Onun kəlağayı sevgisi

GÜLLÜ ELDAR TOMARLI – KƏLAĞAYINI URVATDA TUTAN XANIM

Bəllidir ki, hər kəs bu dünyanı fərqli düşüncələrlə görür. Kim maddi, kim mənəvi, kim isə elmi nailiyyətlərinin gücü ilə həyatın inkişafını çiyinlərində daşıyır. Seçimimiz həm də ruhumuza, tərbiyəmizə bağlıdır.
Haqqında yazmaq istədiyim insanın bir dəqidə belə boş vaxti yoxdur. Elə hey tədbirlərdə, ictimai fəallığındadır. Özü də bunu poetik dillə etiraf edir:
Zəmanə çağırır, yığnağa çəkir,
El-oba arxadan qınağa çəkir.
Bu necə qismətdi deyə bilmirəm,
Deyən, tale məni sınağa çəkir.
Hər kəsə üzü gülər, könlü açıq bir soydaşımızdır Güllü xanm. Əsl Azərbaycan qadınıdır. Belə insanlara seçilmişlər deyirlər, mənə görə onlar enerjilərini son damlasına qədər xərcləyən, müqayisə olunmayan zəhmətkeşlər, fədakarlardır.
Güllü Eldar Tomarli 1969-cu il iyulun 13-də Gürcüstanın Rustavi şəhərində anadan olub. Soykökü Qazaxın İncə dərəsinin Kəmərli kəndindəndir. Rustavi şəhərinin 7 saylı məktəbində təhsil alib. Gənc yaşlarından yazıları ilə Rustavi şəhər nəşriyyatlarında çıxış edib.
Haşiyə: Ona inam, ümid verən bir hadisədən yazmaq istərdim. Orta məktəb şagirdi olarkən tanınmış şairləri, ədəbi mühitin nümayəndələrini məktəbə dəvət edərək tədbirə hazırlaşır. Tədbirin vaxtından xeyli keçir, amma qapıda kimsə görünmür. Güllü çarəsiz qalıb ağlamağa başlayır. Bir az da keçir, anasını qapıda görür. Təəccüblənərək sakitləşir. Anasının tədbirdən xəbəri yox idi, sonra eşitmişdi. Bir müddətdən sonra məktəb qapısında maşınlar ğörünür və tədbir başlayır. Anasının tədbirə qəfil gəlməsi və ədəbi mühitin diqqəti ona güvən verir. O zamandan onun özünə məxsus maraqlı, bənzərsiz həyat səhifələrı başlayır. Rustavi Azərbaycanlıları Mədəniyyət mərkəzinin idarə heyətinin üzvü, qadınlar şurasının sədri, gürcü qəzetlərinin Azərbaycan üzrə xüsusi müxbiri, “Aşıq Pəri” məclisinıin sədr müavini, mətbuat katibi olub. Güllü xanım “Beləcə qal, nolar, könlüm”, “Bir az sazdan, bir az sözdən”, “Aşıq Pəri” inciləri tərtıbatçısı Aida xanım” kitablarının müəllifidir.
Güllü xanım artıq uzun illərdir Azərbaycanda, Bakidadır və burda fəaliyyətini davam etdirir. Şeirlərindən birində yazır:
Muraz verdi əzəldən bu yurd mənə,
Yollar açdı dağlarda boz qurd mənə,
Güllü bilər, yaxın düşməz dərd mənə
Anam dedim, Vətən dedim bu yurda.

