Davamlı olaraq 42 illik əmək fəaliyyətinin 19 ilini qardaş Türkiyənin İstanbul şəhərində vəkillik peşəsinə həsr etmiş Dr.Nc. Çengiz Güneşin İstanbulda nəfis tərtibatla yenicə işıq üzü görən “Bilirkişilik mesleginde rapor düzenleme yönetimi və örnekleri” kitabını oxuduqca Artur Rembonun böyük uzaqgörənliklə söylədiyi bir fikrini xatırlamaqdayam: “Bəşəriyyət dahi bir körpənin, tərəqqinin qarşısında baş əyib, səcdə edir...” Bu, bütün sahələrdə belədi. Bütün sahələrdə əsl həqiqətin qapısını cəmiyyətin üzünə açan çalışmalar, elmi-nəzəri mənbələr həmişə xüsusi maraq doğurur. Belə çalışmalar əməllərin xeyirxah olması naminə xüsusi bilgi və məlumat verir. Bunun üçün biliklərə yiyələnmənin, bilikləri tətbiq etmtəyi öyrənmənin, xüsusi hüquqi və əxlaqi təcrübə toplamağın böyük əhəmiyyəti var. Çengiz Güneşin barəsində söz açdığım kitabı məhz bu dəyərləri, münasibəti özündə əks etdirir, oxucunu ilk növbədə faktların, həqiqətin üzünə dik baxmağa, həqiqətə hörmət etməyə hazırlayır. Həqiqətə xidmət isə ən başlıca əxlaq qanunudur. Bu qanunlar ilk növbədə normativliyi, yəni, gərəkli olmaları ilə diqqət çəkir. Bizcə, Çengiz bəyin sözügedən kitabı da ilk növbədə normativ dəyərləri, deməli, gərəkliliyi ilə dəyərli və faydalıdır.

Hələ XVIII əsrdə yaşayıb-yaratmış fransız materialisti Pol Anri Holbax faydalı olmağı ən böyük xoşbəxtlik adlandırırdı. Yazırdı ki, faydalı olmaq fəzilətli olmaq deməkdir, bu, başqalarının xoşbəxtliyinə cəhd etmək faktıdır.
Hesab edirik ki, Ç.Güneşin müəllif olaraq böyük zəhmət hesabına araya-ərsəyə gətirdiyi və hüquq sahəsində əldə etdiyi bilikləri ümumiləşdirən kitabının başlıca məziyyəti də onun faydalı olmasında, başqalarının xoşbəxtliyinə xidmət etmək cəhdindədir.
Böyük peşəkarlıq sayəsində araya-ərsəyə gəlmiş kitabda ekspert, mütəxəssis və ya ixtisasçıların öz sənətləri sahəsində mükəmməl hesabatlar hazırlamaları üçün nümunəvi örnəklərə müraciət etmələrinin vacibliyi xüsusi olaraq önə çəkilib. Çengiz bəy bu istiqamətdə iş prinsinlərindən sözün yaxşı mənasında bəhrələndiyi həmkarlarına sayğısını da dərin ehtiramla qeyd edir, təmsil etdiyi qurumun başkanı (Oda başkanı) Yahya Arıkana, ustadları Prof. Dr Münir Şakraka, Orkon Yılmaza, eləcə də həmkarları Emine Kalemə, Alican Sezerə, Tayyor Gülerə və başqalarına minnətdarlığını bildirir. Eyni zamanda vəfalı ömür-gün yoldaşı Gülsene xanıma bu çalışmalarını yapmaq üçün ona hər cür şərait və imkan yaratdığına görə təşəkkürünü bildirir. Müəllif bütün dəyərləri ilə Vətən, dövlət, millət və can-qan doğmaları olan övladları Saadet, Pinar, Cevale və ən kiçik nəvəsi olan Ali Samed Erdem üçün yaşamağının şükranlığını da xüsusilə qeyd edir.
İSMİMO Başkanı Dr. Yahya Arıkan kitaba yazdığı qısa tanışlıq yazısında qeyd edir ki, Odamız qurulduqdan sonra, TÜRMOV olaraq, Türkiyədə ilk dəfə 1996-cı ildə Bilirkişilik (ekspert, mütəxəssis, ixtisasçı) Egitim (təhsil) seminarı düzənləndi. Sonrakı illərdə, xüsusilə 2015-ci ildə mütəxəssis təhsili ilə bağlı məşğələ və seminarlar davamlı şəkildə faliyyətə başladı. Qurumun başlıca amacı ədalətə yön vermək, haqqın yanında olmaqdır. Bu istiqamətdə yorulmadan çaba göstərmək Odanın başlıca məramıdı. Dr. Yahiya Arkın sözügedən kitabın Türkiyədə bu istiqamətdə ilk araşdırma olmasını da önə çəkir. Faydalanılması mütləq lazım olan belə bir nəşrin mövcudluğunu təcrübəli qurum başkanının nəzərindən qaçmır.

