Zəngəzur mahalının Kirs- Kurud abidələri

Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Kurud -Kirs kəndlərində ulularımızın yaratdığı yüzlərlə abidələrimiz qaldı. Kurud -Kirs kəndinin maddi irsi haqqında yazarkən ilk növbədə kəndin relyefinə, coğrafi mövqeyinə də nəzər yetirməliyik. Kirs kəndi Qafan şəhərindən-rayon mərkəzindən 35 -km şimal qərbdə, Kurud çayının qolları olan Əyri çayı ilə Sarı dərə çayı arasında yerləşir. Cidalı dağ silsiləsinin düzənliyində dəniz səviyyəsindən 2300 metr hündürlükdədir. Kəndin evləri hər iki çayın sağ və sol sahilində 150-200 metr ara məsafəsi ilə tikilib, üçbucaq şəklində gündoğana baxır.


Kirs çox qədim kənd olaraq Oğuz türklərinin yaşayış yeri olub. Orada 1988-ci ilədək Azərbaycan türkləri yaşayıb.1960-cı ildə şəkildə gördüyünüz Yunusov Yunus Hacı oğlu ev tikərkən bünövrə üçün qazdığı yerin altından bir qoç, bir qoyun heykəl çıxmışdı. Qoçun boyun hissəsindən başlayan yazıda Cəlal paşanın adı yazılmışdı və əl-ələ tutan beş uşaq şəkli həkk olunmuşdu. Ermənilər xəbər tutan kimi gəlib, muzeyə vermək adı ilə, tapıntıları aparmaq istəyəndə Yunus babaya çox təzyiqlər etdilər. Carəsiz qalan kişi qoyunu torpağa basdırdı, qoçu isə Qafan rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri Ovanesyan Qarnik milislərin təzyiqilə götürüb Qafana apardı. Digər abidəmizdən biri də Kirs kəndindəki Alban kilsəsidir ki, kilsənin mövcudluğu1605- ci ildə Türk qaynaqlarında qeyd olunub. Kilsə təqribən 8x10 metr ölçüdə, uzunsov formada çay daşlarından tikilmişdi. 0.50x0.50 m ölçüdə pəncərəsi və iki qapısı var idi. Bizim dövrə gəlib çatan vaxtı qapının biri hörülmüşdü. Hörülmüş qapı gündoğana digəri isə qabaqda geniş torpaq sahəsi olan sərqə açılırdı. Hər iki qapı arkalı aypara şəklində çay daşlarından hörülmüşdü. Şəkildə Kilsə və qabaq qapısı verilmişdir.
Üçüncü və müqəddəs ziyarətgah sayılan abidəmiz Cidalı Pirində yerləşirdi. Pirdə bir neçə qəbir var idi ki, onlar da diametri 8-10 metr olan güney daşlari ilə 80-90 sm hündürlükdə dairəvi hörülmüşdür.

Kirs dağlarında Cidalı ziyarətgahı

Tarixinə nəzər salsaq Osmanlı sülaləsi ilə əlaqəlidir. Belə ki, Osmanlı xanədanının qurucusu olan Osmanın atası Ərtoğrul 1289 -cu ildə öldükdən sonra türklər onun oğlu Osman Qazinin tapşırığı əsasında atasının Söyüdlüdə yerləşən qəbrinə hər il ziyarətə gələrək Türkmən bayramı kimi qeyd edirdilər. Ziyarət hazırlığına qurbanlıq qoç, pambıqdan quyruq yağında basdırma çıraq düzəldər, fəsəli bişirib 10 illər boyu Ərtoğrulu yad edərdilər. Eyni bu gün bizim keçirdiyimiz adətlər kimi. 1326 -cı ildə Osman Qazinin ölümündən sonra oğlu Orxanla qardaşı Dündar arasında, savaşa çevriləcək qədər, fikir ayrılığı yarandı. Savaşda Dündar məğlub oldu və tərəfdaş sərkərdələri ilə Çuxur Səddə (Göyçə gölü ətrafına) sürgün olundu.
Dündar yayı Dərələyəz, Şahbuz, Qarakilsə və Qafan dağlarında qışı isə Qubadlı və Cəbrayılda keçirərdi. İkinci döyüşdə Əmisi tərəfindən öldürüldü və tərəfdarları Qafan dağlarına qaçaraq oralarda məskən saldilar. Dündarın sərkərdələrindən Cidalı isə həmin Dündarlı obası dediyimiz yerdə oldü və ən hündür dağın başında-Cidalı piri adlanan yerdə dəfn olundu. Həmin tarixdən də orada qəbirlərin ətrafı türk adətinə uyğun hörüldü və ziyarətgaha çevrildi. Bizim də dilimizdə olan oda, peynir, sac, sancaq və s. sözlər əsas verir ki, deyək biz də həmin Oğuz türk tayfalarındanıq.

Kirs kəndindəki Alban kilsəsinin dağıntıları

Kirsdəki dağıdılmış Alban kilsəsinin daxili görünüşü
Mənbələrdən aldığımız məlumata görə, Kirs kəndində 1886-cı ildə 130 nəfər,1926-cı ildə 78 nəfər,1931-ci ildə 104 nəfər, 1988-ci ildə 328 nəfər əhali yaşamışdır.1918-1920-ci illərin qırğınından xilas olmaq üçün əhali Ordubad və Naxşıvana qaçmışdır. Sovet hakimiyyəti qurulub ara sakitləşəndən sonra- 1922-ci ildə qaçqınların bir qismi kəndə qayıtmlş, bir hissəsi isə Naxçıvanda qalmışdır.

Kirs kəndində dəyirman yeri

Turş su deyilən ərazidə isə İbrahim Vəliyev atası Qulamalıdan miras aldığı dəyirmanı işlədirdi. Su dəyirmanı 1969 -cu il zəlzələsinə qədər işlədi. İbrahim dayı hər çuval dəni üyütmək müqabilində öz çanağı ilə bir şahad payı deyilən haqq alırdı. Suçu da oğlu Əmrah Vəliyev idi. Amma dəyirmanın yaşı, kim tərəfindən tikildiyi barədə məlumatımız yox idi. Bircə onu bilirdik ki, nəsildən- nəsilə miras qalıb.


Kurud kəndinin uşaq və gəncləri 1970-ci illərdə
Kirs kəndi ilə xeyir-şəri bir olan Kurud kəndi isə Qafan şəhərindən 32 km şimal-qərbdə Kurud çayının hər iki tərəfində, Pireyvət və Piralata dağlarının arasında çay qırağında yerləşir. Dəniz səviyyəsindən 2200 metr yüksəklikdədir. Kurud kəndi qədim kənddir. Babalarimız Osmanlı dövləti ilə sıx bağlı olmuş, köçəri həyat sürərək Bursa -Biləcik, Çuxur Səd, Qarakilsə, Dundarlı, Cəbrayıl ərazilərində yaylaqlı-qışlaqlı həyat sürmüşlər. Məlümatlara əsaslanıb deyə bilərik ki, min illərlə sürən aranlı-dağlı həyat tərzindən daim məskunlaşmaya keçid 1700 -cü illərə təsadüf edir. Arxiv sənədlərindən aydın olur ki, 1832-ci ildə kənddə 18 ailə, kişi cinsindən 42 nəfər müsəlman yaşayıb.1774-cü ildə Allahyar Canı oğlunun,1797-ci ildə isə Abdulla Canı oğlunun Kurud kəndində doğulduğu haqqında əlimizdə arxiv sənədləri var. 1897-ci ildə 145 nəfər, 1922-ci ildə172 nəfər, 1926-cı ildə185 nəfər 1931-ci ildə 220 nəfər 1988 -ci ildə kənddə 800 nəfər yaşamışdır.
Kəndin abidələrindən Molla Əbdürrəhimin mədrəsə binası, qədim Alban kilsəsı, Alı Rzaqulu oğlunun dəyirmanı, Xudaverdinin dəyirmanı diqqət çəkir. İlk abidə Alban kilsəsidir ki, eni 6 metr uzunluğu 8 metr, bir tağlı pəncərəsi var idi. Pəncərənin eni təqribən 60 sm.hündürlüyü 100 sm.olardı. Kilsə təmiz çay daşlarından tikilmiş, üstü arkavari mailli olaraq kəsmə daşlarla bağlanmışdı. Kənddə ilk gündən Oğuz türkləri yaşamışdır. DİGƏR MİLLƏTLƏRDƏN BİR NƏFƏR DƏ OLSUN Kurud kəndində yaşamayıb.
[center]
Ermənilərin Kirs kəndindən oğurladıqları qoç-1565-ci ilin abidəsi

Oğurlanmış qoçun Kirsin köhnə qəbirsanlığındakı ilk görünüşü
Sovetləşmə dövründə əvvəlcə kilsədən Sovet idarəsi, sonra anbar kimi istifadə olunub. 1970-ci illərdən bəri isə kənd sakini Əlif babanın ailəsi orada yaşayırdı. İkinci abidə Molla Əbdürrəhimin mədrəsəsidir ki,1880-ci ildən 1930-cu ilədək fəaliyyət göstərib,1937 -ci ildə Molla həbs olunduqdan sonra sovetlər binanı da, mədrəsə ilə yan-yana tikilmiş məscidin bir hissəsini də dağıtmışdı. Sökülmüş binaların bir hissəsini Əbdürrəhimin ikinci oğlu, Ziyəddin əmimgil deportasiyaya qədər təndirəsər eləmişdi. Alı babanın Dəyirmanı 1965- ci ilədək kənd camaatına xidmət göstərmişdir. Hazırda erməni vandallar hamısını dağıdaraq yerlə yeksan etmişlər. Kənddə daş üstündə daş qalmayıb.

