“ÖNCƏ VƏTƏN” layihəsində:
Səngərdə doğulan əbədilik
Azərbaycanımın dəyərli oxucuları!
“Öncə VƏTƏN” layihəsi ilə yenidən sizinləyəm.
Nəzərinizə çatdırım ki, bu layihə Türkiyə mətbuatında Azərbaycan şəhidlərinin tanıdılması ilə başladı və Azərbaycan mətbuatında Türkiyənin ŞƏHİD övladlarının həyat hekayələrini sizə təqdim etməklə davam edir.
Bu, mənim sizinlə “ÖNCƏ VƏTƏN” layihəsində üçüncü görüşümdür.
ŞƏHİD-sadəcə bir ad deyil, müqəddəslikdir. O, vətənin qəlbində əbədi yanan alov, torpaqda böyüyən qürur, azadlıq üçün çırpınan ürəkdir.
ŞƏHİDLİK-insanın ucaldığı ən yüksək zirvə, vicdanın susmadığı, qorxunun qalib gəlmədiyi, qürurun susqunluqda belə danışdığı səcdə yeridir.
Bu yazıda sizə təqdim etdiyim qəhrəman, jandarma baş leytenantı Gökhan Korkut da o müqəddəs səslərdən yüksələn hayqırtıdır.
Onun həyatı sadəcə keçilmiş yol deyil, sevgi, əzm və millətin yaddaşında yaşayan qəhrəmanlıq dastanıdır.
Vətən onunla fəxr etdi, torpaq onu bağrına basdı, millət onu unutmadı…
Şəhid anasının oğul nisgili...
Gökhanım, 1985-ci il, 24 iyul saat 10:45-də dünyaya göz açdı.
Bu anı heç vaxt unutmaram. O doğulanda mənim cəmi 19 yaşım vardı.
İlk göz ağrımız idi. Atası həmin gün işdə idi, xəstəxanaya bizi onsuz apardılar. Səhər icazə alıb gəldi.
O qədər yaraşıqlı, o qədər sevimli bir körpə idi ki, Gökhanım...
Böyüdükcə ailəmizin sonsuz sevgisi ilə əhatələndi.
Mərhəmətli, qoruyucu, mərd, qəlbi sevgi dolu bir uşaq idi. Müəllimləri də onu çox sevirdi.
Hər zaman öz haqqını qoruyardı, heç kimin onun haqqını tapdalamasına izn verməzdi.
Orta məktəb illərində hərbçi olmaq arzusunu gizlətmirdi.
Doğrusu, mən onun hərbçi olmağını istəmirdim. Amma onun təkidi qarşısında etirazım gücsüz qaldı.
Üç dəfə sənədləri geri qaytarılsa da, inadından dönmədi. Dördüncü cəhdində arzusuna çatdı.
Bu yola çıxan beş dostdan yalnız Gökhanım liseyə qəbul oldu, hərbi yolu seçdi.
Antalya Anadolu Liseyinə qəbul olsa da, imtina etdi.
Sevdiyi qızdan ayrıldığını dediyi gün sanki ürəyimdən bir parça qopdu. Onun ailəsi Gökhanın bu seçimlə barışa bilmədi.
İgidim isə Vətən yolunu seçdi. Onlar bu yolun müqəddəsliyini anlamadılar.
Bir gün evə gəlib “Anacan, mən onu unutdum”, – dedi.
Amma səsindəki acını, qəlbindəki sarsıntını hiss edirdim.
Onun üçün başqa bir qız seçdik. Nişan günündə mənə“Ana, səninlə bir az gəzməyə çıxmaq istəyirəm,bəlkə bir də bərabər gəzə bilmədik…”-dedi.
Sanki bilirdi, bu bizim son gəzintimiz olacaq...
İndi onun otağına girəndə divarlardan boylanan baxışlarını, üzümdə nəfəsini hiss edirəm.
Telefon zənglərində onun səsini eşidəcəyimə inanıram.
Əfsus ki, indi yalnız dualarımla, cismani yoxluğundakı həsrətimlə onu qucaqlayıram...
ŞƏHİD atası Vəli kişinin gördüyü yuxu...
Hər şey o yuxudan başladı...
Bir cümə gecəsi Vəli kişi qəribə bir yuxu gördü.
Evlərinin həyətində izdiham vardı – insanların üzündə həyəcan, havada səssizlik...
Oyananda qəlbinə qəribə bir ağrı çökdü. Səhər tezdən oğluna zəng etdi:
– Oğlum, necəsən?
– Əlayam, ata. Hər şey yolundadır, narahat olma.
Gökhan Hakkaridə Xüsusi Əməliyyat Taborunda bölük komandiri idi.
Təyinatını özü istəmişdi – “Vətən üçün” deyərək ən çətin bölgəyə könüllü getmişdi.
Amma o yuxunun sükutu çox çəkmədi...
Ertəsi gün qapı döyüldü. Vəli kişi titrəyən addımlarla qapıya yönəldi.
Qapını açanda qarşısında duran polkovnik-leytenantın dodaqlarından çıxan sözlər onun dünyasını yıxdı:
– Başınız sağ olsun. Oğlunuz ŞƏHİD olub...
Huşunu itirdi. Ayılanda tibb işçiləri başına toplaşmışdılar.
Ətrafında həyat yoldaşının, övladlarının hönkürtüklərini gördü.
Səhəri gün komandirlər ona Gökhanın harada dəfn olunmasını soruşduqlarında:
“ Şəhidlər məzarlığında...”-dedi.
Gökhan 30 min insanın duaları və göz yaşları ilə torpağa tapşırıldı.
Vəli kişi bu kəlamın mənasını oğlunun şəhadətindən sonra daha dərindən anladı:
“Atəş düşdüyü yeri yandırar...”
Mustafa Korkutun qardaş həsrəti…
“Gökhan mənim sadəcə qardaşım deyildi, o, mənim idealım idi,” – deyir Mustafa.
Uşaqlıqda daim onun arxasınca gedərdim. Məhəllədə kim dara düşsə, o an özünü yetirərdi.
Həm qoruyucum idi, həm də oyunlarımızın dadı, ləzzəti. O zamanlar qəhrəman deyildi, amma qəhrəmanlıq onun içində idi...
14 yaşında hərbi liseyə getdi. Onun ayrılığı məndən sanki bir can alırdı. Amma bilirdim – onun yolu başqa idi. O yola tək çıxmışdı.
Son dəfə dəniz kənarında bir yerdə addımladıq. Dalğaların səsi, sükutun içində Gökhanın varlığı...
İndi o sahilə tək gedirəm. Amma hər addımımda sanki o da var – nəfəsi qulağımda, gülüşü ruhumda yaşayır.
Ən çox içimi ağrıdan – Hakkariyə getdiyində onun yanına gedə bilməməyim oldu. Terror vardı, çox təhlükəli idi. Səfərim alınmadı.
“Şəhidlər ölməz!” – bu söz boşuna deyilməyib. Onun hər an bizimlə olduğuna, yenə də bizi düşündüyünə əminəm.
Gökhan təkcə qardaş yox, yüzlərlə əsgərin dayandığı bir dağ, onların içində döyünən ikinci bir ürək idi.
O, sadəcə zabit deyildi – sükutun içində yol göstərən bir səs idi...
Biz ona ‘komandir’ dedik, o bizə ‘qardaş’ oldu…
(Silahdaşı Nazim Şana)
Gökhanla 13 il eyni yolu paylaşdıq. Hər anı yaddaşımıza yazılmış bir roman kimiydi – susqunluğu da danışırdı, baxışları da.
Əsəbi deyirdilər. Əslində, bu, onun məsuliyyət hissindən doğan bir gərginlikdi. Nəyi necə edəcəyini yaxşı bilirdi.
“Olmaz” sözü onun lüğətində yox idi. Onun yanında olmaq – təhlükənin ortasında belə özünü güvəndə hiss etmək demək idi.
Bir dəfə Hakkaridə düşmənin mövqeyini izah etmək üçün torpağın üstünə bıçaqla səssizcə xəritə çəkdi. Sonra gözlərini bizə dikdi:
“Hazırsınızmı?”
O baxış – qorxusuz, inam dolu, sarsılmaz idi. O baxış hələ də gözümün önündədir...
Biz səngərləri, gecələri, qarın içindəki səssizliyi bölüşdük.
Onunla çalışmaq sadəcə əmrlərə tabe olmaq deyildi – bir inancın, bir ruhun birlikdə daşınması idi.
Şəhid olduğu gün içimizdə sanki bir şey qopdu.
Amma son sözləri, o anki davranışı – onu bir daha bizə tanıtdı:
“Məni burada saxlayın. Qoruyucu atəş açın. Düşməni məhv edin.”
O, ağır yaralı idi. Amma özündən çox əsgərlərini düşünürdü. Canını sipər etdi – onları qorumaq üçün.
Bu, sadəcə igidlik deyildi. Bu, Vətənə sönməz bir sevginin son çağırışı idi.
Biz ona “komandir” deyirdik. Amma içimizdə o – qardaş idi.
İndi isə o, ŞƏHİDLİK zirvəsində – bir bayraq kimi susmadan dalğalanır...
O, geri dönməyi heç düşünməyənlərdən idi…
(Mayor Serkan Güvel)
2012-ci illin yay aylarıydı. Gökhanıma zəng etdim. “Nə var nə yox, nə edirsən?”-deyə, soruşdum.
“Çalışırıq” dedi. O dönəmlərdə Şemdinli olayları vardı. Mən də sanki tikan üsündə oturmuşdum, elə hey Gökhanı düşünürdüm.
Dedi ki, “sənin keçmiş bölüyüyünə köməyə gəlmişəm.”
Çaşıb qaldım.Bizim Bolu komando taburu ordaydı. Həmin dönəmlərdə terror qruplaşmaları ilə çox çətin anlar yaşanırdı.
Dedim “Gökhan getmə, biraz kənara çəkil”.
O, qəhrəman dostum düşmənə qarşı təkbaşına irəli atılaraq, cəsurcasına döyüşmüş. Bir də görür ki, ətrafında kimsə qalmayıb. Terrorçuların işində təkbaşınadır.
Bunları mənə özü danışmışdı.Hətta mən də əsəbləşmişdim. “Getmə, sənin geri dönüşünü gözləyirəm” demişdim.
O geri dönməyi heç düşünməyənlərdi. Çünkü onun üçün, sonunu düşünən qəhrəman ola bilməzdi.
Hər kəs onun haqqında xatirəsini danışar. Mənimsə onunla bağlı danışacaqlarım o qədər çoxdur ki...
Ondan mənə uşaqlığımız, bərabər oturduğumuz partalar, pulumuz olmadığı günlərdə son qəpiyimizi birlikdə xərclədiyimiz günlərin xatirəsi yadigar qaldı...
Mərd, dürüst, ürəyi neceydisə, sözü də oydu. Kimsədən qorxmazdı. Döyüləcəyini bilsəydi belə, yenə də hər davaya girərdi.
Məslək yoldaşım, sirdaşım, qardaşım Gökhanım.
İçində fırtınalar qopan komandir...
(Mayor Cihan Ünal)
Gökhanla ilk dəfə tanış olanda cəmi 14 yaşı vardı.
Uşaq yaşında evindən, ailəsindən uzaq düşmüşdü. Çiyinlərinə böyük bir məsuliyyət almışdı.
Hərbi formanı ilk dəfə o zaman geyinmişdi.
Amma əslində, bu forma onun üçün bir and idi – bayrağa, millətə, vətənə səssiz, dərin bir and…
O forma Gökhan üçün sadəcə geyim deyildi – vicdanının, sədaqətinin, məsuliyyətinin simvolu idi.
Və mən əmin idim, bu formanı son nəfəsinə qədər daşıyacaq.
Gökhan sakit təbiətli insan idi. Üzündə həmişə dərin bir dinclik vardı. Halbuki içində fırtınalar əsərdi…
Amma heç kimə hiss etdirməzdi.
Səsi ucalmazdı, amma varlığı dayaq idi. Onunla bir yerdə olmaq – özünü güvəndə hiss etmək demək idi.
Hər kəsə şəfqətli, anlayışlı, insani dəyərlərlə yaşayan bir adam idi.
Heç vaxt rola girmədi-özü oldu.
O, arxamızda bir dağ idi…
Hərbi forma onun üçün sadəcə geyim deyildi…
(Mayor Serkan Polat)
Gökhanı ilk dəfə görəndə cəmi 14 yaşı vardı.
O da ailəsindən uzaq düşmüşdü – balaca uşağın çiyninə geyindirilmiş böyük məsuliyyətin içindəydi.
Hərbi formanı ilk dəfə o zaman geyinmişdi, amma o forma onun üçün göydəki bayrağa, dövlətinə, xalqına olan and idi.
Bu forma onun üçün sadəcə geyim deyildi.
Bu forma – silah yoldaşlarına sədaqətinin, millətinə sevgisinin, Vətənə borcunun canlı simvolu idi.
Mən əmin idim – bu formanı son nəfəsinə qədər çıxarmayacaq.
Gökhan sakit adam idi. Daxilində fırtına qopsa da, üzündə sakit bir dəniz vardı.
Heç kimə o çırpıntıları hiss etdirməzdi.
İçindəki vulkanları susqunluqla örtərdi.
Amma bu səssiz adamın qəlbi sevgi ilə dolu idi.
Hər kəsə qarşı şəfqətli, anlayışlı, ən çətin anda dayaq olan, sarsılmaz bir güvən timsalı idi.
Yanında olanda adamın içini rahatlıq bürüyərdi – çünki, Gökhan varsa, sən yalnız deyilsən.
Onun varlığı – güvənin, mərhəmətin, sədaqətin canlı, nəfəs alan təcəssümü idi.
İnsanlar çox şey deyə bilər, çox rol oynaya bilər.
Amma Gökhan olduğu kimi idi.
Nə içindəki hissləri gizləyərək yalançı gülərdi, nə də mərhəmətini göstərməkdən çəkinərdi.
O, sadəcə komandir deyildi…
Səni heç vaxt unutmayacağıq, komandir…
(Qazi Jandarma Baş Çavuş Arif Büyükakçalı)
Bölük komandirim, jandarma baş leytenantı Gökhan Korkutu xatırlayanda gözümün önünə onun dik duruşu, baxışlarındakı qətiyyət və içimizi isidən səmimiyyəti gəlir.
O, sadəcə komandir deyil – həm dayağımız, həm yol yoldaşımız idi.A rxasında dayananda sanki sinəmizi dağlara söykəmiş kimi hiss edirdik.
Komandirim cəsarətin canlı simvolu idi -təlimli, ayıq və daim döyüşə hazır.
Hər tapşırıqdan əvvəl bölgəni incəliyinə qədər araşdırar, heç bir detala göz yummazdı.
Onun yanında biz həm qoruma altında, həm də ruhən güclü idik.
Gökhanla çox əməliyyata qatıldıq.Hər dəfə onun rəhbərliyi altında qələbə qazanırdıq.
Cəmi 4 ayda illərə bərabər qəhrəmanlıqlar sığdırdı.Əsgərləri ilə bərabər həmişə ön cəbhədə döyüşər, arxada dayanmazdı.
Sərt dağlarda, çətin keçidlərdə, bəzən gecə-gündüz eyni mövqedə dayanırdıq. O, yorulmazdı, sanki bölgənin nəfəsini hiss edərdi.
Komandirim ŞƏHİD dostlarının da yükünü çiynində daşıyırdı.Dostunun şəhadətindən sonra onun bölüyünə könüllü keçdi.
And içdi – ŞƏHİD yoldaşlarının qisasını alacaq!
Fiziki baxımdan da möhkəm idi – idmançı quruluşlu, döyüş ruhlu.
Xidmət bölgəmiz sərt iqlim şəraitindəydi, amma biz geri çəkilmədik – çünki arxamızda Gökhan komandirimiz vardı.
Bu torpaqlar uğrunda çox arzular yarımçıq qaldı.
Atalar oğulsuz, analar balasız, övladlar atasız qaldı.
Amma biz dönmədik…
Çünki biz Vətənə, bayrağa, komandirlərimizə and içmişdik.
Səni heç vaxt unutmayacağıq, komandir…
Əsgərlərinə ata, dost, qardaş idi…
(Əsgər Ali Almacık)
2012-ci ildə, Hakkarinin sərt və soyuq qışında “EFELƏR” taborunda xidmət edirdim.
Orada tanıdım Baş leytenant Gökhan Korkutu.
O, sadəcə 3-cü bölüyün komandiri deyildi – bizim halımıza yanan, ruhumuza dayaq duran bir insan idi.
Hər dəfə bölüyə gələndə əvvəl hal-əhval tutar, səmimi bir səslə soruşardı:
“Nə çətinliyiniz var? Necə gedir işlər?”
Bu sadə sual bizə güvən verirdi.
Bilirdik ki, komandirimiz bizi yalnız vəzifə üçün deyil, insan olaraq düşünür.
Bir gün otağında çay istədi. Sonra isə “Necəsən?” – deyə soruşdu.
– Yaxşıyam, komandir, amma hava çox soyuqdur… – dedim.
Masasından üç cüt qalın corab çıxardı, mənə uzatdı:
“Bunlar keyfiyyətlidir, Ali. Növbəyə gedəndə geyin, ayaqların üşüməsin.”
Bu kiçik jest illərlə unutmadığım bir an oldu.
O, sadəcə zabit deyildi – əsgərlərinə ata, dost, qardaş olan bir ürək sahibi idi.
Gökhan komandir, ŞƏHİD olmuş dostunun bölüyündə xidmət etmək üçün könüllü təyinat istədi.
Bu fədakarlığı onu gözümüzdə bir dağa çevirdi.
O, vəfası ilə sevildi, sadəliyi ilə hörmət qazandı, igidliyi ilə yadda qaldı.
Ruhun şad olsun, komandirim…