Çengiz Güneş ana tərəfdən Borçalının bəylər bölgəsinə bağlıdır. Baba nəsli qədim, köklü Azərbaycan torpağı olan Borçalıda yaşayıb. Gürcüstanın Çaxmaq bölgəsinə bağlılıqları var. Bilinən odur ki, ötən əsrin əvvəllərində azərbaycanlılar dədə-baba torpaqlarından didərgin salınmağa başlayanda – köçhaköç deyilən böyük köç başlayanda ailələri qardaş Türkiyənin Qars şəhərində məskunlaşıb. O dönəmdə burada da yaşanan daxili və xarici problemlər səbəbindən Ərzurumdan köç etməli olublar. Ailə indinin özündə də varlığını qoruyan qədim Ədliyyə binasında yerləşib. Binanın pəncərə şüşələri olmadığından ana-nənələri şallarını pərdə tutarmışlar. Rahatlıq yox, problem və qarğaşalar isə başdan aşan bir durum... Demək olar ki, hər gün atəş, top səsi eşidilir. Rusların tezliklə Ərzuruma da daxil olacağından ehtiyat edən ata ailəsini götürüb Arpaçay qəzasındakı Kürac kəndinə köçməli olur, Çengiz Güneş 1950-ci ildə bu kənddə dünyaya göz açıb. Burada heyvandarlıqla məşğul olmağa başlayan ailənin 9 övladından ikincisidi. Qəriblik səbəbindən iç acısı çəkə-çəkə burada orta məktəbə gedib. Elə bir məktəbə ki, yazı lövhəsini rəngləmək üçün əli öpüləsi müəllimlərinin öyrətdiyi üsulla soba qurumuna yumurta ağı qatmaqla alınan boyanı çəkərmişlər. Alınan zəif boya ilə yazı lövhəsi qismən qara rəng alarmış... İndi təsəvvür eylə bu ömrün çəkdiklərini. Ağır, sıxntılarla dolu təhsil illəri, Qars Ticarət Liseyində 1970-1971-ci illərdə tamamlanan tələbəlik dönəminin sınaqları, hərbi xidmətdə keçən aylar, 1973-cü ilin Qars Süd fabrikində başlanan əmək fəaliyyəti Ankara Ticarət və Turizm Yüksək Öyretmen Okulunun mühasibat bölümünün məzunu olduğu zamanların sevinci indi onun üçün unudulmaz xatirələrə dönüb. Müdir yardımçısı, mühasib, mühasibat üzrə müdir kimi çalışdığı çeşidli anlar onu Qars, Bolu, İsmir, Çorum və nəhayət İstanbul sınırlarının yolçuluğundan keçirdi. Bütün hallarda şərəf və ləyaqətini qorumaq, halallıqla yaşamaq, dövlətə sədaqət hissini qorumaq Çengiz Güneşin həyat amalı, prinsipi olub. Özəl təşkilatların ən yüksək əmək haqqı verməklə onu işə dəvət etmələrini belə yaxına buraxmayıb. Ömrü boyu təhsilini artırmağa səy göstərib. Mərmərə Universitetinin Bank və Sığorta işləri şöbəsində katib kimi çalışmışdı. 1996-cı ildə həsrətlə gözlədiyi Mali Müşavirlik bürosu fəaliyyətə başlaması onun həyatında yeni və daha miqyaslı bir yolun başlanmasına rəvac verdi. Bu yöndən o, İstanbul Mali Müşavirlər Odasının qurucularından biri olan, belə deyək ki, öz fəaliyyəti boyunca bütöv bir mühasibat akademiyası kimi fəaliyyət göstərən Yahya Arıkanı həmişə özünə ustad, Oda Başkanı olaraq böyük hami hesab edir. O biri yöndən də ömrün 42 illik sənəsində ona arxa-dayaq olmuş ömür-gün yoldaşı Gülsene xanımın haqqını daim uca tutur. Azərbaycan sevdalısı olan Çengez bəy bütün həyatı boyu fəal, çalışqan bir tərəkəmə balası olmağının fəxarətini yaşayıb. İmkan tapdıqca canı kimi əziz tutduğu Azərbaycanımızı ziyarət edib, saz-söz məclislərinin, mədəniyyətyönümlü tədbirlərin iştirakçısı olub. Oturub-durduğu məclislərdə yorulub-usanmadan Azərbaycan insanının qonaqpərvər, qədirbilən olmasından söz açıb. Fəaliyyətində birmənalı olaraq haqqa, halallığa