Səxavət HACIYEV,[
Tədqiqatçı-tarixçi,
Kurud-Kirs İcmasının sədri
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
15 dekabr 2024

Daha bir ləyaqətli elm xadimi itirdik...

Bu gün Azərbaycan xalqı özünün ən ləyaqətli oğullarından birini itirdi. Filologiya elmləri, doktoru, professor Şirindil Alışanlı haqqın dərgahına qovuşdu.
Müasir ədəbiyyatşünaslıq elmimizin ən parlaq simalarından biri, dərin savadı, geniş erudisiyası, yüksək intellekti ilə fərqlənən Şirindil Alışanlı yeri doldurulmayacaq tək-tük ziyalılarımızdan biri idi. Böyük tribunalarda səsi nə qədər gur, fikirləri nə qədər məntiqli, alim mövqeyi obyektiv idisə, sinəsində gəzdirdiyi ürəyi də bir o qədər yumşaq, dağ çiçəkləri kimi zərif idi.
Uca Tanrı ona hər şeyi bol-bol vermişdi. Alp ərənlər kimi boylu-buxunlu, müdrik filosoflar kimi İmran dilli, ensiklopedik yaddaşa malik, dostluqda sədaqətli, ailədə ailəcanlı bir Vətən oğluydu Şirindil müəllim.
Neçə-neçə aspirantına, dissertantına təmənnasız kömək göstərən, iş yoldaşlarının hər birinin ən kiçik qayğısını özünün böyük problemi hesab edən Şirindil müəllimin belə vaxtsız gedişi bütün xalqımız üçün böyük itkidir. Məkanın cənnət olsun, əziz Şirindil müəllim! Xalqımız, Ulu Sözümüz var olduqca sən də var olacaqsan!
P.S. Professor Şirindil Alışanlı ilə vida mərasimi sabah saat 10.00-dan 12.00-dək "Təzə Pir" məscidində olacaq. Allah rəhmət eləsin!

Pirəkəşkül - Çaylı kəndində görüş

12 Mart 2024-cü il tarixində Abşeron rayonunun Pirəkəşkül - Çaylı kəndində Qərbi Azərbaycan İcmasının Abşeron rayonu üzrə nümayəndəsi "Əməkdar Müəllim" Bilman Vəliyev orada məskunlaşmış ziyalılarla görüş keçirib. Görüşdə İcmanın yaranma zəruriliyi, İcma üzrvlərinin siyahıya alınması və "Qayıdış Konsepsiyasının" siyasi əhəmiyyəti barədə ətraflı söhbət aparılıb. Çıxış edənlər İcmanın işinə uğur diləyib, dinc yolla, ləyaqətli şəkildə doğma ocaqlarına qayıtmaq arzularını bildiriblər.

Aynur Familqızı Yazır: Əyilməz vicdanın uca heykəli…

Dağ kimi uca, vüqarlı, məğrur, əyilməz, əsl kişilik simvolu - mənim ATAM! Bu gün xatirələrdə yaşasan da, hər zaman səninlə qürur duymuşam, fəxr etmişəm ki, sənin kimi Kişinin qızıyam. Bir qız üçün Ata tam başqa dünyadır. Güvəndiyin, inandığın, məsləhət yerin, çətinə düşəndə arxan-dayağın, çiynində hüzur tapdığın, saçını tumarladıqca dünyanın ən xoşbəxti olduğun, səni bütün təhlükələrdən qoruyan himayədarın… Yadıma bir əhvalat düşdü. Deyirlər ki, körpünün üstü ilə gedəndə bir qızcığaz atasına deyir ki, ata, qorxuram, əlimi bərk tut. Ata deyir ki, qızım sən mənim əlimi bərk tut, qorxma. Qızcığaz deyir ki, yox ata, sən mənim əlimi tut ki, nə təhlükə də olsa, heç vaxt əlimi buraxmazsan, amma mən buraxaram. Atalar canı bahasına da olsa, heç vaxt övladlarını buraxıb getməzlər…
Atam, sən də belə idin! Üç övladınla fəxr edirdin, sanki bir bağban kimi becərdiyin ağacların meyvəsini daddıqca dünyanın ən xoşbəxt atası olurdun, bizimlə söhbətdən doymazdın... O qəfil gecə (09.03.2013) səni yuxuda bizdən aldı… 11 il keçsə də, qəlbim için-için sızlar, gözüm hər yerdə səni gəzər, yoxluğunla barışa bilmirəm… Ömrünün 61-ci baharında özün də bilmədən ani gedişinin geriyə dönüşü olmadı, ürəyimdə sənə deyiləsi o qədər sözlərim qaldı. Bu da bir tale, qismətiymiş…Neynəmək olar?! Sən sağlığında rəhmət qazanmışdın. Adına layiq övlad böyütdüyün üçün, Sənin qızın olduğum üçün sonsuza qədər Tanrıya şükür edirəm. Rahat uyu, canım Atam! Amma yaman ağır imiş ATASIZ DÜNYA!
Atası olanlar qədirini bilin...
Yaman ağır imiş atasız dünya...
Ona səcdə qılın ona baş əyin...
Yaman ağır imiş atasız dünya...

Qapıya baxıram qapını açmır...
Şəklinə baxıram dinmir danışmır...
Könlüm yas saxlayır könlüm barışmır...
Yaman ağır imiş atasız dünya...
Yerini heç kim verə bilməz🖤 Səni sonsuzadək bütün varlığı ilə sevən qızın - Aynur FAMİLQIZI

Məşədixanım Nemət – 100

VƏTƏNİN TARİXİNDƏ
ƏBƏDİ İZİ QALDI...

