“İndi millətin, torpağımızın təəssübünü, qeyrətini çəkmək vaxtıdır, azərbaycanlılar! Gözəl Qarabağ sizi gözləyir! Doğma yurdda məskən salın!”
Sona Bağırova, “Azərbaycan gəncləri”, 29 dekabr 1990-cı il

O, mayın 1-də dünyaya gəlib. Əgər yaşasaydı ömrünün 87-ci baharına qədəm qoyacaqdı. Qəribəsi odur ki, dünyasını dəyişdiyi tarix də may ayına təsadüf edir. Cəsurluq, mübarizlik onun taleyinə yazılan alın yazısı olub. Tanrı ona gənclik illərində dərdlərimizi, qayğılarımızı, hərb tariximizin qəhrəmanlıqlarını yazmağı nəsib edib. Vaxtı ilə əlindəki qələmlə Azərbaycanı qarış-qarış gəzməkdən yorulmayan, gördüklərini ağ vərəqə köçürən bu xanım indi də çoxlarının yaddaşında əbədi qalıb. Bəzən qayğılı, bəzən də qayğısız görünən bu ziyalı xanım neçə-neçə insanın həyatına Simurq quşu kimi də daxil olub. Hələ sağlığında onun uzun müddət yoluna bələdçilik edəcək bir kollektiv, bir də işlədiyi ünvan vardı. Elimizin cəfakeşi olan bu xanımın Azərbaycan mətbuatına gəlişi də asan olmayıb. Mərd xanım olduğu üçün çətinliklərdən üzüağ çıxmağı da bacarıb. Onun qibləgahı isə yalnız bir redaksiya – “Azərbaycan gəncləri” qəzeti idi. Həmin redaksiyada nə az, nə çox 40 il çalışıb. “Azərbaycan gəncləri” qəzetində ədəbi işçi, şöbə müdiri işləyib. Ötən əsrin 50-70-ci illərində isə peşəkar jurnalistikada həmkarlarının dediyi kimi 4 və 5 qadın jurnalisdən biri olub. Yəqin ki, Azərbaycan mətbuat salnaməsində öz dəsti-xətti ilə xariqələr yaradan jurnalistin ömür yolunu vərəqləmək oxucular üçün maraqlı olar.


Qısa arayış: Sona Bəhrəli qızı Bağırova 1929-cu il mayın 1-də Bakının Bülbülə kəndində doğulub. O, ailədə tərbiyə alan on övladdan yeddincisi olub. İlk təhsilini 79 nömrəli məktəbdə, sonradan orta təhsilini Balakən rayonundakı Nizami adına məktəbdə davam etdirib. 1948-ci ildə Sona Bağırova Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olur. Sona Bağırova universitetin ikinci kursunda oxuyarkən yəni, 1949-cu ildə onun “Kommunist” qəzetində ilk yazısı dərc olunur. Sona Bağırovanı həmkarları zarafatca mətbuatımızın Sonası da adlandırıblar. Həmişə deyiblər ki, Sona Bəhrəli qızını təsirli, dəyərli, düzgün və obyektiv yazıların müəllifi kimi tanıyırıq. O həm də xoşbəxt jurnalist idi ki, hər gün Azərbaycanın ucqar kəndlərindən çoxlu sayda oxucu məktubları alıb. O illərdə bu məktubların bəzisi sevindirici olsa da, bəzisi isə şikayət məktubları olardı. Təsəvvür edək ki, 1982-ci ildə “Azərbaycan gəncləri” qəzeti 516 min nüsxə ilə çıxırdısa, yəqin ki, həmin qəzetin də o qədər oxucusu vardı. Gənclik ab-havası ilə nəfəs alan bir qəzetdə Sona xanım ona ünvanlanan məktublara heç bir zaman biganə qalmazdı. O, “Azərbaycan gəncləri” qəzetində adına ünvanlanan şikayət məktublarının arxasınca ucqar kəndlərə belə gedər, faktları araşdırandan sonra düzgünlüyün, həqiqətin təntənəsinə nail olardı. Sona Bağırovanın cəsarətli, qorxmaz və qəhrəman xanım olması, onun Qarabağ müharibəsi başlayarkən aydın görünür.
O zaman Sona Bağırova qələmini süngüyə çevirib, gənclərimizin cəbhədə göstərdiyi qəhrəmanlıqlardan bəhs edən məqalələr yazır. Sona Bəhrəli qızının müəllifi olduğu “Qeyrətinizə qurban!”, “Düşməni sevindirmə!”, “Dincliyə zəmanət yoxdur”, “Haqq işimiz qalib gələcək”, “Ordu nə vaxt yaradılacaq?”, “İgidlər”, “Heç ana görməsin!”, “24 gülləni öldürən oğlan” və digər məqalələrində bir ananın qəlb çırpıntılarından, erməni cəlladlarına qarşı döyüşən oğullarımızın qəhrəmanlıqlarından bəhs edir. Sona Bağırova qələminin bir də möhtəşəmliyi odur ki, Kərkicahanın, Daşaltının, Şuşanın, Laçının, Füzülinin, Xocalının, Xankəndinin, Qubadlının, Əsgəranın və Ağdərənin döyüş bölgələrindən hazırladığı reportajlar əsgərlərimizi qələbəyə ruhlandırardı. Hətta Moskvanın nüfuzlu “Krasnaya zvezda” qəzetinin “Jurnalist Sona Bağırovanın məqalələrini oxuduqdan sonra Rusiyada xidmət edən azərbaycanlı əsgərlər və zabitlər hərbi hissələrdən yayınaraq Qarabağa döyüşə gedirlər” yazması bir daha vətən qeyrəti çəkən Sona Bağırovanın ən böyük qələbəsi olur! Bəli, müharibənin xalqımıza gətirdiyi fəlakət illərində Sona Bağırovanın bir amalı yazmaq, əsgərlərimizin qələbə sevincinə şərik olmaq idi. Sona Bağırova məqalələrinin birində yazır:“Düşmənlər lap yaxında, təpənin o tayında olduğundan əhali buradan köçüb getmişdi. Qəribə də olsa, meşənin yaxınlığında həsirdən hörülmüş yalnız bir daxmadan zəif şam işığı gəlirdi. Hərbi hissədə nəql elədilər ki, həmin daxmada yaşayan tənha qadın hər gün səhərdən qaranlıq düşənədək meşəni gəzib dolanır, oğlunu haraylayır. Yox, ana ağlını itirməmişdi. Tez-tez hərbi hissəyə yeganə oğlunu görmək üçün gələn anaya bu dəfə demişdilər:- Oğlun bu ucsuz-bucaqsız meşədə azıb, gəlib çıxmayıb. Əslində kəşfiyyat vaxtı düşmən gülləsinə tuş gələn əsgər həlak olmuşdu. Bu həqiqəti anadan gizlədirdilər. Bir neçə gündən sonra eşitdik ki, ermənilər həmin yerləri dağıdıb, əsgərləri qırıblar.