tapınıb. Yaxşı bilir ki, rüşvətlə və hər cür dolayı yolla qurulan işlərin nə dövlət idarəçiliyində, nə də dində yeri yoxdu. O, bütün qəlbi ilə Azərbaycan aşiqidi. İstanbulda və Bakıda olan dost-qardaş görüşlərimizdə, halal süfrə başında, çoxsaylı mədəniyyət tədbirlərində Çengiz Güneşi etibarlı və sayğılı görmüşük. Azərbaycan adı gələn yerdə ürəyinin nanə yarpağı kimi titrəməsinin şahidi olduğumuz nə çoxdu... Elə bu doğmalıqla, əzizliklə başlayıb həmişə söhbətlərimiz. Deyir ki, bütün dünyada yaşayan canlılar doğulduğu yerdən daha çox doyduğu yerdə yaşayırlar. Bunsuz ötüşmək mümkün deyil. Ancaq qarşılığında çox dəyərli bir atalar sözümüz də var; deyir, bülbülü atın qəfəsə, dayanıb-durmadan “Ah, Vətən!” – deyə ötəcək. Deyir ki, İstanbulda yaşayan qarslıyam, ən önəmlisi Azərbaycan kökənli Qafqaz uşağıyam, bu durumumla fəxr edirəm. Deyir ki, bizdə nanə yarpağı çox qiymətlidir. Bu, elə bir bitkidir ki, baxçamızda 20 ildən artıqdı nə qədər torpağı əkib, altını üstünə çeviririk, üzərinə əlavə torpaq daşıyırıq, baxırıq ki, o nanə yarpağı yenə ortaya çıxır. Deyirlər ot kökü üstə bitir. İndi bu nanə yarpağı kimi qəlbimin titrəməsi torpağımı sevməyimdəndir. Bu torpaqlar Qafqazdı, özəlliklə Qarabağdır, Gəncədir, Bakıdır, Borçalıdır; Ata-babaların at üstündə, səfalı dağlarda, yaylaqlarda dolaşdığı, qayalar altında barındığı, qaçhaqaç adlanan zülümdən qurtulub gəldiyi torpaqlardır. İndi mənim Can Azərbaycana olan sevdam, sevgim buradan gəlməkdədi... Bütün Qafqaz kökənli türklərin tək bir ünvanı var; adı Azərbaycan türkləridi. Bu papağın altındakı yeganə yer Azərbaycandır. Bunun başqa tərəfi yoxdur. Azərbaycanı yalnız Bakıya gəlişimlə, Qız qalasını, Dövlət Opera və Balet Teatrını ziyarət edərkən, Şəki, Kəlbəcər pitisini yeyərkən sevmədim... Azərbaycanı dünyaya göz açdığım, yeriyib-yürüməyə başladığm anlarda, radio dalğalarında dinlədiyim şərqilərdə, babamın sazına havalanan “Atüstü zarıncı”, “Koroğlu”, “Qaraçı” havalarını ruhuma hava kimi çəkdiyim anlarda, anamın “bu uşağın ayağı yalındır, üşüyəcək” deməsində, telimi daramasında, təknədə çimdirməsində sevdim... Azərbaycanı radio dalğalarının “Danışır Bakı” səslənişilə sevdim. Azərbaycan radiosu o zaman o səslənişi dinləmək üçün bəklənirdi. Eşq, sevgi oradan başlanmışdı. Mən yurd-yuvasından didərgin düşmüş eski qaçqın törəməsiyəm. Bizlərə Marangöz (Xarrat) Həmidin cocuqları deyərlərmiş. Belə söyləyir, belə xəyallanır Abduləziz kişinin yadigarı Çengiz Güneş. Deyir ki, “hər bacarıqlı, qalib kişinin arxasında bir mərd qadn dayanır” söyləyənlərlə qəlbən şərikəm. Qadının sənə dəstək olmazsa, ürəyin istəyən yerə havalana bilməzsən. Həyat yoldaşım Gülsene bu baxımdan həmişə qolum-qanadım olub. Çoxsaylı dost-tanışlarıma ürəyimcə süfrə açıb. Həyat yoldaşm və mənim özümün qonaqpərvərliyimiz ata-baba ənənəsindən gəlir. Gözümüzü açıb eşitmişik ki, əgər iki otağın varsa, onun birini mütləq qonaq üçün ayır. Dostluq önəmli və zor bir işdi. Bu, mənəviyyat işidir. Daha çox dar gündə bəlli olar. Dostluq içində sevgi dəyərlərini barındıran bir dəyərimizdir. Dostluq paylaşmaq, fədakarlıq deməkdir, yanında olanı hiss etməkdir. Gerçək dostluq bitən deyil. Biz dostluğu sizlərdən öyrəndik.