Mübaliğəsiz demək olar ki, Ğüllü xanım ölkəmizin ədəbi-mədəni hadisələrinin dayaq nöqtəsindədir. Bu xanımın fəaliyyətini izləməyə imkan tapmırsan. Gürcüstanın, Təbrizin, Türkiyənin, Orta Asiyanın ədəbi mühitini bizlərə tanıdır. Həmçinin, bizim şairlərin də şeirlərinin özbək, gürcü və s. dillərə tərcüməsinin təqdimatını aparır. Bundan əlavə, o, daşnak terroristlərinin rejiminə qarşı mübarizəyə qatılan qaçaq həyatı sürən insanların həyatından bəhs edən Alı Kavkazyalının “Qartallar sınır tanımaz” kitabının təqdimatını keçirib. Şairə, publisist, Azərbaycan Yaziçilar Birliyinin, Aşıqlar Birliyinin, Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Güllü xanım Dərviş Osman Əhmədoğlunun “Mən Borçalıda qaldım” kitabının redaktoru, Maksim Sarıqayanın “Göyçə həsrətli bir ömür”, Əhməd Qəşəmoğlunun “Eşqdən o yana bax”, Aqşin Əlikərimlinin” Təbrizdən Təbrizə təqdimat”, Səfər Boluşlunun “Məndən” və sair sənət adamlarının şeir kitablarının təqdimatlarını aparan və öz ifasında şeirlərdən parçalar da səsləndirəndir.
İllərdir ki, o, “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” ictimai birliyinin sədridir. Mən də, arada bir o məclisin tədbirlərinə gedirəm. Amma ora necə düşdüyümü heç özüm də bilmirəm. Sadəcə sevinirəm ki, xalqın yaratdığı folklor nümunələrindən bəhrələndim. Çox vaxt tədbirlər onun Əhmədlidə yerləşən evində keçirilib. Sonralar tədbirlər üçün Güllü xanıma müxtəlif məkanlar qapı açdı. “Ev ofisi” isə öz yerində. Ora həm də Kəlağayı muzeyidir.
Mirvarid Dilbazi poeziya məclisində unudulmaz şairənin yaradıcılığı ətraflı təblığ olunur. Məclis folklorumuza, ənənələrimizə, xüzusi ilə aşıq yaradıcılığına güzgü tutur. “Dədə Qorqud” ictimai birliyinin sədri Xətai bəy məclisin daimi qonaqlarındandır. Şairlər, təşkilat nümayəndələri, rəssamlar, aşıqlar Güllü xanımın məclislərinin daimi qonaqlarıdır. Aşıq Gözəl Kəlbəcərlinin səsi bizi dağların çiçəklərinin ətrinə, sazı ozanların əks-sədasına kökləyirdi. Poeziya məclisinin idarə heyətinin üzvü Vüsal Seyranoğlunun xidmətını qeyd etməmək mümkün deyil. Tədbirlər M. Dilbazinin, Dədə Ələsgərin, Səməd Vurğunun Vətənimizi tərənnüm edən şeirləri ilə başlayırdı. Uzaqdan, yaxından gələn hər kəs özündə ruh dincəlişi tapırdı.
Mirvarid Dilbazi yaradıcılığının bu günkü oxuculara daha əlçatan olması ilə əlaqədar təşəbbüslər göstərərək şeirlərini ədəbiyyat nümayəndələri ilə birlikdə “Bənövşələr üstə göz yaşı” və “Öz içindən yanan bir ocağam mən” kitablarının latın əlifbasına çevrilməsinə nail olub. İctımai birliyin üzvləri ilə Qocalar evində konsertlərlə çixiş edirlər, çoxlu sayda şəhid tədbirləri keçirilir. Rəssam Gülnarə Məmmədova da Azərbaycanın uzaq bölgəsindən gələrək, çəkdiyi şəhid portretlərini, yaradıcı insanların rəsmlərini tədbir iştirakçilarına nümayiş etdirir.
Güllü haqqa olmaz əvəz,
Yurd verilməz, yurd bölünməz
Şəhid olan vallah ölməz,
Ağlama, şəhid anası.
Güllü xanımın ideyalarla dolu həyatı mənəvi harmoniyasına bağlıdır. Səmimi, olduqca diqqətli, ailə dəyərlərinə qiymət verən fəal Azərbaycan qadınıdır. O, II Türk Dünyası simpoziumunun iştirakçısı olub. II və III Türk Dünyası ədəbiyyat və kitab festivallarında ıştırakçı, moderator olub. Güllü xanım sabaha inamla, həyat yanğısı ilə yaşayır. Bir ğün nənəsinin ona verdiyi noxudu kəlağayını başına örtərkən fikrə gedir:
“Bəlkə yüz illərin yadiğarı olan kəlağayının təbliğatına başlayim?” Tərəddüd içərisində qalır. Əvvəlcə bu ideyanın reallığı onda şübhələr yaradır. Həyəcan dolu günləri başlanır. Evində şəxsi Azərbaycan Kəlağayı Muzeyi yaradır. Teleçəkiliş qrupları, qəzet müxbirləri bu ünvandan o qədər reportajlar hazırlayıblar ki!..
Azərbaycan qadınının bir ovuca yerləşən, amma içi dolu eşqi, isməti, mərhəməti, məharətı, qüssəsi, mərdliyinin rəmzi olan kəlağayı -şahanə baş örtüyümüz! Əğər kəlağayı bu günə qədər qorunub saxlanıbsa, bu Azərbaycan qadınının ruhunun, gözəlliyinin rəmzi, mənəvi qüvvəsinin təzahürüdür. Azərbaycan kəlağayısının təbliğatı elimizi bürüdü. Bu təşəbbüs kəlağayı haqqında olan təsəvvürümüzü təşkil olunan tədbirlərlə büsbütün dəyışdi. Azərbaycanın, demək olar ki, bütün bölgələrində keçirilən sazlı-sözlü kəlağayı tədbirləri el bayramına çevrildi. Bədii təfəkkürün məhsulu kəlağayımızda kökümüzün ruhu olan dühalarımızın – Nizami Gəncəvinin, Pənahəli xanın, Nəsiminin, Qasım bəy Zakirin, Abbas Tufarqanlının, Aşıq Ələsgərin, Xurşidbanu Natəvanın, Üzeyir Hacıbəylinin, Səməd Vurğunun portretləri yaradıldı. 54 üsulla əmələ gələn kəlağayıda yaranan portretlər milli-mənəvi dəyərlərimizə böyük töhfədir. Azərbaycan kəlağayısı millətləri, müxtəlif sənət adamlarını birləşdirdi.
Güllü xanım Azərbaycan Respublikası Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin elan etdiyi qrant müsabiqələrində qalib olaraq iki kitab ərsəyə gətirdi. Kəlağayı haqqında 76 şeir toplanmış kitab Dədə Ələsgərə istinadən “Kəlağayı əlvan qıyqacı” adı ilə nəşr edilib. İkincı kitabı “Azərbaycan kəlağayısı min illərin yadigarı” da bizlərə gözəldən-gözəl töhfədir. Bu uğurlar Güllü xanıma dövlət tərəfindən göstərilən diqqət və qaygının təzahürüdür. O, dayanmır, yenə ruhundan qaynaqlanır. Kəlağayı Güllü xanım üçün əfsanəvi baş örtüyü idi. O, artıq kəlağayı simvoluna çevrilmişdir.
Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən olan qadınlar Güllü xanımın ətrafına toplandı. Onlar yetərli kəlağayı qrupu təşkil etdilər. Qrup isti bir ailə ocağına çevrildi. Və aşkara çıxara bilmədikləri istedadlarını güvənli şəkildə biri-biriləri ilə bölüşməyə başladılar. Bu gün qrupu şairlər ocağı adlandırmaq olar. Hər bir xanım bacardığı qədər kəlağayını şeirlərində yaşatmaq həvəsindədir və çox istedadla Azərbaycan qadınının əfsanəvi baş örtüyünü mənəvi düşüncələrindən süzərək şeirlər məcmuəsinə çevirir. Şeirlərdə sevgi, həyəcan, həyat bilğiləri, talelər, insan xarakterləri əks olunur. Xanımların biri-birinə isti münasibətləri, kəlağayıya olan sevği şeir kitablarına həvəsi artırmağa başladı və nəticəsi yeni kitabların yaranması oldu. “Anam kəlağaydı, kəlağay anam” və “Anam kəlağaylı bir muğam idi” adlı kitabları işıq üzü gördü. Bu kitablarda Güllü ocağına yığılan xanımların duyğu və düşüncələri ipə-sapa düzülüb. Onlar-Brilyant Atəş,Yeganə Məmmədova, şairə, publisist Sevil xanım., Arzu Yaqubqızı, Könül İbrahimsoy, Sevda Səfərli, Adilə Nəzər, Şölə Cəlilə Məmmədova, Həvva Nazim, Mərziyə Sarvan, Məhluqə Gədəbəyli, Aliyə Rzayeva, Ağaminə xanım, Əzizə xanım, Xədicə xanım şeirləri ilə bizi dünyanın gözəlliklərinin seyrinə aparır.
Prezident təqaüdçüsü Tərlan xanım Musayeva, Hənifə xanım, Kəmalə xanım, Fatimə xanım, Yasəmən xanım, Lilpar xanım tədbirlərin fəal iştirakçılarıdır. Sadaladığım xanımların əksəriyyəti Azərbaycanın bütün bölgələrində keçirilən kəlağayı təbligatı tədbirlərində Güllü xanımın yanında olublar. Şəhidlərin ana və bacıları da qrupun üzvü kimi keçirilən tədbirlərdə iştirak edərək təsəlli tapırlar. Bu mənəvi qadın ordusunu birliyə gətirmək