TƏRCÜMEYİ-HAL
Gökhan Korkut, 24 iyul 1985-ci ildə Antalyanın Korkuteli qəsəbəsində, Vəli və Leyla cütlüyünün ailəsində dünyaya gəlib.
İbtidai və orta təhsilini Antalyanın Kəpəz qəsəbəsində yerləşən Erenköy İbtidai Məktəbində (indiki İbrahim Doğaner İbtidai Məktəbi) və Mimar Sinan Orta Məktəbində alıb.
1999-cu ildə Bursa İşıqlar Hərbi Liseyinə qəbul olub və dördillik təhsilini uğurla başa vurub.
2003-cü ildə həmin liseyi bitirərək təhsilini Ali Piyada Hərbi Məktəbində davam etdirib.
2007-ci ilin 30 avqustunda, 88-ci buraxılışın jandarma leytenantı kimi həmin məktəbdən məzun olaraq Türk Silahlı Qüvvələrinin şərəfli zabitlərindən birinə çevrilib.
2008-ci ildə Ankaranın Beytəpə bölgəsindəki Jandarma Məktəbləri Komandanlığında zabitlər üçün təkmilləşdirmə kursunu uğurla tamamlayıb.
2008–2009-cu illərdə ilk xidmət yerində – Sinop Jandarma Komandanlığında xidmət edib.
2009–2010-cu illərdə Hatay vilayətinin Dörtyol rayonunda yerləşən Jandarma Komando Tabor Komandanlığında 2-ci Komando Bölüyünün 1-ci tağım komandiri olub.
2009-cu ildə İzmirin Foça rayonundakı Komando Məktəbində komando təkmilləşdirmə kursunu, 2010-cu ildə isə döyüş və fiziki hazırlıq üzrə kursları və Karakol Komandanlığı kursunu müvəffəqiyyətlə tamamlayıb.
2010–2012-ci illərdə Kahramanmaraşın Elbistan rayonunda yerləşən Karahasanuşağı Xüsusi Təyinatlı Jandarma Karakolunun komandiri kimi xidmət edib.
Bu müddətdə Dağ Komando İxtisas Kursu, Paraşüt-Desant Kursu, Daxili Təhlükəsizlik Əməliyyatları üzrə Planlaşdırma və İcra Kurslarını uğurla bitirib.
1 iyul 2012-ci ildə Hakkarinin Yüksekova rayonundakı “Efeler” Tabor Komandanlığına 3-cü bölük komandiri olaraq təyin edilib.
Xidmət etdiyi müddətdə Hatay Amanos dağlarında PKK/Konqra-Gel terror təşkilatına qarşı uğurlu əməliyyatlar həyata keçirib.
18 noyabr 2012-ci il tarixində, Hakkarinin Şemdinli rayonunun Tahtataş Təpə bölgəsində baş verən silahlı toqquşma zamanı qəhrəmancasına ŞƏHİD olub.

