ki, mən Ukraynanı uşaqlıqdan sevirdim. Kəndimizdə olan ən yaxşı alma növünün adı “Ukrayna alması” idi. Hələ uşaqlıqdan bir ukrayna mahnısını əzbərləmişdim:

Я хожу, не смею волю дать словам
Милый мой, хороший догадайся сам.
(Neyləyim söz açmaq gəlmir əlimdən
Özün duy əzizim bu sevgini sən)

Hərdən bu mahnını Sarıtel saz havası üstündə dodaqaltı mızıldanırdım.
Yeniyetmə vaxtımda əsgərlik xidmətini Ukraynada çəkmiş bir yaxın qohumum ordudan sonra ukraynalı bir qızla evlənib, özü ilə kəndimizə gətirmişdi. Necə mədəni, tərbiyəli və gözəl xanım idi, bu Tamara xanım. Mən elə bilirdim ki, (elə indi də elə bilirəm) o türk (azərbaycanlı) qızıdır. Sonra aspirantura illərində SSRİ-nin EA Kimyəvi-fizika İnstitutunda istedadlı, yüksək təfəkkürlü və mədəni insanlar olan: Gena Şustov, Nikolay Rudçenko, Zon İlya, Gela, və s. çoxlu sayda ukraynalı yoldaşlarla Moskva şəhərində elmi işlər aparırdıq. Bu qeyri-adi uşaqlarla (o dövr üçün biz uşaqlar idik) çox yaxın dostluq əlaqələri yaranmışdı. Əsasən Dnepropetrovsk şəhərindən gələn bu uşaqlar hamısı müdafiə edib bütün dünyaya səpələnmişdilər (ABŞ, Kanada və Avropa ölkələrinə).

Azərbaycanın və Ukraynanın müstəqilliyindən sonra tale elə gətirdi ki, mən 2000-ci ilin may ayının 21-27-sində Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində Ukraynaya səfər etdim. Bu səfər mənə Ukrayna və ukraynalılarla daha yaxından tanış olmaq imkanı verdi.
May ayının 21-i, 2000-ci ildə Bakıdan Kiyevə uçduq. Heyətin tərkibi 12 nəfərdən ibarət idi: 1)Rüstəm Məmmədov Prezident Aparatının bölmə rəisi; 2) Mehman Cavadoğlu-Müsavat qəzeti; 3) Həsən Quliyev – “Turan” i/a eksperti; 4) İradə Bağırova–Space Tv; 5) Elşən Şirinov-“Azadlıq” qəzeti; 6) Elmira Abdullayeva – “Зеркало” qəzeti; 7) Çingiz Sultansoy-Bakı mətbuat klubu (qrupun rəhbəri) və adını unutduğum digər səxslər.
Kiyevin mərkəzində Rus otelində yerləşdik. Çox gözəl şəraiti var idi bu otelin. Hamımız təkadamlıq nömrədə yerləşdik. Axşam yeməyini yeyib, şəhərlə tanış olmaq ümidi ilə yatdıq. Mayın 22-də səhər yeməyindən sonra, bizi qarşılayan nümayəndələrlə birlikdə Kiyevin köhnə təhsil müəssisəsi olan Kievo-Moqilian akademiyasına getdik. Bu akademiya 1615-ci ildə Ukrayna Polşanın tərkibində olan vaxt açılmışdır. Akademiya köhnə avropa memarlığı üslubunda olan binada yerləşdirilmişdir. Ukrayna Rusiya ilə birləşdikdən sonra 1871-ci ilə qədər işləmişdir, sonra isə bağlanmışdır. Sovetlər Birliyi zamanında akademiya “Hərbi-dəniz siyasi məktəbi” kimi fəaliyyət göstərmişdir. Kravçukun ölkəyə rəhbərlik etdiyi vaxtda Moqilian akademiyası kimi fəaliyyətə başlamışdır. Dərslər həm rus, həm də ukrayna dillərində keçirilir. Dərslər 1991-ci ildən ancaq ukrayna dilində keçirilir. Biz orda olarkən mühazirələr ukrayna dilində oxunurdu. İlk dəfə yeni qəbul qaydası test üsulu ilə aparılırdı. Böyük, yaxşı təchiz olunmuş laboratoriyalar var idi. Rektoru kollektiv özü seçir. Humanitar, təbiətşünaslıq, iqtisadiyyat, sosiologiya fakültələri var idi.
