PROFESSOR KƏRİM HƏSƏNOV (VƏKİLOV) - 90

Hər bir xalqın milli dəyərini onun yetişdirdiyi ziyalısının bu keyfiyyətlərə bağlılığı şərtləndirir. Ziyalı anlayışı mücərrəd bir nəsnə deyil. O, özünü insanın davranışında, mənəvi-keyfiyyətlərində, milli məsələlərə münasibətində funksionallaşır. Bu keyfiyyətlər həmin şəxsin ictimai məsələlərə münasibətini özündə ehtiva edir. Bu gün haqqında söz açacağımız şəxsiyyət də belələrindəndir. Bu şəxs 90 illik yubileyini qeyd etdiyimiz dəyərli ziyalı, mərhum professor Kərim Hüseyn bəy oğlu Həsənovdur (Vəkilov).
10 aprel 1935-ci ildə Şərur rayonu, Danzik kəndində doğulan Kərim Hüseyn bəy oğlu Həsənov (Vəkilov) Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olan, vəkilovlar nəslindəndir. O, vəkilovlar nəslinə qarşı ağır repressiyalardan xilas olmaq məqsədi ilə bir çox nəsildaşları kimi soyadını dəyişdirmək məcburiyyətində qalmışdır.
Kərim Həsənovun anası Gülarə Gülmməd qızı Dərələyəz mahalının Amağu kəndində doğulub. Onun ailəsinin 12 nəfər üzvü 1918-ci ildə Amağu kəndində həyata keçirilən soyqırımı zamanı erməni vəşiliyinin qurbanı olub. Bu faciəvi günlərdə Gülarə xanımın atası Gülməmməd kişi Danzik kəndində qızı Gülarə xanımgildə qonaq olub. Faciəvi xəbərləri alan Gülməmməd kişinin ürəyi dayanaraq dünyasını dəyişib. Ailə üzvlərinin kütləvi şəkildə soyqırıma məruz qalmasını Gülarə xanımda və həyat yoldaşı Hüseyn bəy Vəkilovda dərin sarsıntıya səbəb olub. Gülarə xanım ömrünün sonuna qədər bu hadisələrin təsirindən çıxa bilməyib. Gularə xanım uzun müddət gərgin emosional vəziyyətdə olmasını əsas gətirən bəzi adamlar Hüseyn bəyə yenidən evlənməyi tövsiyə etsələrdə o, bundan imtina edərək ailəsinə sadiqlik nümayiş etdirərək ailə şərəfini hər şeydən uca tutur.
Göründüyü kimi Kərim müəllim kristal milli və ailə dəyərlərinə bağlı bir mühitdə böyüyüb. O, səkkiz illik ilk orta təhsilini Şərur rayonun Danzik kəndində aldıqdan sonra 9-10-cu sinifləri Şərur rayonun Yeyicə kəndində başa vurmuşdur. O, Yeyicə kəndində görkəmli dilçi alim professor Yusif Seyidovla bir məktəbdə oxumuş onunla qohumluq münasibətləri olduğu üçün yaxın dostluq münasibətləri yaranmışdır.

Orta təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Universiteti qəbul olmuş və (indiki BDU) 1961-ci ildə kitabxanaçılıq fakültəsini bitirmişdir. O, bütün həyatını Bakı Dövlət Universitetinə həsr etmişdir. 1963-cü ildən BDU-da pedaqoji fəaliyyət göstərmiş, müəllim, baş müəllim, dosent işləmişdir. O, görkəmli yazıçı, professor Mircəlal Paşayevin elmi rəhbərliyi ilə filologiya elmləri namizədi dərəcəsi almışdır. Xeyirxah insan, dəyərli ziyalı Mircəlal Paşayevlə doğmalaşan Kərim müəllim yazıçı dünyasını dəyişənə qədər bu münasibət davam etmişdir.
Bundan sonra 1988-ci ildə filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almış 1992-ci ildən isə BDU-nun professoru olmuşdur.
Kərim müəllim Azərbaycanda nəsil şəcərəsi janrında yazılmış ilk avtobioqrafik araşdırmanın müəlliflərindəndir. Qeyd edək ki, 1992-ci ildə Vəkilovlar nəslinin tarixinə həsr edilmiş “Nəsil şəcərəsi” adlı əsər bu mövzuda yazılmış ilk kitabdır.
Kərim Həsənovun çoxşaxəli fəaliyyətini ağıdakı kimi təsnifatlaşdıra bilərik:
Elmi pedoqoji fəaliyyəti-müəllimlik, elmi tədqiqat, kitabxana və nəşriyyat işinin təşkili.
İnzibati-prorektorluq fəaliyyəti
İctimai sosial -Həmkarlar Təşkilatındakı fəaliyyəti
Universitetin əsaslı kitabxanasının, nəşriyyatının direktoru olan Kərim müəllimin fəaliyyətinin əsasını təşkil edən universitet kitabxanasının yenidən qurulması və müstəqil universitet nəşriyyatının yaradılması çox mühüm hadisə və Azərbaycan elminə verilmiş böyük töhfə idi.

Universitet kitabxanasını rutubətli zirzəmilərdən cıxarıb müasir səviyyəli numunəvi kitabxana halına gətirən Kərim müəllim minlərlə qiymətli kitabların və dərs vəsaitlərinin məhv olasının qarşısını almışdır. Respulikamızda ilk olaraq kitabların cilidlənməsi, uzlənməsi və ceşidlənməsin emalatxanasını yaratmısdır. Gorulən bu işlər universitetdə təsilin keyfiyyətinin və tələbələrin intellktual səviyyəsinin artmasın köməklik göstərmişdir.
Kərim müəllimin ADU-nin kitabxanasına rəhbərlik etdiyi dovrdə kitabxananın inkişafına böyük onəm verilmişdir. Qısa zamanda fondun fəaliyyət dairəsinin genişliyinə və zənginliyinə görə respubıika kitabxanalarının metodik mərkəzi hesab edilərək 1974-cü ildə “Elmi Kitabxana“ statusu verilmişdir. Universitet Elmi Kitabxansı 2.5 milyondan artıq ədəbiyyat fonduna malik olmaqla 12 qiraət zalı 5 abonement söbəsinə malik elmi mərkəzə cevrilməklə bu gundə fəaliyyətini davam etdirir.

Respubilikamızda elm təhsil müəsisələrində azərbaycan dilində elmi kitabların və dərs vəsaitlərin catışmamazlığı müəllim və tələbələrin təhsil prosesinə böyük çətinliklər yaradırdı. Universitetin elmi kitabxanasının rəhbəri kimi bu poroblemlərin aradan qaldırılmasında cıxış yolunu yeni nəşriyyatın yaradımasında görur və respubilka rəhbərliyi qarsısında məsələ qaldırır. Kərim müəllimin təklifi müsbət qarşılanır və nəşriyyatın yaradılması ona həvalə olunur.Uzun mübarizədən sonra Kərim müəllimin qətiyyətli səyi nəticəsində Zaqafqaziyada ilk universitet nəşriyyatının yaradılması ucun SSRİ rəhbərliyindən icazəsi alındı. Tez bir zamanda unuversitetdə böyük nəşriyyat yaradılır. İllərlə nəşr olunmaq ucun Azərbaycan dilində yazılmış coxlu sayda elmi kitablar dərs vəsitləri işıq uzu görur. Bunlarda respublikamızda təhsilin inkişafına böyük təsir göstərir. Ömrünün sonuna qədər nəşriyyata rəhbərlik edir. Beləliklə o, necə-necə alimlərin, ixtiracıların , yazaraların elmi kitablarını çap elədrib azərbaycan elminə boyuk töhfələr vermişdir.

Kərim müəllim pedaqoji fəliyyətillə yanaşı universitetin ictimai sosial həyatındada yaxından iştirak edir. Uzun müddət universitetin Həmkarlar İttifaqının sədri vəzifəsində calışır. Bu vəzifədə işləyərkən o, universitet ucun və tələbələr ucun mühüm işlər görur. Universitetin yeni idman komandalarının yaradıması, musiqi və rəqs ansanbılının bilavasitə yaradıması və respublikamızın tanınmış incəsənət xadimlərinin ansambıllara cəlb edilməsini təşkil etmişdir. Görulən işlər universiteti SSRİ məkanında layiqincə təmsil olunmasına və tanaınmasına səbəb olmusdur. O zaman respublikaya rəhbərlik edən böyük dövlət adamı Heydər Əliyev bu sahədə görulən işləri yuksək qiymətləndirmişdir. Həmin dövrdə Kərim Həsənov respublikanın “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq görulmüşdur.
Eyni zamanda universitetin müəllim və tələbələrinin sosial şəraitinin yaxşılaşdırılmasıda böyük xidmətləri olmüşdur. Respublikada ilk dəfə olaraq Kərim müəllimin təşəbusu ilə Quba rayonunun Nügədi kəndi ərazisində univesitetin tədris-təcrubə və istirahət mərkəzi yaradılmışdır. Eyni zamnada müəllimlərin mənzillərlə təmin olunması, tələbə yataxanalarında şəraitin yaxşılaşdırılmasında böyük əməyi olmuşdur.

O, 1992-ci ildən Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasının professoru idi. Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatına dair monoqrafik tədqiqatların, məlumat-biblioqrafiya vəsaitinin, 100-dən çox elmi məqalənin müəllifidir.
Professor Kərim Həsənov(Vəkilov) 26.04.1996-cı il tarixində Bakı şəhərində dünyasını dəyişib, Mehdiabad qəbristanlığında dəfn edilib.
Doxsan illiyini qeyd etdiyimiz Kərim müəllimin çoxşaxəli fəaliyyətinin kiçik bir hissəsini əhatə edən bu məqalə onun parlaq ruhuna ittihaf edilir. Ruhu şad olsun!