Xocalıya qayıdacaq insanların sayı açıqlandı.

Hazırda Xocalı şəhəri də daxil olmaqla 3 yaşayış məntəqəsinə - Ballıca, Təzəbinə və Xanyurdu kəndlərinə ümumilikdə 1433 nəfərdən ibarət 327 ailə köç edib.Bu ilin sonunadək Xocalıya daha 400 ailə də qayıdacaq.Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumata görə, bu fikirləri Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Elçin Yusubov, III Şuşa Qlobal Media Forumu iştirakçıları ilə Xocalıda keçirilən görüşündə deyib.Xüsusi nümayəndə, forum iştirakçılarına-- yerli və xarici jurnalistlərə Xocalının işğal tarixi, Xocalı faciəsi qurbanlarının sayı barədə də məlumat verib.

Xatırladaq ki, iyulun 19-da Xankəndidə “Rəqəmsal Keçidlər: Süni intellekt dövründə informasiya və medianın dayanıqlılığının gücləndirilməsi” mövzusunda keçirilən III Şuşa Qlobal Media Forumu iyulun 21-də Şuşada davam edəcək.Forumda 52 ölkədən 140-a yaxın xarici nümayəndə iştirak edir. Onların arasında 30-dan artıq informasiya agentliyinin, 7 beynəlxalq təşkilatın, 80-ə yaxın media qurumunun, həmçinin bu sahə üzrə fəaliyyət göstərən digər qurumların təmsilçiləri yer alıb.

Elm yolunu seçən insan üçün Allah da behiştə sarı bir yol açır...
Məhəmməd peyğəmbər (ə.s.)

Keçmişimizdən ta müasir dövrümüzə qədər “Ziya” kimi Allah nemətinin yer üzərindəki təcəssümü Azərbaycan ziyalılarına olan hörmət daim baş ucalığımızın günəş rəmzi olub. Bu rəmzi qoruyub saxlayan və bu ucalığı yüksək tutan Azərbaycan ziyalıları dünya mədəniyyətinin ən gözəl təmsilçiləri hesab olunmalıdır. Bu məqalə mövcud mənəvi dəyərlərimizi daim uca tutan və yorulmadan tədqiq edən alimlərimizdən birinə həsr olunmuşdur.
Bir övlad kimi Azərbaycanımızın sayılıb seçilən ziyalılarından birinin həyat və yaradıcılığını əks etdirən məqalə yazmaq mənim üçün həm şərəfli, həm də məsuliyyətli bir iş oldu. Bu məsuliyyətli işi mənə həvalə etdiyi üçün t.ü.f.d, professor Hacı Nuru oğlu Həsənova dərin minnətdarlığımı bildirirəm.
Elmin inkişafı- ölkənin inkişafı deməkdir. Hər bir dövlətin gələcəyi, zənginləşməsi onun elm sahəsində, təhsildə və maariflənmədə əldə etdiyi uğurlarla və nailiyyətlərlə möhkəm bağlıdır. Bu bağlılığın kökü isə ziyalılardan bəhrələnir.
Həqiqətən də ömrünü, yaradıcılıq qabiliyyətini və fəaliyyətini Vətənə həsr edən alim həyatı mənalı və məsuliyyətli olduğu qədər də, dəyərlidir. Tarix elmləri doktoru, professor Tofiq Talış oğlu Vəliyev məhz belə ziyalılarımızdan olaraq bir salnaməyə bənzər ömür həsr etmişdir Azərbaycana. 1934 -cü il 7 may tarixində Azərbaycanın dilbər Qarabağ guşəsində, Ağdam rayonunun Kürdlər ( Qurdlar) kəndində xeyirxah və mötəbər bir ailədə dünyaya göz açmışdır Tofiq Vəliyev. O, hələ uşaq yaşlarından məhrumiyyətlərlə üzləşərək, çalışmış və valideynlərinin adına, hörmətinə layiq olmaq üçün bütün varlığı ilə təhsilə - elmə yiyələnmişdir. Belə ki, Ağdamda nüfuzlu bir ziyalı kimi tanınan, haqsevər insan, xeyriyyəçi şəxs olan rus dili müəllimi – görkəmli pedaqoq o dövrün ədalətsizliyinin qurbanı olanlar cərgəsində həbs edilən Talış Fərzalı oğlu Vəliyev Sibirə sürgün edilmişdir. Elə o gündən həyatda nifrətin gözünə dik baxmağa qadirliyi örnək tutan ömrünün son günlərinə qədər hər zaman və hər yerdə bacardığı qədər haqq söyləməyi və həqiqət tərəfdarı olmağı özünə bir yol seçir. Odur ki, uca Tanrımız nurlu yollarla inkişaf etməsi üçün zirvələrə doğru yoluna işıq saçmış, “Vətən xaininin övladı” olan ədalətsiz damğaya baxmayaraq yüksək pillələri qalxması üçün zamininə almışdır.
İbtidai təhsili doğma kənddə, orta təhsili isə (7 illik məktəbdə) Əlimədədli kəndində alan Tofiq Vəliyev 1948-ci ildə Ağdam Pedaqoji Texnikumuna daxil olur. 1951-ci ildən pedaqoji təhsilini başa vuraraq Yevlax rayonu Qoyunbinəsi kəndində müəllim kimi ilk əmək fəaliyyətinə başlayır. O, təhsilini davam etdirərək, APİ – yə qəbul olunur və I kursu başa vurduqdan sonra ADU-nun ( indiki BDU) tarix fakültəsinə qəbul olunur. Tələbə ikən Stalin təqaüdü alan Tofiq Vəliyev universitetdən elmi ixtisasçı kimi AMEA-nın Tarix İnstitutuna göndərilir. Çalışdığı 40 ildən çox müddətdə kiçik elmi işçi vəzifəsindən aparıcı elmi işçi vəzifəsinədək yüksələn Tofiq Vəliyev elmi işlər üzərində çalışmış və tədqiqatlar apararaq, nailiyyətlər qazanmışdır. O, ömrünün 30 ilindən çoxunu kapitalizm dövründə Azərbaycanın sənaye tarixinin tədqiqinə həsr etmiş, Tarix İnstitutunda
müdafiə etdiyi namizədlik və doktorluq dissertasiyası mövzuları da bu mühüm problemlə bağlı olmuşdur.
XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın ən geridə qalmıs feodal-patriarxal münasibətləri ölkəsi olması haqqında tarixşünaslıqda, hətta bolşevik partiyasının qərarlarında kök atmış müddəanın heç bir elmi osası olmadığını öz əsərlərində ilk dəfə olaraq Tofiq Vəliyev sübuta yetirmişdir.
1960-ci ildə Tarix Înstitutunun əyani aspiranturasına daxil olmuş və 1966-ci ildə namizədlik dissertasiyası müdafia etmiş, 1970-1973-cü illərdə Tarix Înstitutunun elmi katibi vəzifəsində işləmişdir.