Güllü xanımın əvəzsiz zəhmətidir.
Hər dəfə tədbir üçün lazımı ləvazimatları daşımaq, üstəlik 50 kəlağayı ilə məkanı bəzəmək və s. böyük zəhmət tələb edir. Bir dəfə tədbirdən sonra kəlağayiları toplayarkən Güllü xanım dedi bükməyin onu səhərə qədər oturub kitab formasında bükəcəyəm. İki il ərzində fasiləsiz o, bu işləri görürdü. Və nəhayət, 27 aprel 2024-cü ildə Azərbaycanda ilk dəfə möhtəşəm sazlı-sözlü kəlağayı festivali keçirildi.
Xanımların yaradıcılığına diqqət də davam edir. Bu yaxınlarda Güllü xanımın təşkilatçılığı ilə şairə, publisist Brilyant Atəşin “Nənəmin kəlağayısı”, Arzu Yaqubqızının “Nağıl kəlağayım, sirr kəlağayim” adlı şeir kitablarının təqdimatı keçirildi.
Neçə vaxtdır Gülllü xanım narahatdır. Yenə iç boğçası açılır. Muzeyi təsəvvüründə al-əlvan rənglərdə görür və Qurama toxunuşuna başlayır. Çox maraqlı əl işləri ilə bu ilin iyun ayının 20–21-i İçərişəhərdə keçirilən Beynəlxalq Qurama Festivalına dəvət alır.
İftixarla deyim ki, kəlağayı 2014-cü ildə UNESCO-nun geyri-maddi mədəni irsin reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir. Güllü xanım kəlağayı təbliğatını ictimaillət arasında elə ürəkdən aparır ki, sazla-sözlə elə vəsf edir ki, artıq qadınlarımız kütləvi şəkildə kəlağayı örtməyə başlayıblar.
Güllü xanım torpağına, millətinə sonsuz sevgi ilə yaşayır. Ailəsinə də tövsiyəsi budur. Bu baxımdan oğluna müraciəti maraqlıdır:
Sevgi qapısına ol açar, oğlum.
O yolu getməyi düz bacar, oğlum.
Azərbaycana sevgi ilə baxan, onu gözəl görmək istəyən Güllü xanımı 55 illik yubileyi münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm.
...İki ilə yaxın fasiləsiz davam edən tədbirlərin birindən çıxarkən ondan soruşdum ki, artıq kəlağayı mövzusu bitdimi? Hələ indi başlayıram,-dedi.
Yolunuz açıq olsun Güllü xanım!
Natəvan ƏLİYEVA,
“Ailələrə Dayaq” xeyriyyə ictimai birliyinin sədri