Səməd Vəkilov
Tədqiqatçı-hüquqşünas

Leyla Calalova
ADPU-nun Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, t.ü.f.doktoru
Fotolar

PROFESSOR KƏRİM HƏSƏNOV (VƏKİLOV) - 90

Hər bir xalqın milli dəyərini onun yetişdirdiyi ziyalısının bu keyfiyyətlərə bağlılığı şərtləndirir. Ziyalı anlayışı mücərrəd bir nəsnə deyil. O, özünü insanın davranışında, mənəvi-keyfiyyətlərində, milli məsələlərə münasibətində funksionallaşır. Bu keyfiyyətlər həmin şəxsin ictimai məsələlərə münasibətini özündə ehtiva edir. Bu gün haqqında söz açacağımız şəxsiyyət də belələrindəndir. Bu şəxs 90 illik yubileyini qeyd etdiyimiz dəyərli ziyalı, mərhum professor Kərim Hüseyn bəy oğlu Həsənovdur (Vəkilov).
10 aprel 1935-ci ildə Şərur rayonu, Danzik kəndində doğulan Kərim Hüseyn bəy oğlu Həsənov (Vəkilov) Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olan, vəkilovlar nəslindəndir. O, vəkilovlar nəslinə qarşı ağır repressiyalardan xilas olmaq məqsədi ilə bir çox nəsildaşları kimi soyadını dəyişdirmək məcburiyyətində qalmışdır.
Kərim Həsənovun anası Gülarə Gülmməd qızı Dərələyəz mahalının Amağu kəndində doğulub. Onun ailəsinin 12 nəfər üzvü 1918-ci ildə Amağu kəndində həyata keçirilən soyqırımı zamanı erməni vəşiliyinin qurbanı olub. Bu faciəvi günlərdə Gülarə xanımın atası Gülməmməd kişi Danzik kəndində qızı Gülarə xanımgildə qonaq olub. Faciəvi xəbərləri alan Gülməmməd kişinin ürəyi dayanaraq dünyasını dəyişib. Ailə üzvlərinin kütləvi şəkildə soyqırıma məruz qalmasını Gülarə xanımda və həyat yoldaşı Hüseyn bəy Vəkilovda dərin sarsıntıya səbəb olub. Gülarə xanım ömrünün sonuna qədər bu hadisələrin təsirindən çıxa bilməyib. Gularə xanım uzun müddət gərgin emosional vəziyyətdə olmasını əsas gətirən bəzi adamlar Hüseyn bəyə yenidən evlənməyi tövsiyə etsələrdə o, bundan imtina edərək ailəsinə sadiqlik nümayiş etdirərək ailə şərəfini hər şeydən uca tutur.
Göründüyü kimi Kərim müəllim kristal milli və ailə dəyərlərinə bağlı bir mühitdə böyüyüb. O, səkkiz illik ilk orta təhsilini Şərur rayonun Danzik kəndində aldıqdan sonra 9-10-cu sinifləri Şərur rayonun Yeyicə kəndində başa vurmuşdur. O, Yeyicə kəndində görkəmli dilçi alim professor Yusif Seyidovla bir məktəbdə oxumuş onunla qohumluq münasibətləri olduğu üçün yaxın dostluq münasibətləri yaranmışdır.

Orta təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Universiteti qəbul olmuş və (indiki BDU) 1961-ci ildə kitabxanaçılıq fakültəsini bitirmişdir. O, bütün həyatını Bakı Dövlət Universitetinə həsr etmişdir. 1963-cü ildən BDU-da pedaqoji fəaliyyət göstərmiş, müəllim, baş müəllim, dosent işləmişdir. O, görkəmli yazıçı, professor Mircəlal Paşayevin elmi rəhbərliyi ilə filologiya elmləri namizədi dərəcəsi almışdır. Xeyirxah insan, dəyərli ziyalı Mircəlal Paşayevlə doğmalaşan Kərim müəllim yazıçı dünyasını dəyişənə qədər bu münasibət davam etmişdir.
Bundan sonra 1988-ci ildə filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almış 1992-ci ildən isə BDU-nun professoru olmuşdur.
Kərim müəllim Azərbaycanda nəsil şəcərəsi janrında yazılmış ilk avtobioqrafik araşdırmanın müəlliflərindəndir. Qeyd edək ki, 1992-ci ildə Vəkilovlar nəslinin tarixinə həsr edilmiş “Nəsil şəcərəsi” adlı əsər bu mövzuda yazılmış ilk kitabdır.
Kərim Həsənovun çoxşaxəli fəaliyyətini ağıdakı kimi təsnifatlaşdıra bilərik:
Elmi pedoqoji fəaliyyəti-müəllimlik, elmi tədqiqat, kitabxana və nəşriyyat işinin təşkili.
İnzibati-prorektorluq fəaliyyəti
İctimai sosial -Həmkarlar Təşkilatındakı fəaliyyəti
Universitetin əsaslı kitabxanasının, nəşriyyatının direktoru olan Kərim müəllimin fəaliyyətinin əsasını təşkil edən universitet kitabxanasının yenidən qurulması və müstəqil universitet nəşriyyatının yaradılması çox mühüm hadisə və Azərbaycan elminə verilmiş böyük töhfə idi.

Universitet kitabxanasını rutubətli zirzəmilərdən cıxarıb müasir səviyyəli numunəvi kitabxana halına gətirən Kərim müəllim minlərlə qiymətli kitabların və dərs vəsaitlərinin məhv olasının qarşısını almışdır. Respulikamızda ilk olaraq kitabların cilidlənməsi, uzlənməsi və ceşidlənməsin emalatxanasını yaratmısdır. Gorulən bu işlər universitetdə təsilin keyfiyyətinin və tələbələrin intellktual səviyyəsinin artmasın köməklik göstərmişdir.
Kərim müəllimin ADU-nin kitabxanasına rəhbərlik etdiyi dovrdə kitabxananın inkişafına böyük onəm verilmişdir. Qısa zamanda fondun fəaliyyət dairəsinin genişliyinə və zənginliyinə görə respubıika kitabxanalarının metodik mərkəzi hesab edilərək 1974-cü ildə “Elmi Kitabxana“ statusu verilmişdir. Universitet Elmi Kitabxansı 2.5 milyondan artıq ədəbiyyat fonduna malik olmaqla 12 qiraət zalı 5 abonement söbəsinə malik elmi mərkəzə cevrilməklə bu gundə fəaliyyətini davam etdirir.

Respubilikamızda elm təhsil müəsisələrində azərbaycan dilində elmi kitabların və dərs vəsaitlərin catışmamazlığı müəllim və tələbələrin təhsil prosesinə böyük çətinliklər yaradırdı. Universitetin elmi kitabxanasının rəhbəri kimi bu poroblemlərin aradan qaldırılmasında cıxış yolunu yeni nəşriyyatın yaradımasında görur və respubilka rəhbərliyi qarsısında məsələ qaldırır. Kərim müəllimin təklifi müsbət qarşılanır və nəşriyyatın yaradılması ona həvalə olunur.Uzun mübarizədən sonra Kərim müəllimin qətiyyətli səyi nəticəsində Zaqafqaziyada ilk universitet nəşriyyatının yaradılması ucun SSRİ rəhbərliyindən icazəsi alındı. Tez bir zamanda unuversitetdə böyük nəşriyyat yaradılır. İllərlə nəşr olunmaq ucun Azərbaycan dilində yazılmış coxlu sayda elmi kitablar dərs vəsitləri işıq uzu görur. Bunlarda respublikamızda təhsilin inkişafına böyük təsir göstərir. Ömrünün sonuna qədər nəşriyyata rəhbərlik edir. Beləliklə o, necə-necə alimlərin, ixtiracıların , yazaraların elmi kitablarını çap elədrib azərbaycan elminə boyuk töhfələr vermişdir.

Kərim müəllim pedaqoji fəliyyətillə yanaşı universitetin ictimai sosial həyatındada yaxından iştirak edir. Uzun müddət universitetin Həmkarlar İttifaqının sədri vəzifəsində calışır. Bu vəzifədə işləyərkən o, universitet ucun və tələbələr ucun mühüm işlər görur. Universitetin yeni idman komandalarının yaradıması, musiqi və rəqs ansanbılının bilavasitə yaradıması və respublikamızın tanınmış incəsənət xadimlərinin ansambıllara cəlb edilməsini təşkil etmişdir. Görulən işlər universiteti SSRİ məkanında layiqincə təmsil olunmasına və tanaınmasına səbəb olmusdur. O zaman respublikaya rəhbərlik edən böyük dövlət adamı Heydər Əliyev bu sahədə görulən işləri yuksək qiymətləndirmişdir. Həmin dövrdə Kərim Həsənov respublikanın “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq görulmüşdur.
Eyni zamanda universitetin müəllim və tələbələrinin sosial şəraitinin yaxşılaşdırılmasıda böyük xidmətləri olmüşdur. Respublikada ilk dəfə olaraq Kərim müəllimin təşəbusu ilə Quba rayonunun Nügədi kəndi ərazisində univesitetin tədris-təcrubə və istirahət mərkəzi yaradılmışdır. Eyni zamnada müəllimlərin mənzillərlə təmin olunması, tələbə yataxanalarında şəraitin yaxşılaşdırılmasında böyük əməyi olmuşdur.

O, 1992-ci ildən Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasının professoru idi. Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatına dair monoqrafik tədqiqatların, məlumat-biblioqrafiya vəsaitinin, 100-dən çox elmi məqalənin müəllifidir.
Professor Kərim Həsənov(Vəkilov) 26.04.1996-cı il tarixində Bakı şəhərində dünyasını dəyişib, Mehdiabad qəbristanlığında dəfn edilib.
Doxsan illiyini qeyd etdiyimiz Kərim müəllimin çoxşaxəli fəaliyyətinin kiçik bir hissəsini əhatə edən bu məqalə onun parlaq ruhuna ittihaf edilir. Ruhu şad olsun!