1973 – 1988 -ci illərdə İnstitutda baș elmi işçi, 1988-1990 cı illərdə isə aparıcı elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır, 1986-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. AMEA-nin Tarix Ïnstitutunda işlədiyi illərdə Tofiq Vəliyev orada hazırlanmış çoxcilidli “Azərbaycan tarixinin” IV cildinin müəlliflərindən biri kimi böyük işlər görmüşdür. Professor Tofiq Vəliyev elmi fəaliyyəti dövründə XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın ipək emalı sənayesi, "İmperializm dövründə Azərbaycanın sənayesi və proletariatı", "İnqilab barikadalarında, “XX əsrin əvvəllərində sənaye fəhlələrinin vəziyyəti və tətil mübarizəsi” monoqrafiyalarını və onlarca sanballı məqalələrini yazmışdır. Professor Tofiq Vəliyevin elmi axtarışları çox cəhətlidir. Onun elmi tədqiqat işləri təkcə sənaye tarixinin öyrənilməsi ilə məhdudlaşmır. Sənaye tarixi ilə yanaşı fəhlələrin təşəkkülü, onların vəziyyəti və tətil mübarizəsi də bu əsərlərdə öz əksini tapmışdir. XIX-XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan kənd təsərrüfatında kapitalizmin inkisaf məsələləri, müstəmləkə əleyhinə çevrilmiş üsyanlar, kəndli çıxışları, qaçaq hərəkatı, XX əsrin əvvəllərində ölkəmizdə baş vermiş milli-azadliq hərəkatı tarixi, siyasi partiyalar və siyasi təşkilatlarin fəaliyyəti, ayrı-ayrı şəxsiyyətlər haqqında, eləcə də bir çox digər mühűm məsələlər Tofiq Vəliyevin elmi maraq dairəsinə daxildir.

Azərbaycanın ilk üzvi kimya alimi M.Xanlarovun Almaniya həyatı, M.C. Topçubaşov nəslinin düyünə salınmıș tarixinin ilk mənbələr əsasında öyrənilməsi və onların şəcərəsində tam aydınlıq yaradılması da onun xidməti hesab edilmişdir. O, hələ AMEA Tarix İnstitutunda işləyərkən “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası”nın II -X cildləri üçün tariximizin müxtəlif problemlərinə dair 30-a yaxın məqalə yazmışdır. Tofiq Vəliyev 1990-cı ildə BDU-da pedaqoji işə keçməsinə baxmayaraq AMEA Tarix İnstitutundakı fəaliyyətini davam etmişdir. O, elmi işləri tarix fakültəsindəki pedaqoji fəaliyyəti ilə bacarıqla əlaqələndirmişdir. 1993-cű ildən BDU-nun tarix fakültəsinin “Slavyan ölkələri tarixi” kafedrasının müdiri vəzifəsinə seçilmişdir. 1993-1998-ci illərdə Tofiq Vəliyevin rəhbərliyi altında orta məktəbin 5-11-ci sinifləri üçün "Azərbaycan tarixi" dərslikləri çap edilmişdir. O, həm də həmin dərsliklər üzrə proqramın və dərs vəsaitlərinin müəllifidir. Ali məktəblər üçün nəzərdə tutulmuş "XX əsr Azərbaycan tarixi" dərsliyi 2004-cü ildə çapdan çıxmışdır. Bu, Azərbaycan tarixşünaslığında müvafiq əsrin tarixini əks etdirən ilk belə əsərdir. Tofiq Vəliyev 2000-2003-cü illərdə isə Azərbaycanda ilk dəfə olaraq orta məktəblərin 9-10-cu sinifləri üçün "Umumdünya tarixi" dərsliklərini hazırlayıb çap etdirmişdir. O, 250-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 5 monoqrafiya, orta və ali məktəblər üçün 14 dərslik və dərs vəsaitinin müəllifidir. Təhsil sahəsindəki uğurlarına görə 1994-cü ildə Təhsil Nazirliyinin Fəxri formanı ilə təltif olunmuşdur. 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə ona “Respublikanın Əməkdar müəllimi” fəxri adı verilmişdir. O, 2004-cü ildə humanitar elmlər sahəsində BDU üzrə “İlin alimi" və 2007-ci ildə isə "İlin müəllimi" fəxri adlarına layiq görülmüşdür. 2004-cü ildə Tofiq Vəliyev Nyu-York Elmlər Akademiyasınn həqiqi üzvü seçilmişdir. 1993-1997-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi-metodik Şurası “Tarix” bölməsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. O, 2002-2007-ci illərdə Tarix İnstitutu nəzdindəki doktorluq dissertasiyalarının müdafiə Şurasının sədr müavini və həmsədri olmuşdur. İki elmi jurnalın – “Tarix və onun problemləri” və “Dünyaya baxış” redaksiya heyətinin sədri vəzifəsində çalışmışdır. 20 ildən çox bir müddətdə tarix üzrə Respublika Elmi əlaqələndirmə Şurasının sədr müavini vəzifəsində çalışmışdır. 1995-2002-ci illərdə Respublika Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının "Tarix, etnologiya, fəlsəfə, pedaqogika və psixologiya elmləri" üzrə Ekspert Şurasınin sədri vəzifəsində işləmișdir.
2007-ci ildən Ali Attestasiya Komissiyasmnın "Tarix və siyasi elmlər” üzrə ekspert şurasına sədrlik etmiş professor Tofiq Vəliyev keçmiş SSRİ məkanında, eləcə də Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ölkəmizdə keçirilmiş Ümumrespublika və Ümumdűnya elmi konfrans və konqreslərdə respublikamızı layiqincə təmsil etmişdir. O, tarixçi kadrların hazırlanmasında öz əməyini əsirgəməmişdir. Onun rəhbərliyi ilə 7 elmlər doktoru və 16 fəlsəfə doktoru dissertasiyası müdafiə olunmuşdur. Elmi-pedaqoji fəaliyyəti dövründə onlarla namizədlik və doktorluq dissertasiyasına opponent olmuşdur. Ömrüünün son bir neçə ilini “ Şərqi Avropa kapitalizm dövründə (1800-1917) "Slavyan ölkələri tarixi" dərsliyi üzərində işləmiş və çap etdirmişdir. Professor Tofiq Talış oğlu Vəliyev 2014-cü il may ayının 26-da vəfat etmişdir.
Hazırda Vəliyevlər ailəsində onun adını daşıyan gənc Tofiq Vəliyev böyüyür və babasının dəsti xəttini davam etdirir. Son olaraq demək istərdim ki, 2004-cü ildən atam professor Tofiq Vəliyevin davamçısı olaraq AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunda işləyir onun yolunu davam etdirməyə çalışıram. Ruhun şad olsun Ata!

Xuraman Tofiq qızı Vəliyeva
“Şimali Azərbaycanın XIX –XX əsrin əvvəlləri
tarixi” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, t.ü.f.d.

SEVGİ VARLIĞIN ONTOLOJİ MÖHÜRÜDÜR

Müsahibimiz tanınmış italyan şairi, yazıçı, jurnalist, tərcüməçi və nəşriyyatçı, "P. Benintende" Lirik-Drama Assosiasiyasının Prezidenti, "LE MUSE" ədəbi jurnalının baş redaktoru Maria Tesa LIUZZOdur.