Dost, müsafir ağırlamağa hər zaman vaxt ayırmağı ləyaqətlə bacaran Çengiz Güneş həm də vaxt qədri bilən bir insandı.

Yaxşı bilir ki, zamanın dini yoxdu. Zaman bütün yaranmışlar içində tartışmasız bir yaşam tərzidir. Kəpənəyin ömrü bir gündür. Demək ki, sənin boş keçirdiyin bir günlük vaxt ərzində bir canlı dünya bir günlük vaxt ərzində gəlir, yaşayır və ölür. Vaxtın qiyməti bundadır. Vaxtı boşuna keçirmək öz hüququnu qorumamaq kimidi. Bizlərdə deyərlər: “Gec gələn ədalət deyildir”. Uzada bilmədiyin bir ömrü qısaltmağa haqqın, hüququn varmı? Əlbəttə yox! Yoxsa, deməli, vaxt çox qiymətlidir. Hər vaxtın öz hüququ
var. Sizlər “hər vaxtınız xeyir” deyərsiniz... Çox qiymətli deyimdi. Burada vaxtın qiymətini söyləyirsiniz, vaxtın qiymətinə sayğılı olursunuz. Gözəl bir işdi...
Coşğun, yenilməz bir Atatürk sevdalısı kimi görüb-tanıdıq Çengiz bəyi. Bu səbəbdən daha çox doğmalaşdıq. Heç bir halıyla o böyük insanın ölümünü qəbul etmir Çengiz bəy. Bu fikri sevimli övladlarına, nəvələrinə də dərindən-dərin şəkildə aşılayıb.
Çengiz Güneşin fikrincə ədəbiyyata, saza-sözə yaxın olmayanlardan ünlü hüquqşünas, hüquq müdafiəçisi ola bilməz. Hüquqdan bəhs edənlər özləri də bilmədən ədəbiyyatdan, şeirdən söz açmış olurlar. Hansı hüquq müdafiəçisi danışmadan, yazmadan icraat yapa bilər.. Onun yapdığı icraatın təməli ədəbiyyatdır, maddələri şeirdir. İnsan haqqını qorumaq əsl ibadət işidi. İnsan haqları ədəbiyyat və mədəniyyət sahələri ilə sıx bağlıdı. Analarımız beşik başında bizə layla çalarkən söyləyərlər:
Şirin-şirin yat, ay bala,
Boya-başa çat, ay bala.
Sən də bir gün öz səsini
El səsinə qat, ay bala...
“Səsini el səsinə qat, ay bala” nə deməkdi bəs? Bu elə səsini haqq səsinə qoş deməkdi də! Xalqın səsi elə haqqın səsidi. Onu qorumaq, yanında olmaq gərəkdi. Xalq nəğmələri bizi həmişə saflığa, haqq-ədalətə çağırıb. Bu səbəbdən çoxları vəsiyyət edir ki, mənim tabutumu xalq musiqisi ilə götürün. Almaniyada yaşayan Güler Duman adlı şərqiçimiz oxuyur ki, “Məni türkülər ilə götürün”. Bu üzdən vəsiyyətim var; günlərin birində haqq dünyasına yola salarkən məni hər hansı bir xalq musiqisi ilə yola salsınlar; kaman, tar və balaban çalınsın üstümdə. Atam, babalarım vaxtilə İqdır televiziyasında Zeynəb Xanlarovanın oxumalarını dinləmək üçün Qarsdan İqdıra 204 kilometr yol qət edirlərmiş. Sevgimiz bu qədərdir... Bu bizim haqqımızdı, haqqımıza doğru getdiyimiz yoldu, haqlı olan insan ədalətin haqqını aldığı zaman özünü çox xoşbəxt hesab edir. Eyni zamanda bu, bir ibadətdi. Təbii ki, gördüyü işlərin qarşılığında haqqı müdafiə edən adam maddi olaraq qazanc da əldə edir. Ancaq məsələnin mənəvi tərəfi daha üstün, daha əhəmiyyətlidir. Çünki haqq edənin yanında ola bilirsən və o zaman xoşbəxt olursan...