DÜNƏNİN, BUGÜNÜN, SABAHIN QƏZETİ

“Vedibasar” qəzetilə, onun təsisçisi və baş redaktoru Sərtib İslamoğluyla tanış olduğum gündən düz 14 il keçir. Bu xoş təsadüf Azərbaycanımızın Müstəqillik Günü ərəfəsində olduğuna görə yaşadığım o xoş xatirələri hər il bu ərəfədə xəyalımda bir daha yaşayır, xoşhal oluram. Yaxınlarımla bölüşürəm. Məmnunluğumu gizlətmirəm.
Amma bu dəfə borc bildim ki, bir-birini tamamlayan bu ideoloji-sosial tandem barədə təəssüratımı, fikirlərimi daha geniş auditoriyada oxucularla bölüşüm, vətən həsrətiylə yaşayan niskilli yurddaşlarımın 20 ildən artıq müddətdə ürəyinə su çiləməyi, dərdlərinə şərik olmağı, nikbinlik ruhunu saxlamağı, hər birimizin qəlbindən doğma yurdlarımıza körpü salmağı bacaran “Vedibasar”ın əməyindən, əzəmətindən danışım. Bəli, cürətlə deyə bilərəm ki, “Vedibasar” sadəcə bir qəzet deyil, o, 20 ildən artıq müddətdə dövlətimizin siyasi-ideologiyasına, milli-mənəvi, tarixi və maddi-mədəni dəyərlərin qorunmasına xidmət edən ideoloji baza və aparıcı təbliğat maşınıdır.
Dahi Heydər Əliyevin tez-tez müxtəlif kürsülərdən öz çıxışlarında olduqca nikbin və kəsərli tərzdə “Qərbi Azərbaycan ərazilərindəki əzəli torpaqlarımıza qayıdacağıq” mesajının eskiz-layihəsinin həyata keçirilməsinin davamı olaraq Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycana Qayıdışla bağlı Qərbi Azərbaycan İcmasındakı məlum 24 dekabr 2022-ci il tarixli proqram xarakterli tarixi çıxışı və ondan sonra verilən əməli start da göstərdi ki, “Vedibasar” öz fəaliyyətini olduqca nikbin ictimai-siyasi notlar üzərində qurub, indiyədək dövlətinin və xalqının mənafeyi üçün ləyaqətlə xidmət edib.
***
2010-cu ilin bu günlərində tanınmış ziyalı, professor Əsgər Zeynalovla Azərbaycan nəşriyyatına getmişdik. 6-cı mərtəbənin dəhlizinə çatanda birdən o, qolumdan çəkib üzərində “Vedibasar” lövhəciyi yazılmış bir qapıya tərəf yönəltdi məni. “Gəl bura, səni bir qeyrətli oğulla tanış edəcəyəm” dedi. Daxil olduq otağa. Otaqdakı üzü nurlu insan indi artıq çox yaxşı tanıdığım Sərtib müəllim idi. Əsgər müəllim bizi tanış etdikdən sonra bir az dərdləşdik. Söhbətimizin qayəsi şəxsi həyat problemləri deyil, milli dəyərlər, elm, mədəniyyət, işğal olunmuş torpaqlarımız, vətən, yurd həsrəti barədə oldu. Təxminən 20 dəqiqəlik söhbətdən və Sərtib İslamoğluyla tanışlıqdan çox məmnun qaldım. “Vedibasar” qəzeti barədə əvvəllər geniş məlumatım olmasa da bu görüş, bu təbii, doğma münasibət məni ovsunladı. Yavaş-yavaş mən bu qəzetə, kollektivə bağlanmağa başladım. Etiraf edim ki, “Vedibasar”la, onun təsisçisi və baş redaktoru Sərtib İslamoğluyla tanış olduqdan sonra sanki üzümə bir ümid qapısı açıldı. Əvvəl vaxtlarda bura dərc edilmək üçün məqalələr aparırdımsa, daha sonra vətən həsrətiylə dolan ürəyimi boşaltmaq üçün də getməyə başladım. Sanki təsəlli almaq üçün özümə bir isti ocaq, qibləgah tapdım. Çünki “Vedibasar” redaksiyasında Sərtib müəllim başda olmaqla kiçik kollektiv tərəfindən o qədər gözəl, doğma, milli-dəyərlərlə dolu atmosfer yaradılıb ki, adam bura gələndə getmək belə istəmir. Bir stəkan çaylarını içib, pozitiv əhval alana kimi heç səni buraxmırlar da. Bura nə qədər “qanıqara” gəlsən də gedəndə pozitiv əhvalla, sanki vətən qoxusunu almış kimi, o isti ocaq qırağında bir stəkan çay içmiş kimi gedirsən burdan. Güman edirəm ki, “Vedibasar” bu minvalla özü yaşamaqla bərabər yüzlərlə, minlərlə, on minlərlə yurd həsrətli insanı mənəvi olaraq yaşadır.
Görünür, məhz qeyd etdiyim bu isti münasibətlərə görə bu gün informasiya məkanında yazılı mətbuatın rəqabətdə bir qədər geri qalmasına baxmayaraq ayda iki sayı çap olunan “Vedibasar” hələ də öz oxucu auditoriyasını saxlamaqda davam edir. Düşünürəm ki, köhnə mətbu yayım ənənəsindən çıxmadan sürətli informasiya dövründə rəqabətə davam gətirməsi və ciddi maliyyə çətinliklərini dəf edə-edə bu günədək oxucularının xidmətində olması, yalnız abunəçilərin hesabına özünü maliyyələşdirən, ayaqüstə qalan “Vedibasar”ın kimlik vəsiqəsidir. Yəqin ki, bu qəzet sevilməsə, oxucunu təmin edə bilməsə idi iyirmi ildən artıq müddəti belə şərəflə gəlib bu gün də bir yazılı mətbu orqan olaraq ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında iştirak etmək qüdrətinə, qabiliyyətinə malik ola bilməzdi.
“Vedibasar” üzərində olduqca məsuliyyətli və şərəfli bir missiyanı daşıyır. Müstəqil ictimai-siyasi qəzet olaraq ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələrdən, ölkə rəhbərliyinin uğurlu siyasi, diplomatik addımlarından tutmuş, son illərin ən aktual məsələlərindən olan Qərbi Azərbaycan İcmasının gördüyü işlərə, keçirdiyi tədbirlərə, ölkəmizin elmi-mədəni nailiyyətlərinə, tarixi məlumatlara, tədqiqat-araşdırma materiallarına, sosial-iqtisadi məsələlərə, poeziya nümunələrinə, idman uğurlarınadək bütün mövzuları işıqlandırmağa macal tapır. Maraqlıdır ki, bütün bu vacib amillər yüksək səviyyəli, peşəkar jurnalistika işi çərçivəsində qəzetin öz dəst-xəttinə uyğun olaraq uzun illərboyu sistem halında idarə olunur. Görünür, bu peşəkarlıq Sərtib müəllimdə hələ illər öncə, Respublikanın başı üstünü qara buludlar aldığı ötən əsrin 88-ci illərində Qarabağda azğın separatçıların baş qaldırdığı vaxtlarda müvafiq Dövlət strukturunda mətbuata nəzarət vəzifəsini yerinə yetirdiyi dövrdə formalaşmışdı. Həmin dövrdə o nəinki separatçı xarakterdə olan yazıları respublikanın mətbu orqanlarında dərc olunmasının qarşısı alıb, həm də onlara bilavasitə himayədarlıq edən Mockva təyinatlı yerli rəhbərlərlə mübarizə apararaq Azərbaycan, dövlətimiz naminə, özünü təhlükə qarşısına ataraq qətiyyətini, sözünün kəsərini ortaya qoya bilmişdi. Məhz möhkəm xarakterli, saf əqidəli, vətənpərvər Sərtib Məhərrəmov özünü bu mübarizə meydanında sübut edə, gələcək peşəkar jurnalist karyerasına möhkəm təməlli yol sala bilmişdir. O yol ki, bu gün özünün də dediyi kimi - “öz əqidə, amalı və sevgisindən” yaradıb ərsəyə gətirdiyi, balası qədər sevdiyi və artıq özünü respublikanın mətbuat məkanında təsdiq eləmiş “Vedibasar”ı evlərə, qəlblərə, eləcə də elm, mədəniyyət ocaqlarına aparır. “Vedibasar” materiallarından mənbə kimi istifadə edilir. Bu məqamları nəzərə alan Sərtib İslamoğlu maliyyə çətinliklərinə baxmadan qəzetin illik saylarını kitab şəklində çap etdirməklə oxucu üçün daha rahat şərait yaratmış və bununla jurnalistika sahəsində bir ilkə yeniliyə imza atmışdır. Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda “Vedibasar”ın artıq 21-ci cildi də işıq üzü gördü.
Düşünürəm ki, məhz elə həm qəzetin qazandığı nüfuzuna, sanbalına, həm də baş redaktoru Sərtib İslamoğlunun peşəkar, yenilikçi jurnalist kimi müsbət keyfiyyətlərinə görədir ki, ölkəmizdə və onun hüdudlarından kənarda yaxşı tanınan akademik Nizami Cəfərov, Hidayət Orucov, Polad Bülbüloğlu, Əsgər Zeynalov, mərhumlar Buludxan Xəlilov, İsrafil Məmmədov, elm, incəsənət, mədəniyyət, siyasət adamlarının yazıları mütəmadi olaraq bu qəzetdə dərc edilir, oxucu xidmətinə təqdim olunur.
Əlavə etməyi borc bilirəm ki, bu peşəkar mətbuat işçisinin doğum günü də məhz öz peşə bayramıyla üst-üstə düşür. Bu təsadüfdür, yoxsa tale, alın yazısı? Bilmirəm.
Odur ki, fürsətdən istifadə edib bu yüksək kürsüdən Sərtib İslamoğlunu həm qarşıdan gələn yubiley 70 yaşı, həm də 22 iyul Mətbuat Günü münasibətilə böyük səmimiyyətlə təbrik edirəm!
Bütün qeyd etdiyim vicdanlı, ləyaqətli işlərə görə artıq ölkəmizin mətbuat arenasında öz imzasını təsdiqləmiş, tutduğu doğru yolla başıuca addımlayan əziz “Vedibasar”ımızın yaradıcısı və sükanı arxasında olan Sərtib İslamoğluna, eləcə də kollektivin digər üzvlərinə və bu qəzetin nüfuzuna, cəfakeşliyinə böyük dəyər verib məqalələr dərc etdirən, böyük elmi titullara və nüfuza malik olan ziyalılarımıza öz təşəkkürümü bildirir və deyirəm: “Zəhmətiniz hədər deyil, əziz dostlar!”