-Ədəbiyyat və sənətdə ifadə azadlığını necə qiymətləndirirsiniz?
-İfadə azadlığı – hər bir insanlığın ayrılmaz simasını əks etdirməli – qarı qar kimi əriyir və hər yerdə koyun kölgələri salır. Gənclər üçün isə bir mərhəmət pərdəsi çəkməliyik: tənqidi güc ya yoxdur, ya da çox zəif, bəzən psixoloji, bəzən humanistlikdən uzaq. Sosiloq Franco Ferrarottinin (vəfat etmiş) vurğuladığı kimi: “Sürətlə məlumatlanan çoxsaylı axmaqlar xalqı formalaşdırır. Məktəb və cəmiyyət öz hörmətini itirib, həmrəylik ruhu mövcud deyil.”
Mədəniyyət paylaşmaq, dəstək vermək deməkdi, taxt uğrunda yarış deyil. Poetika birlik əksikləri olmayan bir məkan yaratmalıdır: hiss, cəsarət, ədalət. Bu, gözəlliyin bədəni, qəlbi və ona sitayiş edilməli, parçalanmamalıdır. Mədəniyyət xalqlar guşəsini sulayan, bilik ağına şərəf verən bir çiçək olmalıdır. Amma reallıq çox fərqlidir: bəşəriyyət çox zaman sənətdən uzaq, təbiətə və həyatın müqəddəsliklərinə qarşı amansız canavara çevrilir.
Tarazlığın mərkəzində ölüm alverçiləri, pul tanrısı, istismar və ağalıq var. Hərəkətsiz ruhların ölüm hallarının sayı artır, ayın, mövsümlərin, çiçəklərin, otun ətri, vicdansız canavarların varlığı uzanır. Strategiya görünməyənləri əhatə edir, orada təvazö beləkin yerini qabalıq tutur, gizli qaranlıq başlayır – heç kim görmək istəmir, məğlubiyyəti qəbul etmir: biliyindən, insaniyyətindən, ruhaniyyətindən, ədalət və şərəf duyğusundan məhrumdur. Belə insanlar heç vaxt qazanmış zəfərin təəccübünü görə bilməyəcəklər. Və bütün bunların əsas kökü- kin, qisasçılıqdır. Bu, yalnız bacarıqsızlara yaraşıq sığınacaqdır.
-Fəlsəfi baxışlarınız yaradıcılığınıza necə təsir edir? Ədəbiyyat və fəlsəfə münasibətini necə görürsünüz?
- Həqiqət və ardıcıllıq mesajı aydınlıq itir, şəffaflıq sınaqdan çıxmazsa, həqiqi yazının müqəddəs elementləri xəyanətlə barışar. Sosial, intellektual və bəşəri aşınmalara səbəb olan süni manipulyasiya meydan sulayır. Mən inanıram ki, hər bir əsər öz vicdanından təsirlənir; bu bir düşüncə halıdır, öz düşüncələrinin avtopsiyasıdır — bu, yazarın öz həssaslığı və biliyi ilə doğur. Fəlsəfə elmi kimi sözə yönəlir, dərin düşünməyi, təhlili sevən, öyrənən bir alim işi görür. Yazıçı isə bəzən xəyal qurur, bəzən gündəlikdən motiv alıb səthi cümlələrlə ifadə edir — bəzən qəzəb altında yazır. Tez-tez insan əlaqəsi yox, şəxsi maraqlar var.

-Yazıçı ilə filosof arasındakı fərqi necə dərk edirsiniz, bu iki sahəni necə uyğunlaşdırırsınız?
- Dediyim kimi, filosof həyat və tarix zərbələrini bilən, sosial məsələlərə yaxın, sosiloqa oxşayan bir alimdir. Bu gün şair və yazıçı kimi yetişənlər göbələk kimi çoxalır; lakin kritik düşünmə vasitələri yoxdur. İnsana reaksiya qazandırmaq yerinə, sözün inqilabçısı olmaq, inancda möhkəm, həyatda azad olmaq lazımdır. Lakin bunu bacarmırıq- ictimai razılıq üçün sadəcə məlumatsızlıq becərilir.
-Ədəbi fəaliyyətin və ədəbi əlaqələrin yaratdığı imkanlar hansılardır?
-Təəssüf ki, belə imkanlar çox azdır. Bu gün sadəcə mənfəət, alçaq rəqabət və qarşıdurmanı müşahidə edirik. Mən həmişə tək getmişəm, savad süstəyinə ehtiyac duymamışam. 54 ildir yazıram (ayaq biləyi vaxtımdan -əlifbanı deməyə gücüm çatmayan çağdan!) və nəşr etdirirəm. Boş müsabiqələrdə qəti iştirak etmirəm, gülünc təqdimatlar, yazı müsadərələri mənə aid deyil. Yaxşı yazı -qışqıran səsdir, etirazdır, vicdanı silkələyir, bu, bir növ iman, həqiqət və ümid mesajıdır.
- Ədəbi mükafatlar müəllifə necə təsir edir? Bu formada tanınma prosesini necə qiymətləndirirsiniz?”
- Yaşamaq üçün hikmətli olmaq lazımdır, insan bilmədiyini həndəsi şəkildə mənimsəməlidir. Mən karyeram ərzində çoxsaylı mükafatlar almışam, yalnız mahiyyətli olanları qəbul etmişəm: Mədəniyyət Nazirliyinin fəxri mükafatları, çəkilən diplomlar... Bəzi pullu mükafatları isə rədd etmişəm. Düşünürəm ki, gerçək varlıq yeyində ortada görünmək istəmir -bu, endirimli mallara bənzəyir.
-Bu gün yazarların məqsədləri necə dəyişib? Oxucular kimlər olmalı və necə dəyişməlidir?”

-Payız yarpağı kimi yağış altında gözəlliyi ilə fərq yaratmayan mükafatlar mənim üçün maraqsızdır. Bu cür mükafatlar yazıçının fəaliyyəti və nüfuzunu həll etmir, eyni məhz şair üçün də doğrudur; əsərlərdir ki, yazıçının qiymətini sübut edir. Təəssüf ki, çoxları öz zəifliyinin fərqində olsa da -əyləncəli bazarda çırpındığı halda, azad insanlara təəssübkeşliklə yanaşırlar. Bu cür “ştamlara” qarşı fikirli qalmalıdır.
- Müasir ədəbiyyatda eklektik yanaşma ilə ənənəvi üsullar arasında tarazlığı necə qurmaq olar?
-Hər şeydə məqsədli böyük ideyanı realizə edə bilmək üçün kimsə təşəbbüs göstərməlidir. Tez-tez fərqli mənbələrdən gələn nəzəri və bədii yanaşmalar həmin ideyanı zəif çiçəyə çevirir, sırf hər şeyə uyğun, amma dəyərsiz “dəstələr” yaradır. Bu gün böyük yazıçılar və ciddi tənqidçi kəsim artıq nadir haldır, improvisatorlar isə eyni bostan kimi çoxalıb, sözün mükəmməlliyi qarşısında vəfalı ola bilmir. Mənim tanıdığım italyan və xarici varlı ustadlarla birgə təcrübəm göstərir ki, klassik müəlliflər tarixdə qalacaq, digərləri isə - səmərəsiz ibarələr, külə önündə uçar, unudulacaq qalıqlardır. Belələri -fırıldaqçı, adam qanı ilə bəslənən, məşhur “hörümçək adamlar” və yol kəsən müasir “ağqol rəqiblərdir”, su üzərində yaşayan metropolis planlayanlardır.
- Bu gün yazıçıların əsas məqsədləri̇ necə dəyi̇şi̇b? Bu gün oxucu ki̇tlələri̇ necə dəyi̇şə bi̇lər?

- Keyfiyyət çatışmır. Biz nifrət, kin və intiqamla dolu bir mühitdə yaşamağa və mübarizə aparmağa məcburuq. Sanki minalarla dolu bir sahədə irəliləməyə çalışırıq. Sosioloji baxımdan, bir çox sərhəd xəttində olan insanlar öz qəzəbini azad və demokratik şəkildə düşüncələrini ifadə edənlərə yönəldirlər. Müəlliflər bu mənzərədə həm qələm, həm vicdan savaşçısı kimi davranmaq məcburiyyətindədirlər.
-Yazıçıların və şai̇rləri̇n əsərləri̇ ədəbi̇yyatdan kənar cəmi̇yyətə necə təsi̇r edi̇r?
- Səbrli olun -ən uzun günlərin də sonu var. “Unutmayın ki, yaradıcı anlar dayandırıla bilər; bağlar salın, divarlar tikməyin.” Hermann Hessenin “Klingsorun son yayı”nda təsvir etdiyi o qorxulu peyğəmbərliyin gerçəyə çevrilməsinə imkan verməyək. Biz bir tənəzzül dövründə yaşayırıq.
İnsanın dəyəri, onun "mən"indən nə dərəcədə və hansı anlamda azad ola bilməsi ilə ölçülür- bu, Albert Eynşteynin fikridir. İmmanuel Kant isə şərin kökünü özünü həddindən artıq sevməkdə görür və bildirirdi ki, bu, insanın bütün prinsiplərinə hakim olarsa, hər cür şərin qaynağına çevrilə bilər. “Əyri taxta” anlayışı da bu kontekstdə unudulmamalıdır.