Təbii ki, həyat ağrı-acısız deyil. Acı çəkməyən insan su içində günəş görməyən yosun kimidi. Belə hallarda insanın yanında olmalı, onun haqqını qorumalı, tərəfini saxlamalısan. Yoxsa insan əyilər, sınar, yaşamaq marağını qeyb edər. İnsansa yaşamaq istəyir, yaşamaq uğrunda mücadilə aparır. Yaxşı deyiblər ki, bir toplumda sevgi dolu duyğular ölkənin ədəbiyyatına, sənətinə, gündəlik fəaliyyətə, memarlığına daxil olmamışdısa, onlarda əksini tapmamışdısa o toplumda ədalətin zəfər çalması mümkün deyil. Gerçək ədaləti uyğulamayan toplum özünü cəzalandırmış olur.
Düşündüklərini belə anladır Çengiz Güneş.
Ölkəsində 57 ildən bəri fəaliyyət göstərən müstəqil vəkillik qanunlarına sədaqətlə yanaşan Çengiz bəy bu qanunun üstünlüklərini sevə-sevə şərh edir:
Eyni zamanda Sərbəst Vəkillər Odası başqanı Dr Yahya Arkının tərəfindədi ki, bu “sərbəst” kəlməsi aradan qaldırılmalıdı. Çünki heç bir məslək sahibi özbaşına, yəni sərbəst anlamda görəv yapmamaqdadır. Görülən işlər yalnız hüquq çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Qanunlara söykənmədən fəaliyyət göstərənlər müşavir yox, söylənəni protokollaşdıran katib olur. Cəmiyyət bütün problemlərin hüquqi yolla çözülməsinə möhtacdır. Hüquq sahəsi həmişə, hər yerdə öndə olmalıdır. Hər bir hüquq işçisi öz ruhunu zədələmədən daim haqlı tərəfin yanında olmalı, xeyirə, haqqa xidmət etməlidir. Ölkəsinin azadlığı naminə ömrü boyu mücadilə edən Fələstin lideri Yasər Ərafat Kıbrıs Cümhurbaşkanı Rauf Denktaşa deyir ki, çox şanslısınız, çünki dünyadan köçəndə dəfn olunacağınız bir vətən torpağı var. Mən öləndə isə hara gömülə biləcəyim bəlli deyil... Bu rəhmətlik cinayətmi etmişdi? Suçumu vardı? Xeyir, sadəcə olaraq vətən mücadiləsi etmişdi. Qanun onun tərəfindəydi. Mütərəqqi bəşəriyyət onun tərəfində durmağa borcluydu. Bu gün Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminə düçar olub. Dünyadan dəstək istəyir. Bu, onun haqqıdı. Bu haqqın bərqərar olması üçün mücadilə aparmalı, birləşməliyik. Dünya Xocalı soyqırımını tanımalıdı. Bu işdə Türkiyə həmişə Azərbaycanın yanındadı və bu, bizim qardaşlıq borcumuzdur. Bu. həm də haqqın yanında olmağımızdan irəli gəlir,
Doğru olanı, haqq olanı söyləyir Çengiz bəy. 1973-cü ildən bəri fasiləsiz olaraq fəaliyyət göstərdiyi sahədə həmişə haqq olanın tərəfində dayanıb, iş prosesində əldə etdiyi bilgiləri yuxarıda haqqında bəhs etdiyimiz kitabında əks etdirməyə çalışıb. Çengiz bəy böyük fəxarət hissiylə açıqlama verir ki, mən bu kitabı para qazanmaq üçün hazırlamadım. Məqsədim odur ki, 18 illik zəhmətimin bəhrəsi olan bu kitabdan məndən sonrakı müstəqil biliklə məşğul olanlar bəhrələnə bilsinlər, öyrənsinlər, ehtiyacı olanlar faydalansınlar. Nə qədər ömrüm var, sadəcə, “sağ ol” desinlər, ömrüm bitincə fatihəmi oxusunlar, ruhum dincəlsin. Bilim ki, haqla, ədalətlə yaşadım, pisliklərə qarşı mücadilə apardım. Həyatın, ömrün mənası, ləzzəti bundadı...

"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
11 fevral 2016-cı il