Hüseyn-Xəzər,
AJB-nin üzvü
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti 12 iyul 2024

TƏRANƏ DƏMİR YAZIR:

Azərbaycanda ədəbi tənqid varmı?

Bu günkü ədəbiyyatımız oxucunu qane edirmi?

Kitaba tələbat niyə bu qədər aşağıdır?

Bayağı “əsər”lər gündəmi necə zəbt edib?

Niyə hər kəs məsuliyyəti üstündən atır?


Hal -hazırda bütün sahələrdə olduğu kimi, ədəbiyyat da yeni tarixini yaşayır. Bu tarixin hansı özəllikləri var və oxucu ən çox hansı sözün acıdı? Ümumiyyətlə bu günkü ədəbiyyatımız oxucunu qane edirmi? Azadlıq və demokratiya pərdəsi arxasında hansı proseslər gedir və ədəbiyyat müasir standartlara cavab verirmi? Klassiklərdən nümunə götürülürmü və ya kökümüzdən tamamilə uzaqlaşmışıq?
Köksüz, qolsuz, budaqsız ədəbiyyat niyə müasirliyin simvoluna çevrilib?
Sual çoxdu. Elə verilən cavablar da…
Nəşriyyatlar bir ucdan kitab istehsal edir. Güclü və ya gücsüz. Mənalı və mənasız. Keyfiyyətli və keyfiyyətsiz. Axır ki, durmadan kitab dərc olunur. Bu boyda bolluğun içində bəs kitaba tələbat niyə bu qədər aşağı səviyyədədi? Oxucu ədəbiyyatdan uzaqlaşıb, ya ədəbiyyat oxucunu qane etmir? Elektron ədəbiyyat bəlkə kitaba olan tələbatı azaldıb?
Oxucu ona lazım olan materialları bir toxunuşla əldə edə bilirsə, bütün kitabxanalar hər kəsin evinə köçübsə, hər şey bu qədər asanlaşıbsa, demək kitab almaq və oxumaq səviyyəsi çox aşağı düşüb. Bununla belə oxucu sayının azalması kitab istehsalına təsir etmir. Bəlkə elə ədəbiyyatı gözdən salan faktorlardan biri də kəmiyyətdi. Mahiyyət və keyfiyyət arxa plana keçib. Ən ağrılı hal odur ki, məzmunsuz, bayağı, mənasız “əsər”lər gündəmi zəbt edib. Ən pisi də budur ki, bu yazıların təbliğatı da güclü gedir. Əsl sözü işıq üzü görə bilmir, pərdə arxasında qalır. Bu qədər bolluğun içində oxucu da çaş-başdı. Nəyin pis, nəyin yaxşı olduğunu anlamaqda çətinlik çəkir. Qərarsızdı oxucu. Ədəbiyyat fərdilikdən çıxıb, kütləviləşib. Üzü işıqlı, içi qaranlıq kitablar gündəmi zəbt edib. Yalançı təriflər, bir -birini təkrarlayan təqdimatlar kütləvi hal alıb. Qarşılıqlı “layk ” ( bəyəndim) azarkeşliyi formalaşıb. Söz keçib arxa plana. Nəticədə ədəbiyyatın bütün sahələrində durğunluq yaranıb.
Keçmişdə senzura vardı. Yerindən duran yazarlıq eşqinə düşmürdü. İstedad sözünü deyirdi. Yazarlar sözünü və özünü təsdiq edənəcən neçə qat qabıqdan çıxırdı. Oxucu isə ruhuna yaxın, doğma əsərləri alıb oxuyurdu. Bununçun xüsusi kitabxanalar və satış mərkəzləri vardı. Məcburiyyət və məhkumiyyət yox idi. İndi yazıçı, şair kitabını satmaqçun küçə alverindən belə çəkinmir. Özünə, şəxsiyyətinə hörmət edən, sözünə söykənən yazarlarsa zamanla ayaqlaşa bilmir. Çəkilib bir kənara. Narazılığını bildirməkdə də çətinlik çəkir. Çünki səsçoxluğu ilə qaraguruh ədəbiyyat öndədi. Qəribə abı -hava yaranıb ədəbiyyat sahəsində. Xoşa gəlməyən hallardan biri də odur ki, mənasız çevrə ədəbiyyatı formalaşıb. Əsəri oxumadan fikir bildirmək adət halına çevrilib. Ədəbi tənqid ədəbi tərifə keçib. Bunun bir tərəfi də maddiyyatla bağlıdı. Bir çox tənqidçilər fikrini satır bir növ. Demək burda dövran, zaman, yaşamaq faktoru da var.
Bəs ümumiyyətlə ədəbiyyatın qapısı tənqidə açıqdımı?
Axı bilirik ki, ədəbi inkişafın bir mərhələsi də tənqiddən keçir. İdeal heç nə yoxdu. Əlbəttə ki, qərəzlə tənqidi də eyniləşdirmək olmaz. Ədəbi tənqid vicdanla, obyektiv və qərəzsiz olmalıdı. Bəs biz nə qədər tənqidə davam gətiririk? Ədəbi tənqid hansı mərhələdədi? Mən səni təriflədim, sən də buna qarşılıq verməlisən prinsipi ilə yanaşılmamalıdı sözə.
İndi başqa sahələrdə olduğu kimi bu sahədə də qohumbazlıq, dostbazlıq, yerlibazlıq hökm sürür. Həmçinin tapşırıq və sifarişlə yazılan yazılar (ədəbi təriflər) da az deyil. Tənqidin yolu çörək pulundan keçir. Senzura və qadağa da yoxdu. Heç nəyə söykənməyən, havadan asılı yazıları təbliğ və tərif etmə adi hal alıb.. Bunun gələcək travmalarından xəbərsiz tənqidçilər işin maddi tərəfini fikirləşirlər əsasən. Hər kəs məsuliyyəti öz üstündən atır. Hərə öz prizmasından yanaşır sözə. Yazarlar da, tənqidçilər də. Qəribə şöhrətpərəstlik azarı yaranıb ədəbiyyatçılarda. Hamı tərifə qaçır.
Axı əsəri təhlil edəndə onun müsbət tərəfləri ilə yanaşı, qüsurlarını və nöqsanlarını da açıb göstərmək lazımdı. Təpə -dırnaq heç nə ideal ola bilməz axı. Onu görmək, qeyd etmək və bu nöqsanların arada qalxması üçün yaradıcıya yol göstərmək lazımdı. Bu inkişaf deməkdi, yaradıcının sözə bir az da məsuliyyətlə yanaşmasına kömək etməkdi. Təkrar edirəm –qərəzsiz və məqsədsiz. Əsərin keyfiyyətinə və məzmununa toxunmadan, uçurub tökmədən. Əlbəttə söhbət əsl ədəbi nümunələrdən gedir. Bazar ədəbiyyatını təbliğ və təqdir etməksə ədəbi tənqidçilərin öz peşələrinə barmaqarası yanaşmalarının nəticəsidir.
Qaragüruhçu ədəbiyyat göbələk kimi artdıqca ədəbi tənqid də sıradan çıxır. Zənnimcə ədəbiyyata dövlət nəzarəti olmalıdı. Əks təqdirdə bizə miras qalan sözü çətin ki, qoruyub gələcək nəsillərə ötürə bilək. Həyəcan təbili çalmanın əsl vaxtı deyilmi?
Təranə DƏMİR,
AYB-nin və AJB- nin üzvü