Əxlaq sahibi insan, tənqidlərin, yalanların dağı altında da sağ qala bilər, çünki o, zamana və gücə deyil, həqiqətə və azadlığa bağlıdır.
Transsendensiya gücdə, hökmranlıqda deyil- yaxşılığı, ədaləti və xalqlar arasında sülhü təşviq etməkdədir. Unutmayaq ki, biz ruh dövründəyik. Aydın düşüncə, insanı qısqanclıq, təxribat və emosional asılılıqlardan uzaq tutur. Hallusinogen və zəhərli təsirə malik insanlardan mənəvi göbək bağını kəsmək vacibdir. Platonun öyrətdiyi kimi, patoloji eqo bütün pisliklərin atasıdır və bəziləri bu eqodan qurtula bilmir.
Ancaq qapının o tərəfində həmişə bir təbəssüm bizi gözləyir -sevgi şəklində təcəlli edən yeni bir idrak. Bu sevgi sözə çevrilib insanın mənəvi və varoluşsal dinamikasına sual yönəldən bir yol olur. Sevgi-varlığın ontoloji möhürüdür.
Söhbətləşdi:
Cahangir NAMAZOV,
"Butov Azərbaycan” qəzetinin Özbəkistan üzrə təmsilçisi.
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü.

“Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihə çərçivəsində verliş hazırlanıb

“Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsi çərçivəsində verliş hazırlanıb.
Qaziler.az QHT.az-a istinadla xəbər verir ki, Səs TV-də yayımlanan verlişdə bu dəfə Qərbi Azərbaycandan 1948–1953-cü illərdə baş vermiş deportasiyalar müzakirə olunub. Verlişin aparıcısı tanınmış hüquqşünas, “Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyinin sədri Səməd Vəkilov, verlişin qonağı Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova olub.
Səməd Vəkilov bildirib ki, bu deportasiyalar təkcə siyasi yox, həm də milli kimliyə qarşı yönəlmiş addımlar idi:
“Qərbi Azərbaycan məsələsinə kompleks yanaşdıqda görünür ki, Stalinin strukturunda türk mənşəli əhaliyə qarşı bir neçə deportasiya dalğası həyata keçirilib” – deyə hüquqşünas qeyd edib.
Tarixçi Leyla Calalova isə Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin yeni kitabı barədə məlumat verərək bildirib:
“Heydər Əliyev Qərbi Azərbaycanı hər zaman türk dünyasının bir hissəsi hesab edib. O, Azərbaycan tarixini sadəcə oxumamış, onu yaşamışdı. Bizim yeni nəşrimiz bu həqiqətləri bir daha sənədlərlə ortaya qoyacaq”.
Verliş zamanı həmçinin qeyd olunub ki, Qərbi Azərbaycandan deportasiya yalnız keçmişin bir səhifəsi deyil, bu günümüzə təsir edən dərin tarixi məsələdir və bu istiqamətdə elmi-hüquqi işlərin davam etdirilməsi vacibdir.

Rəqsanə Tapdıqlı yazır

Elmin həyatımızda rolu

Balıqlar da məhv olacaq
Suyu olmayan dəryada.
Elm ilə işıqlanacaq,
Zülmətlər də bu dünyada.

Düşünürəm ki insan həyatı bir fəlsəfə üzərində qurulub və irəlilədikcə həyat tərzimizdən asılı olaraq ya kamilləşirik ya da ki, əksinə. Eyni zamanda düşdüyümüz mühitin, qarşılaşdığımız və ya dostluq etdiyimiz insanların, bir sözlə daxil olduğumuz auditoriyanın rolu da həyatımıza, təfəkkürümüzə siraət edir. Bir nüansı da qeyd edim; Bir də ki, düşüncə tərzimizi hikmətə döndərmək də bizim elmə, mariflənməyə və yaxud mütaliəyə marağımızdan asılıdır. Bu mütləqdir. Gəlin iki ailəni nümunə götürək və müqayisə edək. Çünki insan ilk olaraq ailədə, daha sonra isə cəmiyyətdə formalaşır.
Elə ailələr var ki, orada fərdi münasibətlərlə toplu ünsiyyətlər arasında fərq yoxdur. Yəni elə söhbətlər var ki, yalnız ikilikdə müzakirə olunur, elə söhbətlər var ki, bütün ailə bir araya gəldikdə müzakirə olunur. Bəzən bu balans kobud şəkildə pozulur. Məsələn; Elə məsələlər var ki, ailədə uşaqlarla da məsləhətləşmək lazımdır. Baxmayaraq ki sonda qərar böyüklərin məsləhətinə bağlıdır. Amma uşaqların da bir şəxsiyyət olduğu hərdən unudulur. Bu isə təməldən yanlış formalaşmağa səbəb olur. Yəni həyata baxış haçalanır. Böyük məsələlər kiçik, kiçik məsələlər isə böyük dərd kimi qarşılanır. Və yaxud böyük işlər küçümsənir, kiçik işlər böyüdülür. Hətta uşaqların dərslərində, ya da başqa bir sahədə uğuru həmin ailələrdə bəzən maraqla qarşılanmır. Çox zaman uşaqların yanında yalnız məişət söhbətləri edilir. Əgər ata, ana hər hansı bir romanı oxuyubsa uşaqlarla birgə müzakirə edirlərsə (təbii ki, uyğun olan roman və ya tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyan hekayə) uşaqlar telefondan ayrılıb dialoqa maraq göstərərlər. Ümumiyyətlə çox ailələrdə gün ərzində bəlkə də dialoq çox aşağı dərəcədədir. "Qara qutu"ların sayəsində.
Götürək digər ailəni. Əgər ailədə gün ərzində ən azı mümkün olduğu qədər ailə bir masa ətrafında cəm şəklində əyləşib hərə öz müşahidələrindən (qiybəti xaric etməklə) danışarsa, qarşılaşdığı çətinlikdən hansı məntiqlə yol tapıb bacarıbsa, uşaqların dərsləri müzakirə olunursa, iş prinsiplərindən və insanlarla münasibətdən danışılarsa, düzgün tərbiyyə qaydalarından söhbət gedərsə, kitab oxumağın insan beyninə və həyatına müsbət nəticələrindən və elmin faydalarından söhbət gedərsə əminəm ki, həmin ailədə yetişən nəslin aqibəti də müsbət nəticədə formalaşacaq. Bu kimi hallar tez-tez və müxtəlif formada, hərdən müxtəlif məkanlarda təkrarlanarsa əminəm ki, bu cür münasibətdən bütün ailə həm zövq alacaq, həm də gözəl vaxt keçirərək birlikdə çoxlu uğurlara imza atmış olarlar.
Ünsiyyət düzgün qurularsa ailədə övladlarla valideynlərin arasında dostluq əlaqəsi ( ki bu vacib şərtdir) yaranar. Bəzən qapalı ailə tiplərində uşaqlar üzləşdiyi çətinlikləri valideyninə deməyə çəkinirlər. Baxmayaraq ki, bəlli bir yaş kateqoriyasına gəlib çatıblar. Hətta pis vərdişi olan yoldaşlarından belə söz açmağa ehtiytat edirlər. Bu qeyri normaldır. Mən deyərdim ki, bunun üçün tövsiyyə olunan kitabları oxumağı həmin ailənin nəinki övladlarına hətta böyüklərinə də məsləhətdir. Oxuduğum əsərlərdə baş verən hadisələrin demək olar ki, doxsan doqquz faizi həyatdan götürülüb. Qapalı ailədən olan gənclərin əksəriyyəti düzgün olmayan ünsiyyətin, və ona dəstək olub doğru yol göstərmək əvəzində cəzalandırılacağını bildiyindən ən tərbiyəli və bəlkə də heç vaxt yalan danışmayan uşaq yalan danışır. Çox zaman belə hallar kiçik cinayətlərə, daha sonra isə böyük fəlakətlərə gətirib çıxarır.
Hətta elə gənclər var ki, bir çoxuna şahid olmuşam, öz xüsusu bacarığını, hər hansı istedadını belə gizlətməyə çalışır. Bu nəyin nəticəsidir??
Əlbəttə ki öz güvənsizliyin. Çünki ona dəstək veriləcəyindən şübhə edir.
Hərdən bəzi insanlarla söhbət edərkən elə lazımsız fikirlərlə rastlaşıram ki, öz-özümə deyirəm doğrudanmı insanlar bu cür yersiz təfəkkürə malikdirlər. Bir romandan, ya bir hekayədən, hər hansı bir şeirdən və yaxud da elmin faydalarından danışırsan və sənin rastlaşdığın cümlə (demirəm fikir) səni məyus edir. Məsələn; Elmlə varlanmaq olur? Başı dolu cibi boş nəyə lazım? Filan kitabı oxumağın və yaxud filan əsəri yazmağın sənə bir xeyiri var...?(Maddiyyatı nəzərdə tuturlar) Və bir çox yersiz suallar...
Dəhşətə gəlirsən. Hər detalı maddiyyata bağlasaq mənəviyyat keçər ikinci plana. Zənnimcə mənəviyyatı zəif və ya heç olmayan insanı maddiyyat heç vaxt "adam" etməyəcək! Dayaz düşüncələrlə zamanın yetişməsini ləngitməkdənsə, dərin düşünüb zamanı özünüz yetişdirin, bəhrələnin. Elmlə, mütaliə etməklə varlanmağı müqayisə edirlər. Əgər belədirsə bəli, mənəviyyatınızı varlandırsanız, təfəkkürünüzü düzgün yönləndirsəniz gələcək nəsillər fəqir alim olmazlar, fəqirlikdən də utanmazlar. Elmin gücü ilə bir çox həqiqətlərin sahibi olub, topluma faydalı olaraq maddiyyatı da gücləndirərlər. Bu kimi bir sıra uğur qapılarının açarı olduğunun fərqində olaraq düzgün karyera quraraq cəmiyyət üçün faydalı işlər görərlər. Ən azından mənəviyyatları və vicdanları doğru şəkildə inkişaf edər.
Birini xoşbəxt görəndə məyus olmaq əvəzinə sevinməyin üstün olduğunu, digərini bədbəxt görəndə onun dərdinə ortaq olmağın insani keyfiyyətinin şərə qalib gəldiyini hiss edib vicdanlarını rahatladarlar.
Gəlin təfəkkürümüzün baxışı ilə vicdanımızın aynasına işıq tutmağı bacaraq. Pozitiv aydınlıq hər zaman parlamağa qadirdir. İnkişafı təqib etmirsənsə münasibətdə neytral olmaq məsləhətdir. Çünki həyat bumeranqdır.
Nə versən, onu da sənə qaytaracaq. Tanrım hər kəsin yolunu açıq etsin və hər kəsi düzgün yola yönəltsin!