Var idim İZİM qaldı,
Od idim KÖZÜM qaldı.
Əsrin DAŞ YADDAŞINDA
Mənim də SÖZÜM qaldı...
(Məşədixanım Nemət)
Tanınmış tarixçi-alimimiz Firdovsiyyə Əhmədova deyəndə ki, Məşədixanım Nemətin 100 illiyidir, istər-istəməz 25 il əvvələ qayıtdım, gözlərim önündə xoş xatirələr canlandı. Yüksək mövqeyinə baxmayaraq, seçdiyi peşəsi, sadəliyi, mehribanlığı, bir az da zarafatcıllığı ilə qəlbimdə özünə əbədiyyət qazanan “Şöhrət” ordenli AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor, görkəmli epiqrafçı alim Məşədixanım Sədulla qızı Nemətlə bağlı xoş təəssüratlar onun haqqında yazı yazmaq istəyi yaratdı məndə. Lakin əvvəl tərəddüd etdim. Zərif çiyinlərində yüz illər boyunca haqsızlıqlar içində boğulan xalqının ağır yükünü daşıyan alimlərimizdən biri haqda yazmaq çox məsuliyyət tələb edir axı...
Azərbaycanımızın Amazonkası adlandırılan, “Əsrin daş yaddaşında mənim də sözüm qaldı...” deyən Məşədixanım Nemət öz dəyərini çox gözəl bilirdi... Bilirdi ki, qızmar yay günəşi altında ilanmələyən çöllərdə, qışın sərt soyuğunun insanın iliyinə işləyən çağlarında Vətənini qarış-qarış dolaşıb min bir əziyyətlə araya-ərsəyə gətirdiyi, hələliksə öz layiqli dəyərini almayan tapınt ıları nə zamansa xalqının, Dövlətinin əlində ən “kəskin silaha” çevrilib düşmənin və onun havadarlarının sinəsinə tuşlanacaq və əsrlər boyu zülm, zillət çəkən xalqı nəhayət ki, rahat nəfəs alacaq...
Və o gün gəldi... Bir az gec oldu, təəssüf... Bu günün gələcəyini səbirsizliklə gözləyən yurd həsrətli valideynlərim kimi, cəfakeş alimimiz də bu şərəfli, tarixi günlərin cismən şahidi ola bilmədi. Ruhlarınınsa azad Qarabağımızı bizdən də artıq sevincək ziyarət etdiklərinə əminəm...
Məşədixanım Nemətə Qarabağ xanlığının banisi Pənahəli Xan Cavanşir nəslinin kiçik bir nümayəndəsi kimi də mənim ayrıca təşəkkür borcum var. Və bu, məni daha da ürəkləndirdi yazı yazmağa. Bugünkü Böyük Qələbəmizin qazanılmasında məhz onun fundamental axtarışlarının, tapıntılarının rolu əvəzsizdir. Qarabağın, Zəngəzurun və zaman-zaman “qonşu¬lara” pay-püş edilən digər ərazilərin Azərbaycana məxsus olduğunu, azərbaycanlıların isə ta əzəldən bu ərazilərin qədim-qayım sakinləri olduğunu sübut edən məhz bu cür dəlillər Dövlətimizin başçısına bütün dünyaya nəinki Qarabağın, indiki Ermənistanın belə Azərbaycanın qədim tarixi əraziləri olduğunu cəsarətlə söyləməsinə təkan verdi...
Bu təkzibolunmaz faktlar qarşısında erməni və onun havadarlarının susmaqdan başqa çarəsi qalmadı...
Yaxşı xatirimdədir... 1997-ci ildə tale mənə respublikamızın ən populyar elmi nəşri olan “Elm və həyat’’jurnalı redaksiyasında işləməyi nəsib etdi. Əvvəl yazıçı Cəmil Əlibəyovun direktoru olduğu “Elm və həyat” nəşriyyatında, sonradan isə “Elm və həyat” jurnalında. Ağır illər idi, xalqımız üçün də, elmimiz, təhsilimiz üçün də. Milli Elmlər Akademiyasının elmi nəşrləri siyahısında olmasına baxmayaraq, maddi məhrumiyyətlər içində olan jurnalın cəfakeş kiçik kollektivi - Ülkər Hüseynova, Maral Poladova, Mehparə Axundova, Binnət Süleyman öz hesablarına bu jurnalı tərtib edir, ədəbiyyatşünas alimimiz Şirindil Alışanovun rəhbəri olduğu “Elm” Redaksiya-Nəşriyyat və Poliqrafiya mərkəzində nəşr etdirirdilər. Bu cəfakeşliyin nəticəsidir ki, jurnal bu gün də fəaliyyətini davam etdirir.
Bu elm ocağının mənim həyatımda, bir vətəndaş kimi formalaşmağımda böyük rolu oldu. Demək olar ki, Azərbaycanın necə deyərlər, “qaymaqları” - tanınmış şairlər, yazıçılar, alimlər, bir sözlə, böyük bir ziyalı ordusu bu kollektivə gəlir, Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin təbirincə desək, bu ocağın istisinə yığışırdılar.
Mən məcburi köçkünlük səbəbindən təhsilimi axıradək davam etdirib yüksək təhsil ala bilməsəm də, burada böyük bir akademiya təhsili aldım. Həyatımda böyük rolu olan şəxsiyyətlərə yazılarımda dəfələrlə minnətdarlığımı bildirmişəm...
...Bir gün əməkdaşlarla birgə kompüter otağına zərif, çöhrəsindən nur yağan, gözləri gülən bir xanım daxil oldu. O dəqiqə tanıdım. Dedim ki, mən sizi tanıyıram. Ona xoş olsa da, dinmədi.
Bilirsiz sizi hardan tanıyıram? - soruşdum. Gülümsədi, - hardan?
Dedim Zəngəzurda aşkar etdiyiniz Urud abidələri haqqında 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin qarşısında çıxış edəndə televiziyada görmüşəm sizi... Atamla birgə sonadək izləmişəm verilişi.
Əlavə etdim ki, o zaman üçün böyük siyasi əhəmiyyəti olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaranmasının 75 illiyi ilə bağlı Heydər Əliyevin üzünü tarixçilərə tutub həyəcanla dediyi: “...Biz ermənilərin bütün bu iddialarının əsassız, uydurma olduğunu beynəlxalq aləmdə sübut etməliyik. Bunun üçün əsaslı sənədlər, fundamental elmi, populyar nəşrlər yaranmalıdır. Biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü nəinki yaşadığımız indiki illərdə, gələcək nəsillər üçün də qoruyub saxlamaqdan ötrü çox güclü bir konsepsiya yaratmalıyıq. Bundan sonra da elə əsərlər yaranmalıdır ki, o əsərlər indi Ermənistan Respublikası yerləşən həmin torpaqların Azərbaycana məxsus olmasını daim, ardıcıl surətdə sübut etsin...” - sözlərindən sonra siz tribunaya qalxıb Zəngəzurdakı Urud abidələri haqqında çıxış edərkən Heydər Əliyevin əlini çənəsinə dayayıb Sizə necə maraqla və fəxrlə baxdığının canlı şahidiyəm...
Bu sözlərim alimimizə çox xoş oldu. Xeyli danışdı o barədə. Ürəyi dolu idi...
Səmimi münasibətimiz yarandı. Sonra bizdə 85 illiyi ilə bağlı qızı - görkəmli tarixçimiz Vəfa Quliyevanın tərtibçiliyi ilə “Daşlaşan sirlərin sirdaşı” adlı kitabı capa hazırlandı. Onda daha da doğma münasibət yarandı. Kitab çap olunanda məni də unutmadı. Öz xətti ilə kitaba təşəkkür avtoqrafı yazıb göndərdi...
Ulu babalarım Cavanşirlərlə bağlı yazılarım qəzetlərdə, jurnalda dərc olunanda Vəfa xanım telefonla məni təbrik etdi, bildirdi ki, yazını oxuyub kövrəldim. Anam da, mən də təbrik edirik səni, uğurlar olsun.
* * *
Urud abidələrinin aşkar edilməsinin Dövlətçilik tariximizə necə böyük töhfə verdiyinin illər sonra şahidi olduq.
Zəngəzurda aşkarlanmış qoç şəkilli, sənduqə formalı məzar daşları üzərində 1961-1963-cü illərdə apardığı tədqiqatların nəticəsi olan bu tapıntılar Məşədixanım Nemətin epiqrafika elmində demək olar ki, 50 illik araşdırmalarının zirvəsi hesab edilir. Onun bu tapıntısı Cənubi Qafqazda yeni tarixi konsepsiyanın əsasını qoydu.
...Tarixi dədə-baba torpaqlarımız olan İrəvan xanlığının ərazisinin ermənilərə məxsuz olmasını sayıqlayan erməni alimi Papazyana cavab məktubunda alimimiz əsaslı olaraq soruşur: “...əgər Urud qəbiristanlığı erməni abidəsi idisə, o qəbiristanlığı nəyə görə dağıtdınız, viranə qoydunuz?! Əgər siz o məzar daşlarının ermənilərə aid olduğunu sübut edə bilsəydiniz, bu gün də onu şüşənin içinə salıb bütün dünyanı gəzdirərdiniz ki, bu, bizim tariximizdir. Sübut edə bilmədiyiniz üçün dağıtdınız!”
Bu məntiqli cavabın özü bir dəlil, bir əsaslı sübut deyilmi?!
Məhz bu cür fundamental dəlillərin nəticəsidir ki, Azərbaycan Ordusu 44 günlük savaşla Dövlətimizin ərazi bütövlüyünü bərpa etdi, Dünya hərb tarixinə öz adını qızıl hərflərlə yazdı.
Bu gün Zəngəzurun, Qarabağın, Təbrizin və digər tarixi torpaqlarımızın göyləri üzərindən gülümsər bir çöhrə məmnunluqla bizə baxır:

“Müqəddəs bir torpaq olan,
Haqqı, səadəti anan
Zəngəzur, Mehri, Qarabağ,
Təbriz, Şuşa, can Dilican,
Qalxmış artıq Azərbaycan!

Didərgindir ocağından,
Dədə-baba torpağından,
Xan, Bülbülün oylağından.
Müntəzirdir Göyçə, Qafan,
Qalxmış artıq Azərbaycan!” —
deyib sevincimizə şərik olduğunu bildirir... Bizi daha böyük qələbələrə səsləyir!..

Ruhunuz şad olsun! Böyük Xanım! Məşədixanım!
Qalxmış artıq Azərbaycan!

Aliyə CAVANŞİR,
tədqiqatçı
25.02.2024

Zəngəzur mahalında Kurud mədrəsəsi

Məlumat üçün qeyd edim ki, hələ XIX əsrin sonlarında Zəngəzur mahalının Kurud kəndində mədrəsə fəaliyyət göstərmişdir.
Mətləbə keçməzdən əvvəl oxucularımızın yaddaşını təzələmək naminə mədrəsə barədə qısaca xatırlatma:
Mədrəsə - ərəb sözü olub “dərs oxumaq, dərs deyilən yer” deməkdir. İslamın yayıldığı ilk dövrlərdə ilahiyyatçı alimlərin mühazirə oxuduqları yer, eləcədə böyük məscidlərdə daima məktəb və ya mühazirə kursları mövcud idi ki, burada da dini və dünyəvi elmlər tədris olunurdu. Mədrəsə adlanan xüsusi tipli orta və ali ilahi-hüquqi məktəblər tarixinə nəzər saldıqda görərik ki, Zəngəzur mahalının Kurud kəndində 1880-ci ildə Molla Əbdurrəhimin açdığı mədrəsə bu tip tədris mərkəzi idi.
1038-ci ildə Nişapurda öz dövlətlərini qurmuş Səlcuqlar tərəfindən yaradılmış mədrəsə təhsil sistemi daha sonra Nişapurda, Mərvdə, Xorasanda və oradan da dovlətin qərb vilayətlərinə yayılmışdır. Mədrəsələr yalnız inzibati idarəetmə sistemi üçün kadrlar hazırlanması məqsədi ilə yaradılmışdır. Lakin gələcək inzibatçılar öz fəaliyyətləri üçün vacib olan elmləri də öyrənirdilər. Bəzi tətqiqatçıların fikrincə, mədrəsədə Qazı vəzifəsi hazırlanırdı ki, bu da dini xarakter daşıyırdı və məhkəmələrdə şəriət qanunlarına istinad edərək fətvalar verib hakimlik edirdilər. C.Maqdisi və K.Klauzer kimi alimlər hesab edirdilər ki, mədrəsədə təhsil almış şəxslər fiqhdə yəni qanunvericilik və hüquqşünaslıqda mükəmməl məlumatlı olan şəxs hesab olunurdu. O məhkəmədə Qazı vəzifəsində çalışa bilər, mədrəsədə müdərris kimi işləyə bilər və tədris hissəsində başçılıq edə bilərdi. Bu baxımdan bütün müsəlman dünyasının tədris mərkəzi sayılan Bağdad Nizamiyə mədrəsəsi dövrün tələbi idi. Səlcuq sultanı Alp Arslanın hakimiyyəti illərində onun vəziri olmuş Nizamülmülkün təşəbbüsü ilə 1067-ci ildə açılmış Bağdad Nizamiyyə mədrəsəsi əslində orta əsrin ilk universiteti sayılır. Mədrəsə elmi inkişaf etdirmək üçün açılmışdır ki, sonralar bütün islam alimlərini özündə birləşdirmiş bu mədrəsədə ildə 6000 tələbə təhsil alırdı.
Bu tələbələrdən biri də 1853-cü ildə Zəngəzur mahalının Kurud kəndində dünyaya göz açmış Molla Hacıbaba oğlu Əbdürrəhim olub. Qeyd etmək yerinə düşər ki, Molla Əbdürrəhimin atası Molla Hacıbaba və babası Molla Allahyar da ilk təhsilini atalarından aldıqdan sonra ata-babalarının yolu ilə gedərək Əhərdə sonra isə Nəcəf və Bağdad şəhərlərində Ali Ruhani məktəblərində təhsillərini başa vuraraq mükəmməl ilahiyyatçı, müdərris (günümüzün professoru) olmuşlar. Molla Əbdürrəhim də 1880-ci ildə Bağdad da Ali dini təhsilini başa vurub Kurud kəndinə qayıdaraq orada mədrəsə açıb. (Mənbə: S.Qarayev “ Qazangöl həsrəti səh.201 Bakı-2002-ci il)
Molla Əbdürrəhimin mədrəsəsində təhsil almış tələbələrin bizə məlum olan qisminin siyahısını təqdim edirik:


1) Molla Əbdülsəlam (qardaşı) – Kurud kəndi;
2) Molla Ziyad – Kurud kəndi;
3) Molla Həsənxan – Kirs kəndi;
4) Molla Dosdu – Çiriş kəndi;
5) Molla Alı Rzaqulu oğlu- Kurud kəndi;
6) Molla Hacı Hacıyev-Kurud kəndi;
7) Ziyəddin Hacıyev-Kurud kəndi;
8) Canıbaba Hacıyev- Kurud kəndi;
9) Əminə Hacıyeva-Kurud kəndi;
10) Maral Hacıyeva-Kurud kəndi;
11) Molla Pəpiş (əsl adı Həsənov İsrafil Hacı Səməd oğlu)-Qubadlı rayonunun Qiyaslı kəndi.
12) İbiş Nəzərəliyev(Sovet dövründə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Prokuroru olub)-Qubadlı rayonunun Göyyal kəndi.
Atam və əmilərim bizə söyləyirdi ki, babanız Molla Hacıbaba Pirdavdan kəndində bacısı Səlbigildə qonaq olarkən bir gün mal növbəsinə getməli olur və çöldə kənd uşaqları ilə savaşıb döyülür. Bacısı Səlbi nənə qardaşını Qazının yanına aparıb şikayət edir ki, qardaşımı kənd uşaqları döyüblər.
Qazı babamdan soruşur:
-Bala kimin oğlusan?
-Cavab: Molla Allahyarın.
Cavabı eşidən Qazı Hacıbabaya bir şapalaq vurub deyir: Gərək səni elə vurardılar ki, gözün çıxardı. Molla Allahyar ölüb deyə,- çoban olacaqsan? Niyə Dədə-babalarının təhsil yolunu yarımçıq qoymusan?!
Rəhmətlik Səlbi nənə bu sözdən sınaraq pul-para toplayıb qardaşını Təbrizə oxumağa göndərir. Qeyd etmək yerinə düşər ki, Səlbi nənənin övladları 1918-1920-ci illərdə Pirdavdan kəndi ermənilər tərəfindən dağıdılıb əhalisi qırılanda, Mustafa kimi igidin köməkliyi ilə, Ordubada-Qoruqlar, Kələki, Bis, Əbrəqunus kəndlərinə pənah aparıblar.
Mən 1971-ci ildə Culfa rayonunda yaşayan bibimoğlu Məhəmməd İmaməliyev ilə Naxçıvan Muxtar Respublika Prokurorluğunda yüksək vəzifə tutan İbiş Nəzərəliyevin evinə getdik. Cay süfrəsində tanışlıqdan sonra biləndə ki, mən Hacının oğluyam, dedi- sənin atanın adı Hacıbabadır. Əbdürrəhim baba öz atasının adını oğluna qoymuşdu. İbiş müəliim qohumluq və kimliyimiz haqqında xeyli söhbət eləyəndən sonra dedi ki, Molla Əbdürrəhim- sizin babanız bizə həftədə 3 dəfə dərs keçirdi. Hacıbaba, Canıbaba, Ziyəddin, Əminə, Maral, Alı, Əsəd, Davud, Pəpiş, Həsənxan və.s yadımdan çıxan tələbələr də vardı. Hər cümə namazından sonra yarış keçirərdi. Molla Pəpiş ilə Alı hamımızdan əzbərçi və savadlı idilər. Hər ikinci gün bizim dərsimiz hədrə-cavablıq yəni hazır cavablıq dərsi idi. Mərhum Molla Əbdürrəhim mütəmadi olaraq Gığıdan Molla Fərzalını, Molla Gəncalını Kuruda-mədrəsəyə dəvət edib bizi imtahana çəkərdi...
Əslində sizin soyadınız da Hacıyev yox, Əfəndiyev olmalıdır. Çünkü siz Əfəndi uşağı gedirsiniz. Canılı tayfası-Əfəndilər yəni oxumuş, təhsilli adamlar.
Bu məqamda hörmətli oxucuların diqqətini Əfəndi sözünün mahiyyətinə yönəltmək istərdim;
Əfəndi-Sünnü din alimlərinə verilmiş xüsusi tituldur. Əfəndi fiqh elmini mükəmməl bilən, Qazı rütbəsi almış, şəriət məhkəmələrini aparan ilahiyyat alimlərinə deyilir. İslami fətvaların verilməsində səlahiyyəti olan sünnü alimlərinə Əfəndi titulu verilirdi ki, bizim babalarımız bu titula laiq olduğu üçün el-oba arasında bizlərə Əfəndilər, Əfəndi uşağı deyə,- müraciət edirdilər.


Arxiv sənədlərinə əsasən 1853-cü ildə Kurud kəndində anadan olmuş Molla Əbdürrəhim Molla Hacıbaba oğlu haqqında Azərbaycan MTN-nin iyun 1993-cü il tarixli 11/14-H631 saylı arayışında babamızın soyadı Əfəndiyev Molla Əbdürrəhim Hacıbaba oğlu olaraq qeyd olunub. O, bir sentyabr 1937-ci ildə Sovet Höküməti əleyhinə fəaliyyətdə ittiham olunaraq üçlüyün qərarı ilə güllələnmiş, məscidi mədrəsəsi isə sökülüb dağıdılmışdır.
Beləliklə sənədlərə baxdıqda görürük ki, hələ 1832-ci ildə çar I Nikolayın fərmanına əsasən Qafqazda əhalinin siyahıya alınması və vergi sisteminin tətbiqi ilə keçirilmiş siyahıyaalma zamanı babalarımızın adı, soyadı, doğum tarixi və ödədiyi vergi dərəcələri qeyd olunmuşdur. 1828-ci ildə bağlanmış Türkmənçay müqaviləsi ilə Azərbaycan xanlıqları Araz çayı sərhəd olmaqla digər xanlıqlar kimi Naxçıvan və İrəvan xanlıqları da, o cümlədən Zəngəzur Rusiyanın tərkibinə qatıldı. 1801-ci ildən Gürcüstanı işğal etmiş Rusiya Qafqazda öz hökmranlığını, vergi sistemini həyata keçirməyə başladı. Belə ki, Zəngəzurda da yeni iqdisadi layihə 1826-1828 Rusiya-İran müharibəsi başa çatdıqdan sonra maliyyə naziri Kankrinin təqdimatı ilə I Nikolayın fərmanına əsasən həyata keçirildi. 1830-cu ildən Zəngəzur mahalında komeral təsvir aparılır.
Kimya üzrə fəlsəfə doktoru Nazir Əhmədlinin “Zəngəzur mahalının komeral təsviri” 1832-1833 -cü illər kitabında Kurud mədrəsəsinin qurucuları haqqında məlumata rast gəlirik. Belə ki, kitabın 277-ci səhifəsində Gığılı obası haqda yazılır. 3978 nomrəli arxiv işində Abdulla Canı oğlu 35 yaşında, 1797-ci il doğumlu, oğlu Allahverdi 6 yaşında, 3979 nömrəli arxiv vərəqində yazılmışdır-Molla Allahyar Canı oğlu 58 yaşında-1774-cü il doğumlu. Hər ikisi gümüş pulla 2 rubl və məhsulun 1/5 hissəsini mal-cahat olaraq ödəyiblər. Babalarımın demiyyə yararlı torpağı və dəyirmanı var idi. Həmin müəllifin kitabının 403-ü səhifəsində qeyd olunur ki, Kurud kəndi elmin inkişafı və fəaliyyətində dövlətə xidmətində mollaların xüsusi rolu olmuşdur. 54 nömrəli arxiv işində göstərilir ki, Molla Hacıbaba Molla Allahyar oğlu- 1834-cü il təvəllüdlü. Qeyd edək ki, yoxlamanı həyata keçirtdi Zəngəzur qəza rəisi Artunov. (bax N.Əhmədli Zəngəzur mahalının komeral təsviri səhifə 277. Bakı 2021 )
Arxiv materiallarından aydın olur ki, Nəcəf və Bağdad şəhərləində təhsil almaqlarına baxmayaraq babalarımız Zəngəzur mahalı Kurud kəndinin daim yaşayan sakinləri olaraq kənddə hökumətə vergi vermiş, Mədrəsə açmış, ilahiyyatçı alimlər kimi özlərinə sünnü alimlərinə verilən Əfəndilər titulunu qazanmışlar.
Bu faktlar bir daha sübut edir ki, Zəngəzur mahalında XIX əsrin 80-ci illərindən ilk təhsil ocaqlarından biri kimi Kurud mədrəsəsi fəaliyyət göstərmişdir.
19.01.2024
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
26 Yanvar 2024