Qərbi azərbaycanlılar Gəncədə bir araya gəliblər- FOTOLAR

Butov.az-ın Gəncə müxbirinin verdiyi məlumata görə, Qərbi Azərbaycan İcması Mığrı(Mehri) rayon icmasının təşkilatçılığı ilə “Əzəli-əbədi dədə-baba yurdu Qərbi Zəngəzurdan deportasiya edilən və Gəncə şəhərində məskunlaşan sakinlərlə görüs “ tədbiri keçirilib.

MEHRİ, YOXSA MEĞRİ?

Hörmətli redaksiya,
"Bütöv Azərbaycan" qəzetinin 28 iyun tarixli sayında “Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda mini futbol turnirinin açılış mərasimi -26.06.2024 xəbəri verilirdi. Çoxlu sayda şəkillər də oxuçulara təqdim edilirdi. Təbii ki, bunlar xoşdu. Həmin səhifədə “Meğri komandası və meğrililər “ də yazılıb.
Hər dəfə Meğri adı oxuyanda rahatsızlıq keçirirəm. Haqlıyammı? Haqsızammı? Hələ ki, qəti deyə bilmərəm. Bir məqamı bilirəm, rəsmi KİV də , özəl də bu adı hər iki variantda oxuculara təqdim edir. El arasında müəyyən imiç sahibi olan şəxslər də hər iki variantda işlədir. Məgər bunlardan hansının düzgün olduğunu ayırd etmək çox çətindirmi? Yəqin ki, mütəxəssis rəyinə ehtiyac vardır. Mənsə bu məqsədlə, necə deyərlər ip ucu verə bilərəm. Bəlkə də onu əldə tutmaq bizi məqsədə aparıb çıxarmaqda köməkçi ola bilər.
Yaxşı xatırlayıram, yeniyetməlik illərimdə divar təqvimi deyilən çoxvərəqli təqvim dəbdə idi. Hə, divardan asıldığından belə adlanırdı. Təqvimdə ilin hər gününə aid bir vərəq olurdu. Vərəqin üz tərəfində həmin günü göstərən iri rəqəm (ədəd) yazılırdı. Daha hansısa məlumatlar xırda hərflərlə yazılırdı. Vərəqin arxa tərəfindəsə kim və ya nə haqdasa maraqlı məlumatlar qısaca verilirdi. Vərəqlərdən birinin arxasında yazılmışdı ki, İran imperiyasının azərbaycanlı əsilli Şahı yay fəslində qızı ilə birgə istirahət məqsədiylə Araz çayını aşaraq Şimala, ölkəmizin əsrarəngiz guşələrindən olan Zəngəzura üz tutmuşdu. Şah sevimli qızının ürəyinə yatmış sahədə çadırlar qurulması əmrini vermişdi. Qayıdarkən isə xoş istirahətli günlər keçirdikləri bu səfalı torpaq sahəsini qızının adı ilə MEHRİ adlandırmışdı.
Təəssüf olsun ki, Şahın adı və Zərgəzurda keçirilmiş günlərin tarixi yaddaşda qalmayıb. Lakin Şahın qızının adı və onun həmin məkanı qızının adıyla bağlı adlandırması unudulmayıb. Odur ki, bu qədim və səfalı guşənin MEHRİ kimi adlandırılması yəqin ki, düzgün olardı.
Hər ehtimala qarşı belə də etmək olar. Tariximizin həmin dövrünü əhatə edən zaman kəsiyinin tədqiqatçılarından birinin yazısının və ya onunla müsahibənin qəzetinizin səhifəsində dərci də “MEHRİ və ya MEĞRİ?” sualının cavabını dəqiqləşdirmərə köməkçi ola bilər.
Ümidvaram ki, bu məsələnin cavabı təkcə mənə rahatsızlıq gətirmir.