1) Mütaliə elmin dadıdır.
2) Ağlın yoxdursa elmin sənə fayda verməz!
3) Mütaliə edin, biliklərə yiyələnin. Oyrənilmiş bilgilər, qaranlıq gecədə sizin yolunuzu aydınladacaq fənərdir.
4) Nöqsanları vaxtında düzəltmək lazımdır ki, sonradan ən dəyərli meyarı (zamanınızı) müzakirələrə sərf etməyısiniz.
5) Fikrin sonu necə qurtarır, qurtarsın, əsas odur düzgün yola aparsın.
Rəqsanə TAPDIQLI,
AYB-nin üzvü

Mehdiabad 2 saylı tam orta məktəbin şagirdi Nüşabə V sinfi bitirib, ilk yubiley yaşını geridə qoydu. Bu gün onun 11 yaşı tamam olur. Nüşabə balanı nənəsi, atası, anası, qardaşı, xalası, dayısı, təbrik edərək ona ən xoş arzularını bildirirlər. Atalı, analı böyüyüb, xoş günlər görməsini, firavan ömür sürməsini arzulayırlar.

Bir də arzu edirlər ki, tez böyüyüb şirin arzularına çatsın. Dövlətinə layiqli vətəndaş, millətinə layiqli övlad olsun. Uğurları ailəsinə sevinc gətirsin!

Abşeron rayonunda təqdimat

İyulyn 9-da Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Heydər Əliyev Mərkəzində müəllifləri Əziz Ələkbərli və Səbuhi Hüseynov olan “Qərbi Azərbaycan irsi: Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus qəbiristanlıqların sistemli qaydada dağıdılmasının nəticələri və beynəlxalq hüquqi məsuliyyətə dair hesabat və materiallar” kitabının I cildinin təqdimetmə mərasimi keçirildi.

Əvvəlcə Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət olundu, önünə gül dəstələri qoyuldu, xatirəsi ehtiramla yad edildi. Sonra Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi, Ümummilli Liderin və Şəhidlərimizin xatirəsi sükutla yad edildi. Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyev, Milli Məclisin deputatı Nigar Məmmədova, ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, professor Mahirə Nağıqızı, Şəhid ailələrinin üzvləri, rayonda məskunlaşmış Qərbi azərbaycanlılar və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbirdə azərbaycanlıların deportasiyasına həsr olunmuş “Qərbi Azərbaycan irsi” tədqiqatlar seriyasından sənədli videoçarx nümayiş etdirildi.

Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin üzvü, professor Mahirə Nağıqızı Qərbi Azərbaycanın minilliklər boyunca Azərbaycan xalqının yaşayış məskəni, zəngin mədəniyyətimizin, elmimizin, ədəbiyyatımızın, memarlığımızın beşiyi olmuş müqəddəs yurd yeri olduğunu, bu torpaqların nəinki coğrafi anlamda həm də mənəvi baxımdan hər birimizin qəlbində əvəzsiz yer tutduğunu, indi isə bu irsin yazılı sənəd halında, bir kitab şəklində gələcək nəsillərə ötürüldüyünü bildirdi.
Mahirə xanım hazırkı Ermənistan ərazisi minilliklər boyunca Qərbi azərbaycanlıların yaşayış yeri, doğma yurd-yuvaları olduğunu, lakin XX əsrin müxtəlif dövrlərində Ermənistan hökumətinin həyata keçirdiyi məqsədyönlü etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində Qərbi azərbaycalıların doğma yurdlarından zorla deportasiya edildiyini, bu təqiblər nəticəsində müxtəlif illərdə 2.5milyon insanın öz ev-eşiyindən didərgin düşdüyünü, min illərlə formalaşan maddi və mənəvi irsin məhv edildiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, erməni faşistləri nəinki abidələrimizi hətta məzarlıqlarımızı dağıdıb, yerlə yeksan ediblər. 22 mahalda 600-dən çox qəbiristanlığımız yer üzündən silinib. Təkcə Dərələyəz mahalından yüzlərlə din xadimini sürgün ediblər.
Dünyanın heç bir yerində görünməyən rəzalətə məhz indi Ermənistan adlanan yerlərdə imza atılıb. Beləki Ermənistan Ali Soveti müxtəlif vaxtlarda 80 dəfə topononimlərimizin adının dəyişdirilməsilə bağlı qərar qəbul edib. Natiq bütün olub keçənləri unutmadıq. Onu bizə unutdurmağa çalışdılar,- dedi. Onu da bilin ki, bütün başımıza gələnlərə rəğmən nə vaxtsa dogma yerlərimizə qayıdacağımıza əminəm.

Sonra deputat Nigar Məmmədova Prezident İlham Əliyevin 2022-ci ildə Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə keçirdiyi görüşdəki çıxışını xatırlatdı: “Vətən müharibəsindəki tarixi Qələbəmizdən sonra yaranan yeni reallıqda ən mühüm vəzifələrdən biri məhz Qərbi Azərbaycandan qaçqın düşmüş vətəndaşlarımızın öz yurdlarına qayıtması məsələsidir.”
Millət Vəkili əlavə etdi ki, bu il ölkəmizdə Konstitusiya ilidir. Aartıq 5 ildir Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və Konstitusyamıza əsasən ölkə boyu Dövlətimizin süverenliyi təmin olunub. Həm də yeni konstitusiyamızın 30 illliyidir. Bu nailiyyətlərin qazanılması uğrunda canından keçən şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyərək, onların ailələrinə, qazilərimizə minnətdarlığımızı bildiririk. Əsgərlərimizə güc və bol enerji diləyirik. Mövzumuza keçməzdən əvvəl bunları qeyd eləməyi özümə borc bildim. Çünki ordumuz daim bizim təhlükəsizliyimizin keşiyindədir.

Bilirsiniz ki, bu gün Qərbi azərbaycanlılar Azərbaycan Respublikasının müxtəlif bölgələrinə səpələniblər. Prezidentimiz bu məsələyə İyulun 4-də Xankəndi şəhərində keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşündə də toxundu. Qeyd etdi ki, Qərbi azərbaycanlıların Ermənistandakı öz dədə-baba torpağına sülh yolu ilə qayıdışının təmin edilməsi sahəsində səylər bundan sonra da davam etdiriləcək.
Ümidvarıq ki, gün gələcək onlar necəki Qarabağımıza gedirlər, eləcə də Qərbi Azərbaycandakı doğma yerlərinə gedə biləcəklər. Bizdə buna əminliyi yaradan Ali Baş Komandanımızın yürütdüyü uğurlu Ordu quruculuğu siyasətidir.