Qərbi Azərbaycanın sayılıb-seçilən ziyalılarından olan Eldar Qarayevin doğum günüdür. Onu bu münasibətlə ürəkdən təbrik edir və oxucularımızla tanış etmək istəyirik:
Eldar Səməd oğlu Qarayev 1956-cı ilin yanvarında Zəngəzur mahalının Qafan bölgəsində, füsunkar gözəlliyilə insanları heyran edən Gərd kəndində dünyaya gəlib. 1973-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) fizika fakültəsinə qəbul olub. 1978-ci ildə universiteti bitirərək təyinatla AMEA-nın Fizika İnstitutuna göndərilib. Bir müddət Biomərkəzdə işləyib. 1979-1981-ci illərdə Sovet Ordusu sıralarında, zabit kimi, həqiqi hərbi xidmət keçib. 1982-cı ilin əvvəlindən doğma universitetə qayıdaraq Fizika fakültəsində-Ümumi fizika kafedrasında çalışıb, elmi dərəcə qazanıb. Az qalıb 20 il ola ki, fizika fakültəsində dekan müavini işləyir, dosentdir.
Eldar müəllim əlliyə yaxın məqalə və tezisin, bir neçə dərs vəsaitinin müəllifidir. Ən əsası gözəl ailə başçısıdır, 3 övladı və sevimli tələbələri var.
Eldar müəllim, sizi bir daha doğum günü münasibətilə təbrik edir, möhkəm cansağlığı, ailə xoşbəxtliyi və işlərinizdə uğurlar arzulayırıq!
Dərin ehtiramla:
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin kollektivi və
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi İdarə Heyəti adından
Tamxil Ziyəddinoğlu

Nekroloq

Azərbaycanın elm ictimaiyyətinə, Zəngəzur mahalına ağır itki üz verib. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq institutunun əməkdaşı, Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair-publisist Rəşid Təhməzoğlu (Quliyev) haqqa qovuşub.
Quliyev Rəşid Təhməz oğlu 30 may 1939-cu ildə Zəngəzur mahalının Qafan bölgəsinin Yuxarı Girətağ kəndində anadan olmuşdur.
Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsini bitirmiş, “Əhməd Cəmilin yaradıcılıq yolu” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək alimlik dərəcəsi almışdır. Onun 82 elmi əsərindən 35-i xaricdə çap olunub. “Nazim Hikmətin yaradıcılığında Şərq” və “Zəngəzur folkloru antologiyası” elmi əsərləri də alimin gərgin tədqiqatları nəticəsində ərsəyə gəlib.
Rəşid Təhməzoğlu həm də poetik maraq dairəsi çox geniş olan çağdaş poeziyamızın tanınmış simalarından biridir. O, Azərbaycan poeziyasının incəliklərini yaxşı bilən, aktual mövzu seçimində öz dəsti-xətti ilə olan, müasir həyat həqiqətlərinin təsvirini bacarıqla qələmə alan, orijinal ifadə vasitələri, şeiriyyəti ilə seçilən istedadlı nüfuz sahibi idi. O, həm elm sahəsində, həm də poetik yaradıcılıqda yorulmaq bilməyən, aktual mövzular sahəsində çox səmərəli araşdırmalar aparan, maraqlı fikirləri ilə fərqlənən elm adamı və şair kimi hər kəsin diqqətini cəlb etməyi bacarmışdır.
R.Təhməzoğlunun qələmindən çıxan bütün sözlər ürəkdən gəlir və həmişə də xalqımız üçün müqəddəs hissləri tərənnüm edirdi. Müasirləri Rəşid Təhməzoğlunu yeni strukturlu şeirlərin müəllifi, bədii təsvir və ifadə vasitələrinin ustası, bənzərsiz poetik düşüncələrin bilicisi kimi dəyərləndirmiş, bu keyfiyyətləri onun bir ədib kimi üstünlüyü və özünəməxsusluğu hesab etmişlər.
Rəşid Təhməzoğlu lirik təfəkkürlə epik təfəkkürü bir arada sığışdırıb, ayrı-ayrılıqda minillik Azərbaycan şeirinin bu iki qolunu yüksək sənət nümunəsi kimi yaşada bilib. Onun qələmi, amalı, niyyəti, arzusu saf, təmiz olduğu kimi qələmə aldığı şeirlər də oxuculara eyni saflığı, ülviliyi, digər nəcib hiss və duyğuları aşlayır.
Rəşid müəllimin 2004-cü ildə nəşr olunan, Zəngəzur mahalının Qafan bölgəsindən olan tanınmışlar ça həsr olunmuş “Ucalıq yurdu” kitabı böyük rəğbətlə qarşılanmışdı.
R.Təhməzoğlunun poeziyasında vətən sevgisi, vətən məhəbbəti xüsusi önəm kəsb edir. Şair uşaqlıq illərində gəzib dolaşdığı yerləri, böyük məhəbbətlə sevdiyi ana yurdun dağlarını, meşələrini, yamaclarını, çaylarını, bulaqlarını həsrətlə xatırlayar, xəyalən doğma ellərin seyrinə çıxar, o ulu torpağın dünyada belə tayı-bərabəri olmadığını vurğulayardı və bir gün dogma ocağa qayıdacağına çox inanırdı.
Təəssüfki əcəl ona bu müqəddəs arzusuna çatmağa macal vermədi. Rəşid Təhməzoğlu cismən aramızdan getsə də, əziz xatirəsi daim qəlbimizdə yaşayacaq. Ruhu şad olsun!