Prezident seçkiləri zamanı əsas mübarizə Kuçma və kommunistlər arasında gedirdi. Bu zaman çoxlu qanun pozuntularına yol verilmişdi. Müxalifət seçki zamanı birləşə bilməmişdi. Aşağıdakı partiyalar: Ukraynanın Sosialist Partiyası Moroz, sağ partiya Marçuk, Vitrienko (qadın), Simenenko Kommunist Partiyası iştirak edirdi. Çıxış edən qeyd etdi ki, ölkədə islahatlar mütləq lazımdır. Parlamentə (Rada) 450 deputat seçilmişdi. Onlardan 200-ü sollardan təşkil olunmuşdu. Bu seçkilərdə bankir Yuşşenko aktiv iştirak edirdi. Qərb onun tərəfini saxlayırdı (sonralar o prezident vəzifəsini tuta bildi). Kuçmanın ətrafında 7 oliqarxın birləşməsi haqqında söhbətlər gedirdi. Lazarenkonu aradan çıxarmışdılar. Volkov, Surkiç və Medviçi də bu sahədə aktiv fəaliyyət göstərdiyi haqqında çıxışlarda məlumat verirdilər.
Volkov “Возрoждения регионов” partiyasını, başqası isə “Демократический союз” partiyasını təşkil edirdi. Marçuk Timoşenko Energetika Nazirinin birinci müavini təyin edilmişdi. Tarasyuk Daxili İşlər Nazirliyini ələ keçirmişdi. Ortaya belə şərtlər qoyulmuşdu: ya liberalizm, ya da tayfa-klan kapitalizmi. Kuçmanın işi Avropa Şurasının standartlarına uyğun gəlmədi. Konstitusiya Məhkəməsi iki məsələni uyğun həll etdi.
Sonra 2-ci mühazirə oldu. Bu məruzədə ölkədə baş vermiş dəyişikliklər barədə məlumat verildi. Əmək haqqının artırılması və vergilər haqqında qanunun təkmilləşdirilməsi həyata keçirilir. Biznes haqqında normal qanunlar qəbul edilmişdir. Kolxozların yenidən xüsusi formada təşkil edilməsi barədə söhbət oldu.

Sonra Azərbaycan Respublikasının Ukraynadakı səfirliyinə getdik. 1997-ci ilin mart ayından Nazim İbrahimov bu ölkədə səfir işləyir. Səfir və müavini Elman Zeynalov məlumat verdi: Səfirliyin müəyyən sayda əməkdaşları var. 3 hektar sahə Azərbaycan səfirliyinə ayrılmışdır. Səfirlik çox gözəl mənzərəli yerdə yerləşmişdi. Səfirliyin binası müasir şəkildə tikilmiş və burada hər şərait vardır. Azərbaycan diasporu çox güclüdür. Kuçma bunun böyük güc olduğunu deyir. Təşkilatlanma işləri davam etdirilir. Nüfuzlu iş adamları vardır. Kuçma və Kiyev şəhəri merinin azərbaycanlılar tərəfindən güclü müdafiə olunması onlara böyük nüfuz qazandırmışdır. Azərbaycanlı iş adamları kilsənin təmirini təşkil etmişdilər. Azərbaycan məktəbləri açılmışdır. Bakıda Şevçenkoya heykəl qoyulmuşdur. Siyasi sahədə əlaqələr möhkəmlənirdi. Kuçma Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycanı açıq müdafiə edirdi. Mən bu müzakirədə aktiv iştirak etdim. Səfir çox səmimi danışırdı. Sonra Azərbaycanın Ukraynadakı diasporu ilə şox yüksək səviyyəli görüş təşkil olundu.
Diasporun aşağıdakı üzvlərini qeyd etmişəm:
Yəhyayev Şakir Yəhya oğlu – konqresin sədr müavini; Quliyev Namiq; Hümbətov; Əsgərov Şöhrəddin-Ukraina Aviokompaniyasının prezidenti; Aslanov İsmayıl; Əbülfəz Qasımov-sədr müavini; Mətanət xanım; Nadir Zeynalzadə- “Savalan” qəzetinin redaktoru; Tələt Əliyev-konqresin sədri çıxış etdilər. Dnepropetrovsk vilayət konqresinin sədri Nadir Zeynalzadə idi.