Deməli, ana da yeganə balası kimi adsız, məzarsız torpağa qarışmışdı. O vaxtlar Xocalı hələ yaşayırdı. Kətik, Qırxqız və Boz dağlarla əhatə olunmuş yaşıl çəmənli, bağlı-bağatlı Xocalı. Dağların o tayında isə canavarlar yuva salmışdı özlərinə. Yırtıcılar dişlərini qıcamışdılar bu diyara. Narahat günlərdə bir qrup qadınla Dağlıq Qarabağa ezamiyyəyə getmişdik. Xocalıda şair Yusif Savalanın evində qonaq qaldıq...” Göründüyü kimi, Sona xanımın müharibənin çətin zamanında ziyalı xanımlarımızla bərabər Azərbaycan ordusunda xidmət edən əsgərlərimizin yanında olması, bir azərbaycanlı ananın çəkdiyi məşəqqətli həyatı yazıya alması onun içindəki vətən yanğısından qaynaqlanırdı. O illərdə Sona Bağırova igid əsgərlərimizi Şuşada, Laçında, Ağdərədə qardaşı Qubadla, qızı Sevda ilə də birgə ziyarət etmişdi. Bir dəfə Ağdərədə olarkən əgər əsgərimizin fədakarlığı olmasaydı, Sona xanım minaya düşəcəkdi. Sona Bağırova Bakıda baş verən metro qəzasından da sağ-salamat çıxmışdır.

Düşünürəm ki, Uca Yaradan Sona xanımı etdiyi əməlisaleh işlərə, dünyalar qədər sevdiyi üç övladı – Sevincə, Sevdaya və Tamillaya görə çox bəlalalardan hifz edərək, qorumuşdur. 1992-ci ildə Sona Bağırova Məşhəd, Məkkə, Kəbə ziyarətindən qayıtdıqdan sonra gördüklərini, eşitdiklərini qələmə alır. 90-cı illərdə “Azərbaycan gəncləri” qəzeti nəşrini dayandırdıqdan sonra Sona Bağırovanın məqalələri “Açıq söz”, “Bakının səsi”, “Bakı post”, “Nəbz”, “Naxçıvan” qəzetlərində və “Azərbaycan qadını” jurnalında dərc olunur. Keşməkeşli ömrünü mətbuata həsr edən, istedadlı qələm sahibi, Əməkdar jurnalist Sona Bağırova 2001-ci il mayın 10-da dünyasını dəyişir.

Təranə Cəbiyeva