Sonra Vətən müharibəsi şəhidi İlqar Vəliyevin həyat yoldaşı, Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının əməkdaşı Təhminə Vəliyeva çıxış edərək bildirdi ki, özü və həyat yoldaşı Qərbi Azərbaycandandırlar. O, atasının və həyat yoldaşının deportasiyadan əziyyət çəkdiklərini vurğulayaraq qeyd etdi ki, onların həmişə ən böyük arzuları həm Qarabağı azad görmək, həm də Qərbi Azərbaycana qayıtmaq olub. Bir var vətənpərvər olmaq, bir də var Vətən sevdalısı olmaq. İlqar Vətən sevdalısı idi, vətən uğrunda da şəhid oldu. Mən inanıram ki, gün gələcək Vətən Müharibəsində, vətən uğrunda şəhid olanların övladları Qərbi Azərbaycan torpaqlarını, dədə-babalarının ruhlarının dolaşdığı yerləri də ziyarət edə biləcəklər. Çünki onları o ruhda böyüdürük.
Təhminə Vəliyeva Abşeron rayonunda şəhid ailələrinə, qazilərə göstərilən diqqətdən də söz açdı.
Daha sonra Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı

Abdin Fərzəliyev bildiridi ki, Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi, diplomatik gücü və hərbi səfərbərlik bacarığı, o cümlədən ordumuzun şücaəti, şəhidlərimizin qəhrəmanlığı nəticəsində 44 günlük Vətən müharibəsində xalqımız Şanlı Qələbə qazandı. Tarixi ədalət zəfər çaldıqdan sonra respublikamızın ərazi bütövlüyü və suverenliyi tam bərpa olundu. Bir neçə il qabaq Şuşada yallı gedib, Qarabağ hayastandır deyənlər Dəmir Yumruğu görəndən sonra 5-cə dəqiqə İlham Əliyevlə fikir mübadiləsi aparmağa fürsət axtarırlar. Təsəvvür edin ki, 5 il əvvəl düşmən tapdağında olan Füzuli rayonu bu il özünün beynəlxalq hava limanında dünya liderlərini qəbul eləyir. Daşnakların yuva saldğı Xankəndidə qardaş ölkələrin prezidentləri eyni masa arxasında regionda, dünyada baş verən hadisələri, görəcəkləri işləri müzakirə edirlər. Bundan sonra xalqımızın yeganə problemi öz əzəli və əbədi torpaqları olan Qərbi Azərbaycanın həqiqi sahiblərinin ata-baba yurdlarına qaytarılması, onların hüquqlarının bərpasıdır.
Kitaba gəlincə “Qərbi Azərbaycan irsi” kitabını mən də əldə eləmişəm. Əziz müəllimin rəhbərliyi və gərgin zəhməti sayəsində ərsəyə gələn kitab tarixi faktlarla zəngin bir mənbədir. Vaxt tapdıqca oxumağa çalışacağam.
Hörmətli tədbir iştirakçıları, bilirsiniz ki, şəhid ailələrinə, qazilərə, veteranlara qayğının vəziyyəti həmişə möhtərəm Prezidentimizin diqqət mərkəzində olub. Ona görə biz də çalırıq heç kim diqqətdən kənarda qalmasın. Elə bu gün də Vətən Müharibəsi şəhidi Xəqani Əsgərovun övladı Ahu Əsgərovanın ad günüdür. Sizinlə birlikdə Ahu balamızı təbrik edəcəyik.
Beləcə Ahu balaya, 8 yaşının tamamlanması münasibətilə, Abşeron Rayon rəhbərliyinin hədiyyəsi və buket təqdim olundu. Mahirə Nağıqızı (Hüseynova) isə Qərbi Azərbaycan İcması üzvlərinin hüquqlarının qorunması və o yerlərdəki mədəni irsimizin araşdırılmasındakı xidmətlərinə görə, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif olundu.
Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra qonaqlarla xatirə şəkili çəkdirildi.

Tamxil ZİYƏDDİOĞLU
Fotolar Firuz DADAŞOVUNDUR

Səməd Vəkilov Qərbi Azərbaycanla bağlı yeni layihənin icrasına başlayıb.

“Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsinin icrasına başlayıb. Bu barədə təşkilatın sədri, tanınmış araşdırmaçı-hüquqşünas Səməd Vəkilov məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, layihənin əsas məqsədi Qərbi Azərbaycandan məcburi köçürülərək Salyan rayonunda məskunlaşmış icmaların tarixi və mədəni irsinin araşdırılması, qorunması və ictimaiyyətə tanıdılmasıdır.
“Qərbi Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən deportasiya olunan və Salyanda məskunlaşan şəxslərin həyat hekayələrinin toplanması Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasına mühüm töhfədir. Bu icmaların qeyri-maddi mədəni irsinin öyrənilməsi və sənədləşdirilməsi milli kimliyin qorunması baxımından vacibdir” – deyə Səməd Vəkilov bildirib.
Layihə çərçivəsində deportasiya olunan icmalarla bağlı kitab hazırlanacaq. Eyni zamanda Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixi həqiqətləri, maddi və qeyri-maddi mədəni irsi, toponimlərin dəyişdirilməsi, dini və tarixi abidələrin dağıdılmasını əks etdirən 5 televiziya verilişi çəkiləcək.
Qeyd edək ki, layihənin icra müddəti 4 aydır.

Ağsaqqallar ehtiramla yad edilir

Bu günlərdə Qafan Rayon İcmasının bir qrup fəalı Zəngəzur mahalının Dovrus kəndində dünyaya göz açan qocaman müəllim, 94 yaşlı Həsən Abışova baş çəkib, hal-əhval tutub. Həsən müəllimin evində, şirin süfrə arxasında keçirilən görüşdə Qafan Rayon İcmasının nümayəndəsi, şair Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin salamını şatdırıb. Həsən müəllimə xitabən bildirib ki, Qafan camaatının maariflənməsində, təhsil almasında və ictimai fəliyyətlə cəmiyyətdə tutduqları mövqenin qazanılmasında müstəsna xidmətlərinizi nəzərə alaraq Qafan Rayon İcmasının sədri, professor Eldar Abbasovun tapşırığı ilə biz Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov və Afiq müəllimlə birlikdə sizi təbrik eləməyə gəlmişik.
Seyfulla Abbasov İcma rəhbərinin məktubunu oxuduqdan sonra Dovrus kənd icmasının rəhbəri Paşa Abbasov icma adından Həsən Abışova verilmiş Fəxri Fərmanı sahibinə təqdim eləyib. Sonra eloğlular bir-biri ilə daha yaxından tanış olublar. Xatirələr çözələnib. Qürbətləşən ellərimizdən, o yerlərdə keçən günlərdən söhbət açılıb. Həsən müəllimin gənclərimizə örnək ömür səhifələri varaqlanıb:
Abışov Həsən Həşim oğlu 10 may 1931-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinin Dovrus kəndində anadan olub.
1938-ci ildə Dovrus kənd məktəbinin birinci sinfinə gedib, 1944-cü ildə yeddinci sinfi bitirib. 1945-1946-cı ildə kolxozda işləyib. 1946-cı ildən Şəhərcik qəsəbəsində səkkizinci sinfə qəbul edilib və 1948-1949-cu ildə orta məktəbi bitirib. 1949-1950-ci illərdə Bayıl adasında neft sahəsində işləyib. 1955-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakultəsini bitirib. Universiteti bitirdikdən sonra təyinatla Qubadlı rayonu Alıquluuşağı məktəbində müəllim, 1956-cı ildən 1959-cu ilə qədər Qubadlı rayon partiya komitəsinin qərarı ilə “Avanqard” qəzetində məhsul katib vəzifəsində çalışıb.
1959-1968-ci illərdə Məmmədli və Göyərçik kənd məktəblərində müəllim işləyib.
1968-ci il sentyabr ayında ailəliklə birlikdə Qafan rayonunun Dovrus kəndinə qayıdıb. 1968-1974-cü illərdə Oxtar kənd məktəbində, 1975-1988-ci illərdə Dovrus kənd məktəbində müəllim işləyib.
1988-ci il Qarabağ hadisələri ilə erməni faşistlərinin təzyiqi altında doğma yurdu tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Elə o vaxtdan Bakı şəhərinə gələrək, 1989-1991-ci illərdə A. Vəliyev adına 258 nömrəli tam orta məktəbdə işləyib.
Həsən Abışov 1968-ci ildə Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Maarif nazirliyinin qərarı ilə “Baş müəllim” adına layiq görülüb. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin, rayon təhsil şöbəsinin Fəxri fərmanları ilə təltif edilib.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının I Müəllimlər qurultayının, Azərbaycan ziyalılarının I qurultayının iştirakçısı olub.
Hazırda təqaüddədir, 5 övladı, 10 nəvəsi və 5 nəticəsi var.
Ömrünün qürub çağlarını övladları, nəvə-nəticələrilə keçirən Həsən müəllim ellilərinin gəlişindən, unudulmamasından xeyli xoşhal olub. İcma rəhbərinə və zəhmət çəkib görüşünə gələnlərə minnətdarlığını bildirib.
Sonda xatirə şəkili çəkdirərək Qafanda görüşmək ümidilə ayrılıblar.

“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin Zəngəzur bürosu