Hörmətlə,
Rəsul RƏXŞANLI.

Qərbi Azərbaycan İcması Polad Poladovu təltif edib

Butov.az xəbər verir ki, Qərbi Azərbaycan icmasında keçirilən görüşdə İcmanın fəal qurucularından olan Polad Poladov İcma rəhbərliyi tərəfindən Fəxri Fərmanla təltif olunub. Tədbirdə Qərbi Azərbaycan İcması İdarə Heyətinin sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli P.Poladovun icmanın formalaşmasındakı, xidmətlərindən və onun bu yolda göstərdiyi fədakarlıqdan söhbət açıb. Sonra Fəxri Fərmanı təqdim edib.
Qeyd edək ki, Polad Osman oğlu Poladov Qərbi Azərbaycan İcmasının strateji məqsədlərinin həyata keçirilməsi, Qərbi azərbaycanlıların təşkilatlanması, Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin təbliği istiqamətində xidmətlərinə görə 50 illik yubileyi münasibətilə təltif olunub.
Yubilyar Qərbi Azərbaycan İcması rəhbərliyinin xidmətinə verdiyi dəyərə görə minnətdarlığını bildirib.

Xatırladaq ki, Polad Poladov 1974-cü il iyunun 6-da Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Kurud kəndində döğulub. 8 illik təhsilini doğma kənddə alıb. Tam orta təhsili Bakı şəhərindəki 106 nömrəli məktəbdə başa vurub. 1999-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının bakalavr pilləsini, 2001-ci ildə isə magistr pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 2001-2003-cü illərdə həqiqi hərbi xidmət keçib. 2003-cü ildə baş leytenant hərbi rütbəsində ordu sıralarından tərxis olunub.
20 ildən çoxdur mülkü həyatını xeyirxah işlərə, el-obaya, dövlətə, millətə xidmətə həsr eləyib.

ÜRƏKDƏN TƏBRİK EDİRİK!

Bu gün qohumum, sinif yoldaşım və dostum Ramizin doğum günüdür. Ramiz Əsədov Zəngəzur mahalının Qafan Rayonunun Kurud kəndində doğulub. Orta məktəbi Gığı kəndində başa vurub. Ali təhsilli, peşəkar inşaatçıdır. Uzun müddət böyük tikinti trestinə rəhbərlik edib. Ramizin elə xasiyyəti var ki, istər
oxuduğu məktəblərdə, istərsə işlədiyi kollektivlərdə, istərsə də yaşadığı məhəllələrdə yalnız dostlar qazanıb. Çünki Ramizin mayası xeyirxahlıqdan yoğrulub. Budur səhərin gözü açılandan sinif yoldaşlarının təbrikləri başlayıb.
Xatırladım ki, Ramiz Əsədov Gığı kənd orta məktəbini 1975-ci ildə bitirib.


Elə ona görə də 1975-ci ilin məzunlarının sevimlisidir. Ramiz əzizim, səni təbrik edirik, sağlam ömür, firavan həyat arzulayırıq. Arzu edirik ki, gəncliyində çəkdiyin çətinliklər, vətən həsrəti geridə qalsın! Ahıl çağlarını ürəyincə yaşaya biləsən! Biz də şirin söhbətlərini dinləyə-dinləyə yol yoldaşın olaq. Səni öpüb, bağrımıza basırıq.

Hörmətlə: Gığı məktəbinin 1975-ci il məzunları adından Tamxil Ziyəddinoğlu

“Şərqi Zəngəzuru Ana Vətənə qovuşduran siyasət”

QHT layihəsi: “Şərqi Zəngəzuru Ana Vətənə qovuşduran siyasət” mövzusunda elmi seminar keçirilib

Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə “Zəngəzur” Cəmiyyətləri İctimai Birliyinin “Şərqi Zəngəzur - Quruculuq və Böyük Qayıdışın ünvanı” layihəsi çərçivəsində AMEA-nın Lənkəran Regional Elmi Mərkəzində “Azərbaycan Respublikasında iqtisadi rayonların yeni bölgüsü haqqında” Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 7 iyul 2021-ci il tarixli Fərmanının 3 illiyinə həsr olunmuş elmi seminar keçirilib.
Seminarı giriş sözü ilə açan Mərkəzin direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Mehman Əliyev dövlət başçımızın imzaladığı bu sənədin mətnini iştirakçıların diqqətinə çatdırıb, 44 günlük müharibədə qazanılan möhtəşəm zəfərdən sonra Şərqi Zəgəzur ellərinin da Ana Vətənə qovuşduğunu, bu torpaqların dirçəlişi, yenidən məskunlaşdırılması prosesinin də dövlət başçımızın başçılığı ilə uğurla davam etdiyini bildirib.
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri İctimai Birliyinin sədri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, yazıçı-publisist Hacı Nərimanoğlu “Şərqi Zəngəzuru Ana Vətənə qovuşduran siyasət” mövzusunda video-təqdimatla çıxış edib. İşğaldan azad edilən yurd yerlərimizdə genişmiqyaslı dirçəliş, tikinti, abadlıq işlərinə başlandığını video görüntülərlə təqdim edən məruzəçi ölkə rəhbərimizin “Zəngəzurun Şərqi varsa, onun Qərbi də var, bunların qovuşması artıq zaman məsələsidir” sözlərini xatırladaraq deyib: “Bu gün hər bir azərbaycanlı fəxrlə görür ki, hərb meydanında qazanılan qələbənin ardınca başlayan Quruculuq və Böyük Qayıdışın da memarı Azərbaycan Prezidentidir”.