Mayın 23-də (2000-ci il) Ukrayna Baş Radasında olduq. Bizi yanacaq-enerji komissiyasının rəhbəri Kuçerenko Aleksey Yuryeviç bizi çox mehriban qəbul etdi. Bizim tərəfdən R. Məmmədov çıxış etdi. Görüşdə onun müavini də iştirak edirdi. Müavin həm də Ukrayna və Azərbaycan parlament əlaqələri qrupunun sədri idi. Azərbaycan Ukrayna münasibətləri haqqında, strateji müttəfiqlik, yanacaq sahəsi barəsində ətraflı məlumat verdi. Sonra qanunverici və icra orqanlarının təşkili barədə danışdı. Odessa-Brodi neft boru kəməri haqqında məlumat verdi. Sonra energetika nazirinin müavini Aleksandr Krut ilə görüşdük. Çox məlumatlı və savadlı çıxış etdi. Əlaqələr və Şimal neft kəməri haqqında məlumat verdi. O, Azərbaycanda olduğundan danışdı. Aramızda yaxşı əlaqələr olduğunu qeyd etdi və bu əlaqələri yaxşılaşdırmaq barədə danışdı. Ukrayna xalq hərəkatı təşkilatının qərargahında da olduq. Sədr Gennadi Udovenko nədənsə Ə.Elçibəyi xatırladırdı. Müavini Ponomarçuk da görüşdə iştirak edirdi. Sədr Azərbaycanla dostluq, milli azlıqlarla münasibətlər barədə söhbət açdı. Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycanın mövqeyini tam müdafiə etdiklərini dedi. Gürcüstan, Özbəkistan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova birliyi haqqında danışdı. Krım tatarlarının müdafiəsi haqqında məsələyə toxundu.
Ukraynanın “Novosti” İnformasiya agentliyində görüşümüz oldu. Olduqca maraqlı informasiya mərkəzi olduğu aydınca görünürdü.
Kiyevdə olduğumuz günlər ərzində çox gərgin işləyirdik. Ayrı-ayrı müxalifət və iqtidar partiyalarının rəhbərliyi ilə görüşlər də maraqlı keçirdi. Onlar bizi çox yüksək səviyyədə qəbul edirdilər. Onu da qeyd edim ki, bizim heyətin tərkibində müxtəlif qruplardan olan nümayəndələrin arasında da təhtəl-şüur olaraq bir yaxınlıq və xoş münasibət yaranmışdı.
Tanışlıq nəticəsində bəlli oldu ki, Avropanın bir çox təşkilatlarının Kiyevdə nümayəndəliyi var və onlar birgə işləyirlər. Avropa İttifaqı, Avropa Şurası, ATƏT və digər beynəlxalq qurumlarla sıx əlaqələr olduğu aydın gözə çarpırdı. Müxtəlif qrantlar verən təşkilatların Kiyevdə nümayəndəliyi olduğu da nəzərə çarpırdı. Avropa Ukrayna vasitəsi ilə Cənubi Qafqazla, Mərkəzi Asiya ölkələrinin təşkilatları ilə əlaqə yaradırdı. O cümlədən ölkəmizin müvafiq təşkilatları vasitəsi ilə əlaqə yarada bilmişdi. Qısa müddətdə Ukraynanın muzeylərində olmağı bacardıq. Bizi çox mehriban qarşılayıb xidmət göstərirdi ukraynalılar.
Axşam Kiyev-Lvov qatarı ilə Lvova yola düşdük. Vaqonlar və xidmət bizə nisbətən yüksək səviyyədədir. Ukraynanın gözəl təbiətini pəncərədən seyr edirik. Necə gözəldir Ukraynanın yazı? Əla və gözəl bir Avropa şəhərinə çatdıq. İnsanları necə mədəni və qonaqpərvərdir buranın. Mən gözlərimlə bander axtarırdım. Lakin heç nə görünmürdü. “Qrand otel”-ə yerləşdik. Çox əla idi bu mehmanxananın şəraiti. Səhər yeməyindən sonra şəhər merinin görüşünə getdik. Başçı yox idi, müavin bizi qəbul etdi. Sonra brifinq oldu. Mən burada çıxış etdim. Şəhərlə tanış olduq. Çox yüksək mədəniyyət məni heyran etmişdi. Buradakı kilsə, dram teatrı, opera və balet teatrı və digər mədəniyyət obyektləri, şəhər təbiətinin gözəlliyi. Hər şey insanın ruhunu oxşayırdı.
Sonra Brodi şəhərinə getdik. Burada nümayəndə heyətinin hər birinə fotoalbom şəklində yüksək tərtib olunmuş kitab bağışladılar. Bu qiymətli və gözəl kitabı indi də saxlayıram və vaxtaşırı varaqlayıb Ukraynanı xoş xatirələrlə yada salıram.
