Azərbaycan Prezidenti MDB Şurasının iclasında dostluq və əməkdaşlıq mesajları verdi

Oktyabrın 10-da Tacikistanın paytaxtı Düşənbədə keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə iclasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev çıxış edib. Dövlət başçısının nitqi qarşılıqlı dostluq, əməkdaşlıq və birliyin möhkəmləndirilməsi ruhunda səslənib. Prezident çıxışında Azərbaycan ilə Tacikistan arasında münasibətlərin yüksək səviyyəsini, MDB məkanında humanitar və mədəni əlaqələrin əhəmiyyətini, həmçinin Azərbaycanın son illərdə bu istiqamətdə həyata keçirdiyi təşəbbüsləri vurğulayıb.
Prezident İlham Əliyev çıxışının əvvəlində qardaş Tacikistan xalqını və Prezident Emoməli Rəhmonu ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı, şəhərsalma sahəsində əldə etdiyi uğurlar münasibətilə təbrik edib. O bildirib ki, Düşənbəyə etdiyi səfərlər zamanı paytaxtın necə sürətlə dəyişdiyini, yeni binaların və müasir infrastrukturun yaradıldığını görmək Azərbaycan xalqını və dövlətini dost kimi sevindirir. “Düşənbənin ildən-ilə daha da gözəlləşdiyini müşahidə etmək məmnunluq doğurur” – deyə Prezident qeyd edib.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, Azərbaycan və Tacikistanı bir çox ortaq dəyərlər, tarixi və mədəni bağlar birləşdirir. Bu dostluq münasibətləri qarşılıqlı hörmət, etimad və dəstək prinsiplərinə əsaslanaraq, son illərdə daha da möhkəmlənib. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, iki ölkə arasında həm siyasi, həm iqtisadi, həm də humanitar sahələrdə əməkdaşlıq getdikcə genişlənir və bu münasibətlər böyük inkişaf potensialına malikdir.
Prezident İlham Əliyev MDB məkanında humanitar əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyini də diqqətə çatdırıb. O, Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsində yerləşən Laçın şəhərinin bu il MDB-nin mədəniyyət paytaxtı kimi seçilməsinə verdikləri dəstəyə görə bütün üzv dövlətlərin başçılarına təşəkkürünü ifadə edib. Prezident xatırladıb ki, bu ilin iyun ayında Laçında “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı İli”nin açılış mərasimi yüksək səviyyədə keçirilib. Tədbir çərçivəsində qonaqlar Azərbaycanın qədim torpağının tarixini, zəngin mədəni irsini, həmçinin Laçının işğaldan azad edildikdən sonra keçdiyi bərpa və yenidənqurma yolunu yaxından müşahidə ediblər.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, 30 illik işğaldan tamamilə dağıdılmış Laçının qısa müddət ərzində müasir infrastrukturla təchiz olunmuş, abad və yaşayış üçün rahat şəhərə çevrilməsi Azərbaycanın gücünü, quruculuq əzmini və yenidənqurma potensialını nümayiş etdirir: “Bu gün Laçın təkcə Azərbaycanın deyil, bütün MDB məkanının mədəniyyət və dirçəliş simvollarından birinə çevrilib”.
Prezident çıxışında həmçinin birliyin həyatında önəmli hadisələrdən biri olan III MDB Oyunlarına da toxunub. O, bildirib ki, sentyabrın 28-dən oktyabrın 8-dək qədim Gəncə şəhərində və Azərbaycanın daha altı şəhərində – Qəbələ, Göygöl, Yevlax, Mingəçevir, Xankəndi və Şəkidə keçirilən oyunlar MDB ölkələri arasında dostluğun, əməkdaşlığın və qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verib.
Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, bu mötəbər yarışda 13 ölkədən, o cümlədən MDB üzvləri və qonaq dövlətlərdən 1600-dən çox idmançı iştirak edib. Oyunlar təkcə idman bayramı deyil, həm də xalqlar arasında birliyin, dostluğun və qarşılıqlı hörmətin təcəssümü olub. Dövlət başçısı vurğulayıb ki, bu kimi tədbirlər MDB məkanında əməkdaşlıq ruhunu gücləndirir, gənc nəsildə birlik, dostluq və həmrəylik dəyərlərini möhkəmləndirir. Bildirib ki, Azərbaycan bundan sonra da MDB çərçivəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsinə, qarşılıqlı etimadın və bərabərhüquqlu münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə sadiq qalacaq. O, regionda sülhün, sabitliyin və qarşılıqlı hörmətin təmin olunmasının birliyin əsas məqsədlərindən biri olduğunu vurğulayıb.
Dövlət başçısının çıxışı bir daha göstərdi ki, Azərbaycan MDB ailəsinin fəal və etibarlı üzvü olaraq, həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli formatlarda əməkdaşlığa mühüm töhfə verir və birliyin inkişafına daim dəstək göstərir.

Səkinə Abbasova,
Xırdalan şəhər 6 nömrəli tam orta ümumtəhsil məktəbinin direktoru

Moskva Azərbaycanın tələblərini yerinə yetirir - Rusiyalı politoloq

Rusiya və Azərbaycan prezidentlərinin oktyabrın 9-da keçirilən Düşənbə görüşü, analitiklərin fikrincə, Moskva ilə Bakı arasında müşahidə olunan gərginliyin getdikcə zəifləməyə başlayacağından və bu ölkələrin münasibətlərinin normallaşma mərhələsinə keçəcəyindən xəbər verir.
Rusiyalı politoloq Arkadi Dubnov hesab edir ki, həm Əliyev, həm də Putin əsas problemli məsələnin - ötən il dekabrın 25-də Azərbaycan Hava Yollarının (AZAL) təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı qarşılıqlı məqbul düstur tapıblar və bu, tərəflərə böhrandan çıxmağa imkan verəcək.
Dubnovun sözlərinə görə, Putinin Düşənbə görüşündə təyyarə qəzası mövzusunu qaldırması və onun izahatları belə deməyə əsas verir ki, Rusiya tərəfi baş verənlərə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürmüş hesab oluna bilər və Azərbaycan tərəfinin tələbləri yerinə yetirilir.
Dubnovun fikrincə, Putin Əliyevlə müzakirə zamanı bilərəkdən elə lüğət və terminologiya seçib ki, bu ona ikitərəfli münasibətlərdə yaranmış böhrandan çıxmağa imkan verəcək.
Xatırladaq ki, prezidentlərin Düşənbə görüşündə Putin deyib:
“Bizim aramızda birinci telefon danışığı əsnasında mən faciənin məhz Rusiya səmasında baş verdiyinə görə üzr istədim, həm də həlak olanların ailələrinə ən səmimi başsağlığı verdim. İstərdim ki, bütün bunları təkrar edim, yenidən söyləyim və qeyd edim, biz sözsüz ki, razılaşdığımız kimi, istintaqa hər cür kömək göstəririk...
... Rusiya tərəfindən kompensasiya üzrə hər şey ediləcək və bütün vəzifəli şəxslərin hərəkətlərinə hüquqi qiymət veriləcək”.

Azərbaycanın strateji yüksəlişi

və Orta dəhlizin yeni geosiyasi reallıqları

Son beş ildə Cənubi Qafqazda müşahidə olunan strateji transformasiya - regionun nəqliyyat, tranzit və enerji sahəsində əməkdaşlıq coğrafiyasına çevrilmə prosesi birbaşa olaraq Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin strateji təşəbbüslərinə, düzgün seçimlərinə, yüksəksəviyyəli diplomatiyasına və qlobal vizioner liderliyinə əsaslanır. Bu transformasiya təsadüfi deyil, əksinə, uzunmüddətli strateji planlaşdırmanın məntiqi nəticəsidir.
İlham Əliyev prezidentliyinin ilk illərindən etibarən regionun strateji potensialını üzə çıxarmaq, Azərbaycanın geosiyasi mövqeyindən maksimum dərəcədə faydalanmaq məqsədilə ardıcıl və sistemli addımlar atmışdır. Onun liderliyi altında Azərbaycan yalnız milli maraqlarını qorumaqla kifayətlənməmiş, eyni zamanda regional sabitliyin və rifahın əsas təminatçısı rolunu da öz üzərinə götürmüşdür.
Prezident İlham Əliyevin siyasəti sayəsində Cənubi Qafqaz sülh, əməkdaşlıq və sabitlik məkanına çevrilib
Bu yanaşma barədə daha əvvəl - 10 fevral 2023-cü ildə mediada dərc olunmuş "Orta dəhlizin qlobal perspektivi - Prezident İlham Əliyevin strateji uzaqgörənliyinin növbəti nümunəsi" sərlövhəli analitik məqalədə ətraflı bəhs olunmuşdu. Həmin məqalədə Orta dəhlizin yeni geosiyasi reallıq formalaşdırmaq potensialı təhlil edilmiş və Prezident İlham Əliyevin strateji baxışının geniş coğrafiyaya proyeksiya ediləcəyi qənaəti irəli sürülmüşdü. Məqalədə bu fikirlər xüsusi vurğulanırdı: "Orta dəhliz layihəsinin ideyadan cəlbedici konsepsiyaya, oradan isə real layihəyə çevrilməsində mahir strateq kimi Prezident İlham Əliyevin qlobal və regional konteksti obyektiv təhlili, transmilli layihələrin uğurlu icrası, həmçinin təcrübəli siyasi lider intuisiyasından qaynaqlanan strateji yanaşması mühüm rol oynamış və çoxtərəfli səylərin bünövrəsini formalaşdırmışdır".
Dünyada, xüsusən də Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionlarında baş verən dərin geosiyasi dəyişikliklər və onların yaratdığı yeni dinamika bir daha sübut etdi ki, Prezident İlham Əliyev nüfuzlu qlobal liderlər sırasında xüsusi yer tutur. Onun siyasi cəsarəti və strateq kimi ustalığı Cənubi Qafqazın taleyini köklü surətdə dəyişdirmiş, bölgəni uzun illər müharibə təhlükəsi ilə yaşayan məkan statusundan çıxararaq sülh, əməkdaşlıq və sabitlik platformasına çevirmişdir.
Orta dəhlizin Avrasiyanın əsas tranzit arteriyasına çevrilməsi perspektivi Azərbaycanın təşəbbüslərinin geniş coğrafiyada strateji nəticələr doğurduğunu nümayiş etdirir. Bununla yanaşı, Zəngəzur dəhlizi (TRIPP) ilə bağlı əldə olunmuş razılaşmalar regionun geosiyasi koordinatlarını yenidən müəyyənləşdirərək həm regional güclər, həm də qlobal aktorlar arasında maraqların balanslaşdırılmasına imkan yaradır.
Bu proseslərdə Azərbaycan-Çin əməkdaşlığının yaratdığı imkanlar xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Heydər Əliyevin 1994-cü ildə Çinə səfərləri zamanı imzalanmış əməkdaşlıq sənədləri və həmin ilin sentyabrında bağlanmış "Əsrin müqaviləsi" Azərbaycanın geosiyasi yüksəlişinin strateji bünövrəsini qoymuşdur. İlham Əliyev bu xətti müasir geosiyasi çağırışlara uyğun şəkildə davam etdirərək, Azərbaycanın rolunu təkcə region çərçivəsində deyil, həm də qlobal nəqliyyat, enerji və iqtisadi əməkdaşlıq mərkəzi səviyyəsinə yüksəltmişdir.
Avrasiya tranzitinin yeni ünvanı
Orta dəhliz Qazaxıstan və Xəzər dənizi (Azərbaycan limanları) üzərindən Çin yüklərinin Gürcüstan və Türkiyə vasitəsilə Avropaya daşınmasında 2021-ci ildən etibarən nəzərəçarpacaq dərəcədə sürətli artım nümayiş etdirir. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2024-cü ildə Azərbaycan ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizlərində daşınan yüklərin həcmi 33,258 min tona çatmışdır. Dəmir yolu, dəniz və avtomobil nəqliyyatı komponentlərinin hər biri əhəmiyyətli artım dinamikası göstərmişdir. Müstəqil təhlillər də təsdiq edir ki, 2024-cü ildə Orta dəhliz üzərindən daşımalarda 60 faizdən çox artım qeydə alınmışdır ki, bu da yük axınlarının intensivliyinin davamlı olaraq yüksəldiyini nümayiş etdirir.
"Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu" Beynəlxalq Assosiasiyasının təqdim etdiyi statistik göstəricilərə əsasən, 2024-cü ildə Qazaxıstan və Azərbaycanın dəniz limanları ilə daşınan yüklərin həcmi 2023-cü illə müqayisədə 20 faiz artaraq 3,3 milyon tona yüksəlmişdir. Xüsusilə konteyner daşımalarının həcmi 176 faiz artaraq 56,5 min TEU təşkil etmiş, Çindən yola salınan konteyner qatarlarının sayı isə əvvəlki illə müqayisədə 33 dəfə artmışdır. Bu göstəricilər, həm islahatların səmərəliliyini, həm də dəhlizin artan strateji əhəmiyyətini təsdiq edir.
Mövcud dinamika göstərir ki, Orta dəhliz yalnız iqtisadi marşrut deyil, həm də əməkdaşlıq üçün yeni siyasi arxitekturanın formalaşmasına zəmin yaradır. Bu layihədə böyük güclərin və beynəlxalq qurumların iştirakı iqtisadi stimulları siyasi təminatlarla möhkəmləndirir. Azərbaycan strategiyasının əsas məqsədi məhz regionun bu perspektivdə fəal iştirakını təmin etmək olmuşdur. Bu hədəflərə nail olmaq üçün Prezident İlham Əliyev xarici sərmayələri cəlb etmiş, dəhliz üzrə çoxtərəfli danışıqlar aparmış və vaxtında atılmış infrastruktur addımları ilə Azərbaycanın tranzit gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır.
Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) 25-ci sammitindən sonra Orta dəhlizin cəlbediciliyinin və strateji əhəmiyyətinin daha da gücləndiyi bir daha təsdiqlənmişdir. Azərbaycanın Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə əlaqələrinin intensivləşməsi yalnız ikitərəfli münasibətlər müstəvisində deyil, həm də regional nəqliyyat-logistika sisteminin formalaşmasında Bakının aparıcı mövqeyini möhkəmləndirmişdir. Orta dəhliz marşrutu, "Cənub qaz dəhlizi" və digər strateji layihələr Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında körpü rolunu gücləndirir. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsləri regional iqtisadi inteqrasiyanın dərinləşməsində həlledici rol oynayır. Onun siyasi iradəsi əsasında yaradılan çoxşaxəli əməkdaşlıq mexanizmləri Mərkəzi Asiya enerji ehtiyatlarının dünya bazarlarına çatdırılmasında alternativ imkanlar formalaşdırır.
Beləliklə, Orta dəhliz artıq sadəcə alternativ nəqliyyat marşrutu deyil, həm də regional sabitlik, qarşılıqlı etimad və çoxtərəfli əməkdaşlığın əsas dayaqlarından birinə çevrilmişdir. Azərbaycanın Qazaxıstan, Türkmənistan və Özbəkistanla enerji və nəqliyyat sahəsində imzaladığı razılaşmalar, Xəzər üzərindən artan tranzit həcmi və Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının genişlənmiş imkanları bu yeni mərhələnin praktiki nəticələrini nümayiş etdirir.
Azərbaycan təkcə tranzit ölkə funksiyasını yerinə yetirmir, eyni zamanda regional əməkdaşlığın memarı kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsləri yalnız iqtisadi layihələrlə məhdudlaşmır, həm də siyasi müstəvidə etimadın, dialoqun və təhlükəsizlik zəmanətlərinin gücləndirilməsinə xidmət edir.
Nəticə etibarilə 25-ci ŞƏT sammitindən sonra formalaşan yeni reallıq göstərir ki, Orta dəhliz və Azərbaycan üzərindən keçən marşrutlar artıq qlobal geosiyasi və iqtisadi gündəliyin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Bu inkişaf yalnız region dövlətləri üçün dayanıqlı iqtisadi yüksəliş perspektivləri yaratmır, həm də bütövlükdə Avrasiya məkanında sülh, təhlükəsizlik və sabitliyə töhfə verir.
Çin-Azərbaycan əlaqələri: dostluqdan strateji tərəfdaşlığa
Azərbaycanın Çinin "Bir kəmər, bir yol" təşəbbüsünə fəal inteqrasiyası və ölkənin Orta dəhliz layihəsində mərkəzi rolunun möhkəmləndirilməsi bu baxımdan xüsusi strateji əhəmiyyət kəsb edir. Çin-Azərbaycan münasibətləri son illərdə dinamik inkişaf edərək yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. İkitərəfli ticarət dövriyyəsinin davamlı artımı, enerji sektorunda əməkdaşlığın genişlənməsi, həmçinin infrastruktur layihələrində Çinin iştirakının güclənməsi bu tərəfdaşlığın uzunmüddətli və strateji xarakter daşıdığını təsdiq edir.
Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi ardıcıl və uzaqgörən diplomatiya, eləcə də Çin ilə qurduğu etimada əsaslanan münasibətlər Azərbaycanın Pekin üçün Cənubi Qafqazdakı əsas tərəfdaş mövqeyinə yüksəlməsini təmin etmişdir. Xüsusilə Prezident İlham Əliyevin 2025-ci ilin 22 aprelində Çin Xalq Respublikasına dövlət səfəri və bu çərçivədə imzalanan strateji sənədlər ikitərəfli münasibətləri yeni keyfiyyət mərhələsinə qaldırmışdır. Azərbaycan-Çin Strateji Tərəfdaşlıq Sazişi təkcə ikitərəfli əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə deyil, həm də regional inteqrasiya proseslərində Azərbaycanın rolunun əhəmiyyətli dərəcədə güclənməsinə xidmət edir.

Çin tərəfi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qətiyyətlə dəstəkləyir və Cənubi Qafqazda Bakının regional lider statusunu qəbul edir. Pekin üçün Azərbaycan balanslı, etibarlı və proqnozlaşdırıla bilən tərəfdaş kimi çıxış edir. Bu əməkdaşlığın güclü iqtisadi əsasları mövcuddur: Çin Milli Neft Korporasiyası (CNPC) artıq Xəzər hövzəsində bir sıra layihələrdə iştirak edir. Bununla yanaşı, Çinin "Asia Infrastructure Investment Bank"ı Azərbaycanın logistika və nəqliyyat infrastrukturunun maliyyələşdirilməsində mühüm potensial partnyor kimi çıxış etmək imkanına malikdir.
Rəsmi məlumatlara görə, 2024-cü ildə yalnız Azərbaycan üzərindən daşınan Çin mənşəli yüklərin həcmi 4,5 milyon tona çatmışdır ki, bu da 2021-ci illə müqayisədə beşqat artım deməkdir. Bu nəticə Çinin Rusiya üzərindən keçməyən sabit və etibarlı alternativ marşruta sahib olmasını təmin edir. Azərbaycan üçün isə bu, həm strateji əhəmiyyətli tərəfdaşlığın dərinləşməsi, həm də əlavə iqtisadi gəlir mənbəyinin formalaşması baxımından mühüm nailiyyətdir.
Azərbaycan enerji bazarının şaxələndirilməsi strategiyasında Çini həm potensial iri istehlakçı, həm də investisiya mənbəyi kimi nəzərdə tutur. Bu baxımdan Bakı ilə Pekin arasında formalaşan strateji əməkdaşlıq yalnız iqtisadi sferanı deyil, bütövlükdə regional təhlükəsizlik və inteqrasiya proseslərini dəstəkləyən mühüm amillərdən biri kimi çıxış edir.
Burada xüsusi fikir verilən məqam ondan ibarətdir ki, Azərbaycan üçün qardaş türk dövlətləri ilə imzaladığı Naxçıvan Sazişi və Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) yaradılması Orta dəhliz layihələrinin strateji çərçivəsini tamamlayan önəmli mərhələ olmuşdur. 2009-cu ildə imzalanan Naxçıvan Sazişi ilə TDT yaranmış, bugünkü formatda inteqrasiyanın əsası qoyulmuş və üzv dövlətlər arasında siyasi, iqtisadi və mədəni əməkdaşlıq üçün institusional baza təmin edilmişdir. Bu təşəbbüs Azərbaycanın regional inteqrasiya proseslərində liderlik rolunu və uzaqgörən diplomatik siyasətini bir daha göstərir.
6 müstəqil türk dövləti birlikdə 4,7 milyon kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Avropa İttifaqı ölkələrinin ərazisi ümumilikdə 4 milyon kvadrat kilometrdır. Türkdilli xalqların iqtisadi göstəricilərinə, o cümlədən ÜDM alıcılıq qabiliyyəti pariteti ilə hesablamalara nəzər yetirsək, türkdilli müstəqil dövlətlər birlikdə 3,4 trilyon dollardan daha çox göstəriciyə sahibdir. Bütün bu parametrlər TDT-nin gerçək Avrasiya gücünə çevrilməsi imkanlarını göstərir. Bu perspektiv ilk olaraq Bakıdan irəli sürülmüşdür. Hazırda təşkilatın instituisonal inkişafı impulslarının mərkəzi də Azərbaycandır.
TDT vasitəsilə Azərbaycan, Orta dəhliz, Zəngəzur dəhlizi (TRIPP) və digər regional layihələrdə strateji tərəfdaşları ilə əməkdaşlığını gücləndirmiş, türk dünyasının inteqrasiyasını və regional sabitliyi təmin etmişdir. Bu əməkdaşlıq həm geosiyasi, həm də iqtisadi üstünlüklər yaradır və Azərbaycanın regional lider mövqeyini daha da möhkəmləndirir, həmçinin Orta dəhliz və Zəngəzur dəhlizi (TRIPP) layihələrinin uğurla reallaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Bu istiqamətdə TDT üzv dövlətləri ilə əlaqələrin gücləndirilməsi Azərbaycanın strateji təsir imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır.
Zəngəzur dəhlizinin (TRIPP) yeni geosiyasi trendləri
2025-ci ilin avqustunda ABŞ-nin fəallığı və təşəbbüsləri Azərbaycan və Ermənistan arasında "Zəngəzur dəhlizi"nin açılması üçün əlverişli geosiyasi fon yaratdı. Vaşinqtonun yaxından iştirakı etibarlı təhlükəsizlik zəmanətləri sisteminin formalaşmasına imkan verir və ABŞ-nin Cənubi Qafqazda strateji mövcudluğunu dərinləşdirmək istiqamətində seçilmiş siyasət kursunu təsdiqləyir. Marşrutun inşası və idarə olunmasında ABŞ-nin iştirakı, Rusiyanın dominant mövqe uğrunda cəhdlərinin və İranın regional ambisiyalarının fonunda yeni balanslaşdırıcı element kimi çıxış edir.
Qərb analitikləri bu təşəbbüsü Cənubi Qafqazda Qərblə infrastruktur bağlantılarının möhkəmləndirilməsi, regionun qlobal iqtisadi inteqrasiyasına töhfə verən düşünülmüş addım kimi dəyərləndirirlər. Sövdələşmə Rusiya, İran, Türkiyə və Qərb aktorları arasında geosiyasi balansın yenidən kalibrasiyasına səbəb olmuşdur. Zəngəzur dəhlizinin (TRIPP) balanslaşdırıcı funksiyası xüsusilə Ermənistan üçün önəmlidir: bu, yeni iqtisadi imkanlar yaradaraq regional inteqrasiyanı təşviq edir, Rusiyadan strateji asılılığı zəiflədir və Türkiyə ilə əməkdaşlığı bərpa etməyə şərait yaradır. Nəticədə, İran və Rusiyanın ambisiyaları məhdudlaşdırılır, Avropa İttifaqı və Çin kimi aktorların regional iqtisadi layihələrdə daha fəal iştirakı üçün zəmin formalaşır. Bu proses davamlı sülhün, çoxformatlı əməkdaşlığın və bölgənin iqtisadi transformasiyasının təmin edilməsinə xidmət edir.
Zəngəzur dəhlizinin (TRIPP) bu perspektivdə reallaşması Prezident İlham Əliyevin Cənubi Qafqazın strateji dəyərini artırmaq, böyük güclərin maraqlarını tarazlaşdırmaq və münaqişə gündəliyini iqtisadi əməkdaşlıqla əvəzləmək siyasətinin mühüm tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Bu baxımdan ABŞ administrasiyasının, o cümlədən Prezident Trampın şəxsən prosesə maraq göstərməsi, Azərbaycanın dövlət başçısının transformativ və vizioner baxışını qəbul etməsinin göstəricisidir. İlham Əliyevin sülh gündəliyini ardıcıl və güzəştsiz şəkildə irəli aparması, regionun gələcək təhlükəsizliyini təmin etməkdə göstərdiyi qətiyyət onun liderliyinin və uzaqgörənliyinin real təzahürüdür.
Müasir dövrdə Azərbaycanın tranzit və enerji mərkəzinə çevrilməsi eyni zamanda strateji ənənənin, həm də Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1990-cı illərdə əsasını qoyduğu strateji kursun məntiqi davamıdır. 1994-cü ilin martında Heydər Əliyevin Çinə rəsmi səfəri zamanı imzalanmış dostluq və əməkdaşlıq bəyannaməsi, eləcə də hava nəqliyyatı, elm, mədəniyyət, turizm və səhiyyə sahələrində razılaşmalar Azərbaycanın Şərqlə yeni inteqrasiyasının təməlini qoydu. Elə həmin ilin sentyabrında imzalanan "Əsrin müqaviləsi" isə ölkənin enerji siyasətini beynəlxalq səviyyəyə çıxardı, xarici sərmayələrin cəlb olunmasına və nəqliyyat-ixrac infrastrukturunun inkişafına zəmin yaratdı.
Prezident İlham Əliyev bu strateji xətti yeni geosiyasi reallıqlara uyğun şəkildə inkişaf etdirərək, Zəngəzur dəhlizi (TRIPP) və Orta dəhliz təşəbbüslərini reallığa çevirir. Beləliklə, Azərbaycanın Avrasiya məkanında artan rolu həm bugünkü diplomatik fəaliyyətlərin, həm də Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətinin tarixi mirasının nəticəsidir. Bu amil nəzərə alınmadan regionla bağlı diskursun aparılması mümkün deyil.

Sadiq QURBANOV,
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri

Ərdoğan-Tramp görüşü: Rusiya və Çin diqqətlə izləyir

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında iştirak etmək üçün ABŞ-yə səfər edib. Prezidentin Nyu-Yorkdakı proqramına Türk Evində bir sıra ikitərəfli görüşlər daxildir. Daha sonra o, Vaşinqtona gedəcək və ABŞ Prezidenti Donald Trampla görüşəcək.
Bu görüşün Ankara–Vaşinqton münasibətlərinə və Türkiyənin Rusiya və Çinlə əlaqələrinə necə təsir göstərəcəyi diqqət mərkəzindədir.
Türkiyədən olan təhlükəsizlik eksperti Yücel Karauz açıqlamasında bildirib ki, Türkiyə-ABŞ münasibətləri bir görüşlə tam dəyişəcək mövzular deyil:
“Türkiyənin Çin və Rusiya ilə dialoqu, ŞƏT və BRİCS-lə əlaqələri bir görüşlə formasını dəyişməz. Dövlət Baxçalının irəli sürdüyü ideya da bununla bağlıdır. Türkiyə yalnız bir beynəlxalq güc mərkəzi ilə deyil, bir neçə güc mərkəzi ilə işləməlidir və heç bir güc bizə diktə edə bilməz. Tramp dövründə həm ikitərəfli, həm də NATO çərçivəsində əməkdaşlıq üçün yeni fürsətlər var. Telefon danışıqları artıq olub, indi görüşlə bu dialoq davam etdiriləcək”.
Ekspert həmçinin qeyd edib ki, ABŞ ilə danışıqlarda əsas gündəm iqtisadiyyat və müdafiə sənayesi məsələləridir:
“Tramp tacirdir, mesajlarında həmişə iqtisadiyyatı və ticarəti ön plana çıxarır. Ərdoğan da ABŞ-yə səfəri ərəfəsində həm iqtisadi, həm də regional məsələləri qabardıb. Türkiyənin öz hərbi hava gücünü bərpa etməsi üçün F-16 Blok 70/72-lərin verilməsi, daha əvvəl pulunu ödədiyi F-35-lərin qaytarılması, S-400-lərə görə tətbiq olunan sanksiyaların ləğvi kimi mövzular masadadır. Bundan əlavə, Türk Hava Yolları ilə Boeing arasında yeni mülki təyyarə razılaşması da gözlənilir.”
Rusiya və Çinlə münasibətlərdə kəskin dönüş yoxdur
Karauz hesab edir ki, bu görüşdən sonra Ankaranın Rusiya və Çin siyasətində ciddi dəyişiklik olmayacaq:
“Türkiyənin Suriya və İraqdakı terror təşkilatlarına qarşı mövqeyi də qısamüddətli perspektivdə dəyişməyəcək. Əsas məsələ dialoqu davam etdirməkdir. Ərdoğan və Tramp problemləri birbaşa müzakirə edə bilirlər, bu da artıq müsbət başlanğıcdır. Yaxın vaxtlarda müsbət irəliləyişlər görə bilərik.”
Ekspert əlavə edib ki, Türkiyə hələ də NATO-nun 32 üzvündən biridir və Qərblə uzunmüddətli əməkdaşlıq ənənəsi mövcuddur, buna görə xarici siyasətdə kəskin dönüş gözlənilmir.

“2025-ci il Əliyev siyasi strategiyasının zirvəsidir”

“2025-ci ilin Konstitusiya və Suverenlik İli elan olunması Prezident İlham Əliyevin dövlətçilik tariximizə verdiyi strateji töhfənin göstəricisidir. Bu qərar təkcə bir siyasi jest deyil – Azərbaycanın milli müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün və hüquqi sisteminin bərqərar olmasında yeni bir mərhələnin başlanğıcıdır".
Bunu Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Sadiq Qurbanov bildirib.
Deputat qeyd edib ki, Prezident İlham Əliyevin 7–8 avqust tarixlərində ABŞ-yə etdiyi rəsmi səfəri Azərbaycanın beynəlxalq hüquq çərçivəsində suverenliyinin təsdiqi baxımından dönüş nöqtəsi oldu: “Vaşinqtonda əldə edilən razılaşmalar – 907-ci düzəlişin ləğvi, Ermənistanla sülh sazişinə aparan yolun açılması və Trump Route for International Peace and Prosperity dəhlizinin yaradılması Azərbaycanın yalnız regionda deyil, dünyada da suveren aktor kimi qəbul edilməsinin təzahürüdür".
Sadiq Qurbanov çıxışında Qarabağda gedən bərpa proseslərinə də toxunub:“Cənab Prezidentin davamlı olaraq Qarabağa etdiyi səfərlər formal yox, sistemli və məqsədyönlü idarəetmənin nümunəsidir. Şuşada məscidlər bərpa olunur, Xankəndi və Ağdamda məktəblər, sənaye müəssisələri tikilir. Bu, həm tarixə, həm gələcəyə hörmətin nümunəsidir".
Deputat bildirib ki, 16 sentyabrda Şuşada keçirilən görüş – BƏƏ Prezidenti ilə imzalanmış strateji tərəfdaşlıq sənədləri Azərbaycanın diplomatik müstəvidə yeni güc mərhələsinə keçdiyini sübut edir: “Bu artıq regional deyil, qlobal düşünən Azərbaycanın modelidir. Bu strategiyanın arxasında isə Heydər Əliyev ideyalarının İlham Əliyev tərəfindən zamana uyğun şəkildə həyata keçirilməsi dayanır".
Sonda isə Sadiq Qurbanov 2025-ci ili belə yekunlaşdırıb: “Vaşinqtondan Şuşaya, Şuşadan Körfəz regionuna uzanan diplomatik və strateji xətt – Prezident İlham Əliyevin dahiyanə siyasi gedişlərinin və müstəqil dövlətçilik fəlsəfəsinin real təcəssümüdür. Bu yolun adı: Azərbaycanın suverenliyi və konstitusiyasıdır".

Rusiyadan Azərbaycana yeni təhdidlər GÖZLƏNİLİR?

Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə gərginlik ab-havası hələ də özünü göstərməkdədir. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında Rusiya və Azərbaycan liderlərinin ikitərəfli görüşməməsi bunun əyani təzahürüdür. Analitiklərin fikrincə, görüşə hazır olmayan tərəf Rusiyadır. Xatırladaq ki, ötən gün Rusiya Prezidenti Vladimir Putin keçirdiyi mətbuat konfransında münasibətlərdən ilk dəfə danışıb.
"Mövcud vəziyyətə əsaslanan münasibətlərdə həmişə suallar olur, problemlər var, amma bu gün biz prezident İlham Əliyevi salamladıq, bir neçə kəlmə danışdıq, fundamental münasibətlər, qarşılıqlı maraq hər şeyi öz yerinə qoyacaq", - deyə Putin qeyd edib.
Sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov bildirib ki, iki ölkə arasında siyasi münasibətlər təyyarə qəzasından əvvəlki kimi olmayacaq:
“Rusiya Federasiyasının Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk və Azərbaycan Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev Həştərxanda görüşüb. Azərbyacan tərəfindən hər hasnı bir şərh görməmişəm, lakin Rusiya tərəfi- Aleksey Overçuk iqtisadiyyat və nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın tam şəkildə davam etdiyini söyləyib. O cümlədən Rusiya Prezidenti də bu məsələyə toxunub. O ötən gün keçirdiyi mətbuat konfransında fundamental əlaqələr ifadəsini işlədib. Burada söhbət çox güman ki, iqtisadiyyat, nəqliyyat sahəsindəki əməkdaşlıqdan getdiyini düşünürəm. Siyasi əlaqələr isə təyyarə qəzası ilə bağlı məsələylə əlaqədardır. Yəqin ki, Rusiya tərəfi həbs olunan vətəndaşlarının Azərbaycanın təhvil verməsi məsələsini qaldırır. Digər yandan Azərbaycan da təyyarə qəzası ilə bağlı öz iradlarını bildirib, tələblərini dilə gətirir. Bunlar danışıqların mövzusudur. Münasibətlərdə yəqin ki, təyyarə qəzasından əvvəlki dövrə qayıtmayacağıq. Buna baxmayaraq, danışıqlar yolu ilə məsələlərdə irəliləyişlər ola bilər”.



Rusiyadan növbəti təhdidlərin gəlib-gəlməyəcəyi ilə bağlı suala isə sabiq nazir belə cavab verib:
“Mən belə başa düşürəm ki, Zatulin və Solovyevin dediklərini ciddi qəbul etmək lazım deyil. Prezident Putinin, onun sözçüsü Dmitri Peskovun və ya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarovanın dediklərini diqqətə alıb, təhlil etmək lazımdır. Ona görə də bu istiqamətdə rəsmi olaraq sözçülər nə deyirlərsə, belə başa düşürəm ki, onlar da danışıqların mövzusudur. Çünki Aleksey Overçuk belə bir ifadə işlədib ki, Bakı və Moskva münasibətlərin normallaşmasında maraqlıdır və addımlar atılır, eləcə də gündəlik Azərbaycan tərəfi ilə təmasdadırlar. Yəni bu danışıqların mövzusudur”.

Pezeşkian İranı Türk Dövlətləri Təşkilatına gətirir

Son aylarda Azərbaycan-İran münasibətlərində diqqətçəkən istiləşmə müşahidə olunur. Prezident İlham Əliyevlə İran Prezidenti Məsud Pezeşkian arasında yaranmış səmimi münasibət həm siyasi dairələrdə, həm də ictimai müzakirələrdə geniş rezonans doğurub.
Xüsusilə, Pezeşkianın aprelin 28-də Bakıya səfəri, iyulda Xankəndidə keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı sammitində iştirakı və bir neçə gün əvvəl Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatın çərçivəsində iki liderin Azərbaycanca söhbəti bu münasibətlərin təzahürü kimi qiymətləndirilir. İlham Əliyevin “Prezident Pezeşkian öz vətənindədir” sözləri isə prosesin rəmzi ifadəsinə çevrilib.
İranda Azərbaycan əsilli olan və daha mötədil siyasəti ilə tanınan Pezeşkianın hakimiyyətə gəlişi münasibətlərə yeni nəfəs gətirib. Onun Türkiyə və Azərbaycanla əməkdaşlığa açıq mövqeyi, dini-ideoloji dairələrin sərt kursundan fərqli xətti bölgədə yeni imkanların yaranmasına yol açır.
Bütün bu amillər fonunda İranın Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) yaxınlaşması, hətta gələcəkdə üzvlük ehtimalı barədə müzakirələr güclənib. Analitiklər hesab edirlər ki, bu addım regionda geosiyasi balansı dəyişdirə, nəqliyyat, enerji və ticarət sahələrində əməkdaşlığı daha da genişləndirə bilər. İranın təşkilata tamhüquqlu üzv qəbul olunması hələlik gündəmdə olmasa da, son addımlar onun müşahidəçi üzvlüyü üçün mühüm zəmin yaradır.
Azərbaycanın İrandakı sabiq səfiri Nəsib Nəsibli deyir ki, İlham Əliyevlə Pezeşkian arasındakı səmimiyyət hər kəsə məlumdur və bu, İranda bəzi dairələri ciddi narahat edir:
“İranda bəzi dairələr bundan çox narazıdırlar. Həyacan içərisindədirlər ki, bunun axırı necə olacaq? Baxın, möcüzə baş verir e. Həm Nikol Paşinyan, həm də Məsud Pezeşkian barədə deyirlər ki, onlar türk siyasəti yeridir. Çünki Türk geopolitikasının işlədiyi dönəm başlayıb. Biz ən pis dönəmimizi yaşadıq. Suverenlik, müstəqillik kimi məsələlərdə 19-cu əsrdən bu yana davam edən tənəzzül dövrü bitib. Artıq 1991-ci ildən inkişaf dövrü başlayıb. Bir çox qruplar də bundan çox narahatdır”.
Sabiq diplomat İranın TDT-yə üzvlüyünü mümkün hesab etsə də, bunu təhlükəli perspektiv kimi dəyərləndirib: “Nəzəri baxımdan mümkündür, amma qurucu üzvlər buna razı olmaz. Çünki İran daxil olsa, təşkilatı dağıtmağa çalışacaq”.
Beləliklə, Azərbaycan-İran münasibətlərində müşahidə edilən yaxınlaşma yeni imkanlar açır. İranın Türk Dövlətləri Təşkilatına ən azından müşahidəçi qismindən qoşulması məsələsi müzakirə edilir. Təşkilatın böyüməsi və nüfuzunun artması ilə bu ehtimal istisna edilmir.
Regionun gələcək geosiyasi mənzərəsi isə həm İranın mötədil kursunu davam etdirib-etdirməyindən, həm də türk dövlətlərinin bu istiqamətdə atacağı qərarlardan asılı olacaq.

Avropa panikada: Zelenski ‘‘xilasedicilər dəstəsi’’ ilə Ağ Evə yürüşə başladı

Bu gün Ağ Evdə ABŞ prezidenti Donald Tramp və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski arasında keçiriləcək görüş bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir. Bəzi ekspertlər bu görüşü Alyaskada keçirilən Tramp-Putin sammitindən vacib hesab edir.
Görüşün gündəliyində Rusiya-Ukrayna müharibəsinin gələcəyi, təhlükəsizlik zəmanətləri və atəşkəs var. Tramp son açıqlamalarında atəşkəs deyil, məhz sülh müqaviləsi istədiyini bildirib. Bu isə Moskvanın torpaq tələblərinin yenidən gündəmə gətirilə biləcəyi barədə narahatlıqları gücləndirib.
Dünya mediası yazır ki, Zelenski əvvəlki təcrübələrdən fərqli olaraq, bu dəfə “təklənməmək” üçün Vaşinqtona yalnız getmir.
Qeyd edək ki, Ağ Evdə Trampla Zelenski arasında keçirilən sonra görüş qalmaqalla yadda qalıb. Tramp və vitse-prezident Cey Di Vens Zelenskiyə sərt tənqidlər yönəldib, görüş gərgin ab-havada nəticəsiz başa çatıb.
ABŞ mediası qeyd edir ki, Zelenskiyə dəstək məqsədilə Avropanın bir sıra dövlət başçıları və hökumət nümayəndələri də Vaşinqtona yollanır. Onlar Ukraynanın mövqeyinin zəifləməsinə yol verməmək üçün Zelenski ilə birlikdə Ağ Evdə olacaqlar. Avropalı diplomatlardan biri qeyd edib ki, belə səviyyədə “təcili diplomatik səfər” son dəfə İraq müharibəsi öncəsi müşahidə olunub. Bu səfər Qərb paytaxtlarında mövcud panikanın və Tramp-Putin yaxınlaşmasından doğan qorxuların göstəricisidir.
Fransız mətbuatı isə xatırladır ki, Zelenski artıq bir dəfə Ağ Evdə fiasko ilə üzləşib. Tramp onu açıq şəkildə zəif mövqedə olan lider kimi göstərmişdi. İndi isə vəziyyət daha mürəkkəbdir. Çünki Tramp artıq Putinin irəli sürdüyü “ümumi sülh sazişi”ndən danışır. Bu sazişdə Rusiya öz mövqeyini möhkəmləndirə bilər, halbuki Zelenski yalnız müvəqqəti atəşkəs və müdafiə təminatları istəyir. "Le Figaro" yazır ki, Zelenski bu dəfə Ağ Evdə öz səsini eşitdirmək üçün çox ağır mübarizə aparmalı olacaq.
Britaniyanın "The Independent" nəşri xəbərdarlıq edir ki, Zelenski bu dəfə də Ağ Evdə “pusquya” düşə bilər. Məqalədə qeyd olunur ki, Trampın üslubu çox sərtdir və o, tez-tez danışıqları şəxsi üstünlüyünü nümayiş etdirmək üçün alətə çevirir. "Zelenski Oval kabinetdə özünü “məktəb həyətində tək qoyulmuş uşaq kimi” hiss edə bilər, çünki Trampın Putinə güzəşt etməsi ehtimalı hələ də realdır", - nəşr qeyd edib.
Avropa mediası isə diqqəti başqa məqama yönəldir: Zelenski tək deyil. "Politico" yazır ki, Avropa liderləri Vaşinqtonda Ukrayna prezidenti ilə yanaşı masaya oturmaqla Trampın Rusiyanın torpaq tələblərinə razılıq verməsinin qarşısını almaq istəyirlər. Xüsusən də Avropa üçün bu görüş “sülh prosesinin taleyini müəyyənləşdirə biləcək” mərhələ sayılır. Nəşr qeyd edir ki, fevral ayında baş tutan Zelenski–Tramp görüşünün uğursuz nəticələri danışıqları bir neçə ay geriyə salmışdı. Avropa indi eyni səhvin təkrarlanmamasına çalışır.
"The Economist" isə xəbərdarlıq edir ki, “Tramp–Putin paktı” ehtimalı hələ də gündəmdədir. Nəşrin analitikləri bildirirlər ki, Tramp müharibəni özünün “tarixi diplomatik qələbəsi” kimi təqdim etmək üçün Zelenskiyə böyük təzyiq göstərə bilər. Bu isə Avropanı və Ukraynanı çox çətin seçim qarşısında qoyacaq: ya Rusiyanın istədiyi güzəştlərə getmək, ya da ABŞ-ın dəstəyini itirmək. The Economist yazır ki, hazırda Avropa üçün təhlükə ən yüksək həddədir və Zelenskinin hər bir addımı tarixi nəticələr doğura bilər.
Zelenskinin Ağ Evdəki görüşü sadəcə ikitərəfli danışıqlar deyil, həm də Qərbin Ukrayna məsələsində birliyinin sınağıdır. Bir tərəfdə Putinin “böyük sazişi”, digər tərəfdə isə Avropanın panik içindəki dəstəyi dayanır. İndi əsas sual budur: Zelenski Ağ Evdə bu dəfə də “siyasi pusqu”dan çıxmağı bacaracaqmı?

Tramp-Putin dialoqunun davam etməsi Azərbaycanın maraqlarına cavab verir

Ötən gün Ukrayna müharibəsindən sonra ilk dəfə ABŞ və Rusiya liderləri görüşüblər. Görüş vaxtilə rusların ABŞ-yə satdığı Alyaskanın Ankoriç şəhərində keçirilib. 3 saat çəkən görüş barədə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin "Danışıqlarımız qarşılıqlı hörmət və konstruktiv atmosferdə keçdi. Onlar çox əsaslı və faydalı oldu", deyə bəhs edib. Tramp da görüşü yüksək qiymətləndirib.
Politoloq Elxan Şahinoğlu bildirib ki, ABŞ və Rusiya prezidentlərinin görüş nəticə vermədi:
"Bu heç gözlənilmirdi də. Çünki işğala məruz qalan dövlətin lideri bu görüşdə iştirak etmirdi. Ukraynanın başı üzərindən sülhə nail olmaq mümkün deyil. Vaşinqton Moskvaya Ukrayna müharibəsini “ərazi mübadiləsi” vasitəsilə həllini təklif edib. Kiyev bu təklifin əleyhinədir. Çünki Ukrayna müharibəni dayandırmaq üçün ərazilərinin bir hissəsinin işğalı ilə barışmalıdır. Vaşinqtonun təklifinə heç Moskva da razı deyil. Rusiya Ukraynanın 4 bölgəsinin ona verilməsini tələb edir. Kreml hələ işğal edə bilmədiyi əraziləri də Ukraynadan tələb edir. Vaşinqton isə ancaq işğal edilənin Rusiyaya aid olunmasına tərəfdardır".



Politoloq vurğulayıb ki, buna baxmayaraq Alyaskadakı görüş həm Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, həm də ABŞ Prezidenti Donald Tramp üçün vacib idi:
"Putin üçün bu görüş ona görə vacib idi ki, Kreml sahibi uzun müddətdir Trampın müxtəlif təkliflərinə “yox” deyib. O bu dəfə də Ağ Ev sahibinin təklifinə “yox” desəydi, Donald Tramp Putinlə təmaslardan imtina edəcəkdi. Halbuki, Vladimir Putin Trampın Prezidentliyi dövründə ABŞ-la münasibətlərin normallaşdırılmasına çalışır. Təsadüfi deyil ki, Putin Alyaskadakı görüşdə amerikalı həmkarını keçmişdə mövcud olan iqtisadi əlaqələrin bərpası mövzusuna yönəltməyə çalışıb. Ticarətçi olan Tramp bu mövzuya maraq göstərir, ancaq o müşavirlərinin təlimatıyla “gəl əvvəlcə müharibəni dayandıraq, bundan sonra ikitərəfli əməkdaşlığın inkişafına qayıdarıq” prinsipindən çıxış edir. Putin Trampın tərifə meylli olduğunu bilərək, Alyaskada amerikalı həmkarının qulağına xoş olan ifadələr səsləndirib. Misal üçün Tramp hər dəfə bildirir ki, Bayden yox o Prezident olsaydı, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlamayacaqdı. Putin Alyaskada bu fikri təsdiq edən cümlə işlədib: “Mən ABŞ-ın keçmiş Prezidentini xəbərdar etmişdim, məni dinləmədi, Tramp o zaman Prezident olsaydı müharibənin başlamasının qarşısını alardı”. Digər tərəfdən Putin ABŞ-dakı bundan əvvəlki seçkinin Co Baydenin xeyrinə saxtalaşdırıldığını bildirib. Bununla Kreml sahibi Trampın digər arqumentini də dəstəkləyib. Putinin sözlərinə görə, ABŞ-da poçt üsulu ilə səsvermə saxtakarlığa şərait yaradıb. Tramp da eyni fikirdədir.
Alyaskadakı görüş Donald Tramp üçün də vacib idi. Ukrayna müharibəsiylə bağlı nəticə əldə olunmasa da, Ağ Ev sahibi problemin həlli yolunda çalışmalarını davam etdirdiyi görünsütü yaradıb. Onun seçkiqabağı əsas vədi Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sayandırılamasıyla bağlıdır. Ona görə də Tramp bu istiqamətdə kiçik də olca nəticə əldə etməyə çalışmalıdır. Putin amerikalı həmkarının Alyaskada görüş təklifinə razılaşmaqla Trampın reytinqinin aşağı düşməsinin qarşısını almış oldu".
Siyasi şərhçi qeyd edib ki, Donald Trampla Vladimir Putin arasındakı dialoqun davam etməsi və Kreml sahibinin amerikalı həmkarının fəaliyyətini müsbət qiymətləndirməsi Azərbaycanın da maraqlarına cavab verir:
"Belə olan halda Kreml açıq-aşkar Zəngəzur dəhlizinin işlədilməsi üçün ABŞ-ın səylərinin qarşısını almaq istəməyəcək. Əks halda, Putin “Tramp marşrutu”nun əleyhinə çıxmış olacaq ki, bu Ağ Evdə mənfi qarşılanacaq. Bu Azərbaycanla Ermənistana imkan yaradır ki, Zəngəzur dəhlizinin tikintisi və işə düşməsi prosesini sürətləndirsin".

Atəşkəs olmazsa ABŞ Ukraynaya hərbi yardım edəcək

ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyanın Ukraynaya qarşı kütləvi hücumlarını “iyrənc” adlandıraraq, Moskvanın avqustun 8-nə qədər atəşkəs razılaşmasına gəlmədiyi təqdirdə yeni sanksiyalarla üzləşəcəyini bildirib.
Məsələ ilə bağlı sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov bildirib ki, Trampın təklifi tərəflərin hazırda olduğu mövqelərdə qalmaqla atəşkəsə nail olunmasına yönəlib:
“Trampın təklif etdiyi plan ondan ibarət idi ki, hər kəs hazırda hansı mövqedədirsə, orada qalaraq atəşkəs əldə olunsun. Amma hazırda Rusiya fərqli mövqe nümayiş etdirir və bu, təşəbbüsün icrasını mümkünsüz edir” – deyə sabiq nazir bildirib.
O qeyd edib ki, Trampın avqustun 8-nə qədər verdiyi vaxt çərçivəsi başa çatarsa, Birləşmiş Ştatlar yalnız sanksiyalarla kifayətlənməyə bilər:
“İstisna etmirəm ki, həmin tarixdən sonra ABŞ yalnız sanksiyalar deyil, eyni zamanda Ukraynaya yenidən silah satışına da başlayacaq. Hazırda təmaslar davam edir və Trampın nümayəndəsinin yaxın günlərdə Moskvaya səfəri nəzərdə tutulur. Yaxın perspektivdə proseslərin hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyini müşahidə etməliyik”.



Zülfüqarov bildirib ki, Rusiyanın həm hərbi, həm də iqtisadi imkanları ciddi şəkildə azalır:
“Rusiya üçün atəşkəsin özü də artıq zərurətə çevrilib. İqtisadi baxımdan da vəziyyət ağırlaşır. Neftin əsas alıcılarından olan Hindistan belə Moskva ilə əməkdaşlıq məsələsində tərəddüd göstərir. Davamlı sanksiyalar Rusiya üçün çox ciddi nəticələr doğurur”.
Sabiq nazir bildirib ki, son vaxtlar döyüş xəttində mövcud olan taktiki dəyişikliklər də nəzərəçarpacaqdır:
“Hazırda yerüstü toqquşmaların intensivliyi azalıb. Tərəflər daha çox artileriya, raket və dron zərbələrinə üstünlük verirlər. Belə şəraitdə ABŞ tərəfindən Ukraynaya göstəriləcək hərbi yardım müharibənin gedişini dəyişə bilər”.
Tofiq Zülfüqarovun fikrincə, Ukrayna artıq Rusiyanın bir sıra kommunikasiya xətlərinə ciddi zərbələr vurub və bu tendensiya davam edərsə, Moskvanın mövqeyi daha da zəifləyəcək.