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin Lənkəran bölgəsi üzrə şöbənin müdiri Qağayı Məmmədov, şöbənin aparıcı məsləhətçisi Səyyad Babakişiyev, Lənkəran Regional Elmi Mərkəzinin əməkdaşlarından Samir Kərimov, Fəranə Mikayılova, Aqil Həsənov, Fuad Hüseynov və İsaq Məmmədov təqdimatla bağlı çıxış ediblər. Xüsusi qeyd edilib ki, Birliyin və Elmi Mərkəzin bir qrup üzvü AMEA-nın ilk şəhidi, REM-in əməkdaşı olmuş Mahsun Bağırzadənin və Şərqi Zəngəzuda döyüşlərdə şəhid olan igid vətən övladlarının valideynləri və qazilərlə işğaldan azad edilmiş yurd yerlərimizə səfər edərək bu işlərin geniş miqyasının şahidi olmuşlar.
Elmi seminarın iştirakçılarına, REM və digər dövlət, qeyri-hökumət və media qurumlarına Hacı Nərimanoğlunun müəllifliyi ilə QHT-nin nəşr etdirdiyi “Şərqi Zəngəzur – Quruculuq və Böyük Qayıdışın ünvanı” layihəsi çərçivəsində nəşr edilən eyni adlı kitabın nüsxələri təqdim olunmuşdur.

"Qərbi Azərbaycana Qayıdış" çərçivəsində Kəsəmən kənd sakinlərinin həsrət görüşü

06 iyul 2024-cü il tarixdə Qərbi Azərbaycan icmasının Basarkeçər rayonu Kəsəmən kənd sakinlərinin, xüsusən qadınlardan ibarət bir qrupunun Gədəbəy rayonunun Şirxan yaylağında görüşü keçirildi. Görüşdə kənd icra nümayəndəliyinin rəhbəri Nəvai Qurbanov, icra nümayəndəliyinin Elm və Ziyalılar şurasının sədri, fəlsəfə elmləri doktoru, birinci Qarabağ Müharibəsinin veteranı, beynəlxalq dərəcəli idman ustası Yəhya Abbasov, qadın işləri üzrə koordinator Səyyarə Məmmədli çıxış edərək "Qərbi Azərbaycana Qayıdış" proqramı çərçivəsində belə bir görüşün əhəmiyyətini vurğulamışlar.
Qeyd edək ki, bu toplantı-görüş kəndin qadın sakinlərinin istəyi ilə olsa da, kənd icma rəhbərliyinin, xüsusən Yəhya Abbasovun təşkilatçılığı və maddi dəstəyi ilə baş tutmuşdu.
Tədbirə yüksək səviyyədə aparıcılıq edən Mehriban xanım Abbasova Kəsəmən kəndinin tarixi, ağsaqqalları, ziyalıları, Vətən şəhidləri, Vətən Müharibəsi qəhrəmanları haqqında ətraflı məlumat vermişdi. Bakı, Gəncə, Şəmkir, Daşkəsən, Göygöl, Tovuz rayonlarında məskunlaşan Kəsəmən kənd əhalisinin bir qrupunun iştirakı ilə keçirilən tədbirdə.əsas məsələ doğma Göyçə mahalına, öz dədə-baba torpaqlarına - Kəsəmən kəndinə qayıtmaq arzusu idi.
Tədbirdə Kəsəmən kəndinin xanımları öz adətimizə uyuğun olaraq dadlı- ləziz şirniyyətlərmizdən, qovud-qorğamızdan, əydək-fəsəli təamlarından da gətirməyi unutmamışdılar.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Qadınlar Şurasının sədr müavini, filologiya elmləri doktoru, professor Kəsəmən kənd sakini Almaz Ülvi Binnətova iştirak və çıxış edərək Kəsəmən kənd icmasının fəaliyyətinə uğurlar arzulamışdır.
Vətən ətirli şeir və musiqi ilə müşayiət olunan bu görüş yüksək əhval-ruhiyyə ilə başa çatmışdır və hər kəsin bir arzu ilə ayrılmışdır: doğma kəndə - Göyçə mahalının Kəsəmən kəndinə qayıtmaq.
Bu həsrət görüşün sonunda Kəsəmən kənd sakini, yazıçı-publisist Almaz Ülvi Binnətova müəllifi olduğu "Göyçə mahalı - Kəsəmən kəndi: bir kəndin tarixindən səhifələr" və "Qarabağ uğrunda dastan yazan Göyçə mahalı - Kəsəmən kəndinin igidləri" adlı kitablarını kənd sakinlərinə hədiyyə etmişdir.
Butov.az

“Gülüstan” elmi-ədəbi məclisinin son məşğələsində

Qubada fəaliyyət göstərən A.A.Bakıxanov adına “Gülüstan” Elmi-ədəbi Məclisinin iyun ayının son günündə növbəti məşğələsi olmuşdur. Məclisin sədri Şixəmməd Seyidməmmədov keçən məclisdən ötən müddət ərzində görülən işlər, dövri mətbuatda dərc olunan yazılar, çap olunan kitablar barədə ətraflı danışmış, sözü “Gülüstan”çılara vermişdir. Onlardan Məmməd Qədir “Dilənçi qarı”, “Şəhid sevgilisi”, Mövlud Ağamməd “Qəzəl”, “Qazan”, Sədulla Dağlı “Bu yaşıma”, Rizvan Qiblədağlı “Tozsovuran və zəli”, “Qalmasın”, Asvar Tufandağlı “Nə yazım”, Şəfəq Qonaqova “Üç şəhid, üç dost”, Müşfiq Qərib “Vicdan”, Fərid Daşdəmirov “Utanırsanmı görən”, “Sinəmdə körpə uşaq yatır”, “Pərvanə və rəsm”, “Düşdü”, “İz qoysan”, Böyükağa Ağa “Hər yerin qonağı” şeirlərini, Nəzər Mirzəyev “Kərə yağı”, Məhərrəm Mustafa “Cənnət quşu”, Sabir Nemətov “Toyda”, Elxan Məcnunov “Müharibə olmasın” hekayələrini, Süleyman İsgəndərov isə bir neçə lətifəsini oxumuşdur. “Güslüstan”çılardan Kərim Dünyamalı və Füzuli Baratov oxunan bədii yaradıcılıq nümunələrinə öz münasibətlərini bildirmişlər.
Sonda ənənəvi olaraq xatirə şəkilləri çəkilmişdir.

Şixəmməd Seyidməmmədov,
ADPU-nun Quba filialı, “Təbiət elımləri” kafedrasının
baş müəllimi, “Gülüstan” elmi-ədəbi məclisinin sədri