Lvovda bəzi obyektlərlə tanışlıq məndə heyranlıq yaradırdı. Bu şəhər 1253-cü ildə Qalisko-Volinsku Dövlətinin kralı Danilo Qalitski tərəfindən yaradılmışdır. İ.Franko adına Lvov Dövlət Universiteti 1870-ci ildə yaradılmışdır. Bu universitet öz qədimliyi və müasirliyi ilə seçilir.
Mənim baza ixtisasım əczaçılıq olduğundan Lvov Dövlət Tibb Universiteti ilə də tanış oldum. 1784-cü ildə yaradılmış bu universitet də möhtəşəmdir. Bu inversitetdə digər həkim ixtisaslı kadrlarla yanaşı, stomatoloqlar və əczaçı kadrlar hazırlanır. Mənim üçün maraqlı oldu ki, bu universitetin rektoru Boris Semyonoviç əczaçı olmaqla yanaşı dünyada tanınmış alim idi.
Ukraynada bu mədəniyyət, elm və incəsənət obyektləri ilə tanış olduqda əmin olursan ki, dahi bəstəçimiz Ü.Hacıbəyovun estetik zövqünün, gözəllik duyğusunun dərinliyinin bədii zövqünün kamilliyi, idrakın parlaqlığı və həqiqəti müdafiə cəsarəti heyrətamizdir. Görün geniş elmi fikrin məhsulu olan nə qədər doğru və düzgün nəticə çıxarır: “Mən belə hesab edirəm ki, bütün siyasi və iqtisadi məsələlərin həllində yeganə yol bir çox əsrlərin təcrübəsi nəticəsində avropalıların gəlib çıxdıqları yoldur – sinədən gələn təbii səslə oxumaq yoludur”.
Beləliklə, Lvovla olan tanışlıq məndə bu fikri yaratdı ki, hər bir görülən işdə millət öz səsilə öz taleyini öz əli ilə özü istədiyi kimi həll etməlidir, öz təbii səsi ilə.
Sonra Avropaya gedən Brodi-Odessa neft-boru kəmərinin axırıncı sərhəd məntəqəsində olduq. Bu ətrafda olan tarixi muzeylərə və gəzməli yerlərə, Frans Ferdinandın öldürüldüyü qəsrə getdik.
Səfərin sonunda Kiyevə, oradan da Bakıya uçduq.
Əlvida ey Ukraynanın gözəl paytaxtı Kiyev. Heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, Rus ordusu tərəfindən bu gözəl Ukrayna şəhəri bizim Qarabağımız kimi darmadağın olacaq. Ukrayna xalqı bizim də azadlığımız uğrunda vuruşur, qalib gələcəyinə məndə şübhə yoxdur.
Bu yazını yazdığım zamanda Ukrayna torpağına təcavüz edilməsindən üç il keçmişdi. SSRİ çökdükdən sonra RF-nın yeni müstəqil Ukrayna Dövlətinin başına gətirdiyi oyunlar, vəhşiliklər barəsində ayrı bir yazı yazmaq vədi ilə sizdən ayrılıram. Gələn görüşlərədək.
P.S. Kiyevdən Bakıya gələn təyyarədə mən Borçalı mahalından olan sevimli xalq şairimiz Abbas Abdulla ilə yanaşı oturmuşduq.
Uçuş müddətində maraqlı söhbətlər etdik. Onu Ukraynaya onların dilinə tərcümə olunan şeirlərinin dərc olunması ilə əlaqədar dəvət etmişdilər. Stüardessalar ilə dil tapan şair bizə özü ilə gətirdiyi “dadlı” araqdan içməyə icazə aldı. Nadir hallarda araq içən məni sevimli şairimiz öz şirin söhbətləri ilə elə ovsunlamışdı ki, birdə gördüm meyxoşam. Bakıda hava limanında çox isti idi. Sərxoş vəziyyətdə baqaja verdiyim çemodanı səhv salmışdım. Mənim içi ukrayna şokalad və karamelləri, kolbasa və sosika məmulatları ilə dolu olan çemodanım, nümayəndə heyətinin digər sərxoş üzvününkü ilə dəyişik düşmüşdü. Zəngləşdik və çemodanları vaxtında dəyişdirə bildik. Mən bu yazını yazarkən xəbərlərdə (bu ilin may ayının son günlərində) dedilər ki, ukraynada görkəmli azərbaycanlı şair Abbas Abdullanın yubileyi keçirilmişdir. “Мир тесен”.
Sağlıqla qalın!
Dərin hörmətlə, Eldar MƏMMƏDBƏYLİ,
kimya elmləri doktoru, professor