Qafan Rayon İcması adından:
Eldar Abbasov,
İcmanın sədri

Xatirələrdə yaşayan el ağsaqqalı

Elə insanlar var ki, özü həyatda olmayanda da sağlığında buraxdığı iz özündən sonra gələnləri doğru yolla doğru mənzilə aparır. Belələrindən biri noyabrda 100 illiyi qeyd olunan mərhum Mürsəl müəllimdir. Həyatı keşməkeşlərlə dolu olan Tağıyev Mürsəl Bayram oğlu 1923-cü ilin noyabr ayında Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Açağu kəndində anadan olub. Orta təhsilini elə öz yaşıdı olan məktəbdə-qonşu Şəhərcik kənd orta məktəbində alıb. 1940-cı ildə Orta məktəbi bitirib İrəvan Pedaqoji İnstitutunun Riyaziyyat fakültəsinə daxil olub.
İkinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar ali təhsilini yarımçıq dayandıraraq cəbhəyə gedib. 1942-1944-cü illər ərzində bir sıra qanlı döyüşlərdə fəal iştirak edib. İlk sınaqları 77-ci atıcı diviziyanın tərkibində başlanıb. Çevikliyinə, vəziyyəti düzgün dəyərləndirərək operativ qərar qəbul etmək qabiliyyətinə görə taqım komandiri təyin olunub. Gənc komandir növbəti mühüm döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən ağır yaralanıb. Müəyyən müddət müalicə olunduqdan sonra hərbi qulluğuna 416-cı Taqanroq diviziyasında davam edib. Bu əfsanəvi diviziyada şərəfli döyüş yolu keçən leytenant Mürsəl Tağıyev Taqanroq, Kerç, Mozdok, Xasavyurt Melitopol və digər şəhərlərin azad olunmasında qəhrəmanlıqla döyüşüb, fədakarlıq göstərib . Təəssüf ki, 1943-cü ildə yenidən və daha ağır yaralanıb. Hərbi həkimlərin yazdığı xəstəlik tarixindən çıxarışda göstərilib ki, onun təkcə ayaqlarında 53 qəlpə yarası olub. Qəlpələrdən 6-sının çıxarılmasında həyati təhlükə hiss edildiyindən cərrahlar həmin qəlpələri çıxarmaq fikrindən daşınıblar. Mümkün olan qədər müalicə aldıqdan sonra fəaliyyətini arxa cəbhədə davam etdirmək məcburiyyətində qalıb. Beləliklə 6 qəlpə ömrünün sonuna qədər Mürsəl Tağıyevin ayaqlarında qövr eləyə-eləyə onunla əbədi yol yoldaşı olub.
Əslində yaralı olsa da faşistlərin yağdırdığı od alovun içindən salamat çıxmaq, illərlə təlaş içində yol gözləyən el-obanı, qohum əqrabanı sevindirmək də böyük yaradanın bir lütfü idi.
Beləcə gənclik həyatına müharibənin acı gerçəklərilə sınanandan sonra başlayan Mürsəl Tağıyev vətənə qayıdaraq doğmalarına qovuşub. Dinc həyata qayıtsa da, müharibənin ailələrə gətirdiyi fəlakətlər və cəbhədə döyüş yoldaşlarının həlak olması ilə bağlı keçirdiyi sarsıntılarla uzun müddət yaşamalı olmuşdur.
Bəli, qanlı müharibə çox arzuları yarımçıq, çox anaları ağlar, çox uşaqları yetim qoyub. Nişanlı qızlar illərlə nişanlısının gələcəyi günü gözləyib. Kimisi sevdiyinə qovuşub, kimisinin gözləri ölüncə yollardan yığışmayıb, kimisinin də nəsibi “Qara kağız” olub.
O illər bir-birindən ağır gəlsə də Mürsəl Tağıyev təhsilini davam etdirmək fikrindən daşınmayıb. Müharibə bitdikdən sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun Coğrafiya fakültəsinə qəbul olub. Ali təhsil almaqla bərabər, həm də əmək fəaliyyətini davam etdirib. Əvvəlcə Oxtar kolxozunda partkom işləyib. Qısa müddətdə etimadı doğrultduğundan Oxtar kənd məktəbinə direktor təyin edilib.
Gənc olmasına baxmayaraq yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti, istənilən sahədə tapşırılan işə məsuliyyətlə yanaşması sayəsində Mürsəl müəllim qısa müddətdə rayonda hörmət sahibi olub, şöhrət qazanıb. Tezliklə ona rayonun ən böyük qəsəbələrindən olan Şəhərcik qəsəbəsindəki axşam məktəbində direktor vəzifəsi verilib. Bir müddət orda işlədikdən sonra axşam məktəbi ləğv olunub. Mürsəl Tağıyevə daha çox etimad göstərərək onu Şəhərcik qəsəbə 8 nömrəli orta məktəbin direktoru vəzifəsinə təyin ediblər. Aylar, illər keçdikcə gənc pedaqoq həm peşə təcrübəsi, həm həyat təcrübəsi toplayıb. Ailə qurub, ev-eşik, oğul-uşaq sahibi olub. Ev, məktəb, el-oba qayğıları, hamısı bir-birinə qarışıb. Amma hamısına da təpərlə sinə gərib. Şagirdini övladından, müəllimlərini qohum-qardaşından ayırmayıb. Kənar kəndlərdən məktəbə müəllim təyin olunduqda onların qayğısına qalıb. Kənddəki boş evlərlə yeni gələnləri təmin edib. Bəzən boş ev olmayanda gəlmə müəllimlərə öz evində yer verib. Onları otaqlarından birində yerləşdirməklə, doğmalarından ayırmayıb. Beləliklə hər təzə gələn onun xeyirxahlığından nəsibini alıb, gedəndə də xoş əməllərinin sorağını aparıb.
Məsələ burasındadır ki, Mürsəl müəlim müəllimlərin özlərinə qarşı nə qədər qayğıkeş, diqqətcil olubsa, işlərinə, pedaqoji fəaliyyətlərinə qarşı bir o qədər tələbkar olub. Zaman-zaman müəllimlərin iş üslubun, pedaqoji metodikasın yoxlamaq üçün dərslərində oturub, qulaq asıb, məktəb metodikasının sirlərini təcrübəsiz müəllimlərə öyrətməyə çalışıb. Əgər hər hansı bir müəllim bildirilən iradlardan, verilən tövsiyələrdən nəticə çıxarmayıbsa, öz şəxsi nüfuzundan, qanunun yol verdiyi imkanlardan istifadə edərək həmin müəllimin yenisi ilə əvəzlənməsinə nail olub.
Mürsəl müəllim əmək fəaliyyətini Şəhərcik qəsəbə 8 nömrəli orta məktəbin direktoru vəzifəsində 1971-ci ilədək davam etdirib. Ondan sonra doğulduğu Açağu qəsəbindəki 14 nömrəli səkkizillik məktəbə direktor təyin olunub. Maraqlı orasıdır ki, onun doğma kənd məktəbində ilk diqqətini çəkən uşaqların yaxşı. xətt yaza bilməməsi olub. Açağu məktəbində şagirdlərin yazı xətlərinin yaxşı olmadığını müşahidə etdikdə 1-8-ci siniflərin hamısına əlavə hüsnüxətt dərsi keçirilməsini təşkil edib. Nəticədə şagirdlərin əksəriyyətinin yazı nümunələri yaxşılaşıb. Həmin dövrün şagirdləri o günləri şükranlıqla xatırlayırlar.
Mürsəl müəllim bütün müsbət keyfiyyətlərilə bərabər, həm də ensiklopedik biliyə malik olub. Onu yaxından-uzaqdan tanıyanlar, hətta sevimli şagirdləri belə müəllimlərinin ixtisasca riyaziyyatçı, fizik, coğrafiya sahəsinin mütəxəssisi, yoxsa tarixçi, ədəbiyyatçı, ya filosof olduğunu ayırd etməkdə çətinlik çəkiblər. O, vaxtlar yuxarı siniflərdə İctimaiyyət fənni tədris olunurdu. Mürsəl müəllim bu fənni bir il tədris edəndən sonra, demək olar ki, təxminən 300 səhifəlik kitabı əzbər bilirdi. Onun o qədər fenomenal yaddaşı vardı.
O zaman ermənilər azərbaycan məktəblərində tədris olunan Azərbaycan tarixi və Azərbaycan SSR coğrafiyası fənlərinin erməni tarixi, Ermənistan coğrafiyası ilə əvəz olunmasını tələb kimi qarşıya qoyublar və bunu məktəblərdə həmin fənlərə aid kitabların azlığı ilə əlaqələndiriblər. Mürsəl Tağıyev müəllimlərin avqust konfransında çıxış edərək dəyişikliklərin qarşısını alıb. Beləki rayondakı bütün Azərbaycan məktəblərinin həmin kitablarla təmin olunmasını təşkil edə biləcəyini söyləyərək şovinistlərə fürsət verməyib.
Mürsəl müəllimin fəaliyyəti təkcə məktəblə, tədrislə məhdudlaşmayıb. O, eyni zamanda, ictimai əsaslarla Açağu qəsəbə sovetinin sədri vəzifəsini icra edib, həm Açağu, həm də qonşu kənd və qəsəbələrdə yaşayan azərbaycanlıların problemlərinin həllində fəal rol oynayıb, camaatın məsləhət yeri, sözün əsil mənasında elinin ağsaqqalı olub. Əslində təkcə öz kəndlərinin deyil ümumiyyətlə rayonda yaşayan bütün soydaşlarının probleminə şəxsi problemi kimi yanaşıb. Çəkinmədən milli ayrıseçkilik aparanlarla kəllə kəlləyə gəlib. Azərbaycanlılar yaşayan kəndlərə gedən yolların dağıdılmasına, onların təmir edilməməsinə qarşı çıxıb. Bu tipli digər fərqləndirmələri, ikili münasibətləri aradan qaldırmaq üçün dəfələrlə rayon rəhbərliyi ilə sərt danışıqlar aparıb. Həm müharibə iştirakçısı olmağı, həm ürəyindəki təpər, həm də qanunları yaxşı bilməsi belə söhbətlərdə həmişə ona üstünlük qazandırıb. Dəfələrlə Açağu kənd camaatının köçürülməsi və ərazisinin Kacaran Mis-Molibden Kombinatına verilməsi məsələsi qaldırılsa da, kənd əhalisinin yerli suya və mühitə öyrəşdiyindən, başqa yerlərdə tələf olma ehtimallarının yüksək olduğunu əsaslandıra bilib. Bu məqsədlə kənddəki suyun laborator nümunələrinin hazırlanmasını təşkil etməklə fitnənin qarşısını alıb.
Bir sözlə Qafan rayonunda işlədiyi müddətdə azərbaycanlıların haqlarının qorunmasında olduqca fəal iştirak edib, dəfələrlə çəkinmədən öz həyatını təhlükəyə ataraq millətçi erməni vəzifəlilərini yerlərində oturtmağı bacarıb. Eyni zamanda milli-mənəvi dəyərlərimizə daha çox tapınıb. Adət-ənənələrimizin
qorunub saxlanılması yolunda da öz təşkilatçılıq qabiliyyətini nümayiş etdirib, ilaxır çərşənbənin, Novruz bayramlarının hər dəfə bir birindən təntənəli keçirilməsində fəal iştirak edib, nəsə bir ehtiyacı olanlara köməyini əsirgəməyib.
Təəssüf ki, ötən əsrin sonlarında növrağımız pozuldu. Quduzlaşmış erməni faşistləri, rus-sovet imperiyasının zəncirini çeynəyə-çeynəyə soydaşlarımızı min illərlə yaşadıqları Oğuz yurdundan, Qərbi Azərbaycandan didərgin saldılar. Bakıya pənah gətirən Mürsəl müəllim o ağır günlərində də el-obasını diqqətdən qaçırmayıb. Qacqınlıq vaxtlarında pərən-pərənə düşən kənd əhalisinin bir-biri ilə əlaqəsinin itməməsi üçün övladlarına tanış bilişlərin, qonum –qonşu ailələrinin hamısının ünvanlarını, telefon nömrələrini tapmalarını tapşırıb. Bir biri ilə telefonla əlaqə saxlamaq, yaxud görüşmək üçün ev ünvanları və telefon nömrələri yazılmış broşürlər hazırladıb. Həmin broşürlərə metrolardan və ya digər mərkəzlərdən gedən avtobus marşrutlarının siyahısını da əlavə edib. Kənd camaatına yazdığı müraciətlə birlikdə broşürlərin hər bir ailəyə paylanmasını təmin edib.
O, xeyirxah, humanist, qayğıkeş olduğu qədər də cəsur, qorxubilməz olub. El-obası Zəngəzurdan qovulandan sonra belə, 1989-cu ildə ölümü gözə alaraq kəndə gedib, hətta bir gecəni tək, tənha öz evində qalıb. Erməni dilini mükəmməl bildiyinə görə, o vaxtlar Xəzər rayon notariusu Qərbi Azərbaycandan qaçqın düşmüş əhalinin sənədlərinin tərcümə olunaraq təsdiqlənməsi zamanı həmin sənədlərin düzgünlüyünü təsdiq etmək səlahiyyətini ona verib.
Mürsəl müəllim o illərdən ömrünün sonunadək Buzovna qəsəbəsindəki 26 saylı orta məktəbdə tarix və coğrafiya müəllimi işləyib. Burada da qısa müddətdə yerli əhalinin dərin hörmətini qazanıb. Qayğıkeşliyi, biliyi, ətrafındakı hər kəsə doğru yol göstərməyi sayəsində yerli camaatla tez qaynayıb qarışıb. El ağsaqqalı statusunu burda da qoruyu, saxlayıb.
Mürsəl Tağıyev 1995-ci ilin baharında - aprelin 6-da vəfat edib. Mərhumun əziz xatirəsi onu tanıyanların qəlbində daimi yaşayacaq.
Allah rəhmət eləsin. Qəbri nurla dolsun!

Mürsəl müəllimin ruhuna ehtiramla:
Nailə İBRAHİMOVA

İnsanlığın fövqündə dayanan adam

1985-ci ilin payızı idi. Azərbaycan Dövlət Universitetindən dərsdən çıxıb tələbə yataqxanasına gedirdim. Bir-iki addım atmışdım ki, yanımda bir maşın dayandı. Cavan, yaraşıqlı bir oğlan maşının qapısını açaraq, nəzakətlə, buyur əyləş,- dedi. Onu tanımasam da, kimliyini, məni hara aparacağını bilməsəm də, heç nə soruşmadan maşına oturdum. Maşını yerindən tərpətməmiş dedi, -əgər dostun, yaxının varsa, onu da götürək. Yox, -dedim, hələ qrup yoldaşlarımla düz-əməlli tanış olmamışam. Beləcə sükut içində yol yoldaşlığımız başladı. Nətanışım məni tanımadığım bir möhtəşəm restorana gətirdi. Ömrümdə görmədiyim, çeşid-çeşid nemətlərlə bəzədilmiş zəngin süfrə açdırmışdı. Heyrət içində baş verənləri və gördüyüm mənzərəni seyr edirdim...
Süfrə arxasında tanışlığımızdan məlum oldu ki, Rauf müəllim Azərbaycan Dövlət Universitetində işləyir. Həm də mənim qəbul imtahanı verdiyim illərdə qəbul komissiyasında çalışıb. Üzləşdiyim haqsızlıqların şahidi olsa da, müdaxilə etmək səlahiyyəti olmadığından vicdan əzabı çəkib. Elə məni tapmağına da təəssübkeşliyi, humanistliyi və işlədiyi müqəddəs təhsil ocağının şərəfini qorumaq istəyi səbəb olub. Düzü bu hadisə məni çox duyğulandırdı. Üzləşdiyim o qədər vicdanını pula satan rüşvətxorların arasından belə bir vicdanlı ziyalının çıxması neqativ təsəvvürümü alt-üst elədi. Bu qədər ali mərtəbədə qərarlaşan birinin bu davranışına necə qarşılıq verəcəyimi bilmədim. Düşündüm ki, nə bu dərəcədə təəssübkeşlik olar, nə də bu qədər vicdan duyğusu. Belə ucalıq, belə mənəviyyat yalnız insanlığın fövqündə duranlara xas ola bilər.
Görüşümüz, tanışlığımız başa çatandan sonra mən bir daha Rauf müəllimlə görüşmək, onunla ünsiyyət qurmaq haqqında düşünmədim. Çünki o mənim kimilərlə oturub duracaq səviyyənin sahibi deyildi. O qədər kübar, o qədər nəcib, o qədər lütfkar biri idi ki, alicənablığının, davranış tərzinin, xoş rəftarının qarşısında adam özünə yer tapa bilmirdi.
Aradan bir müddət keçmişdi. “Novruz” bayramı ərəfəsi idi. Bir də gördüm ki, Jurnalistika fakültəsinə gəlib. Bayramımı təbrik elədi, xatirə şəkili çəkdirdik. Onu tanıyanlar yaxşı bilir ki, Rauf müəllim çox həssas insandır. Tanıdıqlarına, ünsiyyətdə olduqlarına qarşı həddindən çox diqqətcildir. 1988-ci il martın 20-də 30 yaşım tamam olurdu. Günün bir vaxtı qapı döyüldü. Çıxıb gördüm gələn Aqildir- Rauf müəllimin qardaşı. Əlində böyük bir bağlama gətirmişdi. Bağlamanı mənə uzadıb, Rauf göndərib,- dedi. Doğum gününü təbrik edir. Beləliklə, həyatımın ilk doğum günü hədiyyəsi də Rauf müəllimdən gəldi. Qeyri- ixtiyari düşündüm ki, bu adam dünyanın ən halal süd əmmiş, ən halal çörəklə böyümüş adamıdır. Ona görə də öz nəcib əməllərilə ətrafındakıların günahını yuyur. O qədər işgüzar, o qədər zəhmətsevərdir ki, hətta öz arzusuna çatmaq üçün zəhmətə qatlaşanları mükafatlandırır...
Həmin ilin bağ mövsümündə Rauf müəllim övladları ilə məni bağına apardı. Özü yer belləməyə, nəsə əkməyə başladı. Mən də bir işin qulpundan yapışmaq üçün beli götürdüm, əlimdən aldı. Lapatkanı götürdüm, onu da əlimdən alıb kənara atdı. Bir sözlə nəyə əl uzatdımsa, heç bir iş görməyimə imkan vermədi. Dedi,-sən uşaqların başın qatsan işləməyimə mane olmayalar bəsdir. Onda uşaqlar balaca idlər, yanılmıramsa, hələ məktəbə də getmirdilər. Uşaqlarla bir az əylənmişdik ki, ataları bizi süfrəyə dəvət elədi. Ömrümüzün bir günü də belə rövnəqləndi. Günümüz maraqlı, əyləncəli keçsə də, heç bir iş görməməyim məni daxilən narahat edirdi. Axı necə olar ki, kənddə böyümüş, fiziki işdə bərkimiş birinin bostan əkininə kömək etməsinə imkan verməyəsən?!
Bu sualın cavabını Rauf müəllimin xoşgörüsündə, dərin analizetmə təfəkküründə və könülləri rametmə qabiliyyətində tapdım. Yəqin düşünüb ki, əgər mənim işləməyimə imkan versə, fikirləşərəm ki, məni bağa istirahətə deyil, işlətməyə gətirib. Onda da saf niyyəti fəzilətə keçməz, diqqət və qayğısına kölgə düşər, süfrəsindəki çörəyin dadı, duzu qaçar. Bəli, o gün heç vaxt yaddan çıxmayan bir gün oldu. O vaxtlar mənim müəyyən qədər dünyagörüşüm, həyat təcrübəm olsa da, 30 il ərzində insan övladından qarşısındakına belə isti münasibət görməmişdim. Təzə bilmişəm ki, o məndən cəmi-cümlətanı 4 yaş böyükmüş. Amma onun heyrətamiz davranışı, uşaq kimi əzizləyib nəvaziş göstərməsi məni doğrudan da uşaqlaşdırırdı. Çox utanırdım. Mənə elə gəlirdi ki, Rauf müəllim lap qocamandır, ululardan uludur. Dədə Qorqudun, Nizaminin, Füzulinin yaşıdıdır. Qısa müddətdə o, ruhu, ziyası, fəhmi ilə könül sarayımda özünə elə möhtəşəm taxt qurdu ki, o taxtın qiymətsiz tacı yalnız ona məxsusdur.
Təəssüf ki, səmimi görüşlərimizin, xoş günlərimizin ömrü qısa oldu. Qarabağda baş qaldıran separatizm Qərbi Azərbaycanda erməni faşizmi formasında təzahür elədi. Bütün soydaşlarımız kimi, Zəngəzur mahalındakı ailələrimiz, qohum-əqrabalarımız qanlı qırğınlarla doğma od-ocağından didərgin salındı. Başımız onların dərdlərinə qarışdı. Ardınca Azərbaycanı Milli Azadlıq Hərəkatı bürüdü. Təbii ki, hamımız erməni faşistlərinin işğalçılıq siyasətinə, onları açıq-aşkar himayə edən Sovet imperiyasına qarşı mübarizəyə qoşulduq. Daha Rauf müəllimlə görüşə bilmədik.
1990-cı ildə universiteti bitirib redaksiyaya təyinat aldım. Millətimizin övladı olaraq qanlı, qadalı illəri yaşaya-yaşaya dövlətimizin müstəqilliyini bərpa elədik. 20 Yanvarın qaranlığında qırğınlardan keçdik. Xocalı soyqırımının acısını yaşadıq. Bir milyon qaçqının, məcburi köçkünün dərd yükündən hamımıza pay düşdü. Bir-birimizdən xəbərsiz eyni amal, eyni əqidə uğrunda-Bütöv Azərbaycan yolçuluğuna çıxdıq. 4 il sonra bir təsadüf nəticəsində yollarımız yenidən kəsişdi. Beləki, 1992-ci ilin aprelində Milli İstiqlal Partiyasından Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizəd Etibar Məmmədovdan müsahibə almaq üçün partiyanın qərargahına getdim. İki gün ərzində AMİP-in qərargahında Etibar Məmmədovla görüşməyimiz mümkün olmadı. Mühafizəçilər qarışıq kimə müraciət elədimsə, heç kəs E.Məmmədova yaxınlaşıb müxbir müsahibə almağa gəlib deməyə cəsarət etmədi. Üçüncü gün də eyni vəziyyət təkrarlananda əsəbiləşib qışqırdım: “Burda bir kişi tapılmır ki, hünəri çata Etibara deyə jurnalist səndən seçki ilə bağlı müsahibə almaq istəyir.”
Səsimə yan otaqdan Rauf Tağıyev çıxdı. Qardaş, niyə hirslənmisən, deyib məni köksünə sıxdı. Gözlənilməz görüşdən həm çaşdım, həm sevindim. Amma dərdləşməyə vaxtımız çatmadı. Rauf müəllim vəziyyəti bilən kimi, tərəddüd etmədən içəri keçib namizədin razılığını aldı. Beləliklə Etibar Məmmədovdan müsahibə götürdüm. Bu məqamda bir nüansı xüsusi qeyd etmək istəyirəm. O zaman müsahibənin sonunda Etibar Məmmədovdan soruşmuşdum: “İlk seçiciniz olub səs verməyəcəyim sizi bədbinləşdirmir ki?”
Etiraf edim ki, 30 min tirajla çıxan bir qəzetdə Prezidentliyə namizədə belə münasibət sərgiləmək o vaxtkı ictimai rəyin formalaşdırılmasında mühüm rol oynamışdı. Maraqlı orasıdır ki, Azərbaycan Milli İstiqlal partiyası sədrinin köməkçisi – sədr aparatının rəhbəri Rauf müəllim aradan keçən 31 il ərzində o məsələni nə bir dəfə üzə vurdu, nə də açıb ağartdı. Axı Etibarla məni o görüşdürmüşdü. Daha bilmədim ki, partiya liderinə münasibətdə qənaətimin düzgünlüyünə əmin idi, yoxsa böyüklüyündən belə şeylərə əhəmiyyət vermirdi...
Aradan illər keçdi. Qərbin, Amerikanın yeni-yeni texnologiyaları məmləkətimizə ayaq açdı. Mobil telefonlar həyatımızın bir parçasına çevrildi. Dost-tanışla, qohum-əqraba ilə telefon görüşmələri insanlararası münasibətləri soyutmağa başladı. Avropa qapıları Azərbaycana ayaq açandan evlərdən qonum-qonşu ayağı kəsildi. Qonaq-qara qeybə çəkildi. Bir sözlə çox şey dəyişdi. Amma Rauf müəllim heç dəyişmədi. Nəzakəti, təvazökarlığı, hər şeyin incəliyinə qədər ölçüb biçmə xasiyyəti olduğu kimi qaldı.Onunla növbəti görüşümüz Azərbaycan Televiziyasında oldu. Nə xoş ki illər əvvəl bağlarında Gizlən-qaç oynadığım balaları artıq böyümüşdü, atası da məni oğul toyuna dəvət etməyə gəlmişdi. Xəbər məni nə qədər sevindirdisə, bəy atasının zəhmət çəkib ora qədər gəlməsi bir o qədər narahat elədi. Dedim:- bir zəng vurub, ünvanı deməyiniz yetərdi, nahaq zəhmət çəkmisiniz. Dedi,- o işlər elə olmur. İllər uzunu həsrətlə gözlədiyin günün müjdəsini dostlara telefonla verməzlər. Gərək üz-üzə dayanıb gözündəki sevinci görəsən, ürəyindən keçənləri duyasan...
Toy günü Rauf müəllimin dostlarının sırasında olmağın qürurunu yaşadım. Ürəkaçan məclisdə heç kimi diqqətdən kənarda qoymadı. Hər masaya dönə-dönə baş çəkdi. Onun hər gəlişi hamıya müsbət enerji verirdi. Ona görə də şadlıq sarayında qeyri-adi aura yaranmışdı.
Rauf müəllimlə ünsiyyətdə olduqca gördüm ki, istiqanlı, dostcanlı olmaqla bərabər, həm də fövqəladə təşkilatçılıq qabiliyyəti var. Bu qənaətə ən çox da Oktay Əsədovun seçki gərargahında gəldim. Hər kəs onunla ünsiyyətdə olmağa, kimisi bir tapşırıq almağa, kimisi də gördüyü iş barədə hesabat verməyə can atırdı. Ona görə də seçki kampaniyasının təbliğat-təşviqat işləri yüksək səviyyədə keçirilirdi. Bir neçə dəfə, seçki qabağı, Oktay Əsədovun fəaliyyəti ilə bağlı Azərbaycan və rus dillərində yazılan məqalələrin çap olunmamış variantlarını oxuduğunun şahidi olmuşam. 40 ilin peşəkar jurnalistlərinin buraxdıqları siyasi, məntiqi və bəzən də texniki səhvləri elə ustalıqla redaktə edirdi ki, savadına, yaradıcılıq səriştəsinə heyran qalırdım.
2008-ci ildə “Bütöv Azərbaycan” qəzetini təsis edib, çapına başlamışdım. Bir müddət sonra bir səhər Rauf müəllim mənə zəng eləyib, işə gedəndə burdan keç, sözüm var,- dedi. Onda Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində işləyirdi. Yanına getdim. Qəzetə görə təbrik edib, uğur arzuladı. Hamımızın amalı Azərbaycanımızı bütöv görmək və bu yolda hər cür fədakarlığa hazır olmaqdır,-dedi. Redaksiyamıza bir qabı açılmamış notebook bağışladı. Düzü, həmin vaxt redaksiyamız təzə formalaşırdı, o notebooka çox ehtiyacımız var idi.
Bəzən insan övladının dəyəri onun sözə, sənətə verdiyi qiymətlə də ölçülür. Bu mənada Rauf müəllimi örnək göstərmək olar. 2012-ci ildə nəğməkar şair Hafiz Baxışın 80 illik yubileyini keçirirdik. Ondan soruşdum ki, sizin vaxtınız olacaq yubiley tədbirinə qatılmağa. Dedi:- bəs necə? Bu, Hafiz Baxışdı e, o vaxta filana baxmaz. Mən də gələcəm, həyat yoldaşım Nailə xanım da. Elə də oldu. Hər ikisi gəldi. Onu da qeyd edim ki, kabinetindəki stolun üstündə Hafiz Baxışın kitabları tığlanmışdı. Gələn-gedən dost tanışlarına kitab hədiyyə etməklə həm şairi təbliğ edir, həm də ata yurdu Zəngəzurun kitabda vəsf olunmuş gözəlliklərini diqqətə çatdırırdı. Əslində bu da vətən sevgisinin, insanpərvərliyin bir təzahür formasıdır.
2018-ci ildə “Xudafərin” şadlıq sarayının “Təbriz” zalında qəzetin 10 illiyini və “Güllə səsinə açılan qapı” kitabımın təqdimatını keçirirdik. Təxminən 100 nəfərin iştirakını nəzərdə tutmuşduq. Qapı açılıb Rauf müəllim içəri daxil olanda çox qürurlandım, həm də xəcalət təri məni basdı. Onu yubileyə dəvət eləmədiyimə görə pərt olduğumu görüb, dedi-heç narahat olma! Bilirəm ki, mənə əziyyət vermək istəməmisən. Sən də onu bil ki, “Bütöv Azərbaycan” qəzeti təkcə sənin deyil, şüarında yazdığın kimi, Azərbaycanı bütöv görmək istəyənlərindir. Odur ki hamımızın yolu bir, amalı eynidir. Bu yolu birlikdə, əl-ələ verib sona qədər getməli, bölüklənmiş vətənimizi bütövləşdirməli, ayrı düşmüş millətimizi birləşdirməliyik.
Rauf müəllimlə son vaxtlar nisbətən tez-tez görüşürük. Qərbi Azərbaycan İcmasının işində çox fəal iştirak edir. Atalar demiş: -niyyətin hara, mənzilin ora. Onun da niyyəti, məqsədi soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandakı dədə-baba yurdlarına, öz doğma ata ocaqlarına qayıdacaqlarına inam hissini artırmaq, onların karvanına qoşulub doğulduğu Açağu kəndinə qayıtmaqdır.
Rauf müəllim elə bir ucalıqdadır ki, çox-çox uzaqlardan seçilir, yaxınlaşdıqca hərarəti könül qızdırır, yaxşı tanıyanlar tərəfindən ürəkdən sevilir və özünün olmadığı yerlərdə yeri görünür. O böyüklükdə insanın həyatını, fəaliyyətini, missiyasını bir qəzet məqaləsi deyil, heç bir kitaba da sığdırmaq mümkün deyil. Mən sadəcə öz gördüklərimin, bildiklərimin bir qismini yazmaqla onun nə qədər təmənnasız, nə qədər comərd, xeyirxahlıqdan zövq alan alicənab olduğunu oxucularımızın diqqətinə çatdırmaq istədim. İstədim hamı bilsin ki, təkcə mənə- tanımadığı, üzünü görmədiyi birinə bu qədər sayğıyla, bu qədər diqqət və qayğıyla yanaşan insan dostlarının, doğmalarının, ətrafındakıların yolunda nə qədər əzab-əziyyətə qatlaşıb. Nə qədər ağır yüklərin altına çiyin verib?! Bir sözlə, nəsil-nəcabətinə baş ucalığı, el-obasına üz ağlığı gətirmək üçün özünü şam kimi əridib. Əridikcə də nuru çöhrəsinə vurub.
Əzizim Rauf müəllim, sizə hədiyyə edəcək dəyərdə nəsə tanımıram . Ona görə də xahiş edirəm, 70 illik yubileyinizə ünvanladığım söz çələngimi qəbul edin! Sizə sevgi və sayğılarla:
Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU,
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru,
Hərbi Jurnalistlər Birliyinin sədri.


Rauf Tağıyev həyat yoldaşı Nailə xanımla

Soldan qardaşı Nurəddin, oğlu İlqar, Rauf və qardaşı Aqil

Rauf Tağıyev general-leytenant Kərim Kərimovla

Nəvəsi Fatehlə

Tələbələri ilə

Tanıtım: Rauf Tağıyev 1953-cü il noyabrın 18-də Qərbi Azərbaycanın Qafan rayonunun Açağu Kəndində anadan olub. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (BDU) Tətbiqi riyaziyyat fakültəsini bitirib.1986-cı ildə elmi iş müdafiə edərək Fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru
alimlik dərəcəsi alıb. 30-a yaxın elmi məqaləsi çap olunub.
1997-ci ildən Bakı Dövlət Universiteti Ali riyaziyyat kafedrasının baş müəllimi olan Rauf Tağıyev paralel olaraq Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial müdafiə Nazirliyi kollegiyasının məsul katibi, məşğulluq siyasəti və demoqrafiya şöbəsinin müdiri, Miqrasiya İdarəsinin rəisi, Dövlət Əmək Müfəttişliyinin rəis müavini və rəisi vəzifələrində çalışıb.
Azərbaycan Respublikasında yaradılmış bir sıra dövlət, hökumət komissiya və nümayəndə heyətlərinin üzvü, 2002–2007-ci illərdə Avropa Şurası Miqrasiya Komitəsinin (SDMG) Azərbaycan təmsilçisi olub. Azərbaycan Respublikasının bir sıra qanunlarının (o cümlədən, Əmək Məcəlləsinin, Miqrasiya Məcəlləsinin) hazırlanmasında fəal iştirak edib.