Səməd Vəkilov
Tədqiqatçı-hüquqşünas

Leyla Calalova
ADPU-nun Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, t.ü.f.doktoru
Fotolar

“Dərbənd Xeyriyyə İctimai Birliyi - 30 il“ adlı kitab çapdan çıxıb

2025-ci il 25 fevral tarixində “Dərbənd Xeyriyyə İctimai Birliyi - 30 il“ adlı kitabın II (896 səh.) və III (464 səh.) hissələri nəşr olunmuş və birliyin yaranmasının 30 illik yubileyinə həsr olunmuşdur. Geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulan kitabların müəllifi “Dərbənd” Xeyriyyə İctimai Birliyinin sədri, ehtiyatda olan birinci dərəcəli kapitan, tarix elmləri doktoru, professor Nurulla Əliyevdir.
Təqdim olunan kitablarda Azərbaycan və Dağıstan xalqları arasındakı əlaqələrin inkişafında “Dərbənd” Xeyriyyə İctimai Birliyinin oynadığı mühüm rol vurğulanır və iki dövlət arasında bütün sahələrdə münasibətlərin daha da möhkəmlənməsi üçün fəaliyyətinə nəzər salınır, həmçinin Azərbaycan Respublikanın ictimai-siyasi həyatında birliyin üzvlərinin yaxından iştirakı və Dərbənd şəhərində həmyerlilərimiz ilə keçirilən müxtəlif tədbirlər barədə KİV-də və mətbuatda dərc edilmiş məlumatlar verilir.
Qeyd edilməlidir ki, birlik 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikasının «Dərbənd» Xeyriyyə Cəmiyyəti kimi yaradılmış və fəaliyyət göstərmişdir. Həmin ildə «Dərbənd» Xeyriyyə Cəmiyyətinin ilk sədri Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin dosenti, Rusiya Peşə təhsili Akademiyasının həqiqi üzvü, iqtisad elmləri namizədi Həmid Ənvər oğlu Zeynalov seçilmişdir və onun yaradılmasının təşəbbüskarları kimi əsli Dərbənddən olan Bakı ziyalıları çıxış etmişlər. Cəmiyyətin ilk təsisçiləri arasında: tanınmış hüquqşünas, 3-cü dərəcəli Dövlət müşaviri, general-mayor Əhməd Şahlar oğlu Ələkbərov, Azərbaycan Respublikasının Veteranlar Şurasının sabiq sədri, sərhəd xidməti general-mayoru Mustafa Cəfər oğlu Nəsirov, yüksək dərəcəli hüquqşünas, polkovnik Əli Mahmud oğlu Əliyev, Azərbaycan Respublika kooperasiya təhsilinin təşkilatçısı, professor Murad Bəylər oğlu Tabasaranski, professor, genetik İ.M.Sadıxov, həmçinin Dərbəndin ən qocaman sakini və Dərbənd şəhər tarixinin böyük bilicisi Səftər Əliyar oğlu Sultanov, dövlət xadimi və kənd təsərrüfat işçisi Əsgər Mirsaleh oğlu Seyidov, kooperasiya istehsalatının veteranı və Respublika zadəganlar iclasının üzvü Rafiq Tagı oğlu Rəhimov idi.
Mövcudluğu dövrdə cəmiyyətin fəalları yubileylərə həsr olunmuş təntənəli tədbirlərin iştirakçısı olmuşlar: onlar dahi Azərbaycan şairi Füzulinin anadan olmasının 500 illik, görkəmli şərqşünas-alim Məhəmməd Mirzə Kazımbəyin anadan olmasının 200 illik, general-leytenant Hüseyn Rəsulbəyovun anadan olmasının 80 illik yubileyləri və s. iştirak etmişlər. «Dərbənd» Xeyriyyə Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan televiziyasında Dərbənd haqqında silsilə verilişlər verilmişdir: «Dərbəndin generalları», «Qala-qapı Dərbənd», Azərbaycan musiqisinə böyük töhfələr vermiş məşhur Azərbaycan bəstəkarları Asəf Zeynallıya və Hacı Xanməmmədova həsr olunmuş konsertlər və s. nümayiş etdirilmişdir.
“Dərbənd” Xeyriyyə cəmiyyəti 2016-ci il 21 iyul tarixində Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən “Dərbənd” Xeyriyyə İctimai Birliyi yeni adı ilə qeydiyyata alınmış və ehtiyatda olan 1-ci dərəcəli kapitan, tarix elmləri doktoru, professor Nurulla Arif oğlu Əliyev birliyin sədri seçilmişdir. Hazırda «Dərbənd» Xeyriyyə İctimai Birliyinin üzvləri Azərbaycan Respublikasının siyasi, ictimai və mədəni həyatında aktiv iştirak edir və iki dövlət arasında dostluğun və əməkdaşlığın inkişafı, həmçinin Dərbəndə yaşayan soydaşlarımız ilə əlaqələrin möhkəmləndirilməsi üçün ictimai birliyin irəli sürdüyü təşəbbüsləri yüksək qiymətləndirilir. Həmçinin, Dərbənd şəhərinin məktəblərində Azərbaycan dilinin dərindən və geniş öyrənilməsinə hərtərəfli köməklik göstərilir. Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının, Milli Məclisin və AMEA-nın nümayəndələrinin iştirakı ilə «Dərbənd» Xeyriyyə İctimai Birliyi Ulu öndər Heydər Əliyevin, görkəmli dövlət xadimi Əziz Əliyevin, görkəmli bəstəkar Asəf Zeynallının və Dərbəndin tanınmış dövlət xadimlərinin xatirəsinə həsr olunmuş anım tədbiri keçirmişdir. İctimai birlik müntəzəm olaraq görüşlər keçirir və həmyerlilərinin vəziyyəti ilə maraqlanır. İctimai birliyin üzvləri imkan daxilində bir-birinə kömək edir.
Təqdim olunan kitablar ge¬niş oxucu auditoriyasi üçün nəzərdə tutulub, ondan ölkəmizdə fəaliyyət göstərən ictimai birliklər və təşkilatlar vətənpərvərlik ruhunun tərbiyə olunmasında istifadə edə bilərlər.

“Bütöv Azərbaycan”

Doğma ocağımıza qayıdacaq, yenə qurub yaradacağıq-FOTOLAR

Aprelin 5-də Qərbi Azərbaycan İcmasının inzibati binasında Qafan rayonunun kənd icma rəhbərlərinin hesabat yığıncağı keçirildi. Qafan Rayon İcmasının sədri, professor Eldar Abbasov gündəlikdə duran məsələlər barədə məlumat verdi. Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasının icma qarşısında qoyduğu tələbləri və bu ali məqsədə çatmaq üçün icma üzvlərinin üzərinə düşən vəzifələri, məsuliyyəti bir daha xatırlatdı. Qeyd etdi ki, erməni faşistlərinin silahlı təzyiqi nəticəsində Qafan rayonunun kəndləri boşaldı. Hazırda həmin kəndlərdən yalnız 33-nün sakinləri təşkilatlanaraq fəaliyyət göstərir. Ona görə də o ağır mahalın siyahıya alınması, lazım olan sənədlərin toplanması, əcdadlarımızın min illərlə yaşadığı o yerlərin toponimləri, maddi- mədəniyyət abidələri haqqında bilgilərimizi gələcək nəsillərə ötürmək missiyası bizim üzərimizə düşür.

Qərbi Azərbaycan İcmasının baş kordinatoru Faiq Kərimov bildirdi ki, Qərbi Azərbaycana aid olan bütün faktlar toplanıb tarixi sənəd kimi, küĺiyyat halında çap olunacaq. Yeri gəldikcə dövlətimiz də, gələcək nəsillər də, tarix tədqiqatçıları da həmin sənədlərdən ilkin mənbə kimi istifadə edə biləcəklər. Ona görə də 1960-1987- ci illər ərzində siyasi təzyiqlər nəticəsində köçürülənlərin siyahısını da təkminləşdirmək lazımdır.
Ermənistanın siyasi demaqoqiya ilə məşğul olan baş naziri Nikol Paşinyan mesaj verir ki, Qərbi Azərbaycana qayıdış məsələsini unudun. Bu hay balası anlamır ki, biz əcdadlarımızın min illərlə yaşadığı, özümüzün doğulub boya-başa çatdığımız yurdlarımızı unudan deyilik. Gec-tez dağıdıb viran qoyduqları doğma ocaqlarımıza qayıdacaq, yenə də qurub yaradacağıq.

Qərbi Azərbaycan İcmasının qurucularından olan Polad Poladov Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin öyrənilməsinin 2-ci mərhələ məlumatlarının hazırlanması ilə baglı tapşırığın icrası barədə kənd icma rəhbərlərinin verdikləri hesabatı diqqətə çatdırdı.
Müsəlləm Kənd İcmasının kordinatoru Əkrəm Mustafayev ötən əsrdə Qafan rayonunda pedaqoji fəaliyyət göstərmiş müəllimlər haqqında ensiklopedik məlumat kitabının çapa hazırlıq vəziyyəti barədə məlumat verdi.

Qafan Rayon İcma rəhbərliyinin təmsilçilərindən fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Rauf Tağıyev, Seyfulla Abbasov, Kurud-Kirs İcmasının sədri Səxavət Hacıyev, Keypəşin İcmasının sədri Cəmaləddin Əmirov və başqaları qaldırılan məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi apardılar, təkliflərini bildirdilər. Yekunda Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn tapşırıqların yerinə yetirilməsinin sürətləndirilməsi və yaxın zamanlarda daha geniş tərkibdə görüşün təşkil olunması qərara alındı.


Qafan Rayon İcmasının mətbuat xidməti

Türk xalqlarının ədəbi yaddaşına işıq salan kitab

Mahmud Kaşğari adına Beynəlxalq Fondun layihəsi əsasında Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin professoru, filologiya elmləri doktoru Elman Quliyevin “Türk xalqları ədəbiyyatı” (təkmilləşdirilmiş və əlavələr edilmiş yeni nəşr) dərsliyi işıq üzü görüb.
Layihənin rəhbəri və ön sözün müəllifi fondun prezidenti, millət vəkili Cavanşir Feyziyev, elmi redaktoru akademik İsa Həbibbəylidir. Nəşrə akademiklər Gövhər Baxşəliyeva, Nizami Cəfərov, professorlar Mahirə Hüseynova, Qəzənfər Paşayev, Əskər Rəsulov (Azərbaycan), Şohrat Sirojiddin (Özbəkistan), Şükrü Haluk Akalın, Selçuk Kırlı, Alev Sınar Uğurlu və Nazife Güngör (hər üçü Türkiyədən) kimi Türk dünyasının görkəmli elm xadimləri rəy veriblər.
Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərslik kimi təsdiq olunan kitabın məsləhətçiləri isə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti professor Aktotı Raimkulova, TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Rayev, Türkiyənin Azərbaycandakı səfiri professor Birol Akgün, Özbəkistan səfiri Bahrom Aşrafxanov və Qırğızıstan səfiri Maksat Mamıtkanovdur. Kitabın ölkəmizlə yanaşı, bütün Türk dünyasının ali təhsil ocaqlarında ortaq türk ədəbiyyatı dərsliyi kimi istifadəsi nəzərdə tutulur.
Bakıda “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olunan 864 səhifəlik kitabda Azərbaycan, Türkiyə, özbək, türkmən, qazax, qırğız, tatar, İraq-türkman ədəbiyyatlarının yaradıcılıq mərhələləri, ayrı-ayrı görkəmli sənətkarlarının həyat və yaradıcılıqları geniş şəkildə tədqiq və təhlil edilib.
“Türk xalqları ədəbiyyatı” dərsliyinin əvvəlki nəşri 2022-ci ildə Daşkəndə fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü ilə özbək dilinə, 2024-cü ildə isə Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırılaraq çap olunub.
Türkdilli dövlətlərin bir çox universitetlərində tədris olunan kitab türk xalqları ədəbiyyatının geniş şəkildə təbliği və öyrənilməsi sahəsində qiymətli mənbədir.
Professor Elman Quliyev kitabda türk xalqlarının qohumluq əlaqələrini əsas götürərək mövzunu ümumtürk ədəbi-mədəni hadisəsi kontekstində təhlilə cəlb edib. Kitabda türklərin bəşər sivilizasiyasının inkişafında, dünya ədəbi-bədii fikrinin formalaşmasında oynadığı müstəsna rol diqqətə çatdırılır, bu zəngin irsin təbliği və öyrənilməsinin zəruriliyi vurğulanır.

Eluca Atalı görüşünüzə gəlib

Əziz Bütöv Azərbaycançılar, sizləri İsveçdə yaşayan Asif Ata Ocağının evladı, tarixi əsərlər müəllifi və animalist yazıçı kimi tanınan, Güney Azərbaycan mücadiləsinə "İran Hizbullah zindanında" kimi dərdlərimizə tərcüman olan bir əsər bəxş etmiş filosof Eluca Atalının görüşlərinə dəvət edirik:
7 aprel 2025-ci il saat 11:00-da Nərimanov rayon Mərkəzi Kitabxanasında,
8 aprel 2025-ci il tarixində saat 11:00-da Səbayıl rayon Mərkəzi Kitabxanasında,
10 aprel 2025-ci ildə saat 15:00-da Neftçala rayonundakı Heydər Əliyev Mərkəzində görüşləri olacaq.

13-17 apreldə yazarımız balaca tamaşaçılarla birgə Naxçıvan Dövlət Milli Dram Teatrının səhnəsində "Odunçunun nağılı" və Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrında "Ənqa quşu" tamaşalarını izləyəcək. Həmçinin Naxçıvan Mərkəzi Kitabxanasında "Ağ Göyərçin", "Əgər quşlar olmasaydı" və "Bir cüt göz" kitablarının təqdimatı və Naxçıvan Dövlət Universitetində görüşü keçiriləcək.
22 aprel 2025-ci ildə saat 15:00-da Ağstafa rayon Mədəniyyət Evində,
24 aprel 2025-ci il tarixində saat 14:00-da Yasamal rayonundakı Heydər Əliyev Mərkəzində görüşü olacaq.
Yaradıcılığında insan və onu əhatə edən dairədən bəhs edən yazarımızın qələmə aldığı mövzular rəngarəng və bədii təhlilləri dərin olduğundan oxucularını öz təsir dairəsinə salmağı bacarır. "Ənqa quşu" romanını oxuduqda özümüzü yerdə yox, səmada hiss etdiyimiz kimi.
İnanırıq ki, oxucuları müəlliflə görüşdən zəngin təəssüratla dönəcəklər.
Sizləri bu görüşlərdə suallarınızla birgə gözləyirik.

BİR ÖMRÜN SALNAMƏSİ

Həyatımda çox insanlarla rastlaşmışam, çox hadisələrin şahidi olmuşam. Yaxşılıq da görmüşəm, yamanlıq da. Həmişə düşünmüşəm ki, dünya yaxşılığın üzərində bərqərar olur. Xeyirxah və işıqlı insanların əməlləri ilə gözəlləşir, nəsillər bir-birini əvəz etdikcə xeyirxah və ürəyi nurlu insanlar yaddaşlara köçür, acılı-şirinli xatirələrin işığında bizi dünənimizə qaytarır, yaddaşımızı təzələyir. Bu mənada, ömrünü vətən övladlarının elmə, təhsilə yiyələnməsinə həsr edən böyük şəxsiyyətlərin adı isə həmişə hörmət və ehtiramla çəkilir. Belə tanınmış şəxsiyyətlərdən biri də Qərbi Azərbaycanda milli maarifimizin inkişafında mühüm yer tutan, azərbaycanlı müəllim kadrların yetişdirilməsində böyük rol oynayan, xalqımızın mənəvi təkmilləşməsinə, milli yüksəlişinə xidmət edən tanınmış, fədakar ziyalılarımızdan biri də Baba Mehrəli oğlu Məmmədov olmuşdur. Onun bu sahədəki xidməti həyatlarını İrəvanda xalqımızın savadlanması, maariflənməsi yolunda əvəzedilməz işlər görmüş Mehdi Kazımov, Əşrəf Bayramov, Mustafa Hüseynov, Əhməd Əhmədov, Əkbər Rzayev, Cəfər Əhmədov, Həbib Məhəmmədzadə kimi əsl milli maarif mücahidlərimizin nəcib əməlləri ilə yanaşı duracaq dərəcədə mühüm olmuşdur.

Baba müəllim 1937-ci ilin dekabr ayında Ağbaba mahalının Göllü kəndində anadan olmuşdur. Baba müəllim Ağbaba mahalının sayılıb-seçilən və böyük tarixi ənənəsi olan, bölgədə nəcib və xeyirxah əməlləri ilə böyük nüfuz qazanmış dərzililər tayfasından idi. Stalin repressiyasının vurduğu ağır yaralar, çəkdiyi çalın-çarpaz dağlar bu ailədən də yan keçməmişdir. Babası Dərzili Məmməd “kulak” adı ilə Qa¬zaxıstana sürgün edilmişdir. Stalin vəfat etdikdən sonra geri qayıdıb, bir neçə il yaşadıqdan sonra vəfat etmişdir. Amma bu ağrılara, acılara, çətinliklərə baxmayaraq, təhsil almaq Baba müəllimin ən böyük arzularından idi. O vaxtlar Göllü kəndində məktəb olmadığından Baba müəllim hər gün kilometrlərlə yol qət edib, orta təhsilini qonşu kəndlərində tamamlamışdır. Onun böyük arzularından biri də İrəvan Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan şöbəsində ali təhsil almaq idi. Amma taleyin qisməti ilə Baba müəllim Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə qəbul olur. Universiteti bitirdikdən sonra öz doğma kəndinə qayıdır.
1959-cu ildə ilk pedaqoji fəaliyyətinə Göllü kənd yeddillik məktəbində başlayır. Qısa zamanda öz pedaqoji fəaliyyəti, bilik və bacarığı, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə seçilən Baba müəllim 1963-cü ildə Göllü kənd 8 illik məktəbinə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı, 1964-cü ildə məktəbin tədris hissə müdiri, 1969-cu ildə isə direktoru vəzifəsinə təyin olunur. Həmin illərdə Göllü kənd orta məktəbində qaynar və şəffaf bir ab-hava hökm sürmüşdü.
Baba müəllimin fəaliyyət dairəsi təkcə onun pedaqoji fəaliyyəti ilə məhdudlaşmır. O, pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı Amasiya rayonunun ictimai həyatında da aktiv iştirak etmiş, həmçinin kolxoz ilk partiya təşkilatının katibi vəzifəsində də çalışmışdı. Mövcud dövrün tələbləri baxımından bu sahəyə xüsusi siyasi savad tələb olunurdu. Baba müəllimin dərin biliyə və erudisiyaya malik olması onun bir sıra sahələrdə uğurlu fəaliyyətinə zəmin yaratmışdır.
1970-ci illərin əvvəllərində kənd sovetinə ali təhsilli kadrlar yerləşdirərkən Qara Namaz və Göllü kəndlərini birləşdirən Qara Namaz kənd sovetinə sədr seçilmiş, uzun müddət bu vəzifədə ləyaqətlə çalışmışdır. Onun milli və siyasi iradəsi sayəsində həmin sovetliyə daxil olan kəndlərin içməli su məsələsi, kəndlərarası yolların təmiri, klub-kitabxana işinin qaydaya salınması, kəndlərdə kino qurğlarınınu qoyulması, gənc azərbaycanlı ailələrinə yaşayış evlərinin tikilməsi üçün torpaq sahələrinin ayrılması və bir çox məsələlərin həll edilməsində böyük xidmətləri olmuşdur.
1970-ci illərdə Amasiya rayonunda mövcud olan problemlərdən biri kəndlərin rayon mərkəzi ilə gəliş-gedişini təmin etmək üçün nəqliyyat probleminin aradan qaldırılması idi. Bu problemin aradan qaldırılması hər zaman Baba müəllimi dərindən düşündürmüş, onun təşəbbüsü, səyi və bacarığı sayəsində Qara Namaz-Göllü- Sultanabad-Təpəköy-Amasiya nəqliyyat marşrutu açılmışdı. Həmin nəqliyyatdan Düzkənd, Çaybasar, Balıqlı kəndlərinin əhalisi də yararlanırdı.
Baba müəllimin milli ictimai zəminə söykənən fəaliyyəti haqqında çox danışmaq olar. Onun milli təəssübkeşliyi, ömrü boyu xalqına bağlılığı və xidməti barəsində olan bir sıra məqamlardan birini xüsusi qeyd etmək istərdim. Bir dəfə Amasiya rayonunun birinci katibi büro iclaslarının birində rayondakı tarixi abidələrin qorunması haqqında söhbət açarkən, o vaxt Qara Namaz kənd sovetinin sədri işləyən Baba müəllim söz alıb danışmaq istədiyini bildirir. O, hər bir kəndin söykəndiyi dağda olan qalaçalardan danışıb, əsl tarixi abidələrimizin elə qəbirstanlıqlar olduğunu büro üzvlərinin diqqətinə çatdırır. Kənd¬lərin qəbiristanlıqlarının əksəriyyətinin yol kənarında olduğunu və mal-qaranın onların içindən keçdiyini bildirərək, sovetliklərin büdcəsi hesabına qəbiristanlıqların ətrafına çəpər çəkilməsi təşəbbüsünü irəli sürür. Çox çəkmədən Baba müəllim bu təşəbbüsünü gerçəkləşdirərək Qara Namaz və Göllü kəndlərindəki qədim qəbiristanlıqlara paslanmayan metal torla çəpər çəkdirir. Onu da qeyd edək ki, Göllü qəbiristanlığında əski qarapapaq qəbirləri də vardır və Qaçaq Yusifin də qəbri həmin məzarlıqda yerləşirdi.

Uzun müddət direktoru olduğu Göllü kənd 8 illik məktəbin 10 illik tam orta məktəbə çevrilməsi də Baba müəllimin iradəsi və qətiyyəti sayəsində olmuşdur. Çünki şagirdlərin tam orta təhsil alması üçün qonşu kəndlərə gediş-gəlişi qış aylarında çox böyük çətinlik törədirdi. Sədri olduğu sovetliyin inzibati-ərazi vahidliyinə daxil olan kənd məktəblərinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, kitabxana fondlarının yeni kitablarla zənginləşdirilməsi və digər məsələlərin həll edilməsi hər zaman onun diqqət mərkəzində olmuşdur. Baba müəllim səmərəli pedaqoji-ictimai fəaliyyətinə görə “Əməkdə fərqlənməyə görə”, “Əmək veteranı” adına, bir sıra fəxri fərman və mükafatlara layiq görülmüşdür.
Erməni şovinizmi əhatəsində Baba müəllimin bu fədakar, milli təəssübkeşlik fəaliyyəti heç də asan olmamışdır. Erməni şovinist dairələrinin təqib və təzyiqlərinə baxmayaraq, Baba müəllim azərbaycanlı kəndlərinin ictimai-mədəni, sosial həyatının yüksəldilməsi üçün var qüvvəsi ilə çalışmışdır.
Ermənilərin mənfur siyasəti nəticəsində yüz minlərlə azərbaycanlı kimi Baba müəllim də dədə-baba ocağından, əzəli və əbədi yurdundan zor gücünə deportasiya olundu. Bakıda məskunlaşmağa məcbur oldu. Doğma yurd yerlərinin həsrətini çəkə-çəkə burada da dünyasını dəyişdi. Bu günlərdə bir ömürlük yaşamı ilə xatirələrə çevrilən Baba müəllimin dünyasını dəyişməsinin ildönümüdür. Nəcib və xeyirxah əməlləri ilə böyük bir mahalın, elin, obanın yaddaşına, mənəvi və ictimai tarixinə daxil olmuş Baba müəllim bu gün də minnətdarlıqla yad edilən böyük ziyalılarımızdan və şəxsiyyətlərimizdəndir. Onun xeyirxah, nəcib əməllərini, işıqlı yolunu bu gün fəxr və qürur duyduğumuz övladları ləyaqətlə davam etdirirlər.

POEZİYANIN TƏSDİQLƏDİYİ ŞƏXSİYYƏT

Giya Paçxataşvilinin “Doğum şəhadətnaməsi” adlı şeirlər kitabı çap olunub.
Gül istərdi ki, bülbül onun solması fəlsəfəsindən uzaqlaşıb fidanı sevsin. Amma heç də hər gülə, yəqin ki, məsələn, küsəyən mimozaya aid etmək olmaz bu sözü.
Rəhmətlik Lamara da istərdi ki, tərk edib getdiyi Givisini etibarlı birinə əmanət etsin. Bir müddət yalnız Lamara ilə bağlı xatirələri ilə yaşadı Givi. Özü demişkən, bir gəzərgi baş daşı kimi yaşadı. Ta ki, Xatirəyə rast gələnə kimi.
Dostların məsləhəti ilə evlənmişlər. Bəlkə də ilk əvvəl ikisinə də elə gəlirdi ki, onların izdivacı gerçək sevgiyə çevrilməyəcək, evlilikləri də sadəcə taleyin hökmü ilə dul qalmış iki bədbəxtin bir damın altında yaşamasından ibarət olacaq. Amma ziyalılıqları ilə dərk etdilər ki, sevginin başlanğıcı da, dayağı da qarşılıqlı hörmətdir. O hörməti qorudular, artırdılar, sözün həqiqi mənasında məhəbbətə çevirdilər və qəlblərindəki deşiyi yamadılar.
Sənin getdiyin beş ildi -
Ürəyin başı deşildi...
İndi Xatirədir
Mələyi ev-eşiyin,
O, saf sevgi ilə yamayır
Ürəyimdəki deşiyi...

Yeni ailə qurandan üç il sonra bu şeiri yazan Giya və Xatirə indi mərhum həyat yoldaşlarının məzarlarını ziyarətə qoşa gedirlər. Əminəm, rəhmətliklərin hər ikisinin ruhu şad olmalıdır. Bəli, Giyanın evinin divarından Lamaranın şəklini götürmədi, əksinə, birini də özü çəkdi rəssamlığı bacaran Xatirə xanım. Beləliklə, Xatirə xanımın sayəsində Giya gəzərgi baş daşından yeriyən şeirə çevrildi. Qonşusu və yeni işıq üzü görmüş kitabının redaktoru, şair – tərcüməçi Nurafiz Hüseynov Giyaya həsr etdiyi, kitabda “Son söz” əvəzi təqdim olunan şeirində yazır:
Bizim məhləmizdə bir nağıl kişi
Yaşayır, - yeriyən şeir kimidi.
Ürəyi ağzında ocaq çatıbdı,
Salam verməyi də xeyir kimidi.

Bizim məhləmizdə bir nağıl kişi,
Bir gözlə mat qoyar təkgözlü Divi.
Givinin bir gözü – Xatirə xanım,
Bizim məhləmizin gözüdü Givi.
Giya Paçxataşvilinin (Givi) son illərdə qələmə aldığı şeirlərdən ibarət yeni kitabı “Doğum şəhadətnaməsi” adlanır. Kitab Regional Hüquqi və İqtisadi Maarifləndirmə” İctimai Birliyinin dəstəyi ilə “CN Poliqraf” MMC-də çap olunub.
Azərbaycanın gürcü oğlu G.Paçxataşvilinin şeirlərinin ön cərgəsində Vətənə və onun vətənpərvər övladlarına həsr olunanlar gedir: “Azərbaycan bayrağı”, “Vətən”, “Mübariz İbrahimova”, “28 may”, “44 günlük müharibə”, “Şəhid bulaqları”, “20 yanvar”, “Bakı – Qroznı uçağı”, “Qara qutu” və s.
Amma nə özünə yar-yoldaş tapmağı, nə də Vətən müharibəsində qələbə Givinin qəbindəki bütün xalları əritmədi. Çünki o xallar bir deyil, iki deyil... İki il əvvəl qardaş Türkiyədə baş verən, on minlərlə insanın həyatına son qoyan dəhşətli zəlzələdən təsirlənən şair bu mövzuda qələmə aldığı şeirləri kitabda ayrıca fəsil kimi “Türkiyə dəftəri” sərlövhəsi altında təqdim edib:

“Quraraq xoş gələcək,
Türkiyə dirçələcək,
Körpələr böyüyəcək,
Qovaraq nəhs illəri
“Zəlzələ Şəhidləri”.

Givi şərik kədərə,
Şeir yazmaz hədərə.
Dua edib min kərə
Xatırlayır Sizləri,
“Zəlzələ Şəhidləri”.

Koronavirus pandemiyası Givinin də qohumları və dostları sırasından xeyli can aldı. Pandemiya şəhidlərinin müqəddəs ruhlarına həsr etdiyi şeirdə yazır:

Həyat –
Ağzında oksigen balonu olan
xəstənin yaşamaq arzusu.
Və...
tibb bacısının verdiyi
bir udum ilıq su...

Öz dini etiqadı xristianlıq olsa da, müsəlman təəssübkeşliyi var şairin. Ərəb ölkələrindən Avropaya miqrasiya edərkən dənizdə boğulan insanlara görə günahı pullu ərəb şeyxlərində görür:
...Məkkədə qoyunlar kəsilir,
Gəmilərdə miqrant tünlüyündən
Dənizin yaşamaq eşqi əzilir.
Şeytana tuşlanan daşlar
Təkrar-təkrar zəvvarlara satılır...
Avropaya üz tutan müsəlmanlar
Allahın ümidinə atılır.

G.Paçxataşvili şeirlərində cəmiyyətin eybəcərliklərini, məsələn, sosial həyatın mənfi təzahürü olan aborta əl atanları qınayır, narkomaniyanın, alkoqolizmin fəsadlarını xatırladır, artıq pul qazanmaq üçün Şimala üz tutandan sonra vətəni, ailəni unudan kişiləri lənətləyir. Şair eyni zamanda cavanlara sağlam həyat tərzini, oxumağı, idmanla məşğul olmağı tövsiyə edir, cüdo üzrə olumpiya çempionu Hidayət Heydərovun nailiyyətini tərənnüm edir.
Kitabda əlahiddə bölüm təşkil edən “Təbiət şeirləri” oxucuya günəşli səmanın, təmiz havanın, şairin öz sözləri ilə desək, “sərinlik bəxş edən mehin, otlara güc verən şehin”, “soyunaraq payızı qarğışlayan, barını səxavətlə xalqa bağışlayan” ağacların, zəng saatı ilə müqayisə etdiyi xoruz banının ecazkar təsirini ötürür. “Şəki, sabahın xeyir!”, “Bakıya yağan yağış”, “Payız”, “Layısqıda payız gecəsi”, “Şəkidə Novruz yağışı” adlı şeirlər ümumiyyətlə, poeziyada təbiət mövzusunda yazılmış gözəl nümunələrdəndir.
Müəllif “Doğum şəhadətnaməsi” kitabında uşaq ədəbiyyatına da yaxşı töhfələr verib. Onun uşaq şeirlərinin ümumiləşdirdiyi qəhrəmanı – Xatirənin qardaşı oğlu Vüsaldır. “Vüsalın var çantası”, “Yeni ilin Vüsalı”, "Vüsalın sualları”, “Qısqanc Vüsal”, “Vüsal günəşə baxır” və başqa bu kimi şeirlər oxucunu məsum uşaq dünyasına səyahətə aparır.
Olduqca dostcanlı adamdır Givi. Kitabında ailəvi dostluq etdiyi mərhumə millət vəkili Qənirə xanım Paşayevaya, şair, alim Qiymət Məhərrəmliyə, xalq artisti, bədii qiraətçi Eldost Bayrama, bəstəkar İqbal Ağayevə, rəssamlar Rais Rəsulzadəyə, Sehran Allahverdiyə, yazıçı Meyxoş Abdullaya, şairlər Vaqif Aslana, Famil Hacısoya, jurnalistlər İlham Abbasova, Əflatun Amaşova, Şəmsiyyə Kərimovaya, İlhamə Qəsəbovaya, göz həkimi Eloğlu Məmmədova, kardioloqlar Eldəniz və Arzu Əliyevlərə ithaf etdiyi şeirlərlə adları çəkilən ziyalıların timsalında İnsanlığın gözəl xüsusiyyətlərinin altını cızır, örnək göstərir. Sadiq dost kimi, analarını itirən Ləman Ələşrəfqızına, İqbal Ağayevə, Pünhan Şükürə təsəlli verir, səbr diləyir.
Nə olur-olsun, kitabda diqqətdən heç cür kənarda qalmayacaq əsas cəhət yenə də Givinin həyat yoldaşı Xatirə xanıma həsr etdiyi şeirlərin sayca xüsusi çəki təşkil etməsidir: “Sən gələli”, “O-Sənsən”, “Yarıma”, “Xatirənin ürəyi”, “Şirinim”, “Şəkilim” və s.
Məncə, belə də olmalıdır. Təsadüfdən bu sətirləri qələmə aldığım bu günkü təqvim - 2 mart 2025-ci il Xatirə Mikayıl qızı Paçxataşvilinin ad günüdür. Elə ona görə də bu yazını Giyanın ömür-gün yoldaşına hədiyyə etdiyi “Mübarək” şeiri ilə yekunlaşdırır, bütün ailə quran cütlüklərə birinci bəxtdən bu cür sevgi arzulayıram:
Günü qamaşdıran, aya naz satan,
Təlx olmuş ovqatın başını qatan,
Dərdi bürmələyib heçliyə atan
Xatışım, doğulan günün mübarək!

Tənhalıq əlindən məni qoparan,
Sevgi dünyasına şəstlə aparan...
Qışda bahar olan, baharda boran
Xatışım, doğulan günün mübarək!

Bakıda bərq vuran Şəki ulduzu,
Evimə yağıştək ələnən ruzu,
Ay böyük ürəkli balaca quzum –
Xatışım, doğulan günün mübarək!

Mərdanə sevgili, sadiq həbibim,
Aşpazım, xəttatım, könül təbibim,
Şeir müəllifi, ömür sahibim,
Xatışım, doğulan günün mübarək!

Xatirənin ad günü, sənin də “Doğum şəhadətnamən” mübarək, Givi! O gün olsun, “Şəxsiyyət vəsiqəsi”ni də yazasan! Hərçənd, sənin kimi şəxsiyyətə, səninki kimi cizgiləri daşıyan adama şəxsiyyətini təsdiq edən heç bir sənəd lazım deyil.

“Zəngəzurda “BACA - BACA” ilaxır çərşənbəsi” adlı ilk möhtəşəm bayram tədbiri

Biz azərbaycanlılar xeyirdə də, şərdə də həmişə bir olmuşuq. Zaman-zaman bu birliyimizi içindən parçalamağa, yox etməyə çalışsalar da istiqanlı insanlarımızın qəlbindəki o ilahi işığı heç nə söndürə bilməyib. Necə deyərlər, xeyir şərə qalib gəlib. Bədxah qonşumuz olan ermənilər həmişə bizə qarşı nankorluq nümayiş etdiriblər. Gözəl Qarabağımıza göz dikiblər, Qərbi Azərbaycandan yerli camaatımızı öz dogma ata-baba yurdlarından didərgin salıblar. 30 ilə yaxın işğalda qalan Qarabağ və Şərqi Zəngəzur torpaqları Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin sarsılmaz iradəsi və Müzəffər ordumuzun gücü ilə işğaldan azad olundu. Onda biz hamımız uşaqdan böyüyə qarabağlı olduq və bu möhtəşəm Zəfəri qazandıq. Bu gün isə hər birimiz Qərbi Azərbaycanlıyıq və məqsədimizə doğru haqqımız, hüququmuz və aydın düşüncəmizlə irəliləyirik, dogma ata-baba torpaqlarımıza yenidən qayıtmaq eşqi, arzusu ilə yaşayırıq. Bu məqsədlə artıq Qərbi Azərbaycan icmamız da yaranıb.
İndi qarşıdan xalqımızın qədim, əziz bayramı olan Novruz gəlir. Bu münasibətlə Zəngəzur mahalının Qarakilsə rayonunun Şəki kənd icması təm-təraqqı ilə möhtəşəm bir tədbir keçirdi. Bu yazını yazarkən də o dinlədiyim, birgə rəqs etdiyimiz Zəngəzur yallısının sədaları hələ də qulağımda səslənir. Doğma kəndlərindən ayrılandan düz 37 il sonra Vətən həsrətilə təşkil edilmiş bu unudulmaz bayram tədbiri könül dünyamızda bir təlatüm yaratdı. Bu tədbir həm də bütün dünyaya bir mesaj kimi ötürüldü: Bax belə əl-ələ verib öz yurdumuza qayıdacağıq və heç bir maneə bizi yolumuzdan saxlaya bilməyəcək...
Tədbiri Şəki kənd icmasının sədri AYB və AJB-nin üzvü şair-publisist, Prezident mükafatçısı Azadə Novruzova açıq elan edərək Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə heyətinin sədri, millət vəkili Əziz Ələkbərlinin soydaşlarına bayram təbrikini çatdırdı. Sonra Ümummilli liderimizin və torpaqlarımız uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərimizin, eyni zamanda 37 ildir ki, məzarları ziyarət olunmayan Qərbi Azərbaycanlıların xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Möhtəşəm himnimiz səsləndirildi. Beləliklə, Zəngəzurda, o cümlədən, Şəki kəndində vaxtilə qeyd edilmiş “Baca-baca - ilaxır çərşənbə” adlı tədbir açıq elan edildi.
Onu da bildirək ki, bu səsi-sədası hələ uzun illər yaddaşımızda qalacaq tədbirin təşkilatçısı Şəki Kənd İcması idi. Çıxış edən icma üzvləri Məhərrəm müəllim, Yunis müəllim, Ələkbər müəllim, Nazmirə müəllimə, Novruz müəllim, Qadir həkim qədim ata-baba yurdunda uşaqlıqdan gördükləri, yaşadıqları Novruz adətlərindən danışdılar. Bayram şənliyində Şəki kəndindən olan 13 şəhid ailəsinin doğmaları da iştirak edirdi.
Tədbirdə öncə Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyətindən bəhs edən süjet nümayiş olundu. Azadə xanım icmanın məqsədi, məramından danışdı. Bu tədbirin birliyimizi nümayiş etdirən bir tonqal ətrafında toplanıb Şəki kənd icmasının timsalında yeni ilə daha inamla qədəm qoymaq istəyindən yarandığını söylədi. Bildirdi ki, 37 ildə ilk dəfədir ki, Şəki camaatı “Baca-baca”-nı birlikdə keçirir. İlaxır çərşənbəsi olan “Baca-baca”da uşaq vaxtı nənələrimiz hər il bizə gözəl, naxışlı torbalar tikərdi. Biz də onu qapılara atıb, baca-baca payımızı alardıq. Tonqaldan atlanardıq, yumurta döyüşdürərdik…
Tədbirdə təkcə Qarakilsə rayonunun Şəki kənd icmasının üzvləri deyil Azərbaycanın bütün bölgələrindən Qarabağdan, Zəngəzurdan, Bakıdan, Şəkidən, Şamaxıdan, Abşerondan, Göyçədən, Borçalıdan, Təbrizdən olan alimlər, ziyalılar, həkimlər, şairlər, yazıçılar iştirak edirdilər. Bu mənzərəni belə ifadə edə bilərik ki, Şəki kəndinin qaladığı tonqalın ətrafına bütöv Azərbaycan toplaşmışdı. Ocağınız daim belə gur yansın, Şəki İcması!
Zəngəzurda Novruz adət-ənənələri, Baca-baca - ilaxır çərşənbə ilə bağlı məruzəni isə BDU-nun dosenti Məhəmməd Məmmədov etdi.
Sonra söz AYB-nin Cənubi Azərbaycan bölməsinin rəhbəri yazıçı, şair, tərcüməçi Sayman Aruza verildi. O, Cənubi Azərbaycanda keçirilən Novruz ənənələrindən, xüsusilə, Baca-baca bayramından danışdı. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun "Qərbi Azərbaycan tarixi" şöbəsinin müdiri Cəbi Bəhramov bildirdi ki, Şəki kəndinin 2 min il yaşı məlum olsa da onun tarixi hələ lap qədimlərə gedib çıxır. Bu qədim türk yurdunun çox zəngin maddi mədəniyyət abidələri var. Buradakı toponimlərin hamısı türk mənşəlidir.
Sonra “Mənim ailəm” filminin ssenari müəllifi, tanınmış telejurnalist Bəhruz Niftəliyev çıxış etdi. Qeyd edək ki, filmin bir buraxılışı Şəki kənd orta məktəbinin dil-ədəbiyyat müəllimi Əmir müəllimin (Bayramov Əmir Hətəmxan oğlunun) ailəsinə həsr edilib. Filologiya elmləri doktoru Almaz Ülvi Göyçədə Novruz ənənələrindən danışdı. Bu tədbirin yaratdığı xoş təəssüratlarının, əks-sədasının unudulmaz olacağını vurğuladı. Şəki kənd icmasının ağsaqqalı, Şəki kənd orta məktəbinin direktor müavini, dərs-hissə müdiri vəzifələrində çalışmış Əmir (Talıb) Bayramov da çıxışında qədim adətlərimizdən söhbət açdı.
İcma ilə həmişə sıx, gözəl münasibətdə olan Xalq artisti Eldost Bayramın çıxışı tədbirə ayrı bir rəng qatdı. Eldost müəllim Qərbi azərbaycanlıların istiqanlılığı, qonaqpərvərliyi, daxili zənginliyindən ürəkdolusu danışdı. Bildirdi ki, bu qədim yurdun insanları söz sərrafıdırlar. Bura istedadlar məskənidi, bu şairlərin şeirləri insana başqa bir zövq verir. O, Azadə xanımım şeirlərinin içdən, candan yazıldığını, özünün də o şeirlərə ürəklə yanaşaraq tamaşaçılara böyük bir məhəbbətlə təqdim etdiyini vurğuladı.
Tədbirdə Şəki rayonu, Yeni Azərbaycan Partiyası sədrinin müavini əslən Qərbi Azərbaycandan (Əştərəkdən) olan Ziya Vəliyev də çıxış etdi. O, çıxışında 1918-ci il qırğınları zamanı Qərbi Azərbaycandan didərgin düşmüş və Şəki rayonunun eyniadlı Şəki və Daşbulaq kəndlərində məskunlaşmış icma nümayəndələrinin də təbrikini hər kəsə çatdırdı. “Dədə Ələsgər” İB-nin sədri Xətai Ələsgərli də çıxış edənlər arasında idi. Xətai müəllim hələ uzun müddət bu el şənliyinin xoş təəssüratında olacağını vurğulayaraq, təşkilatçılara öz təşəkkürünü bildirdi.
Bayram tədbirində “Nərgiz” rəqs qrupu milli rəqslərimizi təqdim etdi. “İrəvan” ansamblı bir-birindən gözəl musiqi nömrələri ilə könülləri oxşadı. Ansamblın rəhbəri professor Maya Qafarova tədbirdə ürək sözlərini söylədi. Vüqar Mövlamovun qədim nəfəs alətləri ansamblı isə bütün iştirakçıları ayağa qaldırdı. Yəqin hələ uzun illər Zəngəzur yallısının səsi bizə bu tədbiri xatırladacaq...
Beynəlxalq müsabiqələr qalibi aşıq Ramin Qarayevin Dədə Ələsgərin yaradıcılığından səsləndirdiyi aşıq havaları da iştirakçılara gözəl bir ovqat bəxş etdi.
Qeyd edək ki, tədbirin fonunda Qərbi Azərbaycanın, o cümlədən Şəki kəndinin qədim adət-ənənələrini özündə əks etdirən geniş sərgi açılmışdı. Sərgidə qədim məişət əşyaları, o cümlədən, xalca, palaz, kilim, xurcunlar, novruz şirniyyatlarına daxil olan İrəvan kətəsi, çöçə, çıppa, lavaş, yuxa, bayram xonçaları, həmçinin M.Dilbazi adına Poeziya Məclisinin rəhbəri, Kələğayı muzeyinin direktoru, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlının kələğayı, millli papaqlar və əl işləri də nümayiş etdirilirdi.
Tədbirin sonunda Şəki Kənd İcmasının sədri Azadə Novruzova prezidentimiz İlham Əliyevin çıxışlarına istinad edərək bildirdi ki, biz doğma, qədim ata-baba yurdumuz olan Qərbi Azərbaycanımıza mütləq qayıdacağıq. Öz elimizdə, obamızda, doğma Şəki kəndimizdə füsunkar Şəki şəlaləsinin ətəyində, Güllü bulaqda, Yağlı Güneydə, Darvaza döşündə, Fətişin hasarında qalanan Novruz tonqallarımızın alovu göyə yüksələcək, Baca-baca-ilaxır çərşənbəmizi əvvəlkindən də daha şövqlə qeyd edəcəyik.
"Baca-baca" mız mübarək!

Mina RƏŞİD

Göyçədən gələn səsin əks sədası

Ən mükəmməl simfoniyalar doğum evlərində - dünyaya övlad gətirən ana səsi ilə mübarək qədəmli körpə çığırtılarının bir-birinə qovuşduğu məkanda yaranır. Bir körpə “qığıltısı” bir ocağın, bir nəslin xoşbəxtlik nəğməsinə çevrilir. Muştuluqlar paylanır, göz aydınlığı verilir, qurban kəsilir, bir ailənin sevincindən bir nəslə, bir mahala pay düşür. Göyçə mahalının Çəmbərək bölgəsinin Şorca kəndində yaşayan Hüseynovlar ailəsinə bu səadət 1945-ci ilin 18 fevralında, rus-alman müharibəsinin bitməsinə bir neçə ay qalmış nəsib olur və dilinə, dininə böyük rəğbət bəsləyən Abbasəli kişi məhərrəmlik ayında dünyaya gələn övladına da elə Məhərrəm adı qoyur.
Məhərrəm Abbasəli oğlu Hüseynov Şorca orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra (1964) Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olur və oranı müvəffəqiyyətlə başa vuraraq (1969) Qərbi Azərbaycana – əcdadlarının uyuduğu torpağa qayıdır. 1969-1975-ci illərdə Şorca kəndində dil-ədəbiyyat müəllimi işləyən Məhərrəm Hüseynov 1975-ci ildə İrəvan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda işə düzəlir və azərbaycanlıların Ermənistandan kütləvi deportasiyasına qədər (1989) orada doğma dilinin təbliği və tədrisi ilə məşğul olur.
Burada da bir haşiyə çıxım ki, mən də 1986-cı ildə həmin instituta qəbul olunmuşdum. Məhərrəm müəllimin dərin məzmunlu mülahizələrini o zamanlar dinləmişəm. Məhərrəm müəllim auditoriyalarda yalnız elm öyrədən müəllim deyildi, o eyni zamanda Azərbaycan dilinə sevgi aşılayan bir natiq, millətçi vətənpərvər bir insan idi. Millətə, milli kökə bağlılığına görə də o, tələbələrin sevimlisi , dostu, munisi idi.
Məhz həmin dövrdə Məhərrəm müəllimin simasında bir şey də öyrəndim: müəlim həm də tələbənin dostu, arxası, güvəndiyi ünvan olmalıdır. Bu qənaətə gəlməyimə səbəb olan bir hadisə-xatirəni yada salmağı özümə borc bilirəm:
“Irəvanda təhsil aldığım illərin bir günü dəyərli müəllimlərmizdən olan Knyaz müəllim məni və Boris adlı tələbə yoldaşımı otağına dəvət etdi. Bildirdi ki, bir azdan maşın gələcək və Məhərrəm müəllimin atası üçün sifariş edilmiş məzar daşını birlikdə onun yaşadığı Sorça kəndinə aparmalıyıq. Təbii ki, müəllimimizin dərdinə şərik olmaq bizim içimizdən gələn bir istək idi və biz məmnuniyyətlə bu missiyanı boynumuza götürüb Məhərrəm müəllimin ata evi yerləşən Şorca kəndinə yollandıq.
Maşının sürücüsü də erməni idi. Kəndə çatıb, qəbir daşlarını boşaltdıqdan sonra tələbə etikasına uyğun olaraq başsağlığı verib, İrəvana qayıtmaq istədiymizi bildirdik. Məhərrəm müəllim təklif etdi ki, uzun yol gəlmişkən bir Göyçə gölünə də dəyək, gözəlliyi seyr edin, sonra gedərsiniz. Göyçəni seyr etdikdən sonra o “siz oyana, bəs bu erməni deməzmi, uzun yol gedib müsəlmanın bir tikə çörəyin görmədik”, deyərək bizi buraxmadı və evinə dəvət etdi. Bir tikə halal tikə kəsib xidahafizləşdik. Bu süfrədən başlanan münasibətlərimiz, şükürlər olsun ki, son günlərimizə qədər davam edir. Məhz həmin dövrdə də (1982) o, “Mirzə İbrahimovun romanlarının dili və üslubi xüsusiyyətləri” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək filologiya üzrə elmlər namizədi adını qazanır.
Qismətinə Ələsgər diyarından ayrılmaq, Göyçə həsrəti ilə yaşamaq yazılan M. Hüseynov ilk vaxtlar Azərbaycan Texniki Universitetində müəllim kimi fəaliyyətə başlasa da, sonralar (2001) Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində işə düzəlir. Filologiya fakültəsində dekan müavini, “Azərbaycan dilçiliyi”, “Azərbaycan dili və onun tədrisi texnologiyası” kafedralarında dosent, professor kimi çalışır. Azərbaycan dilçiliyinin müxtəlif sahələrinə aid mühazirələr oxumaqla tələbələrin sevimlisinə çevrilir. “Yazıçının dili və üslubu” (1981), “Romanın üslub zənginliyi” (1990), “Şeirşünaslıqda dil sənətkarlığı” (2007), “Dil və poeziya” (2008), “Poetik frazeologiya” (2013), “Aşıq Ələsgərin söz ümmanı” (2017), “Linqvistik təhlilin elmi-metodiki əsasları” (2017), “Estetik qayə və poetik təkamül” (2020) adlı monoqrafiya və dərs vəsaitlərinin, 100-dən artıq məqalənin müəllifi kimi tanınır. “Azərbaycan poeziyasının dili və üslubi problemləri (1960-1980-ci illər)” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək filologiya üzrə elmlər doktoru adını qazanır.
Azərbaycan elmi ictimaiyyəti onu dilimizin fonetik, leksik, qrammatik və üslubi xüsusiyyətlərinə, poetik düşüncə tərzinə aid onlarla monoqrafiya həsr etmiş mükəmməl tədqiqatçı alim, tələbələri isə doğma dilin incəliklərini sevə-sevə tədris edən lektor-mühazirəçi, müəllim kimi tanıyır, dəyərləndirir.
Məhərrəm Hüseynov tədqiqatçı-filoloq, dil nəzəriyyəçisi olmaqla yanaşı, folkloru, Azərbaycan poeziyasının poetik qayda-qanunlarını dərindən bilən, Dədə Ələsgər sazına, sözünə ruhən bağlı olan, yeri gələndə öz fikirlərini poetik dildə təcəssüm etdirməyi bacaran istedadlı qələm adamı, söz sərrafı idi. O, şeir dilinin özəllik və şərtiliklərini, ritm və intonasiya qaynaqlarını, poeziyanın leksik xüsusiyyətlərini, frazeoloji vahidlərin şeir dilindəki aktuallığını çox dərindən bilir, demək olar ki, Azərbaycan poeziyasının üzdə olan nümayəndələrinin hər birini orijinal istiqamətdə təqdim edə bilirdi. Onun “Dil və poeziya” monoqrafiyası birbaşa şeir dilinin nəzəri və təcrübi məsələlərinə, şeirin başlıca atributlarının (məzmun, forma, obrazlılıq, bədiilik və s.) şərhinə həsr olunmuşdur.
M. Hüseynov “Estetik qayə və poetik təkamül” monoqrafiyasında şairə Mahirə Nağıqızı yaradıcılığında xüsusi yer tutan bayatıları müasir poetik əlamətlər, estetik məziyyətlər baxımından ədəbi tənqidin təhlil obyektinə cəlb edir. Klassik janra modern təhlil üsulları ilə yanaşır və bir müəllifin bayatıları əsasında hərtərəfli analizlə zəngin 300 səhifəlik bir monoqrafik mənbə ortaya qoya bilir.
O, başqalarının poetik dünyasını araşdırmaqla qalmır, Göyçə mahalında mənəvi dünyasına hakim kəsilən ruh, saz, söz sevgisi, el ədəbiyyatına dərin məhəbbət onun şəxsi bədii yaradıcılığına da təsir edir, yurd həsrəti, poetik nisgil dilçi alimi haqq aşığına, el sənətkarına çevirir. Müsahibələrinin birində dediyi kimi, o, hər bir şerində özünü, özünün iç dünyasının ağrılarını ifadə edir. Göyçə ağrısını, Şorca nisgilini, Zəngəzur dərdini oxucularına, cəmiyyətə, bir qədər də geniş mənada dünyaya öz poetik duyumu, öz ifadə vasitələri, öz yanğısı ilə çatdırır.
İstedadlı söz və fikir adamı “Göyçə gölü” poemasında (2015) Qərbi Azərbaycan torpaqlarında qalan hər bir “qərib” məzarı, kəndi, təbiət yadigarını böyük Vətən torpağının – Bütöv Azərbaycanın bir parçası kimi xatırlayır, tərənnüm edir. Poemadakı hər “qəmli notun” arxasında isə bir nikbin şair ruhu, vətəndaş ümidi, qayıdış istəyi duyulur. O, Qərbi Azərbaycan davasının müsbət sonucla bitəcəyinə şair kimi inanır. Hadisələrin bu günkü axarı da onun haqlı olduğunu təsdiqləyir:
Göyçə gölü, sənin baxışın gözəl,
Tanrının vurduğu naxışın gözəl,
Yatışın gözəldir, axışın gözəl,
Qənirsiz gözəlsən, başı bəlalım,
Nəşəm, sevincimsən, dərdim, məlalım.
Bu misralarda sevinclə kədərin vəhdəti, vüsalla ayrılığın harmoniyası, dərdlə dərmanın uyarlılığı, bir də görünməyən göz yaşları var. Məhərrəm müəllimi tanıyanlar, həmkarları şahiddir ki, Qərbi Azərbaycan, Göycə, Aşıq Ələsgər adı gələndə onun gözləri dolur, səsi titrəyir, boğazı düyünlənirdi. Bu psixoloji ağrını qələmə sarılmaqla unutmaq, Göyçə gölü ilə dərdləşmək, ömrünün xoş illərinin ötdüyü torpaqlarda xəyalən gəzmək və bütün bunları şeirin dilinə gətirmək Məhərrəm müəllimə poetik zövq verirdi:
Cil, Babacan, Pəmbək tarixə tanış,
Ağkilsə, Şişqaya, Məzrədən danış,
Allah, Allah, bu yerlərdə ada bax!
Sözlərdəki doğmalığa, dada bax!
“Göyçə gölü” poemasından seçdiyimiz nümunədə işlədilmiş bu toponimlər təsadüfi deyildir. Bu misralarda min illik tarixin ifadəsi, qədim bir xalqın ayaq izlərinin səsi, faktlara bürünmüş mənəvi həsrət var. Onun sadaladığı adi yer adları deyil, itkinliyin, didərginliyin, qaçqınlığın gətirdiyi ağrıdır, iztirabdır.
Şeirin nəzəri mahiyyətini dərindən bilən M. Hüseynovun şeirlərində ruha bağlı təbiiliklə, istedadla alimlik, tədqiqatçılıq qovuşur. Onun şeirləri təbii olduğu qədər də elmlidir, əsaslıdır. Füzulinin təbirincə desək, M. Hüseynov şeirlərinin bünövrəsində də elmilik, əsaslandırma dayanır. Dədə Ələsgərin poetik bulağından su içən ədib böyük alimlərdən dərs almış, Ramiz Rövşən, Məmməd Elli, Vaqif Arzumanlı, Cəlil Nağıyev, Ağasən Bədəlzadə, Bəxtiyar Məmmədzadə kimi görkəmli alim və şairlərlə bir oxumuş, ədəbi-bədii müzakirələrin mərkəzində olmuşdur.
M. Hüseynovun yaradıcılığına müraciət etdiyi söz sənətkarlarını göz önündən keçirdikdə görürük ki, o, həqiqi poeziya örnəkləri yaratmış ədiblərin şeirlərinə, nəsr nümunələrinə müraciət edir, məhz onların yaradıcığını tədqiq edir. Aşıq Ələsgər, Ağasən Bədəlzadə, Mirzə İbrahimov, İsa Hüseynov yaradıcılığına istinad bunlara bariz nümunələrdir. Onun elmi üslubu da şeir kimi axıcı, rəvan, sadə və anlaşıqlıdır...
Söz ustadlarını öyrənmək, müstəqim mənada sözün bütün xüsusiyyətlərini tədqiq etmək bacarığı mütaliə əsasında əldə edilmiş bir istedad sayılırsa, sözdən poetik nümunələr yaratmaq artıq fitrətlə, Göyçə təbiətinin saf bulaqlarından süzülüb gələn ilahi verginin təzahürləri ilə bağlı məsələdir:
Göyçə gölü, çiskindirmi o dağlar?
Səndən olduq, sinəmizi o dağlar!
Söndürülmüş ocaq ağlar, od dağlar,
Diz çökdüyüm səcdəgahdan birisən!
İki qibləm – biri Kəbə, biri sən!
Müəllif bənzətmə, müqayisə, sərrastlıq və orijinallıqla oxucunu valeh edir. Göyçə gölündən dağları soruşan şair mükəmməl təcnis nümunəsi yaratmış, dilin estetik gözəlliyindən istifadə etməklə dərin bir mənanın ifadəsinə nail olmuşdur.
Aparıcı mövzusu Vətən olan şairin şeirlərində siyasi çalar da öz yerini tapır. Beynəlxalq güclərin Qarabağ hadisələrinə ikili münasibəti şairi bir vətəndaş kimi narahat edir və bu narahatlıq təbii poetik boyalarla öz əksini tapır. Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında ordumuzun qazandığı zəfər onu sevindirir. Onun şeirlərində bir nikbinlik, Qərbi Azərbaycana qayıdış ümidi yaranır. O, 2020-ci ilin aprelində yazır: :
“Nöqtə” deyən! “Nida”mızdan aşın, yan,
Zəfər çələngidir, “Nooldu, Paşinyan?!”
Timsah göz yaşıyla firəng arxalı
Dağlar sıfırdır, “nol”du Paşinyan.
Ali Baş Komandan Cənab İlham Əliyevin tarixi “Qarabağ Azərbaycandır! Nida!” frazası və ardından bu ifadənin reallığa çevrilməsi onu sevindirir, deyilmiş ifadə poetik aforizmə çevrilir. O, Azərbaycanın haqq işinin əleyhdarlarını, siyasi riyakarları poetik dillə hədəf mərkəzinə gətirir:
Müsyö Makron, vurğun olma şər işə,
Ermənilik bir ibrətdir gərdişə.
Bəs etmədi Kəlbəcərin qızılı,
Goreşənlər könül verdi gərdişə.
Azərbaycanın haqq səsinə qulaq tıxayanları, üz çevirənləri qamçılayır, sözü süngüyə çevirib düşmənin ürəyinə sancır.
Məhərrəm müəllim poetik yaradıcılıq süfrəsində də dostlarına, onu sevənlərə etibarlı idi. O, həmkarlarına akrostixlər, şeir nümunələri həsr etməkdən xüsusi zövq alırdı. Həm də bütün bunları səmimiyyətlə, təbii ovqatda həll edirdi. Professor Əzizxan Tanrıverdiyə həsr etdiyi “Dədə Əzizxan” poemasını kitab kimi dərc etdirəndə ağlına da gəlməzdi ki, Əzizxan müəllimin haqq dünyasına qovuşacağına bir ay, özünün dünyadan köçəcəyinə isə iki il zaman qalıb:
Yazdığın kitaba yazılır kitab,
Sənin nur selinə gətirərmi tab?
Qadir qələm həsədçini asan tap
Səngər qurub o kölgədə, Əzizxan!
Dədə Əzizxansan, Dədə Əzizxan!
“Leyli və Məcnun” poemasında böyük Füzuli Məcnunun dünyaya gəlişini belə təsvir edir:
Axır günün əvvəl eyləyib yad,
Axıtdı sirişkü, qıldı fəryad.
Yəni, insan son gününü bildiyi üçün dünyaya gəlişində fəryad edib, göz yaşı tökür. Fərq ondadır ki, gəlişində özün, gedişində sənə doğmalar fəryad edir. Dünyaya gəlişimiz və gedişimiz özümüzün əlimizdə olmasa da, onların arasındakı ömrü necə yaşamağımız özümüzdən çox asılıdır. Ara məsafədəki ömür insanın öz əlində, işində, gücündə, əməlindədir. Kamil adamlar ölümdən qorxmur və onu gülə-gülə qarşılayırlar. Məhərrəm müəllim də belə kamil insanlardan idi və ölüm-həyat fəlsəfəsinin mahiyyətini dərk etdiyi üçün də yazır, yaradır, özündən sonra gələnlərə nəsə qoymaq istəyirdi. O, bilirdi ki, əsl ölüm unudulanda başlayır.
Göyçəli Abbasəli kişinin oğlu Məhərrəm yaşasa idi, indi səksən yaşı olacaqdı. O, yaşamasa da yazdıqları, yaratdıqları ilə neçə illər yüzlərlə tələbə-filoloqun ömür yoluna işıq salacaq, xoş durğularla xatırlanacaqdır. O, bunu yaşarkən hiss edir və “Ölüm hökmü” şeirində yazırdı:
Dünən qanmadım ki, bu gün yanam mən,
Qocaldım o günü gərək anam mən.
Tələsdik böyüyək uşaq olanda,
İndi o istəyə peşmanam mən.
Ölümündən dörd ay əvvəl 2020-ci ilin avqust ayının 11-də yazdığı bu şeir isə onun həyat kredosu, özündən sonrakılara nəsihəti kimi qəbul oluna bilər:
Həyat təliminə gözünü yumma,
Alın tərin yoxsa, süfrəyə cumma.
Vurul bu dünyaya, qurğu qur, yarat,
Həyata verməsən, həyatdan umma.
Məhərrəm müəllimin ömür yolunu göz önündən keçirdikdə görürük ki, o həyata, insanlığa, elmə, təhsilə böyük töhfə vermiş ziyalıdır. Onun elmi əsərləri, poeziya nümunələri, pedaqoji fəaliyyəti ilə bağlı xatirələr gənclərə qalmış ən gözəl mirasdır.
Məhərrəm müəllimin ölümündən sonra birbaşa Mahirə xanım Hüseynovanın təşəbbüsü və maddi dəstəyi ilə hazırlanan “Göyçə gölü üzərində xəfif duman” adlı kitab ömrünün 50 ildən artıq müddətini elmə, pedaqoji fəaliyyətə həsr etmiş bir insana ən böyük hədiyyədir. Bu kitabda Məhərrəm müəllim bir alim, müəllim, şair və ən ümdəsi öz həyat fəlsəfəsi olan kamil insan kimi görünür. Bu kitabdakı sətirləri oxuduqca hər birimiz düşünürük “Göyçədən gələn səsin əks sədası yenə auditoriyalarda, universitetin oxu zallarında dolaşır. Yaşasaydı, dostlarının 80 illik yubiley təbriklərini qəbul edəcəkdi”
Mövludun mübarək ustad, mövludun mübarək, Məhərrəm müəllim!..
Həmzə ƏLİYEV,
ADPU Azərbaycan dili və onun tədrisi texnologiyası
kafedrasının